Το "νεράκι" των Άνω Λεχωνίων

Ύδρευση- Βρύσες - Ιστορία

   Τα Άνω Λεχώνια από την απελευθέρωση το 1881 ως το 1912 ήταν κοινότητα του δήμου Νηλείας με έδρα τον Άγιο Γεώργιο. Το 1913 απόκτησαν αυτοτέλεια διοικητική και έγιναν Κοινότητα Άνω Λεχωνίων ως τη διοικητική μεταρρύθμιση του Καποδίστρια το 1988 που έγιναν η έδρα του νεοσύστατου τότε δήμου Αρτέμιδας. Το 2010, με τον Καλλικράτη, ο δήμος Αρτέμιδας ενσωματώθηκε στο δήμο Βόλου και το χωριό αποτελεί δημοτική ενότητα.

Βρύση δρόμο προς Άγ. Βλάσιο (Κουτή)

Τα χρόνια αυτά (1882 ως σήμερα) η ύδρευση του οικισμού πέρασε από διάφορα στάδια.

Έτσι: Αρχικά γινόταν από τέσσερις πηγές (που βρίσκονται γύρω από τη ρεματιά Κουφάλας -κάτω από το Παλιόκαστρο) Τζοάνη και Καραγιάννη. Αργότερα, όταν κατασκευάστηκε και επεκτάθηκε το νέο δίκτυο, προστέθηκαν κι οι πηγές Ραφτογιάννη και Αποστολόπουλου.

Το νερό στις βρύσες του χωριού ήταν συνεχούς ροής και οι ανάγκες των κατοίκων τότε καλυπτόταν. Υπήρχαν μέσα στο χωριό φρεάτια κατανεμημένα με τέτοιο τρόπο , ώστε η συνεχής παροχή νερού να είναι ίδια. Βρύσες υπήρχαν ελάχιστες (π.χ. στα αρχοντικά και στους πύργους, στο σταθμό στην πλατεία και αλλού). 

Εκτός από την ύδρευση των κατοίκων εξυπηρετούσαν και τους χωρικούς αλλά και τους αγωγιάτες που πότιζαν τα ζώα τους από τις γούβες απορροής.

… και τ’ άλογα ιδρωμένα σκύβανε ν’ αγγίξουν την πράσινη επιφάνεια του νερού

στη  γούρνα με τα υγρά τους τα ρουθούνια, όπως λέει κι ο Γ. Σεφέρης

Οι ανάγκες των κατοίκων σε νερό μη πόσιμο καλυπτόταν και από τα αυλάκια της άρδευσης που διέτρεχαν και διατρέχουν ακόμη σήμερα το χωριό. Το νερό σ’ αυτά ήταν ολοκάθαρο, αφού ερχόταν και έρχεται από τη ρεματιά της Κουφάλας. Σήμερα το νερό των αυλακιών (άρδευσης) είναι αρκετά μολυσμένο και χρησιμοποιείται μόνον για άρδευση των ελάχιστων πια αγρών και κήπων... Το παράδοξο με την ύδρευση του χωριού ήταν, πως ενώ τα νερά έτρεχαν και τρέχουν άφθονα, το πόσιμο νερό δεν εξασφαλιζόταν!

Η μεταφορά από την κοντινότερη βρύση στο κάθε σπίτι γινόταν με κανάτια, στάμνες,(πήλινα) γκιούμια (χάλκινα) ή β’τσέλες (ξύλινα) δοχεία. Για μεταφορές σε αποστάσεις μεγάλες χρησιμοποιούσαν ζώα που φόρτωναν το νερό σε βαρέλια και ντεπόζιτα. Τα παιδιά κι οι κοπέλες ήταν οι πρώτοι κουβαλητές νερού κι οι άνδρες όταν τα βάρη ήταν μεγάλα.

Η μία από τις δύο βρύσες
έξω από το αρχοντικό Χατζηκυριαζή

Τα σπίτια που ήταν χτισμένα κοντά σ’ αυλάκι ήταν τυχερά. (βέβαια από τον περίβολο όλων των λεχωνίτικων αρχοντικών περνούσε τ’ αυλάκι!). Από εκεί έπαιρναν νερό για τα ζώα, για λάτρα των σπιτιών, μπουγάδα κ.ά. Εκεί υπήρχαν τα γνωστά φρεάτια, όπου έβαζαν κρασιά και φρούτα το καλοκαίρι για να παγώσουν.

Βρύση Λυχναρά

Το 1906 με πρωτοβουλία του δημάρχου Νηλείας Νικολάου Ι. Παπαποστόλου κατασκευάστηκαν επτά βρύσες σχεδόν πανομοιότυπες σ’ αντίστοιχα σημεία του χωριού. Οι βρύσες τοποθετήθηκαν σε σημεία-κέντρα των μαχαλάδων-γειτονιών ώστε να είναι σε απόσταση προσιτή από όλα τα σπίτια της γειτονιάς. Έχουν εντοιχισμένη απλή μαρμάρινη πλάκα και λεκάνη απορροής.

Εκεί είναι χαραγμένα τα εξής:

ΕΓΕΝΕΤΟ ΤΟ 1906 ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΝΙΚ. Ι. ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΑΠΑΝΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΙΚΙΑΣ ΧΟΡΗΓΟΥΝΤΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΝΗΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ ΛΕΧΩΝΙΩΝ

Ο Κώστας Μουρογιάννης
δίπλα στην κρήνη

Οι βρύσες αυτές στην κατασκευή τους είναι απλές. Όμως η βρύση Μουρογιάννη στη γωνία του γνωστού Κήπου είναι ασύγκριτα καλαίσθητη και επιμελημένη. Ο ίδιος ο δωρητής Κων. Μουρογιάννης είναι αυτός που έβαλε τη σφραγίδα του στην κατασκευή της όπως άρμοζε  για τη θέση που βρισκόταν. Είναι όλη από μάρμαρο η μοναδική στα Άνω Λεχώνια και γράφει επιπρόσθετα των άλλων που γράφονται σ’ όλες:

 Η ΔΕ ΚΡΗΝΗ ΔΑΠΑΝΗ ΚΩΝ. Ι. ΜΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗ. Εξυπηρετούσε το κέντρο του χωριού, τα γύρω καφενεία και ζυθεστιατόρια, το σταθμό, τους επισκέπτες και τους περαστικούς κοντοχωριανούς.

Η κρήνη Μουρογιάννη
σήμερα

Στο δρόμο προς Άγιο Βλάση κοντά στους Αγ. Αναργύρους υπάρχει βρύση με επιγραφή: ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ ΤΗ ΧΑΡΙΤΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ. 
                                      

Η κρήνη των Αγ. Αναργύρων

(Είναι γνωστό πως αρχικά ενορία των Άνω Λεχωνίων ήταν οι Άγιοι Ανάργυροι.) Αυτή η βρύση μεταφέρθηκε από τον κεντρικό δρόμο λίγο δίπλα από τη δεξαμενή του Συνοικισμού (παλιού υδραγωγείου) την εποχή της προεδρίας Νικ. Μακρή. Κατασκευαστές ήταν οι Λεχωνίτες τεχνίτες Γεωργατζής και Ζαμπάς.

Η παλιά δεξαμενή στο συνοικισμό

Βρύση διπλή υπήρχε και υπάρχει -δωρεά της οικογένειας Τοπάλη- και στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου (τότε ήταν ένα, το γνωστό Τοπαλέικο, σήμερα των Κάτω Λεχωνίων)

----------------------------------------------------------

Έτσι ήταν η κατάσταση ως το 1959. Επειδή το χωριό άρχισε να μεγαλώνει και μαζί και οι ανάγκες για περισσότερες βρύσες και διευκόλυνση των κατοίκων, φτιάχτηκαν οι βρύσες Κόκκινου, Συνοικισμού, Καρανίκα, Τσίπρα κ.ά. συνάμα κατασκευάστηκε νέο δίκτυο και δεξαμενή στο άκρο του συνοικισμού, επί προεδρίας Νικολάου Μακρή (Μαϊδάνου) και με προσωπική εργασία των συγχωριανών το 1960-62. Τότε στις βρύσες μπήκαν βάνες και κάνουλες, οπότε διακόπηκε η συνεχής παροχή.

 Αργότερα, αρχές της δεκαετίας του 1970, το νερό ήταν πάλι ανεπαρκές για τον οικισμό. Τότε ανοίχτηκε η γεώτρηση στο «Χαντάκι Λιβανού» και αύξησε την ποσότητα. Αυτό είχε σα συνέπεια τη αύξηση της σκληρότητας και την ακαταλληλότητα για πόση. Διερευνήθηκαν διάφορες λύσεις και η μοναδική αξιόπιστη ήταν να πάρει το χωριό νερό πηγαίο από τις πηγές που του ανήκαν, δηλαδή του ρέματος Κουφάλας, που χρησιμοποιεί για άρδευση. 

Επί προεδρίας Σωτήρη Αρκουδογιάννη, τέλος της δεκαετίας ’70 αρχές του ’80, φτιάχτηκε ο αγωγός από το χωριό ως ψηλά στις πηγές του κάτω Άι Γιάννη. Όμως η διαμάχη με την κοινότητα του Αγίου Βλασίου και μια εταιρεία εκμετάλλευσης της πηγής, ανέβαλε τη σύνδεση και παροχή πηγαίου νερού στο χωριό. Λίγο μετά επί προεδρίας Αποστόλη Μεγαδήμου και μετά από δυναμική και κοπιαστική παρέμβαση των κατοίκων συνδέθηκε το νερό των πηγών Ζάγκα με τον αγωγό και το δίκτυο. 

Σήμερα, μετά και την αντικατάσταση των αμιαντοσωλήνων του δικτύου τη δεκαετία του ’90 επί προεδρίας Θαν. Σπύρου, τα Άνω Λεχώνια έχουν ένα από τα καλύτερα πόσιμα νερά στη Μαγνησία. 

Την περίοδο του δήμου Αρτέμιδας έγινε η κατασκευή και δεύτερης υδατοδεξαμενής καθώς και νέου αγωγού για αύξηση της ποσότητας που χρειάζεται ο οικισμός (μαζί με τα Πλατανίδια και το Μαλάκι τους χειμερινούς μήνες).

 ----------------------------------------------------------

Παρατήρηση: Η σπάταλη διαχείριση του νερού (αποτέλεσμα της αμεριμνησίας και της έλλειψης σεβασμού στο περιβάλλον) μερικών κατοίκων είναι γεγονός σήμερα και ίσως μας οδηγήσει πάλι στην έλλειψη πηγαίου νερού και στη χρήση γεωτρήσεων.