Ο Θεόφιλος στα Λεχώνια

Ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος πέρασε κι απ’ τα Άνω Λεχώνια! 

Αφού πήγε στο Καραμπάσι (Άγιο Βλάση)  και ζωγράφισε το σπίτι του Γ. Γκέκα στη συνοικία Καμπανά (ΕΔΩ), επόμενο ήταν να περάσει, θα πει κάποιος. Στο δρόμο του ήταν !

Ο κ. Νικ. Παπαθεοδώρου έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΣΤΙΣ ΜΗΛΙΕΣ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ- Νέα άγνωστα έργα του» Λάρισα 2012, (ΕΔΩ)

όπου και δημοσιεύει μια μελέτη-έρευνά του για κάποια απ’ τα έργα του Θεόφιλου, που είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό και που ζωγραφίστηκαν στο Πήλιο. 

Μεταξύ αυτών αναφέρεται και στον «πάγκο»*  του καφενείου του Κωνστ. Λυχναρά  που βρισκόταν πάνω στο δρόμο προς Άγιο Βλάση απέναντι και διαγώνια απ’ το αρχοντικό Τοπάλη-Καλαμακιώτη. Ήταν στην άκρη του οικοπέδου Χ''λάζαρου, στο βόρειο μέρος του χωριού και στη συνοικία "Τζαμί".

Το οίκημα Λυχναρά -όπου δείχνει το βέλος

Το οίκημα που υπάρχει σήμερα ανακαινισμένο, λειτουργούσε αρχικά ως «παντοπωλείο» και καφενείο. Ήταν γνωστό με το όνομα «πρατήριο». Ιδιοκτήτες ήταν τα αδέλφια Γεώργιος -Γιωργούλης (Σύζυγός του ήταν η Ανθία Ευσταθίου Πάτρα κι απόκτησε τρεις γιος και δύο κόρες) και Κωνσταντίνος -Κωστάρας Λυχναράς (Παντρεύτηκε με την Αθηνά Καλλικαντζάρου κι απόκτησε τρεις κόρες) με καταγωγή απ’ το διπλανό Παλιόκαστρο. 

Σε εμπορικούς οδηγούς της περιοχής ως τα 1918-19 αναφέρονται τα ονόματα των μαγαζιών αυτών. 
Αργότερα «μοίρασαν» κι ο Γεώργιος ασχολήθηκε πάλι με το εμπόριο ως τσαμπάσης(= ζωέμπορας) κλπ. Το καφενείο και το παντοπωλείο  έμεινε στον Κωστάρα, απ’ τον οποίο το κληρονόμησαν οι σημερινοί απόγονοί του. Εκεί υπήρχε κι ο πάγκος του καφενείου με τις θαυμάσιες ζωγραφιές! Χαρακτηριστικό του οικήματος είναι και το «φαγωμένο»  μάρμαρο της πόρτας (κατωκάσι ή κατώφλι) απ’ τις πρόκες των αρβυλών των ανθρώπων που περνούσαν την είσοδο!

Παρακάτω τα αντίγραφα των εικόνων και το κείμενο, απ’ το  παραπάνω αξιόλογο και καλαίσθητο βιβλίο, που βρίσκεται σε κυκλοφορία:

*πάγκος:  βασικό έπιπλο καφενείου. Ξύλινη κατασκευή (μπάρα-πάσο), με επένδυση λαμαρίνας από πάνω (για τα υγρά) και αποθηκευτικό χώρο από κάτω. Συνήθως ήταν περίτεχνη ξυλοκατασκευή, αφού ήταν κι ο καθρέφτης «τ’ μαγαζιού», γι’ αυτό και ζωγραφισμένος!  

Πάντα πίσω βρισκόταν κι ο καφετζής που σερβίριζε ποτά και καφέδες. Πάνω του ακουμπούσαν οι καραφίνες, τα αναποδογυρισμένα ποτήρια, αλλά και τα σερβιριζόμενα ποτά, που συνήθως ήταν τσίπουρα και κρασιά. Εκεί γύρω στο γείσο του, ακουμπούσαν οι όρθιοι πότες, για ξεκούραση, κουβέντα,  αλλά και …στήριξη όταν άρχιζε η επήρεια του οινοπνεύματος! 
Γνωστή πηλιορείτικη φράση ήταν: «Ξηράθ’κι στουν πάγκου πίνουντα(ς)»!

Τα 24 χωριά του Πηλίου

Ας μάθουμε από παλιές Γεωγραφίες, για τα χωριά του Πηλίου:

Μια πολύ καλή συνοπτική περιγραφή της περιοχής του Πηλίου και του Βόλου. 

Αντίγραφο από το "Εγχειριδιον Γεωγραφιας του Δημ. Ιωαννίδου -Ολυμπίου, Εν Αθήναις 1892:

Και το παρακάτω απόσπασμα από την "Πατριδογραφίαν" του Σπυριδάκη -Θεσ/νίκη 1925. 

Τότε που γράφτηκε το χωριό μας "Λεχώνια" ήταν αδιαίρετο:

Ο "Βώλος" στα 1881 (2)

Μεταγενέστερη κατ-ποστάλ

Απόκομμα της εφημερίδας ΝΕΟΛΟΓΟΣ 7/19-11-1881

Ο "Βώλος" στα 1881 (1)

Απόσπασμα από δημοσίευμα της κωνσταντινουπολίτικης εφημερίδας "ΝΕΟΛΟΓΟΣ" στα 1881. Ο άγνωστος δημοσιογράφος-ανταποκριτής της, που ήρθε στο "Βώλο" (τότε αυτή ήταν η ορθογραφία του! ) για την παράδοση της πόλης από τους Τούρκους στις 2 Νοεμβρίου και  γράφει σχετικά για το πως είδε τότε την πόλη: 

Μία απ' τις παλιότερες φωτογραφίες της πόλης

Επεξήγηση:
1.  βακούφι= κτήμα, μετόχι εκκλησιαστικό-μοναστηριακό ή καθιδρύματος,
 αφιερωμένο για  φιλανθρωπία κλπ  που δεν εκποιείται
 2. μούλκι= πλήρης ιδιοκτησία 

Σημ.  Για το όνομα της πόλης υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την προέλευση, όπως και πώς κατά καιρούς αναγραφόταν. 

Υπάρχουν όμως και δύο έλληνες φιλόσοφοι με το όνομα ...Βώλος, χωρίς καμιά σχέση με την πόλη και τ' όνομά της!

 Ας τους γνωρίσουμε, απ' την αναφορά σ' αυτούς της λόγιας αυτοκράτειρας Ευδοκίας Μακρεμβολίτισσας (1021 - 1096) στο βιβλίο Eudokiae Augoustae, VIOLARIUM, Λειψία 1880:

Πανωλεχωνίτικες γωνιές...

Πανωλεχωνίτικες "γωνιές", λίγο πριν μπει για τα καλά ο χειμώνας!

Άγιοι Ανάργυροι
(Εις το βουνό ψηλά εκεί είν' εκκλησιά ερημική
το σήμαντρό της δε χτυπά....)

Παναΐτσα 
(...κι επίσης κάτω στο γιαλό, είν' προσκυνητάρι ταπεινό!)

Πύργος 
(Η κυρία Μαρίκα δεν θα ξαναβγεί στους εξώστες του...)

Όταν ήταν "ανοιχτή" τη λέγανε "βρύση ζεστή"!
(Πάντα όμως πότιζε ανθρώπους και ζωντανά...)

Διαπλατυσμένη οδός
("Γιατί ο δρόμος είναι αλήθεια χίλια κι ένα παραμύθια"...)

Καμινάδα 
(Δεν θα ξανακαπνίσει...μαζί κι ο φούρνος του σπιτιού)

Η μπουκαμβίλια κι η κληματαριά 
(Προσπαθούν να κρύψουν το παλιό οίκημα...)

Ρόδα, στη γαλιάγρια Γεωργούδη
(Που κάποτε γύριζε ...)

...και επίσης μία άλλη ρόδα  στην παλιά καμένη γαλιάγρια Κοντού.
(Υπόλειμμα της μοιραίας οικογένειας)

Πλακόστρωτο στη σιδηρ. γραμμή 
(για ...περίπατο)

Ένα απ' τα ελάχιστα καλντερίμια του χωριού, στην περιοχή Νεβεστίκι.
(που δεν συζητούν γειτόνοι...)

Κρήνη με δομικά στοιχεία παλιότερα και νέα 
(και χωρίς ...νερό)

Κρήνη κοντά στο σταθμό 
(διακοσμητική πια) 

Το μικρό καλντερίμι απέναντι απ' το αρχοντικό Κοντού. 
(Το λουλούδι που τυχαία μπήκε στο κάδρο,
ίσως είναι "η τιμή" για τον άγνωστο άνθρωπο που πυροβολήθηκε
απ' το κτήριο κατά τη διάρκεια της Κατοχής!)

Ο σιδ. σταθμός με τα βαγόνια ανακαινισμένα.
(Τα λεχωνίτικα νιάτα που παλιά στον ίδιο χώρο βγαίνανε 
στην "προύβα" - βόλτα ...δεν ανακαινίζονται, δυστυχώς!) 

Το "καζάνι" που φόρτωνε νερό το ατμοκίνητο τρενάκι.
(... δεν έβραζε) 

Το μεγαλύτερο καλντερίμι των Άνω Λεχωνίων. 
(κι...οδηγεί και στη ρεματιά!)

Άλλη μια παλιά βρύση "γαλακτ'σμένη".
 (Ο ασβέστης στο Πήλιο ήταν πανταχού παρών...)

Κλειδί σιδηρ. γραμμής στο σταθμό
(Δίπλα του άνοιγαν φτερά οι έρωτες των λεχωνίτικων κοριτσιών! 
Ξεκλείδωνε η πόρτα της καρδιάς κι ίσως άλλαζε "γραμμή" η ζωή τους!

Οίκημα με τα αρχικά του ιδιοκτήτη, τη χρονολογία κατασκευής
 και την μονωτική πορσελάνη 
για το λεχωνίτικο παλιό ηλεκτρικό ρεύμα.
(Άραγε "ερωτόπληκτος" ο ΙΔΓ; Ίσως αυτό φανερώνει "καρδιά"!) 

Πούλακας Γιάννης (3)

Ο ζωγράφος ασχολήθηκε με την αγιογραφία σε αναγεννησιακή  νοοτροπία, επίσης για βιοποριστικούς λόγους.

Δικές του φορητές εικόνες, υπάρχουν σε ναούς της περιοχής μας όπως:  Άγ. Αθανάσιος Άνω Λεχωνίων (λίγες στο τέμπλο), Άγ. Γεώργιος  στα Κάτω Λεχώνια (όλο το τέμπλο).
Οι παρακάτω εικόνες είναι από το τέμπλο των εκκλησιών των Κάτω και Άνω Λεχωνίων. Απ’ ότι φαίνεται στις φωτογραφίες, οι εικόνες είναι σχεδόν πανομοιότυπες στους δυο ναούς. Φαίνεται πως ο Πούλακας, είχε έτοιμες τις εικόνες και μετά τις πούλαγε, αφού οι διαστάσεις είναι ίδιες. Επίσης στα Άνω Λεχώνια συναντάμε τη χρονολογία στην υπογραφή του 1914, ενώ ξέρουμε πως η θεμελίωση του ναού έγινε δέκα χρόνια μετά, στα 1924 (ΕΔΩ)

Οι Παναγίες είναι σχεδόν όμοιες. Οι χρωματισμοί αλλάζουν!

Ο Προφήτης Ησαΐας

Ο Προφητάναξ Δαυίδ

 ...και οι ομορφότερες στα παραπόρτια!

Ο Άρχων Μιχαήλ

Ο Άρχων Γαβριήλ

Υπογραφή

Επίσης στις εκκλησίες του χωριού του στον Αϊ-Γώργη Νηλείας και στη Γατζέα: Παναγία & Άγιο Γεώργιο (Αϊ-Γώργης) , Ευαγγελίστρια (Άνω Γατζέα),  Άγ. Ιωάννη στη συνοικία Αγ. Τριάδας (Άνω Γατζέα).  

Αγιογραφίες του ακόμη υπάρχουν και σ’ εκκλησίες του Βόλου, στον Άγ. Νικόλαο Γαλαξειδίου, καθώς και στον Άγιο Κων-νο, τη μητρόπολη της Καρδίτσας.

Η φυγή στην Αίγυπτο -1927
Άγ. Νικόλαος Γαλαξειδίου

Υ.Γ. 1  Την αφορμή να γίνουν αυτές οι αναρτήσεις και να μάθουμε γι’ αυτόν τον ξεχασμένο πηλιορείτη ζωγράφο, μου έδωσε ένας  φίλος που ασχολήθηκε με τις θαλασσογραφίες του (ΕΔΩ) όταν με ρώτησε για την αγιογραφία του ναού του χωριού μας. Τότε, του απάντησα πως τις αγιογραφίες τις έκαναν η μηλιώτισσα ζωγράφος Ελένη Καραγιάννη και πρόσφατα ο βολιώτης Κων. Σπανοδήμος. Εκείνος μου επεσήμανε να δω τις φορητές εικόνες κι όχι τις τοιχογραφίες. Σ’ ευχαριστώ-ούμε, Αντώνη Ζ, είχες απόλυτο δίκιο!

Υ.Γ. 2   Ευχαριστώ το Νώντα Τσ.,για τη συμμετοχή του και τις πάντα εξαιρετικές πληροφορίες του!

Υ.Γ. 3   Ευχαριστώ επίσης τον δισέγγονο του ζωγράφου Πουλάκη Μιχάλη, από τον τρίτο γιο του Μιχάλη Πούλακα, παππού του, ο οποίος διατήρησε το επίθετο Πουλάκης που καταγράφηκε εκ λάθους στο δημοτολόγιο Αθηνών. 

Επίσης, γράφει σε σχόλιό του ο κ. Πουλάκης.  

Πρόσφατα περάτωσα την Βιογραφία του Ιωάννη Πούλακα της οποίας περίληψη αναρτήθηκε στα Αγγλικά στην wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Yiannis_Poulakas) και ήθελα να σας ενημερώσω ότι περί της καταγωγής της οικογενείας του διαθέτω ζωντανές μαρτυρίες της συζύγου του Αγγελικής Χάϊδα που λίγο - πολύ ταυτίζονται με τις δικές σας. 

ΠΗΓΕΣ:

1.   Εφημερίδες

2.   «Ο ζωγράφος και πρώτος έλληνας σκηνογράφος Γιάν. Πούλακας (1864;–1942)», Φώτης Βογιατζής, Περιοδικό Η βίγλα, τχ. 19, Ιούν. 2005, σελ. 53–56.

3.   «Η θεσσαλική ζωγραφική» (1500-1980) , Φώτης Βογιατζής,  Αθήνα 1980

4.   «Ο μεγάλος Αϊ-Γιώργης του Πηλίου» Κώστας Λιάπης, Βόλος 1994
5.   Διηγήσεις.
6.   Οι παραπάνω (ΥΓ 1) διαδικτυακές δημοσιεύσεις.