Η κωμόπολις Κισσός

Μόλις απελευθερώθηκε- προσαρτήθηκε η Θεσσαλία και η Μαγνησία έγινε «ελληνικό», τα περιοδικά και οι εφημερίδες της εποχής ήταν γεμάτα από σχετικά άρθρα-καταχωρήσεις. Έτσι και ο ΕΣΠΕΡΟΣ της Λειψίας, στο τεύχος 26, της 15/27 Μαΐου 1882. Ένα κείμενο και μια «φωτογραφία» που δημοσίευσε ο Ι. Λαδόπουλος, αναφέρονται και στον Κισσό:

« Ο ΚΙΣΣΟΣ κωμόπολις εν Θεσσαλία

Η εικών αύτη παρίστησι τον Κισσόν, κωμόπολιν περί το Πήλιον, της οποίας η θέσις είναι γραφικωτάτη. Ως εν τη εικόνι παρίσταται, ο Κισσός είναι πλήρης δένδρων καρποφόρων και αγρίων, εν αφθονία πεφυτευμένων εις την ωραίαν αυτήν τοποθεσίαν, και εν μέσω των υπερηφάνων αυτών δένδρων είναι εκτισμέναι αι οικίαι της κωμοπόλεως, συνήθως απαντά το τοιούτον εις όλας τας περί το Πήλιον κωμοπόλεις.

Ο Κισσός κείται εις τους ανατολικούς πρόποδας του πηλίου όρους, και απέχει από μεν της θαλάσσης ημίσειαν περίπου ώραν, από του προς δυσμάς κειμένου Βώλου απέχει ώρας πέντε, από δε της Ζαγοράς μίαν και ημίσειαν ώραν.

Ο Κισσός έχει περί τας τριακοσίας οικίας, και κατοικείται υπό χιλίων πεντακοσίων ψυχών, η εκ της θαλάσσης δε άποψις αυτού είναι τόσον ωραία και γραφική, ώστε είναι ανέκφραστον το ποιητικόν και υπερήφανον της τοποθεσίας όπερ δεν είναι δυνατόν να παρασταθή διά της εικόνος ως δει, προ πάντων δε ένεκεν της αφθονίας των δενδροφυτειών, εντός των οποίων κείνται αι ωραίαι οικίαι αφανώς.» 

Πήλιο: «Το παραμυθένιο βουνό»

Ένα πανέμορφο κείμενο του γνωστού πηλιορείτη λογοτέχνη Σταύρου Βασαρδάνη, αντιγραφή (σε μονοτονικό) από την περιοδική έκδοση (που έβγαινε από το Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Εντευκτήριο) «κείμενα του βόλου», τχ.1, 1976, σελ.65-66. 

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΕΝΙΟ ΒΟΥΝΟ

Το Πήλιο δημιουργήθηκε από εγκατακρημνίσεις της τριτογενούς εποχής, τη γεωλογική περίοδο της ορογεννέσεως, και κλείνει την εύφορη πεδιάδα τής Θεσσαλίας από το Ανατολικό Αιγαίο. Υψόμετρο 1612 μέτρα. Στα μυθικά χρόνια κατοικούσαν το Πήλιο θεοί, Κένταυροι, ήρωες και Νηρηίδες.

 Ήτανε το βουνό των Κενταύρων. Στα ιστορικά το κατοικούσε η φυλή των Μαγνήτων που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο με σαράντα καράβια και βασιλιά τον Πρόθοο. Στην Βυζαντινήν εποχή ήρθανε καλόγεροι και χτίσαν μοναστήρια και δεν πολεμούσαν, μόνο δοξολογούσαν όρθρο και εσπερινό τον Κύριο, για την τόση ομορφιά που είχε σκορπίσει με απλοχεριά στο βουνό.

Σήμερα κατοικείται από είκοσι τέσσερα χωριά, το ένα πιο ωραίο απ’ το άλλο. Έχει να οδικό κύκλωμα που περνάει μέσα από τοπία παραμυθένιας ομορφιάς, μήκους 160 χιλιομέτρων και πολλά ξενοδοχεία, σε μαγευτικές τοποθεσίες. Ο Τουρισμός εισέβαλλε με ορμή στο παραμυθένιο βουνό. Έγινε «τουριστικόν όρος».

Το Πήλιον πλημμυρίζει το καλοκαίρι από μωβ ορτανσίες... Η ζωή των ανθρώπων στα χωριά είναι πολύ απλή. Καλλιεργούν την άνοιξη τους κήπους με το τσαπί και ακούν τ’ αηδόνια που κελαϊδούν, χιλιάδες, μέσ’ στις ρεματιές. Το φθινόπωρο μαζεύουν τα κάστανα και τα μήλα τούς... Τον χειμώνα κάθονται στο τζάκι, πίνουν το μαύρο κρασί του τόπου «φράουλα» και κάνουν παιδιά. Οι αρχαίοι Μάγνητες που κατοικούσαν το Πήλιο στην Ομηρική εποχή ζούσαν την ίδια ζωή.

Το φθινόπωρο έρχονται στο Πήλιο οι έμποροι... Είναι σοβαροί και ακατάδεχτοι και ντυμένοι με καινούργια ρούχα. Αγοράζουν τα μήλα και τα κάστανα συγκαταβατικά... μια δραχμή το κιλό! Γι’ αυτό οι άνθρωποι στο Πήλιο είναι πολύ φτωχοί και θυμώνουν εύκολα. Θάβουν τους νεκρούς- σε μαγευτικές τοποθεσίες κοντά σε εκκλησάκια, εν τόπω χλοερώ, όπου πραγματικά οι ψυχές αναπαύονται και όπου τ’ αηδόνια κελαϊδούν χιλιάδες μέσ’ στις ρεματιές. Εκεί, δεν υπάρχει πόνος ουδέ στεναγμός, καθώς υπήρχε στην επίγεια ζωή τους.

Το Πήλιο έχει πολλές εκκλησιές με ωραία χρυσοποίκιλτα σκαλιστά τέμπλα μεταβυζαντινής εποχής και τοιχογραφίες, αληθινά αριστουργήματα λαϊκής τέχνης. Τις έχτισαν οι άρχοντες του Πηλίου στα παληά καλά χρόνια, για να μπορούν οι ευσεβείς χωρικοί να δοξάζουν τον Κύριο για τα ελέη του, καθώς ταιριάζει σε ανθρώπους θεοσεβούμενους. Οι χωρικοί είναι ευσεβείς και το ξέρουν πολύ καλά πώς τα χείλη των ασεβών μένουν πάντοτε άλαλα.

Το Πήλιο όταν το περνάς με αυτοκίνητο, άνοιξη ή καλοκαίρι, είναι ένας μικρός παράδεισος. Οι ντόπιοι βέβαια που μένουν μονίμως στο Πήλιο, δεν πολυχαίρονται τις παραδεισιακές ομορφιές του.

Οι μόνιμοι κάτοικοι ενός παραδείσου, ακόμη και του αληθινού -οι άγγελοι- είναι σχεδόν βέβαιον, πως δεν θα περιέγραφαν με τον ενθουσιασμό των νεοφερμένων «ενάρετων» νεκρών, τον Παράδεισό τους.

Οι τουρίστες όμως απολαμβάνουν τον επίγειο αυτό παράδεισο με όλη την ψυχή τους. Το μυστικό άλλωστε για ν’ απολαύσης τέλεια την Ομορφιά είναι να μη μείνης μονίμως κοντά της.

Στο Πήλιο ημπορείς να ιδής πολύ Θεόφιλο, τον ξακουστό αυτόν λαϊκό ζωγράφο, που έχει γεμίσει τους τοίχους των καφενείων, των φούρνων και των αρχοντικών τού Πηλίου με τις ζωγραφιές του. Ο Θεόφιλος ήταν κι αυτός πειναλέος, ζωγράφιζε αντί πινακίου φασουλάδας. Κι όταν ζωγράφιζε τους ξακουστούς «Ήρωές» του, δεν ήτανε πάντα σίγουρος σε ποιον ήρωα θα κατέληγε. Σ’ εκείνους που τον ρωτούσαν «ποιον ήρωα ζωγραφίζεις τώρα, Θεόφιλε» απαντούσε αγέρωχα: «Ακόμα δεν ξέρω. Το μουστάκ' θα το δείξη!». Εννοώντας πως από το σχήμα τού μουστακιού θα ώνομαζε τον ήρωά του!

Ο Θεόφιλος πέθανε φτωχός  Σήμερα πίνακές του βρίσκονται στο Λούβρο, και θεωρείται μεγάλος ζωγράφος. Τον ανακάλυψε κάποιος διάσημος ξένος κριτικός  όταν είχε πια πεθάνει  από πείνα!

Αν είσαι μεγαλοφυΐα και επιθυμείς να αναγνωρισθής, είναι ανάγκη να πεθάνης το ταχύτερον. Ζωντανόν, κανείς δεν πρόκειται να σε άναγνωρίση.

Ένας «μεγάλος» ζωντανός είναι πολύ πιο επικίνδυνος από έναν «μεγάλον» πεθαμένον. Οι κριτικοί το ξέρουν αυτό καλά.

Το Πήλιο είναι ένα βουνό με παραμυθένια ομορφιά. Γι’ αυτό στα μυθικά χρόνια το κατοικούσαν Νεράιδες, Θεοί και Κένταυροι. Σήμερα το κατοικούν απλοί άνθρωποι που είναι φτωχοί και θυμώνουν εύκολα. Καλλιεργούν τους κήπους την άνοιξη και ακούν τ’ αηδόνια της ρεματιάς. Το χειμώνα κάθονται στο τζάκι, πίνουν μαύρο κρασί «φράουλα» και κάνουν παιδιά. Τους νεκρούς τους βάζουν σε μαγευτικές τοποθεσίες…  Κοντά σε εκκλησάκια όπου δεν υπάρχει πόνος ουδέ στεναγμός.

Το καλοκαίρι, το Πήλιο πλημμυρίζει από μωβ ορτανσίες και χιλιάδες τουρίστες.

                                                                              (κείμενα του βόλου, τχ. 1, 1976)

Περί της Μαγνησίας

Το βιβλίο ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ  - ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ του ΜΕΛΕΤΙΟΥ (Μήτρου) Μητροπολίτη αρχικά Ναυπάκτου-Άρτης και μετέπειτα Αθηνών (Ιωάννινα 1661- Κων-πολη 1714) εκδόθηκε αρχικά από τον Νικόλαο Γλυκύ στα 1728.

Στα 1807 ο Μηλιώτης Άνθιμος Γαζής την επανέκδωσε με συμπληρώσεις, επίσης στη Βενετία και στο τυπογραφείο Πάνου Θεοδοσίου του εξ Ιωαννίνων.  Στον υπότιτλο γράφει:

Σήμερα θα δούμε τη "σημείωση" του Ανθ. Γαζή που αναφέρεται στη Μαγνησία και το Πήλιο (Β΄τόμος):

Ανατ. Πήλιο- Αποκλεισμός 1916

Γάλλοι στρατιώτες και παιδιά στο Βόλο στα 1917
(Πηγή: volosmagnisia.wordpress.com)

Βρισκόμαστε ακριβώς εκατό χρόνια πριν.

Η Ελλάδα χωρισμένη στα δύο (Εθνικός Διχασμός) με το «κράτος των Αθηνών» που διοικούταν και υποστήριζε το βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ και τμήμα του ήταν και η Μαγνησία και το «κράτος της Θεσσαλονίκης-Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης» που δημιουργήθηκε από τον Ελ. Βενιζέλο κλπ.

Τότε για στήριξη του βασιλιά δημιουργήθηκε ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εφέδρων (Π.Σ.Ε.) οι γνωστοί «Επίστρατοι». Αυτοί  (οι απολυθέντες στρατεύσιμοι) οργανώθηκαν από τον γνωστό Ιωάν. Μεταξά και αποτέλεσαν μαζική πολιτική οργάνωση στην Ελλάδα κατά των φιλελεύθερων, της ξένης επέμβασης και της εισδοχής στον πόλεμο. Το κίνημα δραστηριοποιόταν  από το 1916 έως τη διάλυσή του (μέσα από τους όρους της Αντάντ) το 1917. Ωστόσο ως παρακρατικοί η δράση τους συνεχίστηκε μέχρι το 1920, όταν ξαναήρθαν στην εξουσία οι βασιλικοί.

Αυτοί μαζί με τους κατά τόπους Αρχιερείς (όπως και στις 14/12/1916 στο Βόλο με το δεσπότη Γερμανό στην πλατεία Στρατώνων-Ρήγα Φεραίου, αλλά και σ’ όλα τα πηλιορείτικα χωριά) οργάνωσαν και τα γνωστά «αναθέματα» του Ελ.Βενιζέλου!

Το Νοέμβριο του 1916 οι Σύμμαχοι θέλοντας να πάρουν τον έλεγχο του «κράτους των Αθηνών» απόκλεισαν τον Πειραιά και βομβάρδισαν την Αθήνα. Αποβίβασαν στην Αθήνα μικρή στρατιωτική δύναμη που συγκρούστηκε με τους επίστρατους. Οι ένοπλες συγκρούσεις μείνανε στην ιστορία ως «Νοεμβριανά». Ωστόσο οι Αγγλογάλλοι σύμμαχοι, κάνοντας «αποκλεισμό» στα νησιά και στα λιμάνια της Ελλάδας, ανάγκασαν το βασιλιά να παραιτηθεί. Ο λαός υπέφερε από την πείνα και τη στέρηση αγαθών. Ο Βόλος και τα χωριά του Πηλίου ήταν σε δύσκολη κατάσταση. Παρόλα αυτά η «πίστη» στο βασιλιά ήταν μεγάλη. (Από τότε έμεινε η ρήση «ψωμί κι ελιά και Κώτσο βασιλιά»)

Βέβαια σε λίγους μήνες με την επικράτηση των Συμμάχων και του Βενιζέλου σε πολιτικό επίπεδο τα πράγματα προς στιγμήν άλλαξαν. Ο Βενιζέλος άρχισε τις διώξεις των αντιθέτων ως αντίποινα σ’ αυτά που έπαθαν οι δικοί του από τους επίστρατους και τους βασιλικούς κι η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο. Τότε όλος ο κόσμος που πριν τον αναθεμάτιζε, έγινε …βενιζελικός!  

Τις μέρες του «αποκλεισμού» στον τόπο μας συνέβη ένα γεγονός που γράφτηκε στις εφημερίδες της εποχής κι έχει σχέση με τους επίστρατους του Ανατολικού Πηλίου.

Ας δούμε την καταχώρηση στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ της 17-12-1916:

[…] το συμμαχικόν, το οποίον προσήγγισε εις τον όρμον της Τσαγκαράδος απεβίβασε δύο Γάλλους και ένα πολίτην. Περίπολος επιστράτων αντελήφθη αυτούς οίτινες και επυροβόλησαν.[…] Εν τω μεταξύ διά κωδωνοκρουσιών εγένετο εις την κωμόπολιν συναγερμός όλων των επιστράτων, αλλά τότε οι επιβιβασθέντες επανήλθον [..] το συμμαχικόν απεμακρύνθη αμέσως.

Λίγες μέρες μετά στις 20-12-1916 δημοσιεύτηκε επιστολή του Αποστ. Βαϊνόπουλου, που επιβεβαίωνε την είδηση:

[…] Εις τας 15 τρέχοντος επισκέφθη τον όρμον Δαμουχάρεως έν Γαλλικόν τορπιλλοβόλον και εξήλθεν εις την παραλίαν είς πλωτάρχης μετά δύο ναυτών. Πάντες κατελήφθημεν υπό φόβου τον οποίον ενέσπειρεν η κυρία τελωνοφύλακος μετα του συζύγου της.

Κατόπιν εγώ ειδοποίησα τους επιστράτους Μουρεσίου δι’ αντιπροσώπου, ως και ο κύριος Μαραγιάννης τους επιστράτους Τσαγκαράδος.  Τους επλησίασα εις την παραλίαν ακολουθούμενος υπό των συναδέλφων μου εμπόρων Αποστ. Κουνινή και Παναγ. Ρηγοπούλου και του ναύτου Αθ. Γιαννουλάκη.

Ηρώτησα τον εν λόγω πλωτάρχην εις τι αποβλέπει η επίσκεψίς του. Μοι απήντησεν, ότι θέλει να αγοράση ψάρια… Του είπον: «Πώς δυνάμεθα να αλιεύσωμεν, αού μας έχετε αποκλεισμένους». Κατόπιν ήλθον πάντες οι εν Δαμουχάρι ευρισκόμενοι, περί τους είκοσι (πλην του τελωνοφύλακος). Τότε ηρώτησεν ο Γάλλος αποτεινόμενος εις τους συναθροισθέντας ελληνιστί:

-Γκουναρικοί; Γκουναρικοί;

Του απήντησα δε εγώ γαλλιστί, ότι σήμερον εθνικόφρονες και φιλελεύθεροι δεν υπάρχουν αλλ’ όλοι είμεθα μιάς γνώμης υπό την αρχηγίαν του αγαπητού μας Βασιλέως Κωνσταντίνου. Τα εδέχθη μετά μειδιάματος και μας είπεν ότι εντός 15 ημερών ο Βασιλεύς θα κηρύξη τον πόλεμον κατά της Αντάντ.

Του είπα ότι αυτά είναι φαντασίαι και ραδιουργίαι του Βενιζέλου και άλλα πολλά επιχειρήματα.

Κατόπιν τον εκάλεσα εις το κατάστημά μουκαι εδέχθη έν κύπελλον καφέ οθωμανικού, όπερ και εγένετο.

Τότε επενέλαβε τας προπαγανδιστικάς τους ομιλίας κλπ ότι θα υποφέρωμεν από την πείναν εξ αιτίας του βασιλέως μας κτλ.

Τότε εγώ του παρουσίασα μέλανα άρτον εκ κριθής και του λέγω ότι ευρίσκομαι με περιουσίαν άνω των 200 χιλ. δραχμών και εν τούτοις τρώγω εγώ και η οικογένειά μου ευχαρίστως αυτόν τον άρτον, αλλά να γογγίζω κατά του Άνακτος, όχι. Επίσης και οι παρευρισκόμενοι τρώγουν άρτον κριθής, άλλοι εξ αραβοσίτου, αλλ’ ουδείς γογγίζει κατά του Βασιλέως. Έχομεν άφθονα γεώμηλα εις τας αποθήκας μας και εσπείραμεν γεώμηλα χειμερινής εσοδείας, ώστε η πείνα δεν μας φοβερίζει. Και ταύτα εδέχθη μετά μειδιάματος.

Τότε μου λέγει: Ο Βασιλεύς σας μας ηπάτησε την 18^ην Νοεμβρίου υπεσχεθείς εις ημάς δι’ επιστολής του την οποίαν κρατούμεν, την παράδοσιν των όπλων και κατόπιν μας επετέθη και μας εφόνευσε 50 Γάλλους.

Του απάντησα ότι σας εδόθη αρνητική νότα εν τη οποία εδηλούτο η θέλησις του λαού, ώστε σεις δεν έπρεπε να βαδίσητε  κλπ.

Τότε εγερθείς λέγει: σας βεβαιώ κύριε, ότι εντός ολίγου χρόνου θα κατέλθουν εκ Θεσσαλονίκης 300 χιλιάδες στρατού, αίτινες θα βαδίσουν κατά των Αθηνών προς εκθρόνισιν του Βασιλέως σας.

Τότε του απάντησα ειλικρινώς: «Κύριε κυβερνήτα. Σας βεβαιώ, ότι ο στρατός, τον οποίον έχει από την ουδετέραν ζώνην  μέχρι του Ταινάρου, ως και ο μάχιμος πληθυσμός της Ελλάδος, είμεθα έτοιμοι να πέσωμεν εις έν Του νεύμα».

Τότε μοι λέγει ο Γάλλος διά τελευταίαν φοράν: «Σας βεβαιώ, ότι θα τον εύρητε φονευμένον ή εις κανένα δένδρον κρεμασμένον». Και απήλθεν άνευ χειραψίας […]

Έτσι έληξε το «επεισόδιο» στην Νταμούχαρη. 

Η πείνα ήρθε, ο πληθυσμός του Πηλίου πέθαινε, ο βασιλιάς αντικαταστάθηκε, οι Γάλλοι ήρθαν στο Βόλο, η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο...

Δείχνει όμως (μετά έναν αιώνα) το μέγεθος του πάθους(;) των συμπατριωτών μας για το βασιλιά εκείνες τις μέρες, αφού λίγο καιρό μετά …άλλαξε και λίγα χρόνια το 1920 …ξανάλλαξε! 

Επίσης, δείχνει και τη διαχρονική «αγάπη» των Συμμάχων. Αυτή δεν αλλάζει…

2 Νοεμβρίου 1881

Στις 2 Νοεμβρίου 1881 η Θεσσαλία (μαζί ο Βόλος και το Πήλιο) απελευθερώθηκαν από τους Τούρκους και ενσωματώθηκαν στο ελεύθερο ελληνικό κράτος. Αυτό το γεγονός γιορτάστηκε δεόντως στο Βόλο με την είσοδο του στρατού και τον ερχομό ελληνικών πλοίων στο λιμάνι του. Τότε μια ομάδα-αντιπροσωπεία των «Εν Κωνσταντινουπόλει Θετταλομαγνήτων» έφερε μια σημαία δώρο στους Βολιώτες που εκπροσωπούνταν πια από το βασιλιά- αρχηγό του ελληνικού κράτους.. 

Ας δούμε το υπέροχο κείμενο παρουσίασης αυτής της σημαίας από την εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ της Κων/πολης 4/16-11-1881:

[…] Η σημαία αύτη ην αληθές αριστοτέχνημα εκτός της υλικής αυτής αξίας ανερχομένης εις τετρακισχίλια περίπου φράγκα φιλοτίμως καταβληθέντα υπό των εν Κων/πόλει Θετταλομαγνήτων, ην αφ’ ενός μεν επί κυανού, αφ’ ετέρου δε επί λευκού ολοσηρικού. Και μεν επί του κυανού λευκός επεφαίνετο σταυρός εκατέρωθεν δε τούτου χρυσοίς ήσαν κεντημένα γράμμασι τα επόμενα: Ζήτω το έθνος. Ζήτω η ένωσις. Τω βασιλεί των Ελλήνων Γεωργίω τω Α΄. Οι εν Κωνσταντινουπόλει παρεπιδημούντες Θεσσαλοί, οι Μάγνητες. 

Επί δε του λευκού λαμπρώς και αριστοτεχνικώς ην εξυφασμένη η Αργώ στεφανηφόρον φέρουσα τον της Ιωλκού ήρωα και ηγεμόνα του αργοναυτικού πλου Ιάσονα και παρ΄αυτώ τους συνοδεύσαντες αυτόν ήρωας. 

Εξήρτητο δε η πολύτιμος αύτη σημαία εξ ιστού όλου εξ αργύρου, εφ’ ου ίστατο αργυρούν αγαλμάτιον, παριστάνον την Θεσσαλίαν λύουσαν τας αλύσσεις κάτωθι δε τούτου ήσαν γεγλυμέναι αι λέξεις: Η ελευθερούμενη Θεσσαλία, 2 Νοεμβρίου 1881. […]

 

---------------------------------------------------------------------------

Οι δύο πλευρες της σημαίας των «Εν Κωνσταντινουπόλει Θετταλομαγνήτων»…

(Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Αθήνα)