Απο(υ)κριές

ΟΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΟ ΠΗΛΙΟ

Στο Πήλιο οι «Απουκριές» γιορτάζονταν με πολύ γλέντι, φαγοπότι (τσιπουροκρασοκατανύξη), μασκαρέματα, τραγούδια, χωρατά και χορούς. Οι γιορτασμοί ήταν τις δυο τελευταίες εβδομάδες (Κρεατουβδουμάδα & Τυρνουβδουμάδα) και ειδικά τις Κυριακές (Κρεατινή & Τυρινή).

Τσικνοπέμπτη δεν γιόρταζαν οι παλιοί Πηλιορείτες.

«Ραβαΐσια» και «Ζεύκια»

Γιόρταζαν όλες τις ημέρες, με τραπέζια στα σπίτια συγγενών και φίλων, όπου ο καθένας έφερνε τα δικά του φαγητά. Στα «Ραβαΐσια» και «Ζεύκια» όλοι μαζί τρώγανε κρεατικά την «Κρεατουβδουμάδα» και τυροκομικά και αυγά την «Τ’ρουβδουμάδα». Πίνανε άφθονο κρασί και τσίπουρο από τις «μπότσες» και τα «κουμάρια». Τραγουδούσαν και χόρευαν -πολλές φορές μέχρι τελικής πτώσεως!

Καρναβάλια

Η μεταμφίεση ήταν χαρακτηριστικό της τελευταίας Κυριακής. Η μεταμφίεση γινόταν από άντρες, γυναίκες και παιδιά με ρούχα παλιά που βγαίναν απ’ τα μπαούλα και σκεπάσματα από τις «θηκιαστές». Οι φλοκάτες ήταν σε πρώτη ζήτηση, αφού το πιο γνωστό μασκάρεμα ήταν το δίδυμο «Η αρκούδα και ο αρκουδιάρης». Ντύνονταν με πρωτοτυπία και εφευρετικότητα, βγάζοντας γέλιο με τις ανεπιτήδευτες στολές τους, χωρίς να έχουν τη σημερινή τυποποίηση.

Γύριζαν σε ομάδες μικρές ή μεγαλύτερες το χωριό από σπίτι σε σπίτι, όλο το απόγευμα ως τη νύχτα, όπου τους κερνούσαν «κρασουράκια» και πίτες. Μετά μαζευόταν ο καθένας στο σπίτι του όπου γινόταν το τελευταίο, σχεδόν ολονύχτιο φαγοπότι. Χαρακτηριστικό επίτευγμα των μεταμφιεσμένων ήταν η μη αναγνώρισή τους!

Άλλα έθιμα

α) Οι Πηλιορείτες πίστευαν πως δεν έπρεπε να λουστούν την «Τυρνουβδουμάδα», για να μην έχουν ...πιτυρίδα!

β) Μετά το φαγοπότι της Αποκριάς, παίζανε το γνωστό παιχνίδι με το σφιχτοβρασμένο αυγό το «χάσκα», όπου ο νοικοκύρης ή η νοικοκυρά κρεμούσε με κοντό σχοινί στο «τ’λυγάδι» (=εργαλείο, δηλ. μακρύ λεπτό ξύλο με διχάλα και καρφί στις άκρες που χρησίμευε για το τύλιγμα του νήματος, τ’λυγάδιασμα). Ήταν το πιο εύκαιρο ξύλο που υπήρχε σ’ όλα τα σπίτια. Αυτό το γύριζε με φόρα στα ανοιχτά στόματα των καλεσμένων. Όποιος κατάφερνε να πιάσει τ’ αυγό με το στόμα, ήταν ο νικητής και το ...έτρωγε!

γ) Παίζανε τη γνωστή «κολοκυθιά», όπου ο αυτοσχεδιασμός και τα πειράγματα ήταν μεγάλος.

δ) Τινάζανε τα «τουλούμια» από τα τυριά και τα «τυρουβάρελα» γιατί από την Καθαρή Εβδομάδα ως το Πάσχα δεν χρειαζόταν το τυρί, καθότι νηστεία. Έτσι έτρωγαν ό,τι τυρί είχε απομείνει.
ε) Στα παλιότερα χρόνια το βράδυ της Τυρινής «άναβαν φουτιές στου παζάρ’» και χόρευαν γύρω ή τις πηδούσαν. 

στ) Τα τρία Σάββατα δηλαδή των Απόκρεω, της Τυρινής και των Αγίων Θεοδώρων, οι γυναίκες δεν έκαναν δουλειές ούτε του σπιτιού, ούτε άλλες. Κι αυτό γιατί αυτά τα Σάββατα είναι για «τ΄ς ψ’χές». Ένα δίστιχο έλεγε:

Ανάθιμα απ’ δούλευαν τα τρία τα Σαββάτα,

του Κρεατ’νό, του Τυρ'νό και των Αγιών Θοδώρων.

Τραγούδια της Αποκριάς

ΤΙΣ ΜΙΓΑΛΙΣ ΑΠΟΥΚΡΙΕΣ ή ΤΡΕΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ

(Το ευτράπελο αυτό τραγούδι, ακουγόταν σχεδόν σ’ όλο το Πήλιο με διάφορες παραλλαγές):

1^η

Τις (Τρεις) μεγάλες Απουκριές

τρώνι πίτες κι κουριές

κι την Καθαρή Δευτέρα

πάνει όλοι απού πέρα.

Τις (Τρεις) μεγάλες Απουκριές

τρώνι πίτες κι κουριές

κι την Καθαρή Δευτέρα

πάει ου κόσμους απού πέρα,

.............................................

για να πάρ’ η κώλους τσ’ αέρα!

2^η

Τις (Τρεις) μεγάλες Απουκριές

χόρευαν τρεις καλογρές,

χόρευαν και τραγουδούσαν

και κανέναν δε ρωτούσαν.

3^η

Τις (Τρεις) μιγά κι αμάν, αμάν, αμάν,

τις(τρεις) μιγάλες Αποκριές

τις (τρεις) μιγάλες Αποκριές

χόρευαν σαράντα γριές.

Κι απου πί αμάν, αμάν, αμάν,

κι απου πίσω τσ’ αμουλούσαν

κι απου πίσω τσ’ αμουλούσαν

ζάτσα ζούτσα, ζάτσα ζούτσα.

Κι μια γρια κι αμάν, αμάν, αμάν,

κι μια γρια κουτσόγρια

κι μια γρια κουτσόγρια

παντρειά εγύρευε.

Σήκου γρια κι αμάν, αμάν, αμάν,

σήκου γρια να σι παντρέψου

σήκου γρια να σι παντρέψου

κι να σι καλουερέψου.

Άμα α κι αμάν, αμάν, αμάν,

Άμα άκ’σει για παντρειά

άμα άκ’σει για παντρειά

πέταξει απού χαρά.

Στου χουρό κι αμάν, αμάν, αμάν,

στου χουρό εμπήκι πρώτη

στου χουρό εμπήκι πρώτη

κι ένα νιο εκαμαρώνει.

Στης ακρίβειας τουν κιρό

(τραγούδι που λεγόταν σ’ όλο το Πήλιο, σε πολλά μέρη της Ελλάδας και περισσότερο στην Αθήνα)

Στης ακρίβειας τουν κιρό

θέλησα να παντρηυτώ.

Κι μι δώκαν μια γυναίκα

π’ έτρωγι για πέντι- δέκα.

Και την πρώτην απ’ την πήρα

μ’ έφαγι μια προυβατίνα.

Και τη δεύτερην του βράδυ

μ’ έφαγι ούλου του κουπάδι.

Και την τρίτη του βραδί

βρίσκου τη φουτιά σβητή.

-Άντρα μου, θέλου φουστάνι

γύρου γύρου μι γαϊτάνι.

-Άντρα μου, θέλου καπέλου

γύρου γύρου μι του βέλο.

-Άντρα μου, θέλου γουβάκια

γύρου γύρου μι κουμπάκια.

Και σαν παίρνου ένα ξύλου

κι την φέρνου γύρου-γύρου:

-Να, γυναίκα μου φουστάνι

γύρου γύρου μι γαϊτάνι.

-Να, γυναίκα μου καπέλου

γύρου γύρου μι του βέλο.

-Να, γυναίκα μου γουβάκια

γύρου γύρου μι κουμπάκια.

Κι της κάνου τα πλευρά της

Μαλακά σαν την κοιλιά της!

Τετράστιχα

1.  Πέντι πουντικοί βαρβάτοι

μ’ του σαρίσαν του κριβάτι

κι άλλοιν τρεις μ’νουχσμένοι

μι του στρώσαν οι καημένοι!

2.  Στη σκάλα π’ ανεβαίνεις

κι στα σκαλώματα

φάνηκι του βρακί σ’

μι τα μπαλώματα.

3. Η πίτα π’ έφαγε ου σπανός

ήταν κολοκυθένια

τα χέρια απ’ την έφτιαξαν

νάναι μαλαματένια.

Πώς στουμπίζουν του πιπέρι

(παραλλαγή του πανελλήνια γνωστού «Πώς το τρίβουν το πιπέρι», με τις ίδιες κινήσεις στο χορό)

-Πώς στουμπίζουν του πιπέρ’

του διαόλ’ οι καλουέρ’;

-Μι του χέρ’ του στουμπίζνει

κι μι τ’ μυτ’ του κουσκινίζνει!

-Πώς στουμπίζουν του πιπέρ’

του διαόλ’ οι καλουέρ’;

-Μι τουν κώλου του στουμπίζνει

του στουμπίζνει, του στουμπίζνει...


Παρακάτω δύο τραγούδια που λεγότανε μόνο από ενήλικες με "ακατάλληλο" περιεχόμενο:


Η παπαδιά
Μία παπαδιά
είν' άρρωστη βαριά,
πάω να τη σφυγμομετρήσω
από .................................
Ήταν πράγμα φυσικό 
να της κάνω αυτό το γιατρικό........................


Ο Γιάνναρος (το γνωστό σε παραλλαγή)

Ο Γιάνναρος επέθανε 
κι άφησε διαθήκη
να μην τον θάψουν σ'εκκλησιά
μήτε σε μοναστήρι
μον' να τον θάψουνε 
σ' ένα σταυροδρόμι..........................

(Διάβασε και «ΣΤΟ ΠΗΛΙΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ» του Κ. Λιάπη , Σελ. 53-61, 1990)