Παροιμίες για το Μάρτη
«Λείπ’ ου Μάρτ’ς απ’ τ’ Σαρακουστή;»
Είναι γνωστό πως μεγάλο μέρος της
πριν το Πάσχα περιόδου (Μ. Σαρακοστής) συμπίπτει με το Μάρτιο. Λέγεται γι’
αυτούς που βρίσκονται πάντα παρόντες σε ορισμένο τόπο και χρόνο.
«Από Μαρτιού π’κάμ’σο κι απ’ Αύγουστο
σιγκούν’»
«Από Μαρτχιού καλουκαίρ’ κι απ’
Αύγουστο χ’μώνα»
«Από Μαρτχιού καλουκαιριάζ’ κι απ’
Αύγουστο χ’μωνιάζ’»
Είναι φανερό
πως απ’ το Μάρτη αρχίζει να καλοκαιριάζει και ντυνόμαστε ελαφρύτερα κι απ’ τον
Αύγουστο και μετά δροσίζει και ντυνόμαστε πιο βαριά.
Και
αντίθετα:
«Ούτ’ ου Μάρτ’ς καλοκαίρ’ ούτ’ κι ου
Αύγουστος χ’μ’ώνας»
«Ένας κούκους δε φέρν’ τ’ν Άνοιξ’»
Αν επικρατεί
βαριά συννεφιά τότε ή θα καλοσυνέψει ή θα έρθει μεγάλη καταιγίδα:
«Τ’ Μαρτχιού τα σκουτ’νά αν τα ιδείς
να μη φουβ’θείς,
μα αν τα ιδείς κι φουβ’θείς βρέκα τρύπα να χουθείς».
Πολλές
παροιμίες υπάρχουν για την ωφελιμότητα των βροχών του Μαρτίου. Ανάλογα με την
ατμοσφαιρική κατάσταση του Μαρτίου εξαρτάται κι η σπορά των διάφορων φυτών και
την απόδοση των καλλιεργειών.
Έτσι:
Έτσι:
«Μάρτ’ς βρέχ’, πουτές μην πάψ’».
«Αν ρίξ’ ου Μάρτης δυο νι(ε)ρά κι Απρίλ’ς
άλλου ένα,
χαρά σ’ ικείνουν του ζηυγά απ’
έχ΄πουλλά σπαρμένα».
« Να βρέξ’ ου Μάρτης δυο νι(ε)ρά κι
ου Απρίλ’ς άλλου ένα,
να ιδείς κ’λούργια τα πιδγιά κι πίτι(ε)ς
οι μανάδι(ε)ς
κι ψηλουανασκουμπώματα οι
κλεφτουμυλουνάδι(ε)ς».
«Μάρτης έβρι(ε)χι(ε), Θι(ε)ρστής
χαίρουνταν».
«Μάρτ’ς καλψιάρ’ς».
«Όταν ι Μάρτ’ς είναι καλός, τ’
χουριάτ’ η κόρ’ παντρεύητι(ε)».
Και το
αντίθετο:
«Μάρτ’ς άβρι(ε)χους, μούστους άμι(ε)τρους»,
γιατί η ανομβρία του Μαρτίου ωφελεί
την αμπελοκαλλιέργεια.
Βέβαια και για το ευμετάβλητο του καιρού και
της θερμοκρασίας, υπάρχουν αρκετές παροιμίες:
«Ι Μάρτ’ς ως του γιόμα του ψουφάει κι
ως του βράδ’ του βρουμάει».
«Ι Μάρτ’ς ώρι(ε)ς κλαίει, ώρι(ε)ς
γι(ε)λάει».
«Μάρτ’ς είνι(ε) χάδγια κάν’, πότι(ε)
κλαίει πότι(ε) γι(ε)λάει».
«Τ’ Μαρτχιού οι αυγές μι(ε) κάψανι(ε), τ’
Μαϊού τα μι(ε)σημέργια».
Σαν το Μάρτη είναι και ο άστατος και ευμετάβλητος
χαρακτήρας κάποιων:
«Τα λό(γ)ια τ’ είνι(ε) γι(ε)ρά σαν
του Μαρτχιού του χιόν’,
απού του ρίχν’ απουβραδίς κι του
προυί του λιών’».
Και ο χυλός που
έπρεπε να τρώνε το Μάρτη, πιστεύοντας
πως δεν θα τους τσιμπούσαν τα κουνούπια, ήταν μια απ’ τις παροιμίες:
«Το Μάρτ’ χυλό έφαγα , κουνούπ’ να μη
μ’αγγίξ’».
O καυτερός μαρτιάτικος ήλιος έπρεπε να μη δει τους ανθρώπους, γιατί θα γίνονταν
μελαχρινοί αν εκτίθονταν στις ακτίνες του! Αυτή η δεισιδαιμονία επικράτησε απ’
τον καιρό των Ελευσινίων μυστηρίων, όπου και τότε έδεναν στο χέρι ή στον
τράχηλο ασπροκόκκινη στριμμένη κλωστή για όλον το μήνα. Πίστευαν πως θ’
απέφευγαν την επίδραση του ήλιου!
«Οπώχει κόρ’ ακριβή, του Μάρτ’ ι
ήλιους μην τ’ν ιδεί».
Ακόμη δεν
έπρεπε να κοιμάται κάποιος στον ήλιο:
«Του Μάρτ’ στουν ήλιου μην
κοιμ’θείς».
Η μαρτιάτικη
κακοκαιρία και το ενδεχόμενο ψύχος πολλές φορές ήταν καταλυτικό.
«Μάρτ’ς, γδάρτ’ς κι κακός παλουκουκαύτ’ς»
«Του Μάρτ’
ξύλα φύλα(γ)ι(ε) μην κάψεις τα παλούκια»
«Άλλου δε
μι(ε) μάρανι(ε), μον’ τ’ς Άνοιξης του κρύου».
«Του Μάρτ’
φύλαε τ’ άχερα, μη χάσ’ς του ζηυγάρ’»
Είναι επίσης
γνωστή η παράδοση με τη γριά και το Μάρτη που αρχικά είχε 30 ημέρες. Την
τελευταία μέρα του μήνα νομίζοντας πως απαλλάχτηκε
απ’ τον κίνδυνο του παγετού γλιτώνοντας τα ζωντανά της, είπε περιφρονητικά στον
Μάρτιο:
«Πριτς Μαρτάκη μ’ τα ξεχείμασα τα
κατσικάκια μ’! »
Ο Μάρτης
οργισμένος σηκώθηκε και ζήτησε μια μέρα απ’ το Φλεβάρη που να κάνει πολύ κρύο.
Έμεινε έτσι ο Φλεβάρης «κουτσός» κι ο Μάρτης με 31 μέρες. Η γριά κρύφτηκε στο
καζάνι που τυροκομούσε και έμεινε εκεί παγωμένη ανάμεσα στα κατσίκια της! Η
παράδοση αυτή υπάρχει και στη Γαλλία με μικρές παραλλαγές.
«Ι Μάρτ’ς
έβανι(ε) τη γριά μες στου καζάν’»
«Στ’ν πομπή σ’, Μάρτη μ’, τ'
αρνουκάτσικα μ’ τα ξεχείμασα!»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου