Πηλιορείτικες φορεσιές

Ιδού και το βιβλίο "ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ" του 1949 του βολιώτη λαογράφου και ερευνητή Κίτσου Α. Μακρή:

https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/9828/P0009828.pdf?sequence=1&isAllowed=y

" Το μικρό τραίνο του Πηλίου"

 Ένα σπουδαίο ντοκιμαντέρ για την ιστορία του μικρού τρένου. Του τρένου που "έζησε" μέσα στα χρώματα κι αρώματα της μικρής πηλιορείτικης πατρίδας... 

https://www.youtube.com/watch?v=CZQxDy9EC4c 

Άγγελος Σαρηγιάννης - Ένας άγνωστος αργαλαστιώτης ηθοποιός

 

ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ  

ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΑΡΓΑΛΑΣΤΙΩΤΗΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ

Το εμβατήριο του Εύζωνα («ιγώ ιμ’ ιγώ, βζουνάκ’ γουργό») είναι ίσως το μακροβιότερο άσμα του είδους αφού η δημοτικότητά του διαπερνά πολλές γενεές, από την δημιουργία του το 1913 ως τις μέρες μας. Όμως, ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν οτι ο εμπνευστής και δημιουργός του «εμβατηρίου του τσολιά» είναι ο Αργαλαστιώτης ηθοποιός Άγγελος Σαρηγιάννης.... (Απόσπασμα από το κείμενο)

Το κείμενο του φίλτατου εκπ/κού και ερευνητή κ. Γιάννη Κονιόρδου που θα βρείτε στην παρακάτω σελίδα, πραγματεύεται τη ζωή του αργαλαστιώτη ηθοποιού, άγνωστου στο ευρύ κοινό. 

Τον ευχαριστούμε!! 

Διαβάστε: 

https://drive.google.com/file/d/1iMsPNWUQB_aahmpmKI7dd4reRwtWkcMP/view?usp=sharing

ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ

ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΑΡΓΑΛΑΣΤΙΩΤΗΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ

Το εμβατήριο του Εύζωνα («ιγώ ιμ’ ιγώ, βζουνάκ’ γουργό») είναι ίσως το μακροβιότερο άσμα του είδους αφού η δημοτικότητά του διαπερνά πολλές γενεές, από την δημιουργία του το 1913 ως τις μέρες μας. Όμως, ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν οτι ο εμπνευστής και δημιουργός του «εμβατηρίου του τσολιά» είναι ο Αργαλαστιώτης ηθοποιός Άγγελος Σαρηγιάννης. Με αφορμή την ιστορία του εμβατηρίου που έφερε στη δημοσιότητα ο δημοσιογράφος του θεατρικού ρεπορτάζ (και εγγονός του αδελφού του Άγγελου, Γιώργου) Γιώργος Σαρηγιάννης με δημοσίευμά του σε Αθηναϊκή εφημερίδα[1], προσπάθησα να διερευνήσω και να αναδείξω ευρύτερα την καλλιτεχνική πορεία του Άγγελου Σαρηγιάννη, αξιοποιώντας διαθέσιμες πηγές.

Ο Άγγελος Δήμου Σαρηγιάννης γεννήθηκε στην Αργαλαστή του Πηλίουτο 1874. Σε νεαρή ηλικία έφυγε απ’ το χωριό, πιθανά ακολουθώντας κάποιον περιοδεύοντα θίασο και κατέβηκε στην Αθήνα για να γίνει ηθοποιός, παρά τις αντιδράσεις της οικογένειάς του[2]. Το 1900 το όνομά του εμφανίζεται στα προγράμματα θερινών παραστάσεων στο θέατρο ο «Κήπος Εδέμ» της Καλαμάτας, όπου έπαιζε με τον θίασο των Πεταλά-Λοράνδου και το 1901 εμφανίζεται με τον θίασο της Σοφίας Νέρηστο ρόλο του Κρέοντα στη «Μήδεια» του Ευριπίδη[3]. Το 1907 έπαιξε στο «θέατρο Συντάγματος» στο έργο «Κασσιανή» του Αριστείδη Κυριακού μαζί με την Μαρίκα Κοτοπούλη, τον Ευτύχιο Βονασέρα και άλλους γνωστούς ηθοποιούς της εποχής[4] , ενώ το χειμώνα του 1907-08 εγκαθίσταται στην Κων/πολη για παραστάσεις με τον θίασο Ταβουλάρη-Λεπενιώτη[5]. Ακόμα, εμφανίστηκε στο θέατρο «Νεαπόλεως» και στη «Νέα Σκηνή» και έπαιξε στο έργο του Πολύβιου Δημητρακόπουλου «Η έξωσις του Όθωνος»[6].  Στην Αθήνα γνώρισε και παντρεύτηκε την Αθηνά Σταματοπούλου, καταγόμενη κι αυτή από θεατρική οικογένεια[7] και το 1907 απέκτησαν τον πρώτο τους  γιό τον Δήμο. Στα τέλη του 1909 ο Άγγελος με τη γυναίκα του μεταναστεύουν στην Αμερική, αφήνοντας τον Δήμο ως «ψυχογιό» στην οικογένεια της θείας του Πολυξένης Παπανικολάου στην Αργαλαστή[8].

ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ

Ο Σαρηγιάννης είχε ήδη διανύσει μια αξιόλογη καριέρα στα αθηναϊκά θέατρα όταν έφτασε στη Νέα Υόρκη τον Δεκέμβριο του 1909[9], γι’ αυτό και η εφημερίδα «Ατλαντίς» τον υποδέχεται και τον συστήνει στο κοινό της ομογένειας ως έναν «από τους συμπαθεστέρους Θιασώτας του Ελληνικού Θεάτρου» και έναν «των κρατίστων ηθοποιών μας», ευελπιστώντας η παρουσία του να αποτελέσει ευκαιρία για διοργάνωση κάποιων ψυχαγωγικών εκδηλώσεων διότι, κατά την εφημερίδα, «μόνοι ημείς εν Νέα Υόρκη εμείναμεν έξω πάσης Ελληνικής διασκεδάσεως»[10]. Φτάνοντας στην Αμερική, ο Σαρηγιάννης συνεργάζεται αμέσως με τον θίασο «Ο Σοφοκλής» του Γεώργιου Βοργή[11]  και πρωτοεμφανίζεται στο κοινό με τον ρόλο του μπάρμπα Χρόνη στο έργο «ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας»[12], ενώ στις 3 Ιανουρίου του 1910 εμφανίζεται στο θέατρο «Νέο Άμστερδαμ» της Ν. Υόρκης ως Γερο-Νικόλας στο έργο «Η Λύρα του γερο-Νικόλα»[13]. Η «Ατλαντίς» αναφέρει με ιδιαίτερα κολακευτικά σχόλια την συμμετοχή του Σαρηγιάννη στο θίασο, δημοσιεύει μάλιστα και τη φωτογραφία του: «Θα διέλθωσιν όλοι, όσοι ευτυχήσουν να ευρεθώσιν εις το θέατρον Amsterdam Opera House απόψε μιαν ωραιοτάτην εσπερίδα, κατά την οποίαν, εκτός των γνωστών καλλιτεχνών του θιάσου «ο Σοφοκλής», θα κάμη και την πρώτην εμφάνισίν του ο γνωστός Έλλην ηθοποιός κ. Σαρηγιάννης ο και πρωταγωνιστής απόψε. Ο κ. Σαρηγιάννης του οποίου την εικόνα δημοσιεύομεν, θα καταμαγεύσει το ακροατήριον, διότι μεταξύ των Ελλήνων ηθοποιών κατέχει επίζηλον θέσιν και ίσως είναι μοναδικός δια τον «Μπαρμπα Νικόλα» του οποίου το πρόσωπον θα υποδυθεί […] Ο κ. Σαρηγιάννης είναι από τους ηθοποιούς της νέας σχολής και ως τοιούτος έχει καταλάβει πολύ καλά ποία είνε η αποστολή του θεάτρου σήμερον [...] Ο κ. Σαρηγιάννης από θεατρικής απόψεως είναι εύρημα και εις τούτο θα συμφωνήσουν όλοι όσοι τον παρακολουθήσουν εις την αποψινήν παράστασιν»[14]. Η παράσταση αυτή ήταν μέρος της καμπάνιας οικονομικής ενίσχυσης για τον Ελληνικό Στρατό, που διενεργούσε τότε στην Αμερική ο Σπύρος Ματσούκας, μια ιδιάζουσα προσωπικότητα της εποχής[15]. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Ατλαντίς» την επομένη, την παράσταση παρακολούθησαν «άνω των 2.500 θεατών» και «Πάντες οι ηθοποιοί έπαιξαν καλά το μέρος των, αλλά ο κ. Σαρηγιάννης εδικαίωσε άλλη μίαν φοράν ακόμη την δικαίαν φήμην του ως καλλιτέχνης πρώτης γραμμής. Ως «Γερω Νικόλας» πραγματικώς υπήρξε έξοχος και αμίμητος, σαν αληθινός Πλακιώτης, καταχειροκροτηθείς επανειλημμένως υπό των θεατών. Μετά την παράστασιν επαρουσιάσθη εκ νέου επί της σκηνής ο κ. Σαρηγιάννης με πολυτελεστάτην φουστανέλλα και ετραγούδησε πολύ εύμορφα το «ποιός είδε την πεντάμορφη» υπό τους ήχους της καλώς κατηρτισμένης ορχήστρας»[16].

                Αμέσως μετά ο Σαρηγιάννης αποχωρεί από τον θίασο και ξεκινά την οργάνωση δικού του θιάσου. Από δημοσίευμα της «Ατλαντίς» μαθαίνουμε οτι με τη σύμπραξη ερασιτεχνών ηθοποιών προσφέρθηκε να παρουσιάσει για πρώτη φορά στην Αμερική την αγγλική κωμωδία «Η θεία του Καρόλου»[17]  με τον ίδιο στο ρόλο της Αμερικανίδας «ψευτοθείας». Το έργο ανέβηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1910 στο Amsterdam Opera House [18].

Λίγους μήνες αργότερα, ο Σαρηγιάννης εμφανίζεται ως θιασάρχης του θιάσου «Παναθηναϊκός» στην Νέα Υόρκη, όπου μάλιστα παρουσιάζει έργο «γραφέν επίτηδες δια τους Έλληνας μετανάστας της Αμερικής»[19]. Ως το «Νεοϋορκέζικο Λιγ’ απ΄ όλα» το αναγγέλει η «Ατλαντίς», παραπέποντας στην πρώτη επιθεώρησημε τίτλο «Λίγο απ όλα» που είχε παιχτεί στην Αθήνα, πρόκειται, ωστόσο, για την τρίπρακτη κωμωδία «Τα χάλια μας στην Αμερική» που έγραψε ο Σαρηγιάννης. Στην κωμωδία καταδεικνύονται τα ελαττώματα των Ελλήνων μεταναστών, με κύριο την τεμπελιά [20]. Το έργο  ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο Amsterdam Opera House της Νέας Υόρκης την 3η Οκτωβρίου 1910[21].  Τον Νοέμβριο του 1910, ο Σαρηγιάννης συνεργάζεται με τον θίασο Βοργή και ανεβάζουν το ιστορικό δράμα «Κατοχή» του Γεράσιμου Βώκου[22]. Έκτοτε, δεν μπόρεσα να εντοπίσω άλλες πληροφορίες για τη θεατρική δράση του Άγγελου Σαρηγιάννη στην Αμερική. Το μόνο βέβαιο είναι οτι μέσα στο 1911 γεννήθηκε εκεί ο δεύτερος γιός του Γεώργιος[23].

 ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ-Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΖΩΝΑ

Άγνωστο πότε ακριβώς επέστρεψε ο Άγγελος Σαρρηγιάννης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πληροφορία επέστρεψε ως εθελοντής, με την κήρυξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου τον Οκτώβρη του  1912, όπως και πολλοί άλλοι συμπατριώτες του από την Αμερική και έλαβε μέρος στον πόλεμο ως εύζωνας[24]. Στο μικρό διάλειμμα ειρήνης μεταξύ των δύο Βαλκανικών Πολέμων συμμετέχει ως ηθοποιός στο θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη όταν η τελευταία ανέβασε τα «Πολεμικά Παναθήναια» τον Μάϊο του 1913 στην Αθήνα. Η επιθεώρηση αυτή ήταν τα ετήσια «Παναθήναια» που πήραν τον τίτλο «Πολεμικά», αποτυπώνοντας το κλίμα εθνικής έξαρσης και ενθουσιασμού που επικρατούσε στην περίοδο των νικηφόρων για την Ελλάδα Βαλκανικών Πολέμων. Το έργο παίχτηκε από το τέλος Μάη έως τις αρχές Νοέμβρη του 1913, κάνοντας ρεκόρ συνεχών παραστάσεων[25]. Σ’ αυτό το έργο ο Σαρηγιάννης ενσάρκωσε με επιτυχία τον χαρακτήρα του εύζωνα Μήτρου, με εφόδιο τη γνήσια πηλιορείτικη προφορά του και με επί σκηνής «αρκούδα» που παρέπεμπε στην Βουλγαρία[26]. Οι στίχοι του τραγουδιού  («ιγώ είμ’ ιγώ, βζουνάκ’ γουργό») είναι δικοί του, προσαρμοσμένοι πάνω σε σκοπό αμερικανικού εμβατηρίου[27] που γνώριζε καλά από τη θητεία του στην Αμερική[28]. Από τη στιγμή της εμφάνισής του, ο χαρακτήρας του Μήτρου και  το άσμα του τσολιά ενθουσίασαν το αθηναϊκό κοινό της εποχής και ο απόηχός του παρέμεινε ζωντανός για πολύ αργότερα. Η εφημερίδα «Αθήναι» σε κύριο κριτικό άρθρο της για τις επιθεωρήσεις της εποχής τρία χρόνια μετά, αναφέρεται στον Εύζωνα ως τον «ημίθεο των επιθεωρήσεων», το οποίο «έγινε το προσφιλές πρόσωπο των αθηναϊκών επιθεωρήσεων», που «με τα τετράστιχά του [...] προεκάλει θύελλαν ενθουσιασμού». Το ποίημα του Ευζώνου «χιλιάκις απαγγελθένπροεκάλει την αυτήν συγκίνησιν και τα αυτά χειροκροτήματακαι τας επευφημίας του λαού [...] Από της σκηνής των «Παναθηναίων» το επήραν όλα τα στόματα, όλοι οι φωνογράφοι, όλα τα οργανέτα και το μετέφεραν εις στα πέρατα της Ελλάδος. Τοιαύτην δημοτικότητα δεν ενθυμούμαι ποτέ να είχε ουδέν έτερον άσμα» καταλήγει ο συντάκτης[29].

Το τραγούδι εκδόθηκε και κυκλοφόρησε σε δίσκους γραμμοφώνου[30]. Χωρίς την αναφορά και κατοχύρωση του αρχικού δημιουργού, αποδόθηκε αργότερα λανθασμένα η δημιουργία του στην Άννα Καλουτά[31], ρίχνοντας στην αφάνεια και τη λήθη το όνομα του Άγγελου Σαρηγιάννη.

Μετά τους Bαλκανικούς Πολέμους ο Σαρηγιάννης συνέχισε να ζει και να εργάζεται στην Αθήνα. Το 1916 εμφανίστηκε στην επιθεώρηση της Θεώνης Φαρέα «Σφίξε με» με το θίασο Κ. Προβελέγγιου στο θέατρο «Θησείο»[32]. Εντοπίζεται ως ηθοποιός σε θεατρικά προγράμματα θιάσων όπως του Αλέκου Γονίδη στο θέατρο Κυβέλης με «Το Καμπαρέ-Σινεμά»του 1919 και «Καμπαρέ του 1920» και στο «Εθνικό Θέατρο» στο έργο «Δαιμονισμένη» το 1924[33].

Ο ξεχασμένος αυτός Αργαλαστιώτης που υπήρξε αναγνωρισμένος ηθοποιός, θιασάρχης, θεατρικός συγγραφέας και δημιουργός του δημοφιλέστερου και μακροβιότερου ίσως εμβατηριακού άσματος, πέθανε στην Αθήνα το Μάιο του 1936.

                                                                                                                                                                Γιάννης Κονιόρδος

                                                   Εκπαιδευτικός

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Γ. Σαρηγιάννης, «Τα πολεμικά Παναθήναια και ο ξεχασμένος Αργαλαστιώτης», εφημ. «Τα Νέα», 31/10/2003, ανακτημένο από https://www.tanea.gr/2003/10/31/lifearts/culture/ta-polemika-panathinaia/

[2] Την πληροφορία μου έδωσε ο ΓιώργοςΣαρηγιάννης, όπως την είχε ακούσει ο ίδιος στο περιβάλλον του.

 [3]Λ. Μαράκα (επιμ.), Ελληνική θεατρική Επιθεώρηση 1894-1926, τέσσερα κείμενα,τ. β΄, Αθήνα 2000, σ. 193 .

[4] Θ. Έξαρχος, Έλληνες ηθοποιοί: αναζητώντας τις ρίζες, Αθήνα 1995, σ. 244.

 [5]Λ. Μαράκα, ό.π. τ. α΄, σ. 238.

 [6]Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2358, 3/01/1910, σ. 4.

 [7]Η Αθηνά Σταματοπούλου ήταν αδελφή του ηθοποιού του Εθνικού Θεάτρου Παναγιώτη Σταματόπουλου (παππού του ποιητή Τίτου Πατρίκιου) και εργαζόταν ως ράφτρα κοστουμιών στα θέατρα. Προφορική πληροφορία του Γιώργου Σαρηγιάννη.

[8] Ο Δημήτριος Παπανικολάου ήταν πλούσιος Αργαλαστιώτης έμπορος.

 [9] Από δημοσίευμα της εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2366, 12/01/1910, σ. 4 μαθαίνουμε οτι διέμενε στο ξενοδοχείο «Αβέρωφ» στην Madison Sq.

[10] Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2340, 13/12/1909, σ. 4.

[11] Πρόκειται για τον θεατρικό όμιλο «Δραματικός Θίασος Σοφοκλής», που ίδρυσε στην Νέα Υόρκη το 1907 ο Γεώργιος Βοργής με πρωταγωνίστρια την σύζυγο του (σχετικά δες: http://el.wikipedia.org/wiki.

[12] Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2381, 29/01/1910, σ. 4.

 [13]Πρόκειται για το έργο του Δημήτριου Κόκκου (1856-1891) «Η λύρα του γερο-Νικόλα».

 [14]Εφημ. «Ατλαντίς», ό.π.

[15] Για τον Σ. Ματσούκα υπάρχει πλούσιο πληροφοριακό υλικό στο διαδίκτυο.

[16] Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2359, 04/01/1910, σ. 4.

[17] Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2366, 12/01/1910, σ. 4. Πρόκειται για θεατρικό έργο τουThomas, Walter Brandon «Charlie’s Aunt».

 [18]Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2381, 29/01/1910, σ. 4.

 [19]Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2591, 01/10/1910, σ. 4

[20] Α.Διακουμοπούλου – Ζαραμπούκα, «Η ταυτότητα των Ελλήνων δραματουργών στην Αμερική κατά το πρώτο μισό του20ου αι».Ανακτημένο από https://www.eens.org/EENS_congresses/2010/Diakoumopoulou_Kat.pdf. Χειρόγραφο του έργου βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Θεατρικού Μουσείου στην Αθήνα.

[21] Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ. 2591, 01/10/1910, σ. 4.

[22] Εφημ. «Ατλαντίς» (Νέα Υόρκη), αρ. φ.2627, 12/11/1910, σ. 4. Το έργο έκανε πρεμιέρα στις 14/11/1910 στο Murrag Hill Syccum. Το θέμα του είναι η Κατοχή του Πειραιά από τα Αγγλογαλλικά στρατεύματα την εποχή του Κριμαϊκού πολέμου.

[23] Η πληροφορία από Δ. Καραγκούνη, «Ημερολόγιο της Κατοχής», Αθήνα 1989. Ο Γιώργος Σαρηγιάννης υπήρξε κι αυτός καλλιτεχνική προσωπικότητα. Από το 1933 έως το 1936 εργαζόταν ως σκιτσογράφος στον «Ριζοσπάστη» με το ψευδώνυμο «Σαρ». Στην Κατοχή ήταν υπεύθυνος έκδοσης της Εαμικής εφημερίδας «Λευτεριά» στην Εύβοια. Δολοφονήθηκε τον Αύγουστο του 1946 από παρακρατικούς έξω απ’το σπίτι του στη Χαλκίδα. Στο ίδιο, σ. 466.

 [24]Λ. Μαράκα, ό.π., σ. 78 και Εφημ. «Αθήναι», 18/09/1916.

 [25]Λ. Μαράκα, ό.π., σ. 52. Στο ίδιο, αναλυτική μελέτη για τα «Πολεμικά Παναθήναια» του 1913.

[26] Προφορική πληροφορία του Γιώργου Σαρηγιάννη.

 [27]Πρόκειται για σύνθεση τουαμερικανούσυνθέτη στρατιωτικών εμβατηρίων και μαέστρου John Philip Sousa. Προφορική πληροφορία του Γιώργου Σαρηγιάννη.

 [28]Λ. Μαράκα, ό.π. σ. 78, 192.

[29] Άρθρο του Θεόδωρου Βελλιανίτη με τίτλο «Η Θεατρική χλεύη» στην εφημ. «Αθήναι», 18/09/1916.

[30] Για τη δισκογραφική ιστορία του τραγουδιού δες: https://www.vmrebetiko.gr/item/?id=4358.

 [31]Γ. Σαρηγιάννης, ό.π.

 [32]Θ. Έξαρχος, ό.π.

 [33]Τα θεατρικά προγράμματα εντοπίστηκαν στο ψηφιακό αρχείο του ΕΛΙΑ: http://eliaserver.elia.org.gr

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Φωτογραφίες του ΆγγελουΣαρηγιάννη. Από την εφημερίδα «Ατλαντίς» (αριστερά), από το βιβλίο του Θ. Έξαρχου «Έλληνες ηθοποιοί» (δεξιά).

Το θέατρο «NewAmsterdamOpera» στηΝ. Υόρκη(1905) όπου έδωσε παραστάσεις ο  ΆγγελοςΣαρηγιάννης (φωτο από το διαδίκτυο).

Θεατρικά Προγράμματα με συμμετοχή του Άγγελου Σαρηγιάννη 

(πηγή: www.elia.org)

Ο πρώτος γιός του Άγγελου Σαρηγιάννη Δήμος, με την ανάδοχη οικογένεια του Δημητρίου Παπανικολάου στην Αργαλαστή, γύρω στα 1912 (Αρχείο: Γ. Κονιόρδου)

Ο δεύτερος γιός του Άγγελου Σαρηγιάννη, Γιώργος 

(φωτο από το βιβλίο Δ. Καραγκούνη, «Ημερολόγιο Κατοχής», Αθήνα 1989, σ. 466.

Ο εκ Προμυρίου Αρχιμανδρίτης (Δάγκου) Ευγένιος (2)

    Για τον αρχιμανδρίτη Ευγένιο (Δάγκου) έγραψε και ο επίσης ιερομόναχος +Ματθαίος Βατοπαιδινός στη μονογραφία του για το μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα Προμυρίου.

( Ουδεμία σχέση έχει με τον άλλο εκ Νεοχωρίου αρχιμανδρίτη Στροφίλου- Ευγένιο Ευσταθίου, ένα αντιπαράδειγμα κληρικού)

Από εκεί και η σημερινή δημοσίευση –αντιγραφή σε μονοτονικό:

Ο Ευστάθιος Σουρούβιλος (Ευγένιος) εγεννήθη εις Προμύριον κατά το έτος 1811, εδιδάχθη τα πρώτα γράμματα εις την Μονήν του Αγίου Σπυρίδωνος, παρά τινι Διονυσίω ως αναφέρεται εις την αυτοβιογραφίαν του, επιπροσθέτως δε μυείται και εις τον Μοναχισμόν. Εις ηλικίαν 16 ετών εισέρχεται εις την εν Αγίω  Όρει Μονή του Ξηροποτάμου κατά το έτος 1837, όπου προ ετών είχε εγκαταβιώσει ομοχώριός του Παΐσιος. Προσλαμβάνεται υποτακτικός υπό του Αρχιμ. Διονυσίου Αγιομαμίτου.

Εδώ θα ασχοληθώμεν επ’ ολίγον με το πρόσωπον του Διονυσίου ο οποίος δεν πρέπει να συγχέεται με τον Γέρο-Διονύσιο του Αγ. Σπυρίδωνος. Ούτος εισήλθεν εις την Μονήν Ξηροποτάμου ιερεύς ων την 1ην Ιανουαρίου 1830, προήχθη εις Προϊστάμενον την 23ην Σεπτεμβρίου 1887 και απεβίωσεν την 5ην Ιουλίου 1877. Ο ανήρ ούτος καίπερ μετρίας μορφώσεως, ρέκτης όμως και μεγαλοπράγμων, νους πρακτικός, χαρακτήρ δε κατ’ εξοχήν επιβλητικός, συμβοηθούντος εις τούτο και του μεγαλοπρεπούς αναστήματός του, κατώρθωσε χωρίς φαινομενικώς και κατά τύπους να προσβάλη το κρατούν εν ταις ιδιορρύθμοις Μοναίς διοικητικόν σύστημα της ολιγαρχίας, να συγκεντρώση κατ’ ουσίαν εις τας χείρας του πάσαν την εξουσίαν της Μονής και να επιβληθή ευθύς εξ αρχής κατά τοιούτον τρόπον είς συναδέλφους αυτού Προϊσταμένους, εξ ων πολλοί εστερούντο διοικητικών προσόντων, ώστε ου μόνον να αποκαλήται αλλά και πραγματικώς να είναι ο «Γέροντας», ο «Ηγούμενος», ο «Απόλυτος Μονάρχης» της Μονής.

Περί της τοιαύτης επιβολής του, ουκ ολίγα ανέκδοτα διηγούντο παλαιότερον οι ενθυμούμενοι αυτόν. Ούτος άμα τη αναμίξει του εις τα διοικητικά της Μονής, εις δύο κυρίως σημεία έστρεψε την προσοχήν του: Αον) Εις την οικονομικήν της Μονής εξυγίανσιν και Βον) Εις τον καταρτισμόν προσωπικού μορφωμένου. Προσλαμβάνει ευθύς άμα τη προαγωγή του εις Προϊστάμενον, υποταχτικούς τους Ευγένιον, Ναθαναήλ, άγοντας τότε το 16ον έτος της ηλικίας των, ως και τους Αγαθάγγελον Θράκα, Γρηγόριον Χίον κλπ. παιδεύει αυτούς εις την εντός της Μονής υπάρχουσαν τότε Σχολήν και εκτός, ήτοι εν Θεσσαλονίκη και Κων/πόλει και προάγει αυτούς εις Προϊσταμένους. Κατά τα έτη 1840-1842 εχρημάτισε Γενικός Επίτροπος του Αγίου Όρους εις Θεσσαλονίκην. Παρέλαβε μεθ’ εαυτόν και τον Ευγένιον, όστις διήκουσε μαθήματα παρά τινι Αστερίω. Βραδύτερον ο Διονύσιος αποστέλλεται ως Γεν. Επίτρ. Αγ. Όρους και πάλιν εις Κων/πολιν από το 1844-45. Ο Ευγένιος εγγράφεται και φοιτά εις την Μεγάλην του Γένους Σχολήν επί μίαν τετραετίαν, και κατά το έτος 1846 και εις ηλικίαν 25 ετών, άμα τη αποπερατώσει των σπουδών του επανήλθεν εις την Ιεράν Μονήν της Μετανοίας (του Ξηροποτάμου) προς ανακούφισιν του κατεπεπονημένου σώματός του και συγχρόνως όπως ενεργήση, ίνα το επόμενον έτος μεταβή εις Εσπερίαν προς συνέχισιν των σπουδών του, αφού εν τω μεταξύ εγένετο κάτοχος της Λατινικής γλώσσης και της Γαλλικής. Παυθέντος όμως εν τω μεταξύ του Επισκόπου Χαριουπόλεως Ανθίμου έν. της Ηγουμενίας της εν Ιασίω Μονής του Δάγκου, εκλέγεται ούτος νεαρώτατος και εις ηλικίαν μόλις 26 ετών ως Ηγούμενος αυτής. Μεταβάς τον Αύγουστον του 1847 παρέμεινεν επί 12ετίαν υπό την ιδιότητα του Ηγουμένου ήτοι μέχρι του έτους 1859.

Ως ευφυής και λόγιος ανήρ ο Αρχιμανδρίτης Εύγένιος, εύθύς μετά την εις Βλαχίαν μετάβασίν του κατέστη ο πραγματικός Ηγούμενος, ου μόνον της Μονής Δάγκου και της εν Βουκουρεστίω Μονής της Πλομποΐτας, όπου παλαιότερον υπηρέτησεν ως Ηγούμενος ο ομοχώριός του Παΐσιος. Επίσης διωρίσθη και Επόπτης της εν Βρασσοβώ Εκκλησίας, πάσα δε αναφυομένη σοβαρά υπόθεσις εν τη Βλαχία, σχέσιν έχουσα με τας εκεί κτήσεις της Μονής Ξηροποτάμου εις αυτόν και μόνον ανετίθετο, η δε εν γένει δράσις του Ευγενίου υπήρξε πολλαχώς επωφελής διά την Μονήν Ξηροποτάμου. Μέχρι της σήμερον οι Ξηροποταμινοί λέγουν ότι, ο Ευγένιος είναι ο μόνος ο οποίος ειργάσθη τόσον εποικοδομητικώς διά την Μονήν τής Μετανοίας του.

Κατά τό 1854 απενεμήθη εις τον Ευγένιον παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως ο αργυρούς Σταυρός των Ιπποτών του Σωτήρος. Περί τούτου έγραψε εξ Ιασίου προς την Μονήν την 29ην Ιανουαρίου 1854,  «Η Α.Μ. ο Βασιλεύς της Ελλάδος εκτιμών προσφοράς τας οποίας κατά καιρούς έκαμον προς τα εκπαιδευτικά του Έθνους ημών Καταστήματα, ηυδόκησε δι’ επισήμου Βασιλικού Διατάγματος της από 4ης Ιανουαρίου ε.ε. να μοι απονείμη τον αργυρούν των Ιπποτών του Σωτήρος Σταυρόν του Βασιλικού Τάγματος».

Κατά το έτος 1859 παραιτηθείς εκ της Ηγουμενίας του Δάγκου κλπ. κατήλθεν εις Κων/πολιν και εκεί σχετίζεται με την ακμάζουσαν παροικίαν των Πηλιορειτών, και εν συνεχεί α την 12ην Αυγούστου του αυτού έτους ευρίσκεται εις Αλεξάνδρειαν κατόπιν προσκλήσεως της επίσης ακμαζούσης παροικίας των Πηλιορειτών, «Έμελλον εκ Κωνσταντινουπόλεως να επιστρέψω αυτόθι (την Μονήν Ξηροποτάμου) ευθύς δε και εν προκειμένου να μεταβή η Α.Μ. ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας εις Κων/πολιν χάριν του Μοναστηριακού ζητήματος και της υγείας αυτού, δεν ηδυνήθην να αντισταθώ εις αιτήσεις της Α. Μακαριώτητός Του και της ενταύθα Κοινότητος, του ν’ αντιπροσωπεύσω τον Πατριάρχην εν τη απουσία του. Τέλος γενομένων όλων των προτάσεών μου δεκτών έδωκα την σνγκατάθεσίν μου. Διωρίσθην λοιπόν Γενικός Διευθυντής των υποθέσεων εν γένει του θρόνου, οσάκις ο Πατριάρχης είναι παρών, τοποτηρητής δε αυτού οσάκις είναι απών», επιστολή Ευγενίου προς την Μονήν.

Υπό τας ως άνω ιδιότητας διηύθυνε το Πατριαρχείον Αλεξανδρείας μέχρι του 1867 ο Ευγένιος. Τον Πατριαρχικόν Θρόνον τότε εκόσμει ο Νικάνωρ, Βολιώτης την καταγωγήν, του οποίου ο Ευγένιος κατέστη ο σύμβουλος, κηδεμών, αλλά και τοποτηρητής. Κατά το 1859-69 χρονικόν διάστημα, ο Ευγένιος διαπραγματευθείς εμπιστευτικάς τινάς υποθέσεις μετά των κορυφαίων της τότε Συνόδου, ήτοι των Μητροπολιτών Αμφιλοχίου Πηλοσίου και Σπυρίδωνος Κυρήνης και ικανού αριθμού λαϊκών παραγόντων, οι οποίοι έπαιξον σπουδαίον ρόλον εις την εν γένει ζωήν των Πατριαρχείων παλαιότερον.

Κατά το έτος 1867 παυθείς υπό της αντιφροσυνης φατρίας, καθαιρεθείς και αντικατασταθείς υπό του Αρχιμ. Νείλου Εσφιγμενίτου, του μετέπειτα Μητροπολίτου Δεκαπόλεως του επιλεγομένου Σ π α ν ο ύ, αποτυχών και ως υποψήφιος Πατριάρχης του Αλεξανδρινού θρόνου, επανήλθε εις Κων/πολιν εγκατεστάθη εις Πρίγκιπον, ένθα αγοράσας ωραίαν οικίαν αντί 1200 χρυσών εικοσοφράγγων το 1878, έζησεν εν αυτή και απεβίωσεν το 1876 την 4ην Μαρτίου εις ήλικίαν 55 ετών. Κατά την εποχήν των διαξιφισμών με το ποίος θα ανέλθη εις τον Πατριαρχικόν θρόνον, ο Ευγένιος ή ο Νείλος; Ελέχθη, ούτε ο Εύγένιος, ούτε ο αγένιος.

Αι τελευταίαι του λέξεις ήσαν: Πολλά προσέφερον εις την Εκκλησίαν και την κοινωνίαν· διατί με πότισαν με το ποτήρι της αδικίας;

Αφήκε εις την Μονήν μικράν περιουσίαν, καθ’ ότι το μείζον της περιουσίας του περιήλθεν εις τους συγγενείς του και προς τα εκπαιδευτικά του Έθνους καταστήματα τόσον της ιδιαιτέρας του πατρίδος, όσον και αλλαχού. Πολύτιμος και ωραία βιβλιοθήκη ως και τινα πολύτιμα άμφια ιερατικά κλπ. περιήλθον εις την δικαιοδοσίαν της Μονής, ως επίσης και η εν Πριγκίπω οικία του αντί 1200 χρ. εικοσοφράγκων αγορασθείσα υπ’ αυτού τούτου του Εύγενίου, ως μαρτυρεί το εν τω αρχείω της Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου εναποκείμενον Χοντζέτι, (Τουρκικός τίτλος ιδιοκτησίας) υπ’ αριθ. 265.

[…] Επί δε της καθαιρέσεως του Ευγενίου παραθέτομεν και τα κατωτέρω.

Κατά το έτος 1868 τόση μεγάλη διάστασις επήλθε ες το ορθόδοξον πλήρωμα της Αλεξανδρείας, πράγμα απίθανο διά τους  Έλληνας! Προ της διαμορφωθείσης καταστάσεως ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ΣΤ'. ηναγκάσθη να ανακαλέση τον Ευγένιον εις Κων/πολιν, οπωσδήποτε καθαιρεθέντα υπό του Νικάνορος. Και την μεν καθαίρεσιν δεν ανεγνώρισεν τότε ο Ευγενιος, απειθήσας και εις την πρόσκλησιν του Πατριάρχου Γρηγορίου. Πλην επαναλαμβάνων την απειλήν εντονωτέρα ο Πατριάρχης Γρηγόριος τον προσκάλεσεν εις Κωνσταντινούπολιν. Και τότε αντελήφθη ότι ο κλήρος του εξιλαστηρίου θύματος της διαμάχης έπεσε εις αυτόν, και εκών άκων επανήλθεν εις Κων/πολιν.

Τέλος χάριν της Ιστορίας αναφέρομεν και το εν τω αρχείω της Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου αποκείμενον και υπ’ αριθ. 168 Συνοδικόν επιτίμιον, (αφοριστικόν γράμμα) εκδοθέν επί Πατριάρχου Ιωακείμ Β'. κατά των διαρπασάντων την περιουσίαν του εν Πριγκίπω αποβιώσαντος Αρχιμ. Ευγενίου Ξηροποταμινού (Δάγκου).

Ημερολόγιον των κυριωτέρων συμβάντων κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν από του 1821-1830

 Στο περιοδικό «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» έτους 1896, του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, σε δώδεκα συνέχειες από τον Ιανουάριο ως και το Δεκέμβριο, γίνεται καταγραφή των πολεμικών γεγονότων όλης της Ελλάδας. Εδώ είναι επιλογή μόνον των τοπικών γεγονότων.

-------------------------------------------------------

«ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΤΕΡΩΝ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΑΠΟ ΤΟΥ 1821-1830»

1821

29 Μαρτίου 1821 ημέρα Τρίτη: Μεταφορά πολυτίμων κινητών πραγμάτων από Λεχωνίων και Άνω Βώλου εις το φρούριον του Βώλου υπό των Τούρκων• φόβου ένεκα.

1 Μαΐου 1821 ημέρα Κυριακή: Ανάγνωσις μετά την Θείαν Λειτουργίαν των προσφάτως σταλέντων επιστολών της Φιλικής Εταιρίας εν Μηλέαις υπό του Ανθίμου Γαζή έμπροσθεν των μεμυημένων τα μυστήρια της Εταιρίας.

2 Μαΐου 1821 ημέρα Δευτέρα: Ανάγνωσις των ιδίων επιστολών υπό του Ανθίμου Γαζή εν Μακρινίτση έμπροσθεν του Χατζηρήγα και άλλων μεμυημένων.

3 Μαΐου 1821 ημέρα Πέμπτη: Καταστροφή και πυρπόλησις των χωρίων Αγίου Λαυρεντίου, Αγίου Γεωργίου, Πινακατών και Βυζίτσης. (διατί δε δεν έκαψαν και τας Μηλέας θα είπωμεν εν τω επομένω φύλλω).

4 Μαΐου 1821 ημέρα Τετάρτη: Μετάβασις του Ανθίμου Γαζή εις Τρίκερι και εκφώνισις λογυδρίου υπό του ιδίου υπέρ της Ελευθερίας.

5 Μαΐου 1821 ημέρα Πέμπτη: Εμφάνισις προς τα παράλια των Τρικέρων και του Αλμυρού πλοίων τινών Υδραίων και Σπετσιωτών.

6 Μαΐου 1821 ημέρα Παρασκευή: Κήρυξις της Επαναστάσεως εν Τρικέροις.

7 Μαΐου 1821 ημέρα Σάββατον: Έναρξις της Επαναστάσεως του Πηλίου υπό την αρχηγίαν του Κυριακού Βασδέκη.

8 Μαΐου 1821 ημέρα Κυριακή: Φόνος 600 Τούρκων εν Λεχωνίοις υπό των Πηλιορειτών και τραυματισμός του αρχηγού Κυριακού Βασδέκη.

9 Μαΐου 1821 ημέρα Δευτέρα: Διανομή των αιχμαλώτων Τούρκων των Λεχωνίων υπό των κατοίκων του Αγίου Λαυρεντίου και του Αγίου Γεωργίου.

10 Μαΐου 1821 ημέρα Τρίτη: Πολιορκία του φρουρίου του Βώλου και τραυματισμός του αρχηγού Κυριακού Βασδέκη.

11 Μαΐου 1821 ημέρα Τετάρτη: Πολιορκία του Βελεστίνου υπό των Πηλιορειτών όντων υπό την αρχηγίαν του Παναγή Βασδέκη.

12 Μαΐου 1821 ημέρα Πέμπτη: Καταδίωξις των Ελλήνων υπό των εν Βελεστίνω Τούρκων εν τω χωρίω Αγίου Γεωργίου.

13 Μαΐου 1821 ημέρα Παρασκευή: Σφαγή των κατοίκων χριστιανών του Βελεστίνου υπό των Τούρκων.

15 Μαΐου 1821 ημέρα Κυριακή: Μάχη εν τη θέσει Μηλούνα ανατολικώς και πλησίον των Λεχωνίων.

17 Μαΐου 1821 ημέρα Σάββατον: Οι Μηλιώται απέστειλον προς τον εν Λεχωνίοις πασσάν Δράμαλην, δυο πληρεξουσίους .

18 Μαΐου 1821 ημέρα Κυριακή: Ο Μεχμέτ πασσάς Δράμαλης απολύει τους δύο πληρεξουσίους Μηλιώτας εκ Μηλίνης αφ’ ού παρέλαβε άλλους δύο ομήρους.

1822

13 Απριλίου 1822 ημέρα Πέμπτη: Έλευσις εις Θεσσαλίαν Καρατάσου, Δουμπιώτη και Γάτσου.

1823

1 Μαΐου 1823 ημέρα Τρίτη: Αναχώρησις των Αγιολαυρεντιτών από του χωρίου των εις Τρίκερι, φόβου ένεκεν.

7 Μαΐου 1823 ημέρα Δευτέρα: Μάχη εν Λιθοκάστρω και υποχώρησις των Ελλήνων εν Αλατά.

8 Μαΐου 1823 ημέρα Τρίτη: Η αιματηρά και φρικαλέα σφαγή, η τρομερά αιχμαλωσία και η καταστρεπτική πυρπόλησις της εσχάτης και ακρινής του Πηλίου κωμοπόλεως Προμυρίου.

14 Μαΐου 1823 ημέρα Δευτέρα: Μάχη άντικρυ του νησιδίου Αλατάν εν η εφονεύθησαν υπέρ τους 700 Τούρκους• Έλλην δε ουδείς.

15 Μαΐου 1823 ημέρα Τετάρτη: Σφαγή 280 Τούρκων κλεισθέντων εν τω ξηρονησίω «Αλατά» και αιχμαλωσία τριών προκρίτων Τούρκων ούς έπεμψαν οι Έλληνες εις Σκίαθον.

19 Μαΐου 1823 ημέρα Σάββατον: Μάχη εν τη θέσει «Γαντσέα» της περιφερείας του Αγίου Γεωργίου του Δήμου Νηλείας, θάνατος 10 Τούρκων, κυρίευσις 2 αιχμαλώτων και εν κανόνιον υπό των Ελλήνων.

9 Οκτωβρίου 1823 ημέρα Τρίτη: Απόπειρα αποβιβάσεως Τουρκικού στόλου εις Σκίαθον διά του υπό τον Καπετάν πασάν στόλου• αποτυχία και αναχώρησις αυτού εις Βώλον.

11 Οκτωβρίου 1823 ημέρα Πέμπτη: Ναυμαχία εν τω κόλπω Βώλου και νίκη του Ελληνικού στόλου κατά του Τουρκικού.

1827

17 Φεβρουαριου ημέρα Πέμπτη: Μυστικόν Συμβούλιον γενόμενον εν τη μονή του Αγίου Λαυρεντίου, υπό των προκρίτων των 24 χωριών του Πηλίου προς υπεράσπισιν και εξασφάλισιν του τόπου όχι μόνον υπό των Τούρκων αλλά και από των ληστών, εν ω ευρέθησαν και 3 απεσταλμένοι εκ της επαρχίας Αγιάς• ταύτα πάντα μοι είπεν ο ενενηκοντούτης Νικόλαος Οικονόμου, ο αποβιώσας τη 22 του παρελθόντος Οκτωβρίου.

9 Απριλίου 1827 ημέρα Σάββατον: Σύλληψις εν Βώλω οκτώ τουρκικών πλοίων υπό της μοίρας του Άστιγγος.

5 Νοεμβρίου 1827 ημέρα Σάββατον: Εκστρατεία των Ελλήνων εις Βώλον και αποχώρησις αυτών τη 19 του ιδίου ως εκ της ελεύσεως νέων εχθρικών δυνάμεων.