Πηλιορείτικο Πάσχα (5)

Ένα έθιμο παλιό και ξεχασμένο, θορυβώδικο κι επικίνδυνο.

Μια παμπάλαιη συνήθεια που τη συναντάμε σε πανελλαδικό επίπεδο, είναι οι πυροβολισμοί. 

Σ’ όλες τις κοινωνικές χαρές,(αρραβώνας, γάμος, εκλογική νίκη κλπ) αλλά και το Πάσχα! «Τ’φεκιές» στο Πήλιο, «μπαλωθιές» στην Κρήτη, «μπαταριές», «κουμπουριές» αλλού!

 Οι πασχαλινοί πυροβολισμοί έχουν την αρχή τους στο θόρυβο που έκανε με την Ανάσταση του ο Χριστός, όταν «συνέτριψε τας χαλκάς πύλας του Άδου».
Οι  πηλιορείτικες «τ’φεκιές» ή «μπαταριές», θέλουν να δηλώσουν σ’ όλους πως το Πάσχα είναι η πιο χαρμόσυνη  μέρα!

Δεν είχανε όμως όλοι όπλα για να ρίχνουν κι επιπλέον αυτό ήταν ασχολία των ενηλίκων! Έτσι βρήκαν τρόπο τα μεγάλα παιδιά-έφηβοι και κάποιοι ενήλικες, να «κάνουν κρότο», όπως πχ στην Κάλυμνο με τους δυναμίτες στα βουνά. [Για τα παραπάνω υπάρχει αναφορά (ΕΔΩ)] 
Κάτι αντίστοιχο έκαναν και στη Σκιάθο. Να και η απολαυστική αναφορά:

Όμως:

Η αναστάσιμη νύχτα, αλλά κι η Δεύτερη Ανάσταση, στο Καραμπάσι(=Άγιο Βλάση Πηλίου) και στον Αϊ-Γιώργη παλιά είχε και τις … «κάνες»!

 Ένα θορυβώδες έθιμο που δεν υπάρχει πια και που άρχιζε απ’ την Μ. Παρασκευή! Και βέβαια, ήταν δραστηριότητα συνήθως των «μεγάλων» αγοριών του χωριού.

Να τι σκαρφίστηκαν κι εφάρμοσαν: Σ’ όλα σχεδόν τα σπίτια υπήρχαν παλιά όπλα πχ καριοφίλια, γκράδες, σισανέδες συνήθως εμπροσθογεμή, που ήταν αχρείαστα, άχρηστα, σαπισμένα κι οξειδωμένα. Οι νεαροί έφηβοι κι οι μεγαλύτεροι, τα έπαιρναν, έκοβαν τη μεταλλική κάνη τους και χρησιμοποιούσαν το πίσω κομμάτι της (περίπου είκοσι εκατοστά) που είχε και τρύπα για εκτόνωση αερίων. Τότε έβαζαν μέσα στην τρύπα της πρώην κάνης έναν πίρο ίδιου πάχους με τη διάμετρο της κάνης κι ελαφρώς μεγαλύτερου μήκους απ’ αυτήν. Μετά έδεναν-ένωναν  με χοντρό σύρμα ή λεπτό οικοδομικό σίδερο το κάτω μέρος του σωλήνα με τον πίρο. Στο σημείο κρατήματος έβαζαν πανί, για να μην τραυματιστούν στα δάκτυλα… Δημιουργούσαν έτσι  ένα σύστημα που το λέγανε «κάνη» κι όταν το «γέμιζε» κάποιος με εκρηκτική ύλη και το πίεζε απότομα, γινόταν η έκρηξη με σκοπό την πρόκληση μεγάλου βρόντου!  

Τα εκρηκτικά υλικά που γέμιζαν τις «κάνες», ήταν συνήθως το «χλωρικό»(=χλωρικό άλας καλίου) σαν βάση και μετά συμπλήρωναν με πυρίτιδα(=μπαρούτι) μαύρη που ήταν η φτηνότερη ή και με άκαπνη (μίγμα). Πολλές φορές αν δεν εύρισκαν «χλωρικό», χρησιμοποιούσαν καψούλια φυσιγγιών κυνηγιού ή για μικρότερες «ριξιές» το υλικό των σπίρτων που έξυναν και που φτιαχνόταν απ' το ίδιο υλικό. 

Το «χλωρικό» ήταν γνωστό στους  χωριάτες, απ’ τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Κατασκεύαζαν απλές χειροβομβίδες και βαρελότα!

Επί το έργον!

Αφού γινόταν το γέμισμα, ο νεαρός, χτυπούσε δυνατά την «κάνη» απ’ την μεριά του πίρου σε σκληρό τοίχο, κρυμμένος και προστατευμένος πίσω από αγκωνάρι. Αυτό γινόταν για να αποφύγει κάποιος το «κλώτσημα»(=οπισθοδρόμηση), οπότε και την πρόκληση ατυχήματος.  Απ΄ την ισχυρή πίεση του πίρου στον πάτο του πυροσωλήνα-κάνης, γινόταν η έκρηξη του υλικού κι ο θόρυβος ήταν φοβερός! Και βέβαια τ’ αγκωνάρια… κατάμαυρα! Τα ατυχήματα -ευτυχώς μικρά- παρ’ όλες τις προφυλάξεις δεν έλειπαν!

Καθένας είχε το δικό του «μετερίζι», πιάνοντας συνήθως θέση νωρίτερα απ’ την ακολουθία της Ανάστασης και της Αγάπης, κυρίως σε κτήρια γύρω απ’ την εκκλησία! Κι ανήμερα γλεντώντας στις γειτονιές και στα σπίτια, άκουγε κάποιος να ρίχνουν με τις «κάνες» τους.

Τα μικρότερα αγόρια του Δημοτικού, οι γαβριάδες, ακολουθώντας τ’ αχνάρια των μεγαλύτερων, έμπαιναν κι αυτά στο …πνεύμα κατασκευάζοντας μικρές κάνες από «ρεζέδες»(=μεντεσέδες, πορταδέλες). Έψαχναν κι έβρισκαν παλιούς ρεζέδες από παλιόπορτες και στο θηλυκό κομμάτι τους έκαναν το ίδιο που κάνανε οι «μεγάλοι» με τις κάνες. Στη θέση του πίρου έβαζαν χοντρά κομμένα καρφιά. Επίσης πολλές φορές αντί για ρεζέδες χρησιμοποιούσαν αυτούσια τα μεγάλα άχρηστα χειροποίητα κλειδιά από τις παλιές πόρτες, που στο κάτω τους μέρος είχαν τρύπα.

Ο κρότος βέβαια που έβγαινε ήταν μικρός κι ανάλογος με το γέμισμα που ήταν πάντα ξύσμα σπίρτων!

Τους καιρούς της δικτατορίας ήταν επόμενο(!), αλλά κι άλλοτε, να απαγορευτούν οι «κάνες» όπως άλλωστε κι οι «μπαταριές», καθώς κι η χρήση βαρελότων κλπ συναφών!

Αν φέτος στην Ανάσταση πέσουν βαρελότα και τ'φεκιές, ας μην καταπτοηθούμε ή σκανδαλιστούμε όπως οι γριές του Παπαδιαμάντη. Είναι ένα έθιμο και ας κρατηθεί, έστω και με λιγότερο θόρυβο! Αλλιώς η Πασχαλιά θα είναι "μούτ'κην" (=βουβή)!

Καλή Ανάσταση! Καλό Πάσχα!