1821: Η Πολιορκία του Βελεστίνου, συνέχεια αυτής του Βόλου

[…] Οι πολιορκήσαντες το φρούριον του Βώλου και συστήσαντες τοπικήν διόικησιν την καλουμένην «Βουλήν Θετταλομαγνησίας» εστρατοπέδευσαν εν τω παρά τω Βελεστίνω χωρίον «Αγίω Γεωργίω» και περιεκύκλωσαν πανταχόθεν τω Βελεστίνω· τούτο ιδόντες οι τούρκοι εκλείσθησαν εντός τεσσάρων πύργων ισχυρών. Τότε οι χριστιανοί του Βελεστίνου ενωθέντες μετά των άλλων επαναστατών ελεηλάτουν και έκαιον παν το προστυχόν […] εν ω δε οι επαναστάται έπραττον ό,τι ηδύναντο, οι Έλληνες σκοποί είδον επί της οδού της Λαρίσης προς Βελεστίνον κόνιν ανερχομένην μέχρις ουρανού, νομίσαντες ότι είναι όλος στρατός (ενώ ήσαν αγέλαι ζώων και ως τριακόσιοι χωρικοί τούρκοι) ανήγγειλαν τούτο· τότε πανικός φόβος κατέλαβε τους έλληνας· ταύτα ιδόντες οι έγκλειστοι τούρκοι εξήλθον ως 30 έφιπποι και έδιωξαν τους χριστιανούς μέχρι του στρατοπέδου[…]  

(Περιοδικό ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ, Βώλος, Φεβρουάριος 1891, τχ κστ' , σελ. 208-209)

[…] Προ της Ελληνικής επαναστάσεως η πόλις αύτη (Βελεστίνον) διηρείτο εις δύο μέρη : την οθωμανικήν συνοικίαν κατέχουσαν το ανατολικομεσημβρινόν αυτής  μέρος, και την χριστιανικήν συνοικίαν κατέχουσαν το βορειοδυτικόν και ονομαζομένην Βαρούσιον. Το Βαρούσιον τούτο κατεστράφη κατά την Επανάστασιν του 1821 κι ήδη είνε αγροί τοιχογυρισμένοι και ονομαζόμενοι αυλαγάδες αν οις διακρίνεται και η πατρική κατοικία του Ρήγα.

Η καταστροφή δε της χριστιανικής τούτης συνοικίας εγένετο ούτως : Αφού ανεπετάστη η σημαία της επαναστάσεως εν Ελλάδι ύψωσαν την Ελληνικήν σημαίαν και πολλά των χωρίων του Πηλίου, εν οις διεκρίθη η ηρωική Μακρυνίτσα. Αρχηγοί δε της επαναστάσεως ήσαν εν μεν τη Μακρυνίτση ο Χατζή Ρήγας, των δε λοιπών χωρίων του Πηλίου ο Κυριάκος Μπασδέκης, των δε Καναλίων ο Χατζή Κυριαζής και Χατζή Νικόλαος. Επειδή δε τινές των επαναστατών, εν οις και οι εκ Καναλίων Δημήτριος Παπαγεωργίου και Αλέξανδρος Κορομηλάς μετέβησαν εις Βελεστίνον και ύψωσαν την Ελληνικήν σημαία παρά τη Υπερεία Κρήνη τζαμίου, ύψωσε την Ελληνικήν σημαίαν εν Βαρουσίω, και είς των εφημερίων της συνοικίας τούτης Παππακωνσταντίνος ονομαζόμενος. Αφού όμως συνήλθε πανταχόθεν Τουρκικός στρατός εv Βελεστίνω, οι μεν επαναστάται μη δυνάμενοι να μένωσιν αυτόθι  διά το πεδινόν του μέρους, απεσύρθησαν εις τα ορεινά μέρη του Πηλείου, οι δε χριστιανοί του Βελεστίνου βλέποντες εαυτούς εν τω εσχάτω κινδύνω, απεφάσισαν να σωθώσιν ως ηδύνατο έκαστος. Διηρέθησαν λοιπόν εις τρία μέρη και το μεν πρώτον ορμήσαν προς το Πήλιον όρος εσώθη άνευ πολλών κινδύνων, το δε έτερον μεταβαίνον εις Βώλον  υπέστη πολλούς κινδύνους και απωλείας, το δε τρίτον το πολυπληθέστερον, θέλον να μεταβή εις Φάρσαλον, συνελήφθη καθ’ οδόν υπό του Κιόρμπεη, και αφού ήχθη εις Βελεστίνον, τινές μεν των γυναικών και των παίδων διενεμήθησαν μεταξύ των Οθωμανών και ηναγκάσθησαν να δεχθώσι την οθωμανικήν θρησκείαν, οι δε άνδρες εσφάγησαν ως αρνία και ερρίφθησαν εις τον παρακείμενον χείμαρρον.

Εγένετο δε η σφαγή αύτη κατά τον επόμενον και ανήκουστον τρόπον. Είς χριστιανός εσφάζετο, έτερος δε χριστιανός υποχρεούτο να σηκώση αυτόν εις τους ώμους και να τον ρίψη εις τον ρηθέντα χείμαρρον· επανερχόμενος δε ο χριστιανός ούτος εσφάζετο έτερος δε εκ των μελλόντων θυμάτων υποχρεούτο να μεταφέρη τον σφαγέντα εις τον χείμαρρον τούτον. τοιουτοτρόπως δε εσφάγηασαν όλοι οι χριστιανοί τού Βαρουσίουυ περί τους τριακοσίους. Σώζεται εν Βελεστενω ο υιός ενός των αγρίων τούτων σφαγέων, όσιες έσφαξεν 99 εκ των θυμάτων τούτων· δεν συνεπλήρωσε δε τον αριθμόν 100, καθόσον πας Οθωμανός σφάξας αυθημερόν εκατόν χριστιανούς αποκλείεται του δικαιώματος να ενεργήση εις το μέλλον ομοίαν τοιαύτην σφαγήν κατά χριστιανού. Ο υιός του σφαγέως τούτου ονομαζόμενος Κοτζά Βελής, ζη αθλίως βδελυττόμενος τόσον  από τους χριστιανούς, καθώς και από τους Οθωμανούς·  είνε δε εργάτης σκάπτων επί ημερομισθίω.

Προέβησαν δε οι Οθωμανοί εις την αγρίαν ταύτην σφαγήν ουχί μόνον διότι επανεστάτησαν οι χριστιανοi, αλλά και διότι ήσαν συμπολίται του Μεγάλου οργανωτού της Ελληνικής επαναστάσεως Ρήγα του Φεραίου […]

(ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΡΗΓΑ ΤΟΥ ΦΕΡΑΙΟΥ, Γεωργίου Θεοφίλου , Εν Αθήναις 1896, σελ. 8-9 )

Ν. Εγγονόπουλος, ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ