Το Πήλιον

Μάθημα Γεωγραφίας: Το Πήλιον

Από το "Εγχειρίδιον Γεωγραφίας" Δημ. Ιωαννίδου – Ολυμπίου, Εν Αθήναις 1892, σελ. 416-7-8.  

(Αντιγραφή σε μονοτονικό με τη βοήθεια οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων -OCR)

[ Το νότιον μέρος της Μαγνησίας, το Πήλιον, κατέχει η επαρχία Β ό λ ο υ, η πολυανθρωποτάτη του νομού (62355 κ.) και η καλλίστη συμπάσης της Θεσσαλίας. Πλην του Βόλου 24 μεγάλα χωρία οικούνται επί του Πηλίου, της άλλοτε κατοικίας των Λαπιθών και Κενταύρων, 14 μεν παρά τον Παγασιτικόν κόλπον, 10 δε εκ της ανατολικής πλευράς, άτινα ονομάζονται και χωρία της Ζαγοράς εκ του μεγίστου αυτών.

Και τα μεν άγρια δάση του Πηλίου ηραιώθησαν πολύ, αλλ’ η καλλιέργεια των ημέρων δένδρων είναι εξαισία. Τα χωρία πάντα κρύπτονται εν άλσεσι πλατάνων και οπωροφόρων δένδρων, καστανέων, μηλεών, κερασέων κ.τ.λ. πορτοκαλεώνες δε πληρούσι τας κοιλάδας του όρους και μεγάλοι ελαιώνες καλύπτουσιν εξόχως άπασαν την ανατολικήν πλευράν του κόλπου. Ύδατα άφθονα κατέρχονται από του όρους και αρδεύουσι τους κήπους. Έλαιον και ελαίαι, μέταξα, εξαίρετοι οπώραι και γεώμηλα εύχυμα είναι τα κυριώτατα προϊόντα εξαγόμενα ου μόνον εις την λοιπήν Ελλάδα, αλλά και εις την αλλοδοπήν. Οι δε κάτοικοι του Πηλίου ήσαν ανέκαθεν οι μάλιστα πεπολιτισμενοι πάντων των Θεσσαλών. Οι μεγάλοι ναοί, τα ευπρεπή σχολεία, αι μεγάλαι και κομψαί οικίαι μαρτυρούσι περί τούτου και περί της ευπορίας των κατοίκων, οίτινες είναι λίαν επιχειρηματικοί και αποδημούσι χάριν εμπορίου εις Αίγυπτον ιδίως και Ρωμουνίαν. Πρωτεύουσα της επαρχίας είνε ο Βόλος, πόλις συνοικισθείσα από 40 ετών, και έχουσα προ της ελευθερώσεως 5000, νυν δε 11880 κατ. Κείται δε εν ελαιοφύτω πεδιάδι μεταξύ των χειμάρρων Αναύρου και Κραυσίνδωνος. Το δε φρούριον του Βόλου, όπερ οι Βυζαντινοί ωνόμαζον Γόλον, κατηδαφίσθη ήδη, έχει δε θέσιν υγιεινοτέραν της πόλεως.

Προς δυσμάς του Βόλου έκειντο αι  Π ά γ α σ α ί,  πόλις της Πελασγιώτιδος, επίνειον των Φερών. Μεταξύ δε των Παγασών και του ακρ. Πύρρας ευρίσκονται ερείπια της πόλεως Αμφανών. Επί δε της Γορίτσας, λόφου προς νότον της πόλεως, έκειτο η υπό Δημητρίου του Πολιορκητού κτισθείσα  Δ η μ η τ ρ ι ά ς, ούσα μία των οχυρωτάτων πόλεων της Ελλάδος.

Μίαν ώραν άνω της πόλεως εν τη κλιτύι του Πηλίου κείται ο Άνω Βόλος πρωτεύουσα του δήμου Ι ω λ κ ο ύ  η αρχ. πόλις, εξ ης απέπλευσαν οι Αργοναύται, έκειτο πλησίον του Βόλου. Ημίσειαν ώραν ανωτέρω του Άνω Βόλου είναι η τερπνοτάτην έχουσα τοποθεσίαν Πορταριά, πλησίον αυτής ένιαι η αφθόνως ρέουσα πηγή του Κραυσίνδωνος, παρ’ ην έκειτο πιθανώς το Ο ρ μ ί ν ι ο ν, εξ ου ονομάζεται ο δήμος. Οι πλείστοι των κατοίκων της Πορταρίας εμπορεύονται νυν εν Βόλω.

Ημίσειαν δε πάλιν ώραν προς δυσμάς της Πορτ. είναι το μέγιστον των χωρίων του Πηλίου   Μ α κ ρ υ ν ί τ σ α (3682 χ.) επί της αποτόμου κατωφερείας του Πηλίου από των κορυφών σχεδόν μέχρι της ύπωρείας επί μιαν ώραν. Η βυρσοδεψική είναι η κυριωτέρα των κατοίκων ασχολία.

Πέραν της Γορίτσας είναι ο δήμος Ν η λ ε ί α ς, έχων πρωτεύουσα  τα Λ ε χ ώ ν ι α και μεταξύ των άλλων τα μεγάλα χωρία Ά γ ι ο ς  Γ ε ώ ρ γ ι ο ς, Α γ. Λ α υ ρ έ ν τ ι ο ς και Δράκια. Η πεδιάς των Λεχωνίων, η «μεγίστη καί λασιωτάτη ρίζα του Πηλίου» , είναι τερπνοτάτη και χαριεστάτη, λειμώνες και κήποι οπωροφόρων δένδρων και ελαιώνες καλύπτουσιν αυτήν. Ο ποταμός  Β ρ ύ χ ω ν  χωρίζει από ταύτης την μικροτέραν πεδιάδα της  Α γ ρ ι ά ς κεκαλυμμένην πάσαν υπό ελαιώνων.

Περαιτέρω επί της κλιτύος του όρους ο δήμος Μ η λ ε ώ ν.  Η πρωτεύουσα Μ η λ έ α ι έχει καλλίστην τοποθεσίαν, είχε δε άλλοτε λαμπράν σχολήν και είναι πατρίς του Ανθίμου Γαζή, Γρηγ. Κωνσταντα και Δανιήλ Φιλιππίδου.

Προς νότον των Μηλεών είναι επί του όρους το  Ν ε ο χ ώ ρ ι ο ν  πρωτεύουσα του δήμου Αφετών. Κάτω δε εις την θάλασσαν υπάρχει λιμενίσκος ασφαλής και πηγή διαυγεστάτου και αφθόνου ύδατος, ίσως οι αρχαίοι Α φ έ τ α ι, όθεν οι Αργοναύται «έμελλον υδρευσάμενοι αφήσειν εις το πέλαγος».

Νοτιώτερον είναι ο δήμος  Σ π α λ ά θ ρ ω ν, πρωτεύουσα  Α ρ γ α λ α σ τ ή, 1 1/2 ωρ. απέχουσα της θαλάσσης. Και ενταύθα μεγάλοι ελαιώνες. Το βούτυρον της Αργαλαστής είναι ονομαστόν.

Προς νότον της Αργαλαστής είναι ο Λ α ύκ ο ς πρωτ. τον δ. Σ η π ι ά δ ο ς. Επί του ισθμού του συνάπτοντος την προς δυσμάς εκτεινομένην χερσόνησον των Τρικέρων, έκειτο η πόλις Ο λ ι ζ ώ ν. Αντικρύ αυτής είναι το χαριέστατον νησίδιον Α λ α τ ά ς (αρχ. Τίσαι) και παρ’ αυτό η χλοερά Π ρ α σ ο ύ δ α. Η χερσόνησος των Τρικέρων τραχεία και άδενδρος, τελευτά εις το Αιάντειον ακρωτήριον, υπεράνω του οποίου είναι το χωρίον Τ ρ ί κ ε ρ ι  αποτελούν τον δήμον Αιαντείου. Οι κάτοικοι αυτού άλλοτε μεν είχαν αξιόλογον ναυτιλίαν, νυν δε ζώσι κατά μέγα μέρος εκ της σπογγαλιείας. Προ της βορείου πλευράς του βράχου των Τρικέρων κείται το εξ  ελαιών και αμπέλων κατάφυτον νησίδριον  π α λ α ι ά   Τ ρ ί κ ε ρ ι, Κ ι κ ύ ν η θ ο ς καλούμένη το πάλαι.

Προς την Εύβοιαν και Σκίαθον τετραμμένη πλευρά της χερσονήσου των Τρικέρων είναι πολύ τραχεία και απότομος. Δια τούτο επί των Τρικέρων μέχρι της Σ η π ι  ά δ ο ς άκρας (περί ην εναυάγησεν  ο στόλος του Ξέρξου) ουδεμία κώμη υπάρχει.

Και πάσα δε η ανατολική πλευρά του Πηλίου καταπίπτει πολλαχού αποτόμως εις την θάλασσαν ουδένα έχουσα ασφαλή όρμον, ως ουδέ η της Όσσης. Τα χωρία κείνται πάντα υψηλά επί των ράχεων. Τα νοτιώτατα είναι τα του δήμου  Μ υ ρ ε σ ί ο υ  αποτελούντα έχοντα πρωτεύουσαν την Τ σ α γ κ α ρ ά δ α.

Βορειότερον ο δήμος  Κ ι σ σ ο ύ  με ομώνυμον πρωτεύουσαν εντός άλσους πλατάνων και ημέρων δένδρων, ιδίως μηλεών και καστανεών. Η μεγάλη, ωραιοτάτη και ευδαιμονεστάτη των χωρίων ενταύθα είναι η Ζ α γ ο ρ ά πρωτεύουσα του ομωνύμου δήμου (3261 κατ. ), εν τω μέσω καστανεών, μηλεών, συκαμινεών, πλατάνων. Από δε του χωρίου μέχρι της θαλάσσης λαμπροί και μεγάλοι ελαιώνες.]