Έθιμα Αναλήψεως (1)

Η Δεσποτική (=του Χριστού) γιορτή της Αναλήψεως πλησιάζει και γιορτάζεται σαράντα μέρες μετά την Ανάσταση. Καθιερώθηκε τον 5ο ή 6ο αιώνα και η εικόνα που παριστάνει το γεγονός συμπεριλαμβάνεται σ' αυτές του Δωδεκάορτου που βρίσκονται ψηλά στο τέμπλο των εκκλησιών μας. 
Είναι κινητή, αφού βρίσκεται στον κύκλο του Πάσχα και πέφτει πάντα Πέμπτη. Επόμενο είναι ως μεγάλη γιορτή, να υπάρχουν και τα έθιμα του γιορτασμού της.

Τα πανελλήνια έθιμα της Αναλήψεως είναι γνωστά. Θα αναφέρουμε:

1.  Οι κάτοικοι των παραθαλάσσιων χωριών και νησιών, έμπαιναν μετά τον εκκλησιασμό στη θάλασσα για το πρώτο θαλάσσιο μπάνιο τους, όπου έπαιρναν νερό από «σαράντα κύματα», ενώ έψαχναν να βρουν και τη χορταριασμένη «μαλλιαρή πέτρα». Επισης έβαζαν μέσα στη θάλασσα και τα ζώα τους, βρέχοντάς τα.

2.  Το ίδιο περίπου έκαναν και σ’ όλα τα ορεινά χωριά με αγιασμό στα  μαντριά. Έτσι η Πέμπτη  της Αναλήψεως είναι η γνωστή «Γαλατοπέφτη».

3.  Τη «Γιορτή των Βλάχων» στη Ναύπακτο και στη Ρούμελη γενικά, όπου οι τσοπάνηδες δημιουργούσαν φιλικές συντροφιές στις στάνες όπου έφτιαχναν τα βραστά, ψητά, χουσμάρ και γιαούρτι και διασκέδαζαν καθώς η ημέρα αυτή ήταν αφιερωμένη στην Ανάληψη Χριστού, που ήταν προστάτης τους. Μάλιστα συνήθιζαν να δωρίζουν το γάλα στον εκάστοτε ιερέα του χωριού.

4.  Στην επαρχία Βοΐου Κοζάνης, μικροί και μεγάλοι καβαλάρηδες με άσπρες ή κόκκινες φλοκάτες στρωμένες στα σαμάρια των αλόγων τους, συνόδευαν την εικόνα της Αναλήψεως από την εκκλησία ως την κεντρική πλατεία του χωριού τους όπου γινόταν γλέντι. 
5.  Την Τετάρτη, παραμονή της γιορτής (Απόδοσις του Πάσχα) όλοι τσουγκρίζουν για τελευταία φορά, κόκκινα αυγά που έβαφαν για την ημέρα. 
Διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ στο ΦΙΡΙΚΙ.

Εκτός από τα παραπάνω ας γνωρίσουμε και δύο άλλα σχεδόν άγνωστα !

1.  Η Τελετή του Δακτυλίου στη Βενετία

Στη Βενετία των δόγηδων (Γαληνότατη Δημοκρατία) την ημέρα της Αναλήψεως, γινόταν μια μεγαλοπρεπής γιορτή, όπου συνέρρεε πολύς λαός ντόπιοι και ξένοι επίσημοι και μη, για να δει από κοντά τον ηγεμόνα, που έκανε επίδειξη δύναμης με μια τελετή Θριάμβου.

Η αρχή της γιορτής έγινε στα 998 σε ανάμνηση της νίκης των Βενετών υπό το δόγη Πέτρο Ορσελάου Β΄κατά των Ναρεντίνων [ Νοτιοδαλματικής φυλής, γνωστής σαν Πειρατές της Νερέτβα (Παγανιά)]. Για 180 χρόνια τελούνταν μια απλή επίσκεψη του Δόγη στη θάλασσα -πάντα την ημέρα της Αναλήψεως. Από της κυριαρχίας όμως των Βενετών στην Αδριατική και επί Πάπα Αλεξάνδρου Γ΄, επεκράτησε η «Τελετή του Δακτυλίου»

Πάνω σ’ ένα πλοίο που το ονόμαζαν «Βουκένταυρο» και που δεν έμοιαζε με κανένα άλλο κι είχε μάλλον ονομαστεί έτσι από το ότι ήταν διπλάσιο από τον «Κένταυρο» που αναφέρει ο Βιργίλιος στην Αινειάδα, (Bicentauro=Δικένταυρος). Χωρούσε διακόσιους άντρες (2Χ100). Είχε μεγάλη χλιδή, και όλο το κατάστρωμα ήταν σαλόνι, στολισμένο με αγάλματα, τρόπαια, αναθήματα κ.ά. Ήταν ένας πλωτός ναός!

Αυτό το πλοίο το συνόδευαν κι άλλα πολλά, πολεμικά κι εμπορικά, στα νερά από τον Άγιο Μάρκο ως το Λίντο, που μετέφεραν τους επιφανείς επισκέπτες, τους επίσημους, τους κληρικούς, τις διάφορες συντεχνίες, τον απλό λαό. Όλοι σχεδόν  οι κάτοικοι συμμετείχαν στη γιορτή, μέσα σε πυροβολισμούς και μουσικές που παιάνιζαν πάνω στα πλεούμενα.   

Ο Αλέξανδρος έδινε στο Δόγη ένα χρυσό δακτυλίδι-που ήταν τότε σύμβολο κυριαρχίας- για να …παντρευτεί τη θάλασσα! Ήταν η «γαμήλια τελετή» του Δόγη με την Αδριατική.

Πριν το είχε ευλογήσει. Αυτό το δακτυλίδι μέσα από χρυσή χοάνη ο ηγεμόνας το έριχνε στο νερό, αφού πρώτα ο Πάπας έχυνε αρκετό αγίασμα στο σημείο που θα έπεφτε το δαχτυλίδι. Υπάρχει και η άποψη πως ο Δόγης έριχνε ψεύτικο δαχτυλίδι! 
Ο Δόγης τότε έλεγε στα λατινικά τη φράση «Θάλασσα, σε συζευγόμεθα ως σημείον της βεβαίας και αιωνίου κυριαρχίας μας».

(Περιοδικό ΙΛΙΣΣΟΣ, Αθήναι, τχ 6, 1871, Β.Βέργος)

2.  Ο πηλός της Αναλήψεως

Στον οικισμό Κουρέντα στα ΒΔ των Ιωαννίνων και των γύρω χωριών της Ζίτσας, τη μέρα της Αναλήψεως, κυρίως οι νεαρές γυναίκες την περίμεναν με αγωνία. Ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τις κυρίες να ξεφύγουν, έστω και μια μέρα από το σπίτι και την καθημερινότητα! 

Κατέβαιναν μαζί με άλλες γυναίκες μεγαλύτερων ηλικιών, τραγουδώντας πρωί-πρωί, στο διπλανό ποτάμι τον Καλαμά (Θύαμις), όπου είχε παρατηρηθεί πως υπήρχε «πωρόπηλος» στα πρανή, πάνω από τις όχθες του.(Μάλλον ήταν η «λευκή άργιλος» που σήμερα χρησιμοποιείται ως συστατικό κάποιων σαμπουάν!)

Κάποιες θαρραλέες, έπαιρναν με πολλή δυσκολία και με κίνδυνο να πέσουν στην κοίτη από ψηλά, αυτόν τον πηλό και τον τοποθετούσαν σε τσάντες. Αργότερα τον χρησιμοποιούσαν για να λουστούν. Οι υπόλοιπες περίμεναν να τους φέρουν!  Πίστευαν πως περιέχει καθαρτική και δυναμωτική ουσία που ενίσχυε τα μαλλιά τους! Κάποιες μάλιστα απ’ αυτές έπαιρναν αρκετό στα σπίτια τους για να λούζονται, αντί για σαπούνι (που τότε βέβαια ήταν δυσεύρετο)!

Μάζευαν λοιπόν, αυτόν τον «καθαρτικό» πηλό μόνον ανήμερα της Αναλήψεως, πιστεύοντας πως γίνεται «ανάληψις πάσης ακαθαρσίας»!

Μετά έπλεναν τα χέρια τους και όλες μαζί έκαναν τα πλαϊνά λιβάδια χοροστάσι, τραγουδώντας τραγούδια του τόπου τους. Τότε βλέπετε δεν υπήρχαν συσκευές αναπαραγωγής ήχου, οπότε μόνες «πιάναν το σκοπό και το χορό»!  Έστηναν έτσι ένα καθαρά γυναικείο πανηγυράκι, που κρατούσε όλη μέρα. 
Εκεί γινόταν η συνάντηση των γυναικών (συγγένισσες, φίλες, γνωστές ή άγνωστες) των γειτονικών χωριών που είχαν να ιδωθούν συνήθως από κάποιο κοινωνικό γεγονός ή από τα καλοκαιρινά πανηγύρια της προηγούμενης χρονιάς και έλεγαν τα δικά τους. Εκεί επίσης, άρχιζαν και κάποια συνοικέσια από τις μητέρες αγοριών που επισκέπτονταν τον «πηλό» για να «δουν» τις κοπέλες των άλλων χωριών που παρευρίσκονταν εκεί. 

Όταν ο ήλιος έφτανε προς τη δύση, γύριζαν στα χωριά τους, όπου εκεί τις περίμεναν οι άντρες και όλοι μαζί συνέχιζαν το χορό στην πλατεία ή σε κάποιο ξωκλήσι. 
Το κλείσιμο της γιορτής ήταν ο τελευταίος χορός των γυναικών που πήραν μέρος στο μάζεμα του πηλού!

( ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ «ΝΕΟΛΟΓΟΥ» Κων-πολη, τχ 32, 1894, Μιχ. Ζιάκας)

Συλλογή δημωδών ασμάτων της Ηπείρου -Π. Αραβαντινού

                                                                                              [Συνεχίζεται]