Η «Παναγία Τρύπα»

Όλοι οι κάτοικοι της περιοχής γνωρίζουμε την «Παναγία Τρύπα» που βρίσκεται νοτιοανατολικά του Βόλου στην έξοδο προς Κεντρικό και Νότιο Πήλιο, στο «Φόρο». 

Είναι ένας ναός-«προσκύνημα» αφιερωμένος στη Γέννηση της Θεοτόκου.

Ο γραφικός αυτός ναός δεν είχε πάντα στην ίδια μορφή με τη σημερινή, ούτε εσωτερικά ούτε εξωτερικά.

Αρχικά (μάλλον εκεί) γινόταν η «Πυλιακή ή Πηλιακή» πανήγυρη όπως αναφέρει ο Στράβωνας  και γράφει ο Νικ. Γεωργιάδης στο βιβλίο του «ΘΕΣΣΑΛΙΑ».

Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια (σύμφωνα πάντα με την παράδοση) διέμεναν στο σπήλαιο αυτό της Δημητριάδας, δύο γυναίκες «ιατροί» συγγενείς του Αποστόλου Παύλου απ’ την Ταρσό της Κιλικίας, που αγίασαν. Η Ζηναΐδα που θεράπευε από κάθε ασθένεια όσους προσέτρεχαν σε αυτήν για βοήθεια και η αδελφή της Φιλονίλλα που κάνοντας μακροχρόνιες νηστείες έκανε πολλές θαυματουργές θεραπείες και άλλα θαύματα.  Εκεί και «εκοιμήθησαν εν ειρήνη».

Το ίδιο σπήλαιο αργότερα χρησιμοποιήθηκε για καταφύγιο των ψαράδων και αποθήκη των διχτυών τους, καθώς και για σταβλισμό των ζώων που πήγαιναν για σφαγή, αφού στα 1884 ο τότε Δήμος Ιωλκού (που ανήκε η περιοχή) δημιούργησε εκεί δίπλα σφαγεία.

Ο γνωστός μας Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης κατά καιρούς στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του αφιέρωσε πολλές γραμμές κατακρίνοντας την τότε εκκλησιαστική αρχή για θέματα που αφορούσαν αρχικά τη δημιουργία ναού στο σπήλαιο, τη διαχείριση, τον έρανο για την κατασκευή του καμπαναριού κ.ά. Ωστόσο μέσα από αυτές τις αναφορές βρίσκουμε αρκετά ιστορικά στοιχεία που αφορούν αυτό το «προσκύνημα».

Έτσι στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ, τχ κγ΄, 1890 διαβάζουμε:

[…] εν τω κατά τας υπωρείας της Γορίτσης υπάρχοντι σπηλαίω καθ’ εκάστην σχεδόν τελούσι Λειτουργίαν άνευ τινός ανάγκης, δύναται δε πας εχέφρων  οπαδός και ζηλωτής της αγίας του Ιησού Χριστού θρησκείας, να θεωρήση το τοιούτον ως προφανή θεοκαπηλείαν και αθέμιτον αργυρολογίαν.

[…]  μέχρι τινός χρόνου ως ενθυμούμεθα πάντες ήτο καταφύγιον των αλιευόντων και φυλασσόντων τα προς σφαγήν ζώα.

[…] Τούτο το σπήλαιον είναι παράλιον κείμενον κατά την ακτήν, και επ’ αυτού διέρχεται η επαρχιακή αμαξητός οδός. Μέχρι πέρυσι δε είχεν ως εισόδους δύο οπάς, αλλ’ εργολάβος της οδού θέλων να κτίση τείχος διά την ασφάλειαν της οδού έκαμε και δύο θύρας εις την είσοδον κατά παράκλησιν των δεισιθέων. Το εσωτερικόν του σπηλαίου διαιρείται φυσικώς εις δύο μέρη εις έξω και εις έσω, το έξω είναι ευρύχωρον και ομαλόν, εν ω ίστανται άνδρες και γυναίκες. Το έσω είνε υψηλότερον κατά τέσσερας βαθμίδας επίμηξκες και ανωμαλώτερον, το οποίον διέφραξαν διά πολυχρώμων υφασμάτων εις ιερόν βήμα εν ω μόλις δύνανται να ίστανται δύο ιερείς, και εις χορόν των δύο ψαλτών, όπου χωρεί και 3-4 γέροντας. Οι ιερείς και οι ψάλται ψάλλουσι τη βοηθεία του φωτός των λαμπάδων, διότι δεν εισέρχεται αλλαχόθεν φως παρά εκ των θυρίδων.

Λοιπόν ποία μεν ωφέλεια ή βλάβη θρησκευτική και ηθική προκύπτει από της εν σπηλαίοις ιερουργίας ας είπωσιν οι αμερόληπτοι και νουνεχείς Χριστιανοί, διότι αν εγώ είπω τι θα νομισθώ αιρετικός ως κατακρίνων και εμποδίζων ίνα εκτελήτε η αναίμακτος θυσία εις τοιαύτα υπόγεια σπήλαια, εξ ων ουδεμίαν εξέγερσιν του θρησκευτικού αισθήματος δυναταί τις να περιμένη ουδέ ανύψωσιν του πνεύματος εις τον «οικούντα φως  απρόσιτον» και «εν πνεύματι και αληθεία προσκυνούμενον».

Κρίνοντας βέβαια το Ζωσιμά μετά τόσα χρόνια, φαίνεται πως εν μέρει είχε άδικο…

Σήμερα η ««Παναγία Τρύπα» στη Γορίτσα είναι μια γραφική εκκλησία που είναι ανοικτή όλη μέρα και τελούνται Λειτουργίες, Μυστήρια και Παρακλήσεις. Παλιότερα γίνονταν οι γάμοι των «κλεμμένων» ζευγαριών και των φτωχών καθώς και κάποια βαφτίσια. 

Ωστόσο, ανέκαθεν στις 8 Σεπτέμβρη  γιορτάζει, αλλά κι εξ αντανακλάσεως (από την εκκλησία του λόφου της Γορίτσας) και κάθε Παρασκευή της Διακαινησίμου της Ζωοδόχου Πηγής …