Κυδώνια

Τα κυδώνια των Λεχωνίων

Ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης αναφερόμενος στο κτήμα
Παππαδόπουλων
(μετέπειτα Τοπάλη, σήμερα Γαλανού) έγραψε και για τις κυδωνιές.

Η κυδωνιά (κυδωνέα)

Είναι ένα καρποφόρο-οπωροφόρο δέντρο της οικογένειας των μηλοειδών. Το όνομά της στη βοτανολογία είναι για την ήμερη κυδωνιά: Cydonia maliformis και για την άγρια κυδωνιά: Styrax offisinalis. Ποικιλίες κυδωνιάς υπάρχουν αρκετές ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθος. Πχ  πιο γνωστές στην Ελλάδα τα μηλοκύδωνα-ψωμοκύδωνα, τα αφράτα, τα μαμούθ κ.ά 

Το μπόι της κυδωνιάς φτάνει ως και έξι μέτρα, αλλά οι αγρότες δεν την αφήνουν κλαδεύοντάς την να ξεπεράσει τα τρία, για να είναι εύκολη η συγκομιδή των καρπών.

Επειδή φύεται γύρω στη Μεσόγειο, αρκετές περιοχές έχουν το όνομα του δέντρου «Κυδωνιές», όπως στην Κρήτη, στη Μ. Ασία, στο Κιλκίς, στα Γρεβενά κ.ά. Στην περιοχή του Πηλίου υπάρχουν οι Κυδωνιές της τοπικής Κοινότητας Μηλίνας - Δημοτικής Ενότητας Σηπιάδας. Ανήκουν στον δήμο Νοτίου Πηλίου.

Το δέντρο παράγει το γνωστό οπωρικό κυδώνι και φύεται πάντα κατά κόρον στα …Λεχώνια. (*)  

Ετικέτα από προϊόν του παλιού συνεταιρισμού ΣΠΟΛΚ (ΕΔΩ)
(Από αρχείο Ν. Μαστρογιάννη)

Μάλιστα τελευταία, υπάρχει και πρόταση να γίνεται στο χωριό κάθε Σεπτέμβρη, εκδήλωση «Γιορτή κυδωνιού» όπως κι αλλού για άλλες ντόπιες παραγωγές! 

Η παραγωγή κυδωνιού της περιοχής Λεχωνίων είναι αρκετά μεγάλη και βασικά σήμερα διοχετεύεται στις αγορές Αθήνας και Θεσσαλονίκης.

Η αναπαραγωγή των δέντρων κυδωνιάς σήμερα γίνεται στα φυτώρια, ενώ παλιότερα από μοσχεύματα και παραφυάφες που μετά τα εμβολίαζαν μόνοι τους οι αγρότες. Πολλές φορές χρησιμοποιούσαν σαν υποκείμενο ή βλαστάρι για δέντρο αχλαδιάς κυδωνιά, για να φτιάχνει μεγαλύτερους καρπούς ...σαν κυδώνια, όπως έλεγαν.

Ανθισμένες κυδωνιές (Πλατανίδια)
με λευκορόδινα μονήρη πενταπέταλα άνθη

Η καλλιέργεια της κυδωνιάς είναι απαιτητική όπως της μηλιάς και της αχλαδιάς. Όργωμα ή σκάψιμο, κλάδεμα, λίπανση ως την Άνοιξη, πότισμα και ψεκασμοί το Καλοκαίρι και συγκομιδή αρχές Φθινοπώρου, είναι οι βασικές καλλιεργητικές φροντίδες.

Εχθρούς οι κυδωνιές  και τα κυδώνια έχουν το «τρυπάνι» ξυλοφάγο σκουλήκι που κατατρώει τον κορμό, το βακτήριο, τη σήψη, την καρπόκαψα (ο χειρότερος εχθρός του καρπού) το ωίδιο, την ψώρα κ.ά.

εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, Βόλος, 23-6-1933

Τα κυδώνια (γαλλ. coing, pomme de Cydon, αγγλ. quince) 

Η συγκομιδή των κυδωνιών γίνεται στις αρχές του Φθινοπώρου κι όταν ο καρπός αρχίζει να κιτρινίζει. Μετά τη συγκομιδή αποθηκεύεται για μεσομακροπρόθεσμη κατανάλωση σε ψυγεία ή για άμεση σε αποθήκες. Η συσκευασία γίνεται σε τελάρα, αφού πρώτα «τριφτεί» ο καρπός για να φύγει το χνούδι. Σήμερα η δουλειά αυτή γίνεται με μηχανές-βούρτσες. Μετά η παραγωγή προωθείται στη λιανική πώληση.

Κυδώνια με χνούδι (άτριφτα)

Χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική (γλυκό τριφτό, ρετσέλια(=το αρχαίο μελίπηκτον), μπελτές(=πολτός) παστοκύδωνο ή κυδωνόπιτα(γαλλ. gotignac), κομπόστα, λικέρ, ψητά με κονιάκ και ζάχαρη κ.ά.) καθώς και στη μαγειρική (συνοδευτικά κρεατικών, ψητά). 

Επίσης οι θεραπευτικές ιδιότητες των κυδωνιών ήταν γνωστές στην αρχαιότητα. Τα κυδώνια τονώνουν την όρεξη, καταπραΰνουν το ερεθισμένο στομάχι και διευκολύνουν την ηπατική και νεφρική λειτουργία. 

Αφέψημα από βρασμένα φύλλα κυδωνιάς ή κουκούτσια σταματούν αμέσως τη διάρροια -όπως το τσάι λόγω της τανίνης. Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και το ζουμί ή το σιρόπι από ψητά ή βρασμένα κυδώνια. Το αφέψημα από κουκούτσια κυδωνιάς είναι επίσης αντιβηχικό, αποχρεμπτικό και μαλακτικό (όπως το σαλέπι), καταπραΰνει τον πονόλαιμο και τη βραχνάδα, αλλά και αποτελεσματικό για τον πονοκέφαλο.

Επίσης παλιότερο «γιατροσόφι»: Μπορούσε κάποιος που τον πονούσε ο λαιμός να μασήσει κουκούτσια και να του περάσει. Γι' αυτό το λόγο κρατούσαν αποθηκευμένα τα κουκούτσια στα σπίτια τους, οι Πηλιορείτες. 

Το λικέρ από κυδώνι είναι κατάλληλο για τη δυσπεψία και την ξινίλα του στομαχιού και βοηθά στην αντιμετώπιση της αιμορραγίας των ούλων.

Και αν σήμερα έχουμε τα ψυγεία για τη συντήρησή τους, παλιότερα τα διατηρούσαν έτσι:

Τέλος, το κυδώνι θεωρείται αφροδισιακό για τις γυναίκες, λόγω της σχέσης του με τη θεά Αφροδίτη. 

Λεξιλόγιο:

-κυδώνιον  μέγα και αξιόλογον ή απατηλόν, δόλιον, λοίδορον και το μήλον.-Κυδωνία δε πόλις Κρήτης και φυτόν (Λεξικό Ησύχιου)

-κυδώνιον είδος οπώρας (Λεξικό Σουίδα)

-κυδωνιάω-ώ=έχω (είμαι φουσκωμένος εις) σχήμα κυδωνιού-κυδώνιος=όμοιος με κυδώνι -κυδωνίτης= οίνος κατασκευασμένος με ή από κυδώνια-κυδωνόμελι= μέλι εσκευασμένον με κυδώνια (Λεξικό Σκαρλάτου)
-μελίμηλον= κυδώνι>λατινικά melimelum>αγγλικά-γαλικά marmelad-e (μαρμελάδα) 

 (*) 1. Γνωστή είναι η φράση του περαστικού απ’ το χωριό αθίγγανου:«Πήγα στα Λι(ε)χώνια κι έφαγα μουσμόρια(=μούσμουλα), κυδώνια κι φούντουσαν τουν κώλο μ’ κι δεν μπουρώ να κέσου»! 

2. Να και το «ασεβές» στιχάκι:«Ι παπάς απ' τα Λι(ε)χώνια, έχει τ' αρχ@@@@ σαν κυδώνια»!!!!

3. Επίσης το ερωτικό δίστιχο: «Εσύ ‘σαι το κυδώνι κι εγώ η κυδωνιά,

δεν κάνει να παρθούμε, γιατί είμαστε γενιά.»

Υ.Γ. Ενώ είχα ετοιμάσει την ανάρτηση, διάβασα στη ΘΕΣΣΑΛΙΑ της 14ης Σεπτεμβρίου 2014 μια σχετική δημοσίευση του γνωστού βολιώτη & πλατανιδιώτη κ. Κυρ. Νησιώτη. 

Την παραθέτω: