Έθιμα Δωδεκάημερου (Α΄)

[Δωδεκαήμερο (Δουδεκάημερου) είναι η γιορταστική περίοδος από την ημέρα των Χριστουγέννων ως και την παραμονή των Θεοφανείων]

Έθιμα Χριστουγέννων στα Λεχώνια του παλιού καιρού

Παραμονές:

Οι ενήλικες:

1.Καθαρισμός, καλλωπισμός του σπιτιού (σκούπ’σμα, «γαλάκτ’σμα» τζακιού)

2. Φροντίδα για τροφή των ζώων ( κόψ’μο κλαδιού)

3. Ζύμωμα ψωμιού και τσουρεκιού που «του πήγιναν του βράδ’ στ’ γουνείς τ’ ζηυγαριού» (Χριστόψωμο στο Πήλιο δεν έφτιαχναν)

4. Οι νοικοκυρές έφτιαχναν γλυκά (λαλαγγίτες, σιδεράκια, φουσκάκια). Τα πασπάλιζαν κανέλα, μέλι και κοπανισμένα καρύδια.

5. Άναμμα καντηλιών στους τάφους των νεκρών.

6. Σφάξιμο κότας ή άλλου πουλερικού. Επίσης σφάξιμο γουρουνιού-όσοι είχαν- τεμαχισμός και μοίρασμα ή ανταλλαγή  με συγγενείς και μ’ αυτούς που δεν είχαν εκθρέψει δικό τους. Η ανταλλαγή γινόταν με άλλο είδος ή χρήματα.

Τα παιδιά:

Έλεγαν πρωί πρωί τα κάλαντα στα σπίτια του χωριού και τα φίλευαν (δεκάρες, καρύδια, φρούτα και σύκα). Πήγαιναν στα σπίτια, άνοιγαν «του πουρτέλι» της αυλής και φώναζαν «Θεια να τραγ’δήσουμι;» Η νοικοκυρά που βρισκόταν σίγουρα στο σπίτι απαντούσε: « Τραγ’δήστι!»

Το τραγούδι των μικρών ήταν:

«Χριστούγεννα Πρωτούγεννα / πρώτη γιορτή του χρόνου

Βγιέστε βγιέστε μάθετε / πως ο Χριστός γεννάται

Γεννάται και βαφτίζεται / στους ουρανούς επάνω.

Το μέλι τρων οι άρχοντες / το γάλα οι αφεντάδες

Κι τα κηρουστάλάγματα / στον Άγιο Κωνσταντίνο»

Το τραγούδι των μεγαλύτερων παιδιών ήταν το γνωστό:

« Καλήν ημέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας, 
Χριστού τη Θεία γέννησιν να μπω στ’ αρχοντικό σας:
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει
Οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων, 
Ο Βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσιν το Δόξα εν υψίστοις, 
Και τούτο άξιον εστίν η των ποιμένων πίστις
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις μάγοι με τα δώρα
Άστρον λαμπρόν τους οδηγεί χωρίς να λείψει ώρα,
Φθάσαντες εις Ιερουσαλήμ με πόθον ερωτώσιν
Πού εγεννήθη ο Χριστός, να παν’ να τον ευρώσι.
Κρατεί τους μάγους και ρωτά / πού ο Χριστός γεννάται

εν Βηθλεέμ ηξεύρομεν / κι η ‘πιγραφή διηγάται

τους είπε να υπάγουσιν / ώσπου να τον ευρώσιν

να τον επροσκυνήσωσι / να παν να του ειπώσι

όπως υπάγη και αυτός / να τον επροσκυνήση

με όσο δόλο το θεό / για νατον αφανίση...»

Κοινωνικές προλήψεις - δεισιδαιμονίες:

1. Πίστευαν πως τις μέρες αυτές «του Δουδεκάημερου, έρχουντι τα καρκατζούλια». Ήταν οι διαβολόμορφοι καλικάντζαροι που «μαγάρ’ζανει» το νερό που έμεινε στα κανάτια το βράδυ κι δεν έπρεπε να νιφτείς μ’ αυτό.  Έπρεπε να καίνε «παλιουπάπ’τσα στ’ φουτιά για να φηύγνει».

2. Έβαζαν στο τζάκι ένα μεγάλο «κουτσιμπάνι κούρβουλου»(=κούτσουρο στραβόξυλο), όρθιο που έκαιγε λίγο-λίγο όλο «του Δουδεκάημερου, για να μην κατιβολυνι απ’ του μπουχαρί τα καρκατζούλια κι μας μαγαρίσ’νει. Ήταν «του στήριγμα τ’ σπιτχιού». Τη στάχτη του δεν την πετούσαν. Την κράταγαν ως τα Φώτα.

Ανήμερα των Χριστουγέννων:

Μετά την λειτουργία των Χριστουγέννων γύριζαν όλοι στο σπίτι. Ανταλλάσσανε τις ευχές τους και καθόταν στο τραπέζι. Αρχικά τρώγανε σούπα από κότα που είχαν γεμίσει με κάστανα, καρύδια και ρύζι. Μετά ψήνανε στο τζάκι χοιρινό κρέας και τρωγοπίνανε όλη την ημέρα. Το τραπέζι δεν το σηκώνανε, ούτε και συγυρίζανε το σπίτι. Για βραδινό φτιάχνανε κρέας πιλάφι ή κρεατόσουπα.

Στα παλιότερα χρόνια βράζανε κρέας με πληγούρι και το μοιράζανε στους φτωχούς του χωριού.

26 Δεκεμβρίου –Σύναξη της Παναγίας:

Τη δεύτερη μέρα μετά τα Χριστούγεννα, πήγαιναν πάλι στην εκκλησία. Τη μέρα αυτή γιόρταζαν οι Μαρίες. Οι Μαρίες που «δέχονταν» έβγαιναν στη λειτουργία. Εκεί τις έβλεπαν οι άλλοι/ες συγχωριανοί/ές τις εύχονταν κι αυτές τους/τις καλούσαν στο σπίτι τους. Αν για κάποιο λόγο δε «δεχόντουσαν», δεν πήγαινε κάποιος/α στο σπίτι για ευχές.(Αυτό γινόταν σε όλες τις ονομαστικές γιορτές αντρών και γυναικών. Ήταν ένας τρόπος να γνωρίζουν οι συγχωριανοί το ποιος/α γιορτάζει).