Επιφάνιος-Στέφανος Δημητριάδης (Σκιάθιος)

 Ο Επιφάνιος ή Στέφανος Δημητριάδης (Σκιάθιος):

Ένας συμπατριώτης κι άγνωστος Δάσκαλος του Γένους     

Ο Επιφάνιος γεννήθηκε στη Σκιάθο το 1760. Ήταν ο δευτερότοκος γιος του κυρ-Δημητράκη και της Αρετής. Πρώτος ήταν ο Αγάλλος. Ο ιεράρχης Διονύσιος τον βάπτισε κι ο ίδιος ο πατέρας του τον ονόμασε «Λογιώτατον»(=πολύ καλλιεργημένο, εκπαιδευμένο, ευρρυμαθή)!

Εκεί στο νησί, σε ηλικία 8 ετών άρχισε τα «ιερά γράμματα» με δάσκαλο το Στέφανο, πατέρα του γνωστού σκοπελίτη λόγιου Καισάριου Δαπόντε. Λίγο μετά στα 12, παρακολούθησε μαθήματα βυζαντινής μουσικής.

Στα 1776 περνά στο Πήλιο και αρχίζει την ανώτερη παιδεία, στη σχολή των Μηλεών και μαθητεύει κοντά στον Άνθιμο Παπαπανταζή και στο σοφό Ζαχαρία. 

Την επόμενη χρονιά πηγαίνει στ’ Αμπελάκια κοντά στο γραμματοδιδάσκαλο Γεώργιο Τριανταφύλλου, μαθητή του Ευγενίου Βούλγαρη. 

Στα 1778 και πάλι για μια χρονιά μαθητεύει στην  Πορταριά και στη φιλοσοφία, με δάσκαλο τον Ιωακείμ, όπου διδάσκεται και τη «Λογική» του επτανήσιου θεολόγου και φιλοσόφου Βικέντιου Δαμωδού.

Αμέσως μετά φτάνει στην Κωνσταντινούπολη και φοιτά στην Πατριαρχική Ακαδημία της. Έχει σχολάρχη τον Σέργιο  Μακραίο. Εκεί διδάσκεται την Επιτομή της Λογικής και Φυσικής του μοναστού Νικηφόρου Βλεμμύδου και τα Βολφιανά Μαθηματικά (Wolff). Επίσης έχει δάσκαλο και τον Σλουτζάρογλου. 
Στην Πόλη μένει δύο χρόνια και μετά φτάνει στη Δακία (περιοχή της Ρουμανίας). Η Ηγεμονική Ακαδημία Βουκουρεστίου (1782-1789) για έξι χρόνια ήταν η νέα του Σχολή. Εκεί διδάσκεται από το Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη και Θεόδωρο Δρύστιο τη Λογική του Ε. Βούλγαρη, τη Γραμματική του Θεόδωρου Γαζή (Θεσσαλονικέως) και τη Φυσική Βλεμμύδου. Εκεί έμαθε και ξένες γλώσσες. 
Παράλληλα ήταν κοντά στο  διοικητή της Βλαχίας Νικόλαο Καρατζά αρχικά και  μετά β΄και γ΄ γραμματέας του ηγεμόνα Νικολάου Μαυρογένη.

Επίσης γραμματέας υπηρέτησε και κοντά στον μητροπολίτη Φιλάρετο πρώην Ριμνίκου και μετέπειτα Ουγγροβλαχίας.

Στα 1789 με το ξέσπασμα του Β΄ Ρωσοουρκικού πολέμου, αναγκάστηκε να φύγει και να κατεβεί στην Ελλάδα. Έφτασε αρχικά στη Σμύρνη κι από κει πέρασε στη Μυτιλήνη φτάνοντας στον Πόρο. Τότε αρχίζει και τη διδασκαλία του για μια διετία στο νησί κι ύστερα πάει μετά από πρόσκληση στη διπλανή Ύδρα, πάλι διδάσκοντας για μια διετία σε 60 μαθητές.

Στα 1792 έφυγε εξαιτίας ενός λοιμού και περνώντας απ’ την Αθήνα τη βρίσκει σε κατάσταση άθλια. Μέσω του Ευρίπου ήλθε στην πατρίδα του Σκιάθο αρχικά και μετά επειδή δεν μπορεί να επιβιώσει ως δάσκαλος, επιστρέφει στη Βλαχία μέσω Άθωνα, Σμύρνης και Κων-πολης.

Εκεί για 8 χρόνια εργάστηκε ως γραμματέας στο Ισμαήλι, και στο Γαλάτσι στον χατμάνο (ηγεμόνα) Γεράκη. Κάποια στιγμή αρρώστησε και πήγε πάλι στο Βουκουρέστι στον Ουγγροβλαχίας Φιλάρετο.  Μετά το θάνατο του μητροπολίτη συνέχισε στον επόμενο το Δοσίθεο ως δάσκαλος, διερμηνέας, νομικός κ.ά.

Όμως η αγάπη για την πατρίδα του, τον έκανε να γυρίσει. Τότε δίδαξε στα σχολεία της Σκιάθου και της Κέας (Σχολάρχης).

Μαθητής του υπήρξε κι ο μεγάλος ζαγοριανός καθηγητής Φίλιππος Ιωάννου, όταν η οικογένειά του πήγε στα 1821-2 στο νησί για να αποφύγει το Δράμαλη! 

Επίσης υπάρχει μια πιθανότητα ο Επιφάνιος να είχε γνωριστεί και με το Ρήγα Βελεστινλή όταν υπηρετούσε στη Βλαχία.

Για το βιοπορισμό του έκανε και τον βοεβόδα στην Αλόννησο (Λιαδρόμια) και στο νησί του, αγοράζοντας στα 1803 το φόρο των αγροκτημάτων (ιλτιζάμ).

Το 1798 παντρεύτηκε στο νησί του την Ουρανίτσα Κουμπή κι έκανε τέσσερα παιδιά. Ο Δημήτριος, αργότερα έγινε ιερομόναχος με το όνομα Διονύσιος.

Στα 1811 στο μοναστήρι του Ευαγγελισμού, πήρε μέρος στη σύσκεψη των οπλαρχηγών-αρματολών Ολύμπου κι ήταν απ’ τους πρώτους Φιλικούς.

 Επίσης στα χρόνια του μητροπολίτη Αθανάσιου (Κασσαβέτη), ήταν ιεροκήρυκας στην επαρχία Δημητριάδος στα 1811.

Πέθανε στα 1827στη Σκίαθο (ή στην Κέα, κατά τον Αλ. Μωραϊτίδη).

Ο Επιφάνιος Δημητριάδης-Σκιάθιος είναι ένας λόγιος και δάσκαλος του Γένους. Έχει αφήσει τα «πνευματικά» του σημάδια την περίοδο του Διαφωτισμού στο χώρο του ελληνισμού.

Στο σε αττικίζουσα διάλεκτο και με 162 «χωλιαμβικούς»(=ίαμβος ατελής-χωλός) στίχους ποίημά του μας δίνει την βιογραφία του, αλλά και την ατμόσφαιρα της εκπαίδευσης στην εποχή του.

 Η σταδιοδρομία και η διδακτική του δράση, δίνεται  μέσα από στίχους στο ίδιο εξαιρετικό πόνημα-μαρτυρία, που έγραψε, στα 1813. 

Παρέμεινε όμως σχετικά άγνωστος στην ελληνική Γραμματολογία, παρ’ όλο που έγραψε πολλά (ιστορικά- φιλοσοφικά- κοινωνικά έργα, επιγράμματα, δοκίμια, μεταφράσεις, ποιήματα, δράματα και κωμωδίες, λόγους κ.ά) και πολλοί τον αναφέρουν.

Ο Επιφάνιος, σύμφωνα με τον Γεώργιο Βαλέτα, είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Στέφανο Δημητριάδη- Σκιάθιο, που έγραψε το βιβλίο «ΤΑ ΑΠΑΝΘΙΣΜΑΤΑ» (ΕΔΩ) που εκδόθηκε στα 1797 στη Βιέννη (η έκδοση είναι μετάφραση απ’ τα γαλλικά), γι’ αυτό και κάποιοι λένε πως πήγε ως εκεί. Δεν αναφέρεται όμως κάτι τέτοιο στην έμμετρη αυτοβιογραφία του. Υπέγραφε συνήθως με το όνομα Στέφανος.

Το εισαγωγικό ποίημα το έκανε ο Τρικαλινός Παπα-Πολύζος
(διάκος τότε) που έζησε στη Μακρινίτσα.

Οι Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Αλέξανδρος Μωραϊτίδης (που ήταν αδελφός της γιαγιάς του Αρετής) στα γραπτά τους «Μαύρα κούτσουρα» και «Με του βοριά τα κύματα» αντίστοιχα, κάνουν λόγο για τον Επιφάνιο. Αυτοί λένε πως υπέγραφε με το όνομα Στέφανος:

Ο Τρύφων Ευαγγελίδης τους αναφέρει σαν δύο διαφορικά πρόσωπα (σελ. 137). 

Από τα έμμετρα και πεζά έργα του, κάποια που είναι γνωστά είναι:

«Παναγία η Κουνίστρα» (έντυπο δημοσιευμένο από τον Παπαδιαμάντη- Βόλος 1903-τυπογραφείο Καραβατσέλου),

«Προσφώνησις: Προς τον Υψηλότατον Σοφώτατον, Μεγαλοπρεπέστατον αυθέντην και ηγεμόνα πάσης Ουγγροβλαχίας κ.κ. Ιωάννην Αλέξανδρον Κων-νον Μουρούζην Βοεβόδα»

( 8σέλιδο έντυπο),

«Παγκόσμιος πανήγυρις» έμμετρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Παρνασσός το 1884,τχ 5 και επόμενα, από τον Μωραϊτίδη, (ΕΔΩ) 

Απόσπασμα απ' την Παγκόσμια Πανήγυρι, 
με αναφορές στον τόπο μας 
(λεξιλόγιο:λικορίνι=καπνιστό ψάρι, κουμενταρία & βινσάντο=γλυκό κρασί, 
τουτούνι ή τιουτιούν=καπνός, Μισήρι=Αίγυπτος, Γεμένι=Υεμένη, Ζητούνι=Λαμία)

«Η ιστορία της νήσου Σκιάθου» δημοσιευμένη από τον Σπυρ. Λάμπρο στο περιοδικό «Νέος Ελληνομνήμων» -1916),

« Αυτοβιογραφία» (δημοσιευμένη από τον Σπυρ. Λάμπρο-1916, τόμος ΙΓ΄ τεύχος 4) (ΕΔΩ)

 «Περί πενίας- Δοκίμιο» (δημοσιευμένο το 1970, Γ. Ζιώρας),  

«Περί αιωνίων αληθειών»,

«Τραγωδία Πέρσαι ή Ξέρξης» (κατά τον Γ.Βαλέτα θεωρείται και «θεατρικός πρόδρομος» γι’ αυτή την τραγωδία).

ΥΓ: Υπάρχει κι ένας άλλος Σκιαθίτης δάσκαλος με το όνομα Επιφάνιος Καλοειδής, που  

(1825-1884). Δίδασκε στην Πορταριά ως δημοδιδάσκαλος και πέθανε πάμπτωχος.

Πηγές: 

-Περιοδικά «Παρνασσός» 1884 & «Νέος Ελληνομνήμων» 1916

-«Στέφανος Δημητριάδης και L.S.Mercier» περιοδικό ΣΥΓΚΡΙΣΗ 1995, άρθρο της Στέσης Αθήνη, Καθηγήτριας Βυζ. & Νεοελλην. Σπουδών, Πανεπιστημίου Πατρών

-«Με του βορηά τα κύματα» Από την Σκιάθον σελ.126 κ.α. -Αθήναι 1926- Αλέξ. Μωραϊτίδη
-«Η ΝΗΣΟΣ ΣΚΙΑΘΟΣ κλπ» -Τρύφων Ευαγγελίδης -Εν Αθήναις 1913

Σημείωση: Η αφορμή για τη δημοσίευση αυτή, πάρθηκε απ’ το κομμάτι της ζωής αυτού του μεγάλου Δασκάλου και λόγιου, που αναφέρεται στη δυσκολία του να εργαστεί στον ελλαδικό χώρο, παρ’ όλες τις πολυεπίπεδες  και μακροχρόνιες σπουδές του!

Δυστυχώς και σήμερα η "ιστορία" αυτή επαναλαμβάνεται!