Πρωτομαγιά εν Βόλω!

Οι γνωστοί μας 

α) Ζήσης Κυρτσώνης- Ποδαλείριος, δρακιώτης γιατρός και πολυγραφότατος (έχει γράψει και το σχετικό βιβλίο "ΤΑ ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ : ΗΤΟΙ ΣΥΛΛΟΓΗ ΧΟΡΕΥΤΙΚΩΝ ΑΣΜΑΤΩΝ" -1911 που τώρα είναι δυσέυρετο) και

β) ο επίσης πολυγραφότατος ζαγοριανός ιστορικός Γιάνης Κορδάτος (εδώ στο περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ), 

γράφουν για την επερχόμενη Πρωτομαγιά και μας δίνουν και τα σχετικά πηλιορείτικα δημοτικά:

"Η ψηλάφησις του Θωμά"

Σήμερα Κυριακή του Θωμά:  Μια φορητή εικόνα του γνωστού λαϊκού ζωγράφου και αγιογράφου Αθανασίου Παγώνη.

Υπάρχει «ακριβές αντίγραφο»  και στις δυο ενορίες των Λεχωνίων. Αυτό δείχνει πως ο ζωγράφος έκανε όμοιες εικόνες, που πουλούσε σε πιστούς αφιερωτές των Ναών.  

Η πίσω πλευρά με την υπογραφή του ζωγράφου

Τα Λεχώνια ...απ' τη Γορίτσα

Η Παναγία Γορίτσα στο λόφο -αεροφωτογραφία

Ναός Ζωοδόχου Πηγής στην κορυφή -από ΙΜΔ
(όταν έγινε η περιγραφή δεν υπήρχε)

Η Παναγία Τρύπα -Γορίτσα στην ακρογιαλιά

Στην εφημερίδα του Βόλου ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΕΞΩ ΕΛΛΗΝΩΝ της 28ης Οκτωβρίου 1894 -ο συντάκτης "Βρύχων"- κοιτώντας από το λόφο της Γορίτσας, γράφει για τα Λεχώνια και τον κάμπο της Αγριάς :

Γιορτή Παραδοσιακού Σπόρου κλπ

Το τριήμερο 25-27 Απριλίου, στις Σταγιάτες (*), συνδιοργανώνεται η  5^η Γιορτή Παραδοσιακού Σπόρου και Οικολογικού Κήπου-μπαξέ, από τον «Αιγίλοπας- Δίκτυο για τη Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στη Γεωργία» (ΕΔΩ) του ανωλεχωνίτη γεωπόνου κ. Κώστα Κουτή και την «Ανεξάρτητη Πηλιορείτικη Ομάδα Δράσης». 

Τα θέματα είναι: «Νερό, Σπόροι, Διατροφή, Κινήματα».

Ο Δρ. Κ. Κουτής -η ψυχή της διοργάνωσης- ασχολείται χρόνια με το αντικείμενο και δραστηριοποιείται στο χώρο.

(*) Το ιστολόγιο αυτό δεν αναφέρεται σε εκδηλώσεις που γίνονται εκτός Λεχωνίων. Τούτη όμως, αφορά τις ενέργειες και δράσεις ενός συγχωριανού εξαίρετου επιστήμονα.  

Πηλιορείτικα άσματα και οργανικά

Χριστός Ανέστη, Καλό Πάσχα σ' όλες και όλους!

 […] Το Πήλιο, οριοθετώντας τη Θεσσαλία, ταυτόχρονα διαχωρίζει τους κατοίκους του από την παράδοση του κάμπου και τους συνδέει περισσότερο με το νησιώτικο πολιτισμό. Ιδιαίτερα το Ανατολικό Πήλιο, περισσότερο παλιότερα και λιγότερο σήμερα, στις συνήθειες την έκφραση, τα ήθη και τη ζωή, είναι ένα «βουνίσιο νησί». Αυτό έρχονταν πάντα να υπερτονίσουν οι πρόσφυγες απ’ τις πατρίδες της Ανατολικής Ρωμυλίας  και τη Θράκη, αλλά και όλοι οι κατατρεγμένοι απ’ τις Βόρειες και Νότιες Σποράδες που αντιμετώπιζαν το Πήλιο ως καταφύγιο.

Ο κατ’ εξοχήν πηλιορείτικος χορός είναι ο νησιώτικος Συρτός κι ακολουθούν ο Καλαματιανός, ο Δετός «στα τρία» ο Κασάπικος και ο Μπάλος.  Παλαιότεροι  είναι ο ζεϊμπέκικος και ο καρσιλαμάς.

[…] Οι μελωδίες είναι σταθερές και ομοιόμορφες, ρυθμικές και ως επί το πλείστον διατονικές στο νησιώτικο ιδίωμα. Όπως και η γενικότερη μουσική μας παράδοση το πηλιορείτικο ιδίωμα, βασίζεται στο υπόστρωμα της εκκλησιαστικής μουσικής που επίσης διατηρεί στο χώρο μια γηγενή παράδοση με Αθηναϊκές και Πολίτικες επιδράσεις.[…]

(Γρηγόρης Σουλτάνης- Σημειώσεις στο δίσκο ΤΑ ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΑ - 1993)

Παρακάτω θα βρείτε πηλιορείτικες μουσικές. Κάποια δικά μας "άσματα" και οργανικά, σε εκτελέσεις ντόπιων μουσικών-οργανοπαιχτών. Απολαύστε τα, χορεύοντας ή ακούγοντάς τα! 
Πάσχα λοιπόν κι "ας κρατήσουν οι χοροί"! 
"Τέρπου, χόρευε και αγάλλου Πηλιώτις χώρα και Λεχωνίων κώμη", όπως θα έλεγαν κι οι παλιοί!

ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ

 ΠΑΤΙΝΑΔΑ 1

 ΠΑΤΙΝΑΔΑ 2

ΤΑ ΚΑΝΑΡΙΑ

ΘΕΛΩ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΩ

ΒΟΛΙΩΤΙΚΟΣ ΣΥΡΤΟΣ

 ΣΑΛΟΝΙΚΙΩΤΙΚΟΣ ή ΧΑΤΖΗΜΙΣΙΩΤΙΚΟΣ

ΧΑΤΖΗΜΙΣΙΩΤΙΚΟΣ

ΠΟΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ

ΣΕ ΩΡΑΙΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ

 ΓΙΩΡΓΑΛΑΚΗΣ

ΣΕΡΒΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΑ

ΠΑΡΑΠΟΝΙΑΡΑ

ΔΩΔΕΚΑ ΜΗΝΕΣ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟ

ΧΟΡΑ

ΗΤΑΝΕ ΜΕΡΑ ΒΡΟΧΕΡΗ

ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΣΟΥ ΤΑ ΜΑΤΙΑ

Σημείωση 1:
Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ, είναι επιρροής αθηναϊκής, ΤΑ ΚΑΝΑΡΙΑ κι η Η ΠΑΡΑΠΟΝΙΑΡΑ μικρασιάτικης και το γαμήλιο ΜΑΝΑ ΜΟΥ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΜΟΥ, ηπειρώτικης. 

Σημείωση 2: 

Τα τραγούδια είναι από διάφορους δίσκους που εκδόθηκαν στην περιοχή και αναφέρονται σε άλλες αναρτήσεις αυτού του ιστλογίου.

Καλή Ανάσταση!

Καλή Ανάσταση, Χρόνια Πολλά!

Πασχαλινές ευχές στις φίλες αναγνώστριες και στους φίλους αναγνώστες του ιστολογίου. 

Γιατί  Πάσχα (εβρ. πεσάχ=έξοδος) είναι το πέρασμα στη ζωή, το πέρασμα απ’ το χειμώνα στην Άνοιξη, απ’ το θάνατο στην Ανάσταση. Είναι το διάβα, η έξοδος, η απελευθέρωση, η υπέρβαση  από αδυναμίες, δυσκολίες, μνημόνια, ελαττώματα, πάθη, σκλαβιά κλπ, κλπ  που μας κρατούν στα δεσμά τους.

Να είστε καλά και να περάσετε όμορφα!

Πηλιορείτικο Πάσχα (6)

Ο αγιοβλασίτικος Επιτάφιος με διπλές βιολέτες
περασμένες στην κλωστή,
καμέλιες πλουμίδια και γιρλάντες
από άνθη πικροκαστανιάς.

Στολισμός Επιταφίου

Ο Γεώργιος Αδρακτάς, ο τσαγκαραδιώτης πεζογράφος και δημοσιογράφος (κάποτε συντάκτης και στο βολιώτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ) που έγραψε ηθογραφικά διηγήματα της πηλιορείτικης ζωής, συνεχίζοντας  -από ΕΔΩ κι  ΕΔΩ - το κέιμενό του για τη Μεγάλη Εβδομάδα στο περιοδικό ΕΒΔΟΜΑΣ -1890, γράφει για το στόλισμα του Επιταφίου στο χωριό του. 

Το ίδιο ακριβώς έθιμο επικρατούσε σ' όλα τα χωριά του πηλιορείτικου βουνού, το βράδυ της Μ. Πέμπτης μετά τη Σταύρωση ή την αυγή της Μ. Παρασκευής πριν την Αποκαθήλωση.

Ο στολισμός γινόταν με κυπαρίσσι σαν «αστάρι-υπόστρωμα» από τον περίβολο της εκκλησίας ή από το κοιμητήριο του χωριού και λουλούδια από τις γλάστρες, τις αυλές των σπιτιών  και από δέντρα. Σήμερα το έθιμο συνεχίζεται απλουστευμένο, αφού τα άνθη συνήθως πακεταρισμένα είναι...αγορασμένα και εξ Ολλανδίας με τα κουβούκλια των Επιταφίων σκαλιστά!  
Ο στολισμός του κουβουκλίου των Επιταφίων ήταν πάντα ένα «γεγονός» στις εκκλησίες των χωριών και στις ενορίες της πόλης του Βόλου. Γι’ αυτό κι οι τοπικές εφημερίδες, διαχρονικά, την επομένη είχαν πάντα στήλες-αφιερώματα σ’ αυτό.

Εκεί διαβάζουμε όμορφες περιγραφές, καθώς και ονόματα των "κορασίδων, νεανίδων και κυριών" που συμμετείχαν στο στόλισμα!

Δείτε επίσης:  ΕΔΩ  κι  ΕΔΩ (στο ΦΙΡΙΚΙ) 

Πηλιορείτικο Πάσχα (5)

Ένα έθιμο παλιό και ξεχασμένο, θορυβώδικο κι επικίνδυνο.

Μια παμπάλαιη συνήθεια που τη συναντάμε σε πανελλαδικό επίπεδο, είναι οι πυροβολισμοί. 

Σ’ όλες τις κοινωνικές χαρές,(αρραβώνας, γάμος, εκλογική νίκη κλπ) αλλά και το Πάσχα! «Τ’φεκιές» στο Πήλιο, «μπαλωθιές» στην Κρήτη, «μπαταριές», «κουμπουριές» αλλού!

 Οι πασχαλινοί πυροβολισμοί έχουν την αρχή τους στο θόρυβο που έκανε με την Ανάσταση του ο Χριστός, όταν «συνέτριψε τας χαλκάς πύλας του Άδου».
Οι  πηλιορείτικες «τ’φεκιές» ή «μπαταριές», θέλουν να δηλώσουν σ’ όλους πως το Πάσχα είναι η πιο χαρμόσυνη  μέρα!

Δεν είχανε όμως όλοι όπλα για να ρίχνουν κι επιπλέον αυτό ήταν ασχολία των ενηλίκων! Έτσι βρήκαν τρόπο τα μεγάλα παιδιά-έφηβοι και κάποιοι ενήλικες, να «κάνουν κρότο», όπως πχ στην Κάλυμνο με τους δυναμίτες στα βουνά. [Για τα παραπάνω υπάρχει αναφορά (ΕΔΩ)] 
Κάτι αντίστοιχο έκαναν και στη Σκιάθο. Να και η απολαυστική αναφορά:

Όμως:

Η αναστάσιμη νύχτα, αλλά κι η Δεύτερη Ανάσταση, στο Καραμπάσι(=Άγιο Βλάση Πηλίου) και στον Αϊ-Γιώργη παλιά είχε και τις … «κάνες»!

 Ένα θορυβώδες έθιμο που δεν υπάρχει πια και που άρχιζε απ’ την Μ. Παρασκευή! Και βέβαια, ήταν δραστηριότητα συνήθως των «μεγάλων» αγοριών του χωριού.

Να τι σκαρφίστηκαν κι εφάρμοσαν: Σ’ όλα σχεδόν τα σπίτια υπήρχαν παλιά όπλα πχ καριοφίλια, γκράδες, σισανέδες συνήθως εμπροσθογεμή, που ήταν αχρείαστα, άχρηστα, σαπισμένα κι οξειδωμένα. Οι νεαροί έφηβοι κι οι μεγαλύτεροι, τα έπαιρναν, έκοβαν τη μεταλλική κάνη τους και χρησιμοποιούσαν το πίσω κομμάτι της (περίπου είκοσι εκατοστά) που είχε και τρύπα για εκτόνωση αερίων. Τότε έβαζαν μέσα στην τρύπα της πρώην κάνης έναν πίρο ίδιου πάχους με τη διάμετρο της κάνης κι ελαφρώς μεγαλύτερου μήκους απ’ αυτήν. Μετά έδεναν-ένωναν  με χοντρό σύρμα ή λεπτό οικοδομικό σίδερο το κάτω μέρος του σωλήνα με τον πίρο. Στο σημείο κρατήματος έβαζαν πανί, για να μην τραυματιστούν στα δάκτυλα… Δημιουργούσαν έτσι  ένα σύστημα που το λέγανε «κάνη» κι όταν το «γέμιζε» κάποιος με εκρηκτική ύλη και το πίεζε απότομα, γινόταν η έκρηξη με σκοπό την πρόκληση μεγάλου βρόντου!  

Τα εκρηκτικά υλικά που γέμιζαν τις «κάνες», ήταν συνήθως το «χλωρικό»(=χλωρικό άλας καλίου) σαν βάση και μετά συμπλήρωναν με πυρίτιδα(=μπαρούτι) μαύρη που ήταν η φτηνότερη ή και με άκαπνη (μίγμα). Πολλές φορές αν δεν εύρισκαν «χλωρικό», χρησιμοποιούσαν καψούλια φυσιγγιών κυνηγιού ή για μικρότερες «ριξιές» το υλικό των σπίρτων που έξυναν και που φτιαχνόταν απ' το ίδιο υλικό. 

Το «χλωρικό» ήταν γνωστό στους  χωριάτες, απ’ τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Κατασκεύαζαν απλές χειροβομβίδες και βαρελότα!

Επί το έργον!

Αφού γινόταν το γέμισμα, ο νεαρός, χτυπούσε δυνατά την «κάνη» απ’ την μεριά του πίρου σε σκληρό τοίχο, κρυμμένος και προστατευμένος πίσω από αγκωνάρι. Αυτό γινόταν για να αποφύγει κάποιος το «κλώτσημα»(=οπισθοδρόμηση), οπότε και την πρόκληση ατυχήματος.  Απ΄ την ισχυρή πίεση του πίρου στον πάτο του πυροσωλήνα-κάνης, γινόταν η έκρηξη του υλικού κι ο θόρυβος ήταν φοβερός! Και βέβαια τ’ αγκωνάρια… κατάμαυρα! Τα ατυχήματα -ευτυχώς μικρά- παρ’ όλες τις προφυλάξεις δεν έλειπαν!

Καθένας είχε το δικό του «μετερίζι», πιάνοντας συνήθως θέση νωρίτερα απ’ την ακολουθία της Ανάστασης και της Αγάπης, κυρίως σε κτήρια γύρω απ’ την εκκλησία! Κι ανήμερα γλεντώντας στις γειτονιές και στα σπίτια, άκουγε κάποιος να ρίχνουν με τις «κάνες» τους.

Τα μικρότερα αγόρια του Δημοτικού, οι γαβριάδες, ακολουθώντας τ’ αχνάρια των μεγαλύτερων, έμπαιναν κι αυτά στο …πνεύμα κατασκευάζοντας μικρές κάνες από «ρεζέδες»(=μεντεσέδες, πορταδέλες). Έψαχναν κι έβρισκαν παλιούς ρεζέδες από παλιόπορτες και στο θηλυκό κομμάτι τους έκαναν το ίδιο που κάνανε οι «μεγάλοι» με τις κάνες. Στη θέση του πίρου έβαζαν χοντρά κομμένα καρφιά. Επίσης πολλές φορές αντί για ρεζέδες χρησιμοποιούσαν αυτούσια τα μεγάλα άχρηστα χειροποίητα κλειδιά από τις παλιές πόρτες, που στο κάτω τους μέρος είχαν τρύπα.

Ο κρότος βέβαια που έβγαινε ήταν μικρός κι ανάλογος με το γέμισμα που ήταν πάντα ξύσμα σπίρτων!

Τους καιρούς της δικτατορίας ήταν επόμενο(!), αλλά κι άλλοτε, να απαγορευτούν οι «κάνες» όπως άλλωστε κι οι «μπαταριές», καθώς κι η χρήση βαρελότων κλπ συναφών!

Αν φέτος στην Ανάσταση πέσουν βαρελότα και τ'φεκιές, ας μην καταπτοηθούμε ή σκανδαλιστούμε όπως οι γριές του Παπαδιαμάντη. Είναι ένα έθιμο και ας κρατηθεί, έστω και με λιγότερο θόρυβο! Αλλιώς η Πασχαλιά θα είναι "μούτ'κην" (=βουβή)!

Καλή Ανάσταση! Καλό Πάσχα!

Πηλιορείτικο Πάσχα (4)

Λαμπάδες, κεριά, "Νύμφια" και φάκλες(*) !

Ο Γεώργιος Αδρακτάς συνεχίζοντας -από ΕΔΩ- το κέιμενό του για τη Μεγάλη Εβδομάδα στο περιοδικό ΕΒΔΟΜΑΣ -1890, γράφει για τα παραπάνω τσαγκαραδιώτικα έθιμα:

(*) φάκλα > fasciculus(λατινικό )=δεσμίδα  & fascis=φάκελος, δέσμη >ο φάσκωλος- φασκώλιον (ελλην)= σάκος για ρούχα >φασκιά=μωρό δεμένο γύρω- γύρω με πανιά. 

Τα βάγια των Βαΐων

Μια πολύ όμορφη περιγραφή(*)  του εθίμου της Κυριακής των Βαΐων στο Πήλιο, από τον τσαγκαραδιώτη  λόγιο Γεώργιο Αδρακτά:

(Περιοδικό ΕΒΔΟΜΑΣ, τχ 13, 31-3-1890)

(*) 1.  Το κείμενο όπως κι όλα τα γραπτά του Αδρακτά είναι στη λόγια γλώσσα της εποχής του.

     2.  μαϊτιαίς-μαϊτχιές= οι κίτρινες (μονές) βιολέτες

Πάσχα στον Αϊ-Θανάση

                            Πάσχα στα Άνω Λεχώνια και στην ενορία του Αγίου Αθανασίου!

Είναι ευκαιρία να "νιώσουμε" τις μέρες της Μ. Εβδομάδας και της Πασχαλιάς στο λεχωνίτικο ανοιξιάτικο τοπίο!

 

1.  Αρχικά ας δούμε το πρόγραμμα των Ακολουθιών, για να μη χάνουμε τις ...ώρες και ξεχνάμε τον εκκλησιασμό μας:

2. Μετά, ας ακούσουμε μια διασκευή με ελληνικό ήχο, του γνωστού Αυτόμελου Εξαποστειλάριου, γ' ήχου, της Μ. Εβδομάδας (αρκετά με τον Γαϊτάνο!) για να μπούμε στην ατμόσφαιρα κι ας το σιγοψάλουμε:
«Τὸν νυμφῶνά σου βλέπω, Σωτήρ μου, κεκοσμημένον καὶ ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ• λάμπρυνόν μου τὴν στολὴν τῆς ψυχῆς, φωτοδότα, καὶ σῶσόν με».

Μετάφραση:

Το νυφικό δωμάτιό σου  βλέπω στολισμένο, Σωτήρα μου και δεν έχω (κατάλληλο) ρούχο για να μπω σ' αυτό. Κάνε Εσύ, που δίνεις το φως, λαμπρή τη στολή της ψυχής μου και (απ’ την αμαρτία) σώσε με .

Τ' Λαζάρ'

Για "του Σαββάτου τ' Λαζάρ' " υπάρχει κι άλλη εγγραφή (ΕΔΩ)  
Για φέτος ας δούμε: 

1.  Ο δρακιώτης παπα-Κωνσταντίνος Ζ. Κυρτσώνης, στο βιβλίο του "ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΝ ΠΟΝΗΜΑ" κλπ- Εν Σμύρνη 1861, γράφει σ' ένα ποίημά του, για την Ανάσταση του Λαζάρου:

2.  Ο Κ. Λιάπης στο δίτομο έργο του-συλλογή δημοτικών τραγουδιών "ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑ" - ΒΟΛΟΣ- 2006, περιλαμβάνει και δημοτικά της "Βαϊοβδομάδας και του Μεγαλοβδόμαδου". 
Παρακάτω δύο επιλογές:

Υ.Γ. Είναι περιττό να σημειώσω, πως για όλες σχεδόν τις λαογραφικού περιεχομένου αναρτήσεις υπάρχουν κι οι αντίστοιχες στο ΦΙΡΙΚΙ που βρίσκεται ...δίπλα σας!  

(ΜΟΥ ΑΡΕΣΟΥΝ )  F F 

 Για το Λάζαρο (ΕΔΩ)

Πηλιορείτικο Πάσχα (3)

Έθιμα του Πάσχα ...συνέχεια 

     Το κάψιμο του Ιούδα

      Το απόγευμα του Πάσχα, μετά την Αγάπη (στο Πήλιο γίνεται τ΄απόγευμα ενώ αλλού το μεσημέρι) κι «ίσια μι τ’ν ώρα»,  είχαν σ’ όλα τα χωριά το «κάψ’μου τ’ Ιούδα, τ’ τρισκατάρατου»! 
      Οι χωρικοί πριν μέρες, έφτιαχναν ένα ομοίωμα –ανδρείκελο- του προδότη μαθητή και το κρεμούσαν σε ικρίωμα στην αυλή της εκκλησίας ή στο καμπαναριό. Ήταν φτιαγμένος από παλιόρουχα παραγεμισμένα με πίτουρα κι άχυρο.  Πριν τον κάψουν τον καταριούνταν, τον πετροβολούσαν, τον πυροβολούσαν και μετά στο τέλος, κάποιος του έβαζε φωτιά μέσα σε φωνές και αλαλαγμούς!  

Έτσι, ξορκίζοντας αυτόν που πρόδωσε το Χριστό κι επειδή «ουδείς αγαπά τον προδότη» τελείωναν την τελετή- έθιμο του μίσους, με χορό συνήθως στον ίδιο χώρο της εκκλησίας ή στην παρακείμενη πλατεία. Είχε πια εξοβελιστεί το κακό, είχαν βγάλει τ' απωθημένα τους όπως πχ και στο ανάθεμα (ΕΔΩ) κι είχαν δείξει την αγάπη τους μετά την ...Αγάπη!
Και βέβαια όταν καιγόταν «ι προυδότ’ς» πατούσαν πάνω στις στάχτες με μανία!

Για το ίδιο έθιμο γράφει κι ο Παπαδιαμάντης στην "Παιδική Πασχαλιά":

Επίσης γνωστά ήταν τα παρατράγουδα με τους Εβραίους της περιοχής μας, από τον «απαίδευτο» λαό. 

Η παρακάτω ανακοίνωση-εγκύκλιος του τότε δεσπότη Ιωακείμ, μας βάζει στο κλίμα της εποχής, αλλά και μας δείχνει τον "ανθρωπο" Ιωακείμ, που στην Κατοχή -εκτός των Ελλήνων- βοήθησε μαζί με τον ραβίνο του Βόλου Πεσάχ και τον Χελμ. Σέφελ, έμπορο και πρόξενο της Γερμανίας στην πόλη, τους Εβραίους της περιοχής μας!

Και ο Γιαν. Κορδάτος δημοσιεύοντας στη ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ ένα τραγούδι της Μ. Βδομάδας, γράφει:

Τέλος, είναι γνωστή η τότε (;) αντιπάθεια προς τους Εβραίους κι αιτία ήταν η αμάθεια, η γενίκευση, η ζηλοφθονία για τον πλούτο μερικών Εβραίων εμπόρων κι ο φανατισμός κάποιων εκ των Πηλιορειτών. Έτσι: 

Σ’ ένα απομακρυσμένο πηλιορείτικο χωριό έμεινε διανυκτερεύοντας εκεί, ένας απ’ τους πλανόδιους εβραίους εμπόρους υφασμάτων, απ' τους πολλούς του Βόλου. Στο καφενείο όπου καθότανε εν μέσω τσίπουρου και αντιπάθειας, του επιτέθηκε χωρικός, ξυλοκοπώντας τον, γιατί αυτός σαν Εβραίος …σταύρωσε το Χριστό!  

Διαβάστε: «Μια Πασχαλιά του παλιού καιρού» , Κ. Λιάπης- ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ

Πηλιορείτικο Πάσχα (2)

Έθιμα του Πάσχα 

Σπύρος Βασιλείου- Πασχαλιάτικη κάρτα

Ένα κείμενο του γνωστού δασκάλου, λαογράφου και ερευνητή Γιώργου Θωμά στη ΘΕΣΣΑΛΙΑ (Πάσχα, 14-4-1963):

Πηλιορείτικο Πάσχα (1)

(Επειδή μπήκαμε "στ' Βαϊουβδουμάδα" και στην τελική ευθεία για την Πασχαλιά)

Έθιμα

Τα έθιμα την περίοδο του Πάσχα στο Πήλιο παλιά, ήταν αρκετά. Σήμερα ελάχιστα διασώζονται κι αυτά που έχουν επικρατήσει σχεδόν πανελλαδικά. 

Ας τα δούμε αναλυτικά, αφού πρώτα αναφερθούμε σ' αυτά τα ελάχιστα που έγραψε ο αγιολαυρεντίτης Σωκρ. Βαμβάκος στη μονογραφία του για τον Άγιο Λαυρέντιο στα 1927:

1.    Πυροβολισμοί:  Έρχονται από τα χρόνια της τουρκοκρατίας -όπως και σ’ όλην την Ελλάδα- και με αφορμή την Ανάσταση του Χριστού, οι Πηλιορείτες με γκράδες, καριοφίλια κι άλλα λιανοτούφεκα έριχναν «μπαταριές». Παρ’ όλες τις διαμαρτυρίες των αστυνομικών που ήταν στα χωριά το έθιμο καλά κρατούσε! Ξεκινούσε το τουφεκίδι  απ’ το βράδυ της Ανάστασης, συνεχιζόταν όλη τη μέρα στα σπίτια και το απόγευμα στη Β΄ Ανάσταση στην πλατεία!

Να τι γράφει παλιά βολιώτικη εφημερίδα του 1880:

«Έν εισέτι διατηρείται έθος επιβλαβές, το πυροβολείν κατά την Ανάστασιν του Χριστού και κατά τας τρεις ημέρας της εορτής.  Όπερ έθος έχει αφετηρίαν την επίδειξιν κατά της τυραννίας υφ’ ης διατελούμεν και διατελούσι οι δούλοι αδελφοί μας  Έλληνες, οίτινες πάσαν υφίστανται καταπίεσιν και τυραννίαν. Δέον το βάρβαρον αυτό έθος των πυροβολισμών  να εγκαταλειφθή δια παντός, διότι πολλά μετρώνται τα θύματα κατ’ έτος.»
Τα διπλανά πηλιορείτικα χωριά προσπαθούσαν να παραβγούν στις τουφεκιές! Ήθελαν το  καθένα να είναι το πιο βροντώδες και θορυβώδικο!  

Στα χωριά Πορταριά και Μακρινίτσα μάλιστα, τουφεκούσαν απ’ τις πλατείες τους, τους απέναντι κοντοχωριανούς τους, συναγωνιζόμενοι μεταξύ τους. Γινόταν ένας πραγματικός πόλεμος! Φαίνεται πως κρατούσε για πολύν καιρό η διαμάχη μεταξύ των χωριών και με την ευκαιρία της Ανάστασης αναζωπυρώνονταν τα πάθη! 

2.  Το μοίρασμα των αυγών: Σε κάποια χωριά, πάλι το απόγευμα του Πάσχα, οι επίτροποι της εκκλησίας μοίραζαν τα αυγά που είχαν μαζέψει το βράδυ της Ανάστασης στους χωριανούς κι αυτοί τσούγκριζαν μεταξύ τους λέγοντας ευχές. Αυτά τ’ αυγά μετά προσφέρονταν μαζί με κρασί σ’ όλο το παρευρισκόμενο εκκλησίασμα. (Σήμερα κάποιοι ναοί μοιράζουν το βράδυ μετά τη λειτουργία της Ανάστασης κόκκινα αυγά)

3.   Το κρεμασμένο αυγό:  Οι νεαροί κρεμούσαν πάνω στον πλάτανο της πλατείας ένα κόκκινο αυγό και προσπαθούσαν να «του ματιάσ’νι(ε)» πυροβολώντας το!  Ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα αφού γινόταν με μονόβολα σκάγια (=μιας βολίδας) κι αυτός που τελικά το κατάφερνε, επευφημούνταν.

4.   Ο  χορός:  Ήταν το επιστέγασμα της πασχαλιάτικης μέρας αυτός ο χορός στο τέλος της ακολουθίας της Αγάπης και μετά το κάψιμο του Ιούδα. Τα ντόπια «νταούλια» παίρνανε θέση κι ο χορός ήταν γενικός. Πρώτοι ξεκινούσαν ο παπάς κι οι προεστοί. Σε κάποια χωριά παλιότερα, όταν δεν το ήθελαν ή ήταν απρόθυμοι οι προεστοί, δεν γινόταν ο χορός!

5.  Τα βαφτιστήρια κι οι νονοί: Στο Πήλιο οι νονοί δέχονταν τα βαφτιστήρια τους φιλοξενώντας τα τη Δεύτερα του Πάσχα. Τα παιδιά προσφέρανε στους νονούς κουλούρες, κόκκινα αυγά και μπακλαβά. Ο νονός τα φίλευε με ασημένιο ή χρυσό νόμισμα και γλυκά όταν έφευγαν. Το έθιμο αυτό υπάρχει μόνο στα χωριά μας και συνεχίζεται ως τα σήμερα.

6.   Το ψήσιμο των αρνιών: Ενώ σ’ όλη την Ελλάδα ο οβελίας ψηνόταν ανήμερα το Πάσχα, στο Πήλιο στα παλιότερα χρόνια ψηνότανε τη Δευτέρα. Ανήμερα έτρωγαν τη μαγειρίτσα και την Τρίτη κρέας με πατάτες στο φούρνο.

7.    Τα αερόστατα: Σε αρκετά χωριά το απόγευμα του Πάσχα μαζί με τις κούνιες, τις φωτιές, την πυρπόληση του Ιούδα, τις μπαταριές, τις κάνες και το χορό, σήκωναν και τ’ αερόστατα. Συνήθως κοντά στην εκκλησία ήταν ο τόπος πετάγματος. Κατασκευές από πολύχρωμα χαρτιά και σπουπί αναμμένο, σηκωνόταν στο λαμπριάτικο  ουρανό. Ήταν ένα έθιμο που εξέλιπε λόγω των …πυρκαγιών! Αρκετές φορές έπαιρναν φωτιά τα «λιοπερίβουλα κι τα ρ’μάνια» όταν τα αερόστατα έπεφταν φλεγόμενα μέσα σ’ αυτά.

Αργύριος Κανταρτζής

Ένας δημοδιδάσκαλος, έμπορος και πολιτικός της Μαγνησίας

Ο Αργύριος Κανταρτζής γεννήθηκε στο Ξηροχώρι(=Ιστιαία) της Εύβοιας στα 1821, ακριβώς τον καιρό που η Ελλάδα επαναστατούσε. Οι γονείς του κατάγονταν απ’ τα Άγραφα. Έμαθε αρκετά γράμματα για την εποχή του κι έγινε δημοδιδάσκαλος στην Πορταριά, διδάσκοντας την εκεί νεολαία. Πού ακριβώς σπούδασε και πότε ξεκίνησε να διδάσκει, δεν γνωρίζουμε.

Ο ίδιος πάντως ήταν φλογερός δάσκαλος που μετέδιδε τον πατριωτισμό και την ηθική στους νέους. Μαζί μετέδιδε και τη γνώση, ώστε πολλοί απ’ αυτούς τους να γίνουν αργότερα σπουδαίοι έμποροι κι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες στην Αίγυπτο που μετανάστευσαν.

 Εκεί στην Πορταριά, δίδαξε αρκετά χρόνια κι ήταν ο πυρήνας της πορταρίτικης εκπαίδευσης, ως πριν τα 1854 που ξέσπασε η αποτυχημένη επανάσταση του Πηλίου. Τότε άφησε τους μαθητές και το Σχολείο κι επειδή είχε την έφεση προς το εμπόριο, έγινε έμπορος στην πόλη του Βόλου με σπουδαία αποτελέσματα. Σε λίγα χρόνια κατάφερε να έχει μεγάλο μέρος του τοπικού εμπορίου στα χέρια του και να είναι ένας ισχυρός οικονομικός τοπικός παράγοντας, μαζί με τους Αθανασάκη, Κοκοσλήδες, Καρτάληδες, Γάτσο, Μουσούρη, Τσοποτό κ.ά. Επίσης ήταν ένας από τους ενοικιαστές των τουρκικών προσόδων (βλ. ΕΔΩ. ενοίκιο φόρων, διαπύλια ) που όπως και σ' άλλους, του έφερε πλούτο. Μ' αυτόν τον πλούτο κατάφερε να δανείζει τους Τούρκους τσιφλικάδες μπέηδες, που όταν λευτερώθηκε η Θεσσαλία απόκτησε αγοράζοντας κι αυτός κομμάτια των κτημάτων τους.
Σύντομα όμως λόγω της μόρφωσής του, αλλά και του ακέραιου, ακριβοδίκαιου του χαρακτήρα του και της παρρησίας του, πήρε στην τότε τουρκική διοίκηση αξιώματα. 

Πρώτα για πολλά χρόνια ήταν στη Λάρισα μέλος του τουρκικού Δικαστηρίου, όπου αποτελεσματικά, αφιλοκερδώς και πρόθυμα υπερασπιζόταν τους ομόφυλούς του.

Δύο ήταν οι Βολιώτες άντρες της εποχής εκείνης, που δεν δέχονταν παράπονα κι επικρίσεις για την ανάμιξή τους και την πολιτεία τους στη διοίκηση του οθωμανικού κράτους: Ο Αργ. Κανταρτζής κι ο δήμαρχος Γεώργ. Καρτάλης, σύμφωνα με το σπουδαίο δικηγόρο Βόλου και πολιτευτή Σοφοκλή Τριανταφυλλίδη.  

Τα προτερήματά του κι η υπόληψή του, ήταν η αιτία να εκλεγεί απ’ τους χριστιανούς Θεσσαλούς, στα 1875 βουλευτής του τουρκικού κοινοβουλίου. Εκεί πάλι βοηθούσε τους συμπατριώτες του δείχνοντας τα πατριωτικά του αισθήματα και την αγάπη του στην υπόδουλη ακόμα πατρίδα.

Στα 1854-55 που ξέσπασε η επανάσταση του Πηλίου, με κέντρο την Πορταριά, βοήθησε κρυφά, όπως μπορούσε. Στην επόμενη πηλιορείτικη επανάσταση στα 1878, συνέτρεξε και πάλι τους επαναστάτες. Κι όταν χρειάστηκε να πείσει τους Τούρκους πως δεν έπρεπε να κτυπήσουν ξανά τους επαναστάτες στη Μακρινίτσα μετά τη μάχη του Φεβρουαρίου, πήγε μαζί με τους Νικ. Κοκοσλή και Γεωρ. Καρτάλη και έκαναν διαπραγματεύσεις ανακωχής, με τους αρχηγούς των Τούρκων παραπλανώντας τους και λέγοντάς τους πως οι επαναστάτες ήταν πολυπληθέστεροι αυτών που υπολόγιζαν. Αποτέλεσμα ήταν να αποχωρήσουν οι Τούρκοι κι οι Επαναστάτες.

Ο ίδιος με πολύ χιόνι ανέβηκε στη Μακρινίτσα κι ανήγγειλε το αποτέλεσμα των συνομιλιών στους Έλληνες. Γλίτωσαν έτσι τα χωριά από αντίποινα και οργανώθηκαν οι Πηλιορείτες ξανά, ως τον Μάρτη που έγινε η τελευταία μάχη Σαρακηνού-Μακριινίτσας. 
Την ίδια ακριβώς μεσολάβηση έκανε κατά την είσοδο των άτακτων Τούρκων στρατιωτών στα 1897 στο Βόλο. Τότε μαζί με τους προξένους της Αυστρίας Μάριντζιτς, Γαλλίας Ρομπέρ, Αγγλίας Μπόρελ, Ελλάδας Τζιώτη και τους γνωστούς Γεωρ. Καρτάλη και  Νικ. Κοκοσλή,  διαμαρτυρήθηκαν έντονα στον τούρκο καϊμακάμη Φασλίμπεη -και το κατάφεραν- να μετακινηθούν οι "ζεϊμπέκηδες" στη Λάρισα και να μην ενοχλήσουν την πόλη του Βόλου. 

Όταν λευτερώθηκε η Θεσσαλία ο Αργ. Κανταρτζής εξελέγη βουλευτής στην ελληνική Βουλή για δυο θητείες, με εκπληκτική πλειοψηφία. (1887 & 1892)

Ανήκε στους τρικουπικούς κι ήταν φίλος του Χαρ. Τρικούπη. Ως πολιτικός ήταν μετριοπαθής, μειλίχιος, ειρηνοποιός και εκπρόσωπος της νομιμοφροσύνης. Δημιούργησε ένα τρίτο τοπικό κόμμα ανάμεσα στα δυο μεγάλα (Νοικοκυραίων,συντηρητικοί-Λαϊκό,δημοτικοί) κι έτσι μετρίαζε τη μεταξύ τους διαμάχη και τις πολιτικές εκδικήσεις!

Βοήθησε τον τόπο όσο ήταν πολιτευτής με διάφορους τρόπους. 

Κάτι όμως πολύ σημαντικό, για τον πηλιορείτη λαό, που ήταν απόρροια της «αδυναμίας» του για τη διάδοση της μόρφωσης, ήταν πως  οργανώθηκαν και λειτούργησαν στο Πήλιο, πάρα πολλά Δημοτικά κι Ελληνικά σχολεία, τόσα, όσα σε καμιά άλλη επαρχία της τότε ελεύθερης Ελλάδας!
Σαν Βολιώτης είχε πλούσια δράση στα κοινά της πόλης του. Έτσι, σαν Έφορος Σχολείων για πολλά χρόνια, σαν θεατρόφιλος και σαν πρώτος Πρόεδρος του Φιλολογικού Συλλόγου, που ιδρύθηκε στα 1875, βοήθησε την τοπική κοινωνία. Επίσης το κράτος τον τίμησε με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος: 

εφημερίδα ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΕΞΩ ΕΛΛΗΝΩΝ, Βόλος 3-8-1894

Πέθανε στις 17 Ιουνίου 1901 μετά από εγκεφαλικό και κηδεύτηκε πάνδημα στο Βόλο.

Πηγές:
-Εφημερίδες: 
 ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ Αθήνα
 ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ Βόλος 18-6-1901
 ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΗ Βόλος 20-6-1901
-"Βολιώτικαι Αναμνήσεις" Νικ. Γάτσος -ΔΗΚΙ- Αθήνα 1998

Απρίλης (2)

Ο Απρίλης στην αρχή του και να η ιστορία του:

Περιοδικό ΑΘΗΝΑΪΣ 1887

Να και πηλιορείτικα δίστιχα για τον Απρίλη και το Πάσχα:

1. Τώρα είν’ Απρίλης κι άνοιξη, τώρα είν’ καλοκαίρι,

τώρα τα καϊκάκια μας θα παν σε ξένα μέρη.

(Λαύκος)

2. Γνέσι γνέσι τσικρικίτσα μ’, Πασχαλιά γιουρτή δεν έχ’

κι ου άντρας ζουμ βρακί δεν έχ’.

Ας χουρεύ’νι οι παλιουπτάνις, κι ας πηδούν οι κιαρατάδις.

(Αϊ-Γιώργης) 

(Από τη δίτομη συλλογή "ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑ¨" του Κ. Λιάπη -ΕΚΠΟΛ- 2006)

Απρίλης

Καλό μήνα! 

Πρωταπριλιά σήμερα! Η Άνοιξη στα Λεχώνια, ήρθε φέτος νωρίς. Και δεν είναι ...ψέμα!

Τσιτσιραβιά με τα ...βλαστάρια-τσιτσίραβα...

...παραπέρα απ' το ανοιχτό λιλά της γλυτσίνιας
που κρεμάστηκε στην πέργκολα...

Να κι η φρέκια χλόη με τα εναπομείνανατα προβατάκια 
να βόσκουν και να κοιτούν απορημένα... 

Α, μετά τις ανεμώνες ήρθαν οι ...παπαρούνες...

...αλλά και τα τζάνερα που δέσανε ...

Τα λιόδεντρα "γκαστρωμένα" περιμένουν ν' ανθίσουν...

....και τ' αγριοτρίφυλλο με κίτρινα άνθια! 

Άλλο, απαλό κίτρινο σε αναρρίχηση...

...δίπλα απ'  την πανέμορφη διχρωμία!