Το Πήλιο και τα χωριά του το 1810

ΧΑΡΤΗΣ ΠΗΛΙΟΥ -1956- Αγήνωρ Αστεριάδης

Ο Leake για το Πήλιο και τα χωριά του το 1810.

“ Από τα 24 χωριά του Πηλίου κανένα δεν έχει αυτάρκεια σε σιτάρι εκτός από την Αργαλαστή, το Νεοχώρι και τα Λεχώνια. Ολόκληρο, όμως, το κάτω τμήμα της χερσονήσου παράγει άφθονο κρασί, μετάξι, λάδι, βαμβάκι, όσπρια, πορτοκάλια, φρούτα και όλα τα ποικίλα προϊόντα του θαλασσινού κλίματος της Ελλάδας. Όσα χωριά βρίσκονται πιο ψηλά περιορίζονται σε μετάξι, κρασί, μέλι και κηπευτικά προϊόντα, ενώ κανένα απ' αυτά δεν έχει πολλά κοπάδια με πρόβατα ή αγελάδες.

 Επειδή ο Βόλος και η Μακρυνίτσα κατέχουν ένα μέρος της πεδιάδας στην κεφαλή του Παγασητικού κόλπου, η θέση αυτή έχει περισσότερα σταροχώραφα και οι ίδιες πόλεις μαζί με την Πορταριά και τα Λεχώνια έχουν μερικές ελιές στα υψώματά τους. Η γη της Μακρυνίτσας και της Πορταριάς παράγει αρκετό λάδι ώστε να επιτρέπει την πώληση μικρής ποσότητας λαδιού κάθε δεύτερη χρονιά. Σε όλα τα ψηλότερα χωριά το μετάξι δίνει ζωή κι αυτό είναι που εξασφαλίζει τις προμήθειες από τη Θεσσαλία ,οι οποίες είναι μεγάλες όταν το μετάξι είναι πολύ και αντίστροφα μικρές όταν η χρονιά δεν είναι παραγωγική. Εκτιμάται ότι η ιδιόκτητη γη πληρώνει ένα τέταρτο της παραγωγής της σε φόρους. Σε περίπτωση έλλειψης, όπως φέτος, υπάρχουν πολλά παραδείγματα σκληρής φτώχειας πάνω στο βουνό. Εξακολουθούν να θεωρούν τους εαυτούς τους τυχερούς για τα προνόμιά τους, για την προστασία που απολαμβάνουν από τους ανεξέλγκτους εκβιασμούς των κυβερνητών της περιοχής και ειδικότερα για την απαλλαγή τους από την εξασφάλιση καταλύματος στους στρατιώτες κι από τις επισκέψεις των Αλβανών. Αλλά είναι γεγονός ότι κάνουν ανόητη χρήση των δικαιωμάτων που έχουν. Οι εσωτερικές διαμάχες χωρίζουν  το κάθε χωριό σε ομάδες. 

Παρόμοια αντιζηλία επικρατεί ανάμεσα στις  μεγαλύτερες κωμοπόλεις και  η καθεμιά αντιμάχεται την άλλη με δωροδοκίες, ραδιουργίες και προσελκύοντας το ενδιαφέρον των προστατών της στην Κων/λη για να πλήξει τον συγκεκριμένο ανταγωνιστή ή αντίπαλό της. Φυσικά οι καυγάδες αυτοί πλουτίζουν τους Τούρκους και φτωχαίνουν τους Έλληνες. Τα εγκλήματα κατά της ζωής σπανίζουν. 'Όταν όμως συμβαίνουν, λαμβάνουν γνώση οι αρχές στην Κων/λη αν οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές ανήκουν στους κατοίκους των βακουφίων. Για τους άλλους, όσες αντιδικίες δεν διευθετούνται από τους γηραιότερους, τότε δικάζονται από το μουσουλμάνο δικαστή  της περιοχής στην  οποία ανήκει  το χωριό κι όπου αυτό πληρώνει  τους  αυτοκρατορικούς φόρους.

Υπάρχουν 600-800 αργαλειοί πάνω στο βουνό για την κατασκευή λεπτών μεταξωτών ή συνθετικών υφασμάτων ή πετσετών, αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτών των υφασμάτων ανήκει σε ξένους από την Αγιά, τα Αμπελάκια ή τον Τύρναβο. Σε μερικές κωμοπόλεις, ειδικότερα στο Βόλο, στη Μακρυνίτσα και στην Πορταριά, οι γυναίκες κατασκευάζουν μικρότερα μεταξωτά είδη όπως  κορδόνια, ζουνάρια και πορτοφόλια.   

Οι άνδρες δουλεύουν το δέρμα και κατασκευάζουν υποδήματα, σάκους και βαλίτσες. Ένας υφαντής μπορεί να κερδίσει 50 με 60 παράδες την ημέρα. Ένας μεροκαματιάρης στ' αμπέλια, στις ελιές ή στις μουριές 30 παράδες μαζί με το ψωμί, κρασί και κρέας. Οι θεριστές την εποχή του θερισμού στην πεδιάδα παίρνουν 50 παράδες μαζί με προμήθειες. Πέρυσι η έλλειψη σιταριού έφτασε την τιμή του στα 16 πιάστρα για το καρακιλό των 150 οκάδων(περ. 190 κιλών), το οποίο τώρα έχει 45 πιάστρα. Το γίδινο κρέας, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως, κοστίζει συνήθως 20 παράδες την οκά, το βοδινό 8 παράδες, το βουβαλίσιο 6 παράδες και το κρασί από 5 έως 7 παράδες.

Οι Μάγνητες (...) δεν αντλούν και πολλούς πόρους από τα ψάρια τα οποία αφθονούν στις θάλασσες. Οι γυναίκες φορούν μια μάλλινη ζακέτα με μια μαντήλα στο κεφάλι, από τα πιο άχαρα ρούχα που μπορεί κανείς να φανταστεί. (...)

Η Αργαλαστή έχει 400 με 500 σπίτια, και παλαιότερα ήταν το κέντρο των 14 χωριών που αποτελούσαν τα βακούφια αλλά αντικαταστάθηκε από τη Μακρυνίτσα(...). Ο Λαύκος και το Προμύρι συγκαταλέγονται στα βακούφια (...). Το Νεοχώρι(...) έχει 280 σπίτια.

Τρεις ώρες βορειοδυτικά της βρίσκονται οι Μηλιές, μια κωμόπολη 300 σπιτιών(...)Η Μακρυνίτσα μαζί με τις συνοικίες της έχει 1200 περίπου σπίτια, ο (Άνω) Βόλος 700, η Δράκεια 600, ο Α. Γεώργιος, ο Α. Λαυρέντιος και τα Λεχώνια από 400 περίπου σπίτια το καθένα και η Βυζίτσα και οι Πινακάτες από 100 το καθένα. Η Ζαγορά έχει (...) 500 σπίτια που χωρίζονται σε 4 συνοικίες." 

(W. M. Leake, “Ταξίδι στη Θεσσαλία του 1809-1810”, δ΄ μέρος , μτφρ. Β. Αργυρούλης, Θ. Η. 32, σσ. 108-111)  

Ο περιηγητής W. M. Leake (1777-1860)

(από WIKIPEDIA)

Ο Άγγλος στρατιωτικός, αρχαιολόγος και τοπογράφος Ουίλλιαμ Ληκ στάλθηκε το 1804από την κυβέρνηση της χώρας του για να βοηθήσει τους Τούρκους στην αντιμετώπιση πιθανής γαλλικής απειλής. Είχε επίσης την οδηγία να μελετήσει τη γεωγραφία της Ελλάδας και να τοπογραφήσει τα παράλιά της. Κατά την περιοδεία του στις ελληνικές περιοχές δημιούργησε μια αξιόλογη συλλογή αρχαιοτήτων. Τα μαρμάρινα γλυπτά της συλλογής του τα δώρισε στο Βρετανικό Μουσείο, ενώ τα νομίσματα αγοράστηκαν από το Μουσείο του Καίμπριτζ. Οι τοπογραφήσεις των αρχαιολογικών τόπων της Ελλάδας ήταν πολύτιμες και ακριβείς. Έτσι το έργο του συνέβαλε στην επιτυχία του έργου των αρχαιολόγων μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Από το βρετανικό στρατό αποχώρησε τον 1815.

 Στον τέταρτο τόμο του έργου του “Travels in Northern Greece” (Άμστερνταμ 1967), περιγράφονται οι εμπειρίες του ταξιδιού του Ληκ στη Θεσσαλία.

Το έργο του Ληκ μεταφράστηκε στα ελληνικά πρώτα από τον ιερέα Γεώργιο Στάθη (Βόλος 1969). Εμείς βασιστήκαμε στην κριτική μετάφραση του έργου από την Γεωργία Καραΐσκου, όπως δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο Θεσσαλικό Ημερολόγιο.

Αντιγραφή από:
Η Λάρισα και η θεσσαλική Ιστορία  - τόμος Δ΄–Κων-νος Οικονόμου –Λάρισα 2007

Το βιβλίο στ' αγγλικά  (ΕΔΩ) 

και για το Πήλιο οι σελίδες 389-397