Ανάθεμα! (1)

Σ’ όλους τους Πηλιορείτες και τις Πηλιορείτισσες είναι γνωστές οι φράσεις-κατάρες :

«Ανάθι(ε)μά σ’» , «Πανά θι(ε)μά σ’» , «Αναθι(ε)ματ’σμένε!» , «Ανάθι(ε)μα του γουνιός», «Ανάθι(ε)μα του λάκκου σ' » κλπ παρεμφερείς. Όμως από πού ξεκίνησαν και πώς μπήκαν τότε στη ζωή και τώρα παρέμειναν στη γλώσσα μας;

Όλες έχουν βάση το «ανάθημα» των αρχαίων Ελλήνων, αλλά και το «ανάθεμα» του 3ου π.Χ. αι. της «Μετάφρασης των Εβδομήκοντα» (στα ελληνικά της Π.Διαθήκης) και το βιβλίο «Λευιτικόν» [δες κι ΕΔΩ].

Ο Σουίδας λέει: «ανάθεμα και το ανατιθέμενον τω θεώ και το εις αφανισμόν εσόμενον·  αμφότερα σημαίνει. λέγεται δε και ανάθημα το τω θεώ ανατεθείμενον. και αναθεματίζω αιτιατική»

Κι ο Μπαμπινιώτης:

Στο Ευαγγέλιο ο  Αποστ. Παύλος λέει: «ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἡμεῖς ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζηται ὑμῖν παρ' ὃ εὐηγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνάθεμα ἔστω. ὡς προειρήκαμεν, καὶ ἄρτι πάλιν λέγω· εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ' ὃ παρελάβετε, ἀνάθεμα ἔστω» (Γαλάτας α΄, 8-9)

Και «εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, ἤτω ἀνάθεμα» (Α΄ Κορινθίους ιστ΄,22)

Γενικά στην εκκλησιαστική γλώσσα και ιστορία σημαίνει αποπομπή και αποκλεισμό κάποιου απ’ το σώμα της Εκκλησίας κι είναι βαριά ποινή.

Στο Βυζάντιο ήταν μια συνήθης πρακτική στην Εκκλησία και στο Παλάτι. (βλ. αναθέματα ανατολικής & δυτικής Εκκλησίας) 
Μετά πέρασε στην πολιτική της νεότερης Ελλάδας, απ’ την τουρκοκρατία ως τα 1916, που έγινε το γνωστό «Ανάθεμα» του Βενιζέλου στην Αθήνα, αλλά και στο …Βόλο και το  Πήλιο.( Γι’ αυτό θα πούμε σ’ επόμενη ανάρτηση.)  

Το «ανάθεμα» είναι πια ένα νεκρό εκκλησιαστικό «έθιμο», τώρα πια μια λαογραφική καταγραφή. Παραμένει όμως ζωντανό στη γλώσσα μας και στο πηλιορείτικο ιδίωμα με τις πολλές εκφράσεις του.

Παρακάτω, θα δούμε μια πολύ ωραία διήγηση -σε γλώσσα απλή καθαρεύουσα-  του τσαγκαραδιώτη δημοσιογράφου και λόγιου Γεωργ. Αδρακτά, στο περιοδικό ΕΒΔΟΜΑΣ του Μαΐου 1889: 

Λεξιλόγιο:

αγωγεύς=αγωγιάτης

ατραπός δύσβατος=δυσκολοπερπάτητο μονοπάτι

ημίονος=μουλάρι

Κάστρο=Βόλος 

κουτζαμπασίδες=προεστοί, δημογέροντες

πάαινε=πήγαινε 

προσήκουσα=αυτή που πρέπει, ταιριάζει