Ρήγας Καμηλάρις (1)

Ο Ρ. Καμηλάρις με τη σύζυγό του Στεριανή καθιστή μπροστά του
(ο πρώτος αριστερά με το κουστούμι) στην αναμνηστική φωτογραφία 
στις Μηλιές, στο εκκλησάκι της Αγ. Τριάδος. 
Δεξιά του ο δήμαρχος και βουλευτής Αργύρης Φιλιππίδης.
Ήταν η ημέρα αναχώρησης των Μακεδονομάχων με αρχηγό τον Κ. Γαρέφη 
μάλλον στα 1906, όταν έγινε η γιορτή.
(Η φωτογραφία από το αρχείο του κ. Θ. Γκαβαρδίνα)

Σήμερα (*) θα γνωρίσουμε το σπουδαίο Μηλιώτη καθηγητή, λόγιο, ιστοριοδίφη και συγγραφέα Ρήγα Καμηλάρι, όπως μας τον παρουσιάζει ο Γιάνης Κορδάτος, σε δημοσίευσή του στον βολιώτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ της Κυριακής 23 Απριλίου 1961.

«Μου δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία από τις στήλες του «Ταχυδρόμου» να μνημονεύσω τους πνευματικούς ανθρώπους του Πηλίου που στα περασμένα χρόνια πρόσφεραν ανεχτίμητες υπηρεσίες στον τόπο μας. Ανάμεσα σ' αυτούς εξαιρετική θέση έχει και ο ιστοριοδίφης Ρ ή γ α ς Κ α μ η λ ά ρ η ς που η σημερινή γενεά τον έχει λησμονήσει .

Τον εγνώρισα το καλοκαίρι του 1933 όταν πήγα στις Μηλιές για να γνωρίσω από κοντά την πατρίδα του Γαζή και Κωνσταντά, να ιδώ τη Βιβλιοθήκη της και να συγκεντρώσω ορισμένες πληροφορίες από τους γεροντότερους του χωριού. Έμεινα τρεις μέρες στις Μηλιές και θα μου μείνει αλησμόνητη η εκδρομή μου αυτή. 

Από τους πρώτους που με πλησίασαν ήταν ό Ρήγας Καμηλάρης. Είχα διαβάσει τη βιογραφία του Κωνσταντά που από χρόνια πριν είχε γράψει, γι' αυτά χάρηκα πολύ που τον γνώρισα από κοντά και έτσι είχα ένα άριστο γνώστη της τοπικής ιστορίας του χωριού και φωτισμένο ιστοριοδίφη. Μου στάθηκε πολύτιμος φίλος και ξεναγός. Με γύρισε σ' όλο το χωριό και μου έδειξε τα παλιά αρχοντικά σπίτια, τις παλιές εκκλησιές, πήγαμε στη Βιβλιοθήκη και στην πλατεία, μου αναπαράστησε πώς οργανώθηκε η εθνική εξέγερση και πώς υψώθηκε η σημαία του Εθνικού Σηκωμού.

Ύστερα από μερικά χρόνια ήρθε στην Αθήνα. Με επισκέφτηκε στο σπίτι μου και πάντα η κουβέντα μας ήταν για την ιστορία του Πηλίου στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Πολύ ωφελήθηκα από τη γνωριμία του. Όπως έγραψα στον Πρόλογο της «Ιστορίας Επαρχίας Βόλου και Αγιάς» αν δεν είχαμε τις ιστοριοδιφικές έρευνες του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη και του Ρήγα Καμηλάρη, δεν θα ξέραμε πολλές λεπτομέρειες για την ιστορία του τόπου μας στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς.

Ο Καμηλάρης από τα μικρά του χρόνια ήταν ελληνολάτρης.  Ποτίστηκε με τα νάματα της αρχαιολατρείας και πνευματικός του δάσκαλος ήταν ο Γρηγόριος Κωνσταντάς. Αν και είχαν περάσει πολλά χρόνια από θάνατο του μεγάλου δασκάλου του Γένους, όμως ο Καμηλάρης γνώρισε τον Κωνσταντά όχι μόνο από τη «Νεωτερική Γεωγραφία» αλλά κυρίως από τα χειρόγραφά του που βρίσκονταν στη Βιβλιοθήκη Μηλεών. Αν είχαν την ίδια έφεση και οι σύγχρονοί του φιλόλογοι Ν. Καπετανάκης, Παπαγεωργίου, Νάσος και άλλοι, θα γίνονταν συστηματική έρευνα στις βιβλιοθήκες Μηλεών και Ζαγοράς καθώς και έρευνες στα Μοναστήρια του Πηλίου και έτσι θα διασώζονταν πολύτιμα χειρόγραφα και ενθυμήσεις που θα έριχναν άπλετο φως στην ιστορία της περιοχής μας. Αυτοί έπεσαν με τα μούτρα στο διάβασμα της γραμματικής και συντακτικού. Έγιναν καλοί φιλόλογοι αλλά δεν πρόσεφεραν τίποτα στην πατρίδα μας. Οι πνευματικοί άνθρωποι δεν πρέπει να κλείνονται στον εαυτό τους και να περιορίζονται στο επάγγελμά τους.  Ο τέτοιος προσανατολισμός τους και η μονομέρειά τους τούς κάνει  σ χ ο λ α σ τ ι κ ο ύ ς. Θυμάμαι με πικρία τη χρονιά 1909 -1910 μαθητής στη Γ΄ τάξη του Γυμνασίου Βόλου. Ενώ σ' άλλα Γυμνάσια ήμουν από τους πρώτους μαθητές στα 'Ελληνικά, στο Γυμνάσιο Βόλου ήμουν από τους τελευταίους. Ο καθηγητής μου Κέκκος μου έλεγε και ξανάλεγε πως  πρέπει να πάω στο χωριό μου στη Ζαγορά, να κόβω ξύλα γιατί δεν είμαι για γράμματα. Και κοροϊδεύοντας μου έλεγε πως η γλώσσα που έγραφα στις εκθέσεις «είνε γλώσσα των ανθρακέων της Μακρινίτζας!»  Και ο Καμηλάρης ήταν καθαρευουσιάνος, αλλά ο «άσημος και παραγκωνισμένος», από τους συναδέλφους του φιλολόγους, είχε και άλλα ενδιαφέροντα  και το έδειξε με τις έρευνές του και με το έργο που άφησε.

 Ας ρίξουμε μια ματιά στη σταδιοδρομία του.

Γεννήθηκε στις Μηλιές το 1869. Άμα έβγαλε το γυμνάσιο φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και πήρε πτυχίο φιλολογικού φροντιστηρίου. Διορίστηκε τότε ελληνοδιδάσκαλος στη Κρίκελο Ευρυτανίας. Αργότερα γράφτηκε πάλι στο Πανεπιστήμιο για να συμπληρώσει τις φιλολογικές σπουδές του. Διάβαζε πολύ, έδωκε εξετάσεις και πήρε πτυχίο φιλολογίας με άριστα. Υπηρέτησε στα σχολεία Μηλεών και Τσαγκαράδας και επί πολλά χρόνια στο Β ' Ελληνικό Σχολείο Βόλου ως σχολάρχης. Εργάστηκε ως εκπαιδευτικός ως το 1930.

Σχολαρχείο Μηλεών 1911-12
Ο Ρ. Καμηλάρις καθιστός με το άσπρο κουστούμι κρατώντας το γιο του Νικόλαο.
(Επίσης φωτογραφία από το αρχείο του κ. Θ. Γκαβαρδίνα)

Στο αναμεταξύ δημοσίεψε πολλά άρθρα και μελέτες ιστορικού και αρχαιολογικού περιεχομένου. Μερικές από τις μελέτες του αυτές  όπως η «Βιογραφία του Κωνσταντά»  κάνανε εντύπωση. Αντίθετα άλλα του άρθρα που θίγουν αρχαιολογικά και γλωσσικά ζητήματα -ετυμολογίες τοπωνυμίων, καθορισμούς αρχαιολογικών τόπων κλπ. έχουν λαθεμένες γνώμες.

Όταν αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία, περιόδευε τα χωριά του Ανατολικού Πηλίου επισκέφτηκε τις παλιές εκκλησίες, τα παλιά εξωκκλήσια και τα Μοναστήρια  και κατέγραψε από παλιά εκκλησιαστικά βιβλία ενθυμήσεις (σημειώσεις ιστορικού περιεχομένου), χρονολογίες του χτισίματος των εκκλησιών κλπ, έχοντας συμπαραστάτη την κόρη του Μυρτώ. Το υλικό αυτό που μέρος δημοσιεύτηκε στα «Θεσσαλικά Χρονικά» είνε πολύτιμο.

Ο ίδιος στα χρόνια της Κατοχής έγραψε άρθρα για τους μαυραγορίτες των χωριών του Πηλίου της παλαιότερης εποχής. Στα 1943 όταν οι Γερμανοί έκαψαν τις Μηλιές όχι μόνο για λίγες μέρες κρατήθηκε όμηρος, αλλά είδε το σπίτι του να καίεται και μαζί και τη βιβλιοθήκη του.

Ο πόνος του ήταν μεγάλος. Δε γονάτισε όμως. Στάθηκε κολώνα αλύγιστος ως τις τελευταίες του μέρες, ως το Φλεβάρη του 1954 που έκλεισε τα μάτια. Πρέπει να σημειώσω, πως ότι ήξερε από τις έρευνές του και ότι είχε αντιγράψει από τα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης  Μηλεών , δεν το κρατούσε για τον εαυτό του. Σε μένα ήταν ανοιχτοχέρης, Μου έστειλε πολλά  από τα  αντίγραφα αυτά και τον ευγνωμονώ.

Στα πριν της Κατοχής χρόνια είχαμε ταχτική αλληλογραφία και πάντα ήταν πρόθυμος να με εξυπηρετήσει.  Αυτός ήταν ο Ρήγας Καμηλάρης. Πνευματικός άνθρωπος με μεγάλα ενδιαφέροντα και πολύπλευρη δράση. Δεν ξέρω αν η κοινότητα Μηλεών τον τίμησε δίνοντας το όνομά του σ’ ένα δρόμο. Αν δεν το έκανε,  θυμίζω στους κοινοτάρχες το χρέος τους προς το άξιο πνευματικό τέκνο των Μηλεών. Ακόμα και ο Δήμαρχος Βόλου και το Δημοτικό Συμβούλιο, πρέπει, με τον ίδιο τρόπο να τιμήσουν το Ρήγα Καμηλάρη.

Είνε ντροπή να ξεχνούμε τις πνευματικές φυσιογνωμίες του Πηλίου που αφιέρωσαν τη ζωή τους ερευνώντας την ιστορία του τόπου μας. Θέλω να πιστεύω πως η εισήγησή μου θα εισακουσθή.»

Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ
(*) Με αφορμή τη λήξη του διδακτικού έτους των σχολείων Α/θμιας & Β/θμιας Εκπαίδευσης.

                                                                                             (Συνεχίζεται)