Παροιμιαστήριο (1)

Ο ζαγοριανός οικουμενικός πατριάρχης Καλλίνικος Γ’ (1713-1791) έγραψε πολλά συγγράμματα και τα χάρισε στην πατρίδα του «προς ωφέλειαν των κατά καιρούς διδασκόντων και διδασκομένων». 

Μαζί με τ’ άλλα έγραψε και το: «Σημειώσεις, ύμνοι εκκλησιαστικοί , ποιήματα και επιστολαί : Αποφθέγματα απλά δια τους αμαθείς».

Είναι ο 101 χειρόγραφος Κώδικας της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς, υπερβολικά φθαρμένος, όπως λέει ο Βαγγέλης Σκουβαράς που τον αντίγραψε. Η δημοσίευση του «Ζαγοριανού Παροιμιαστηρίου» έγινε για πρώτη φορά στον γιορταστικό τόμο για τα ογδόντα χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, στα ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, του 1961.

Το μέρος τού με ποικίλο περιεχόμενο Κώδικα, περιέχει αποφθέγματα και παροιμίες για χρήση των «αμαθών(αγράμματων) ανθρώπων». Ο ίδιος ο συγγραφέας καταγράφει «1283 παροιμίες και αποφθέγματα» με περιεχόμενο θρησκευτικό, πατριωτικό, θεραπευτικό, διατροφικό, ψυχολογίας εμπορικής, ψυχολογίας των αποδήμων, των ναυτικών κλπ. Ο ανιψιός του πατριάρχη και βοηθός του Ευστάθιος Νικολάου, αντίγραψε από σημειώσεις ή άλλο χειρόγραφο τη συλλογή του Καλλίνικου, μεταξύ των ετών 1780-5. Είναι γραμμένο το σύνολο των παροιμιών στις σελίδες 233-267, με 43 περίπου στίχους ανά σελίδα, όπως γράφει ο Βαγγ. Σκουβαράς.  

Ας δούμε σε συνέχειες αυτή τη σπουδαία συλλογή που περιέχει παροιμίες από την εποχή του μεσαίωνα ως σήμερα, καθώς και παροιμίες τοπικές αλλά και πανελλήνιες.

Σελίδες που περιέχουν "παροιμίες" από 329-410, σύμφωνα
με την αρίθμηση της καταγραφής από τον Βαγγ. Σκουβαρά.
(Αντίγραφο από Βιβλιοθήκη Ζαγοράς)

Άλλος τα θρέφει κι άλλος τα αρμέγει.

Εις τας πολλάς φιλίας η υπόκρισις.

Η ματαία ελπίς ξυπνητόν όνειρον.

Σαν σμίξης με κακούς, κακά θα νάχης.

Ο δια λόγου του κακός, ου καλός δια άλλον.

Υπόφερε το μικρόν, δια να φύγης το μεγάλον.

Μακρύνου από την φωτίαν, δια να μην καής.

Ο ευτυχής μακρύνει από τον Θεόν. Ο δυστυχής πλησιάζει.

Να φοβάσαι από άνθρωπον, οπού δεν φοβάται τον Θεόν.

Όστις δεν ζη καλά, καλά να μην ζη.

Όστις εύκολα πιστεύει, εύκολα πλανάται.

Όστις δεν φοβείται το μικρόν, πίπτει εις μέγα κακόν.

Όστις δεν ψηφά το ολίγον, μήτε το πολύ.

Γλυκό χωρίς πικρό δεν είναι.

Μην είσαι απρόκοπος, ανάξιος, αργός, οκνηρός.

Δίωκε το καλόν σου, την ευτυχίαν σου.

Από τον πολύν καρπόν, τσακίζεται το δένδρον.

Αγάπη είναι να αγαπάς την ψυχήν σου.

Το έχει σου, αν δεν το ορίζης, σε ορίζει.

Όταν η κεφαλή παραφρονήση, πλησίον η νόσος σώματος και ο θάνατος.

Η αγάπη δεν κρύπτεται.

Τα δώρα ποιούσι φίλους.

Η εν ομονοία ζωή μακαρία.

Μην ψαρεύεις,όπου δεν είναι ψάρια.

Κατά τον βασιλέα και το υπήκοον.

Δεν είναι γλυκύτερον από την ελευθερίαν.

Η ζωή, άνθος καιρού φαινόμενον.

Ουδείς ψαρεύει χωρίς δόλωμα.

Ο ακριβός και εξοδιαστής εύκολα συμφωνούσι.

Με γλυκούς λόγους πλανά τις τον άλλον, και πρόσεχε.

Τους τρελούς πρέπει να τους φυλάττουν.

Ουδέν κάλλιστον, ως το όμοιον με το όμοιον.

Όριζε του λόγου σου να μην πέσης.

Μην κολυμβάς πολλά βαθιά, μην κινδυνεύσης πολλά.

Το χαμηλότερον, βεβαιότερον.

Τα δώρα είναι φαρμάκι, όταν εχθρός σε χαρίζη.

Μη συλλογίζεσαι αργά, αλλά πριν γενή το κακόν.

Θέλει λάβη  κάθε ένας κατά τα έργα του.

Κάμνε ό δεν μετανοείς ύστερον.

Κρείττον εις το σπίτι ή εις κακόν δρόμον.

Ο νέος οίνος σπα το βαρέλι του.

Μη παρατραβάς το σκοινί.

Δύο σβηστά κηριά, δεν ανάπτει το ένα τ’ άλλο.

Το ψεύμα λυώνει ωσάν η χιών.

Παπούτζι από τον τόπον σου και ας είν’ και μπαλωμένον.

Μη βλέπεις τα φαινόμενα, αλλά τα ερχόμενα.

Πρόσεχε από παγίδας.

Βλέπε πρώτα τι θα κάμης.

Όστις περιπατεί ελαφρά, πηγαίνει μακρά.

Μεγάλες φαντασίες, μεγάλα πλούτη.

Προς ένα ένας, αρκετόν.

Κράτει ό έχεις.

Έχε καθρέπτην τα μαθήματα.

Μην αφίνης να σε καταπατώσι.

Μην πιστεύεις εύκολα.

Ίσαζε το δένδρον όσον είναι μικρόν και λυγά.

Η ανατροφή υπερβαίνει την φύσιν.

Η καλή ημέρα φαίνεται από το πουρνό.

Να αλλάξη ήθος, δύσκολον.

Δύσκολον να διορθώσης γέροντα.

Παλαιόν στραβό δεν ισάζει.

Ειπέ με με ποιον συναναστρέφεσαι, να ειπώ την καρδιά σου.

Όστις με λύκον συναναστρέφεται, μανθάνει να αρπάζη.

Όστις με γάδαρον συναναστρέφεται μανθάνει να γκαρίζη.

Ο με κακούς συναναστρ[εφόμενος] κακά, με καλούς καλά.

Ο κοιμώμενος με σκύλλους, ξυπνεί με ψύλλους.

Όποιος υπάγει στον μύλον, αλευρώνεται.

Ο έχων γείτονα κακόν, το έχει από το πουρνόν.

Όστις αγγίξει το κατράνι, μουρδαρεύεται.

Η κακή συναναστροφή φουρκίζει (οδηγεί στη φούρκα, κρεμάλα) τους ανθρώπους.

Είς λυπημένος λυπεί εκατόν.

Η φωτιά είναι αιτία του καπνού.

Από σκαλί σκαλί, ανεβαίνει την σκάλα.

Κάλλος  χωρίς φρόνησιν δεν αξίζει τι.

Το στεφάνι δεν κάνει το κρασοπωλείον.

Το κοινόν κακόν δια όλους είναι.

Η αγάπη μανθάνει να τραγωδή.

Η καλή φύλαξις αποδιώκει πολλά.

Όσον το κακόν συνεχές, κυβερνήσου.

Αν δεν ιδή το μάτι, η καρδιά δεν αναστενάζει.

Μην αγοράζης διαμάντια την νύκτα.

Με το φως του κηριού, κάθε άσχημον φαίνεται ωραίον.