Ο Μέγα-Σωτήρας στα Κανάλια (2)

Εν μέσω θέρους και παραμονή της γιορτής της Μεταμόρφωσης, είπα ν' αναρτήσω-αντιγράφοντάς το-  ένα σχετικό κείμενο του κοντοχωριανού μας ιστοριοδίφη Κώστα Λιάπη (ΕΔΩ) που βρίσκεται στο ογκώδες έργο του «Ο μεγάλος Αϊ-Γιώργης του Πηλίου» Βόλος 1994 και στις σελίδες 335-340. 

Αναφέρεται στο μικρό μοναστηράκι που γιορτάζει και βρίσκεται στην κτηματική περιφέρεια του Αϊ-Γιώργη Νηλείας, τα Κανάλια, ανάμεσα στην Άνω Γατζέα και στον Άγιο Βλάση. 

Σε τούτο το ιστολόγιο υπάρχει παλιότερη περιληπτική δημοσίευση για το ίδιο θέμα (ΕΔΩ).

(Ο ίδιος ο συγγραφέας -όπως αναφέρει σε υποσημείωσή του- έχει δημοσοσιεύσει στο «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ» 1983, σελ.81-96 την αρχική μελέτη του για τη μονή, απ' όπου και οι φωτογραφίες). 

Ας γνωρίσουμε καλύτερα το απλό κι όμορφο μοναστηράκι που σήμερα έχει αναπλαστεί: 

Η «Μεγα-Σωτήρα» ¹

Ανάμεσα στο «Χωριό» και στα «Καλύβια» της Γατζέας, σε μια πανεποπτική όσο και ήμερη φυσική έξαρση του εδάφους² μέσα στη λιόφυτη αγροτική περιοχή που λέγεται «Κανάλια», υψώνεται το παλιό αϊγιωργίτικο μοναστήρι της «Μεταμορφώσεως του Σωτήρος», που στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα λέγεται «Μεγα-Σωτήρα».

Ο χώρος ενάγυρο του μοναστηριού, περισσά γοητευτικός, ήμερος και καταπράσινος, απλώνεται ολούθε κυματιστός και μ’ ένα ανοιχτό «θώρι» που αποκαλύπτει εικόνες με σπάνια βουκολική ομορφιά.

Το πόσο παλιές είναι οι ρίζες τον θρησκευτικού αυτού χτενίσματος, που εδώ κι αρκετά πια χρόνια ανασαίνει βουβό κι εγκαταλειμμένο μέσα στη γραμμένη ερημιά του, δε μας είναι γνωστό, αφού η σκαλισμένη πάνω απ' την κεντρική πύλη του χρονολογία 1841 απλά μας θυμίζει κάποια νεότερη ανακαίνισή του.

Ωστόσο απ’ τον Παπούλια παίρνουμε την πληροφορία ότι, πριν οικοδομηθεί με τη σημερινή του μορφή το μοναστήρι, υπήρχε στον ίδιο χώρο «ερειπωμένη παλαιά μονή, ακμάζουσα επί της βυζαντινής εποχής, ήτις και κατεστράφη το 1310 παρά των Καταλανών»³. Δεν ξέρουμε (όπως και αλλού έχουμε σημειώσει) πόση αλήθεια κρύβεται στον ισχυρισμό αυτό του παλιού αϊγιωργίτη λόγιου, όσον αφορά την παλαιότητα της Μονής.

Εκείνο πάντως που έχουμε ως σίγουρο είναι πως η «Μεγα-Σωτήρα» βρίσκεται ερειπωμένη στο συγκεκριμένο χώρο απ’ το τέλος του 17ου ή τις αρχές τουλάχιστον του 18ου αιώνα.

Κι αυτό διαπιστώνεται έμμεσα από ένα «ιδιοθέλητον και αυτοβούλητον» αφιερωτήριο γράμμα του Χατζηευαγγελινού Ευθυμίου Διαμαντή αλλά κι από ένα μεταφρασμένο τούρκικο χοντζέτι του 1755, που εκδόθηκε στην Αργαλαστή

_________________________

1. Για την ιστορία αυτού του μοναστηριού βλ. Κ. Λιάπη, «Αρχειακά της μονής «Μέγα - Σωτήρα» του μεγάλου Αϊ - Γιώργη του Πηλίου», «Θεσσαλικό Ημερολόγιο», τ. Δ', (και σχετικό ανάτυπο), Λάρισα 1983. Πρβλ. του ίδιου, «Η «Μεγα-Σωτήρα» του Αη-Γιώργη», εφημ. «Η Θεσσαλία» της 8/6/1980 και «Η ιστορία της μονής «Μεγα-Σωτήρα» του Αη-Γιώργη μέσα απ' τα χοντζέτια», στην ίδια εφημερίδα της 17/6/1980.

2. Κι εδώ είναι το περίεργο, γιατί ο γάλλος περιηγητής Alfred Mczieeres (Αλφρέντ Μεζιέρ), περιγράφοντας στο βιβλία του «Mémoires sur le Pélion et l'Ossa (1853)» (= Αναμνήσεις απ' το Πήλιο και την 'Οσσα) την «άγρια φύση» της περιοχής του Αϊ - Γιώργη, την οποία μάλλον την αντικρίζει εκ του μακρόθεν, παρουσιάζει το «τριγυρισμένο από λεύκες μοναστήρι του «Αγίου Σωτήρος» επί μιας προεξοχής που σχηματίζουν οι βράχοι επάνω από μια μεγάλη χαράδρα» (όπ. π., σ. 37). Κάτι που βέβαια δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική εικόνα που παρουσιάζει το μοναστήρι. Και το κακό είναι πως στο ίδιο λάθος πέφτει λίγες δεκάδες χρόνια αργότερα κι ο δικός μας Νικόλαος Γεωργιάδης ο οποίος αντιγράφοντας, σ’ αυτό, όπως και σε πολλά άλλα σημεία, το Μεζιέρ, «βρίσκει» και τούτος τη «μονή του Σωτήρος, κειμένη επί τίνος βράχου αποτόμω υπερκειμένου της παραλίας πεδιάδος του Αγίου Γεωργίου» (βλ. Ν. Γεωργιάδη, «Θεσσαλία», όπ. π., σ. 117). Γεγονός βέβαια που σημαίνει πως δεν το επισκέφτηκε κι αυτός το μοναστήρι και πως απλά στηρίχτηκε στις εντυπώσεις του Μεζιέρ, που κι εκείνος το είδε απ’ αλάργα.

3. Γ. Παππόπουλου, όπ. π., σ. 68.

___________________________

από τον περιοδεύοντα ιεροδίκη Λιβαδιάς Μουσταφά Ρεσάτ εφέντη, ακριβώς για να επικυρώσει το παραπάνω αφιερωτήριο .

Τι γράφει στο αφιερωτήριο του ο φιλόθρησκος αϊγιωργίτης Χατζηευαγγελινός², που απ’ ό,τι φαίνεται από τα παραπάνω έγγραφα ήταν ιδιοκτήτης της παραπάνω Μονής πως στα χρόνια που «κάνει βακούφι»³ σ’ αυτή όλη την ακίνητη περιουσία του, ο ίδιος είχε ήδη ανακαινίσει τη μονή «ούσαν παλαιάν» και «εις κατάστασιν ερειπιώσεως»⁴ .

Το τελευταίο μάλιστα στοιχείο κάνει τον Παπούλια να γράψει πως η μονή «ανεκαινίσθη εκ βάθρων» απ’ το Χατζηευαγγελινό Διαμαντή, όταν ο ίδιος αποφάσισε να της αφιερώσει όλη την περιουσία του και να ηγoυμενεύσει ο ίδιος σ’ αυτή «κοσμικός ων, έχων μισθωτόν ιερομόναχον», με απώτερο σκοπό η ίδια μονή (κι όσα ανήκαν σ' αυτή) μετά τον θάνατόν του «να μένη αφιέρωμα παρ’ αυτού εις την ημετέραν κοινότητα»⁵.

Ωστόσο η ανακαίνιση και η επαναλειτουργία της μονής απ' τον Χατζηευαγγελινού, πρέπει να είχε προηγηθεί, και μάλιστα κατά πολύ της δωρεάς του ίδιου. Κι αυτό φαίνεται πάλι μέσα απ’ τα παραπάνω έγγραφα, όπου ο ίδιος ο Χατζηευαγγελινός συμπεριλαμβάνει την προς τη μονή δωρεά του κι όλα τ’ ακίνητα που είχαν ήδη αφιερωθεί σ’ αυτή από άλλους φιλόθρησκους αϊγιωργίτες, πριν από αρκετά, προφανώς, χρόνια.

Το ότι εξάλλου η ανακαίνιση της μονής απ’ το Χατζηευαγγελινό πρέπει να προηγήθηκε κατά πολύ απ’ την εποχή που ο ίδιος έκανε την παραπάνω δωρεά του (1755), αποδείχνεται έμμεσα κι απ’ το γεγονός ότι στα 1764, όταν πια ο δωρητής είχε πεθάνει κι η μονή είχε περιέλθει στο «κοινόν της χώρας», ζητήθηκε απ' τους κατοίκους του Αϊ-Γιώργη η άδεια του Βοεβόδα Αργαλαστής Γιουσούφ Σουλεϊμάν για μια νέα επισκευή της «Μεγα-Σωτήρας», «επειδή ένεκα της παρελεύσεως του χρόνου αι εν λόγω οικοδομαί (της μονής) παλαιωθείσαι ήρχισαν να καταπίπτωσιν». Άδεια που δόθηκε τότε στους κατοίκους του Αϊ-Γιώργη, «υπό τον όρον του να τηρήσωσιν αμετάβλητον το σχήμα και τας διαστάσεις (της μονής)»⁶.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι η «Μεγα-Σωτήρα» ανακαινίστηκε από το Χατζηευαγγελινό πολύ πριν πλουτιστεί απ’ αυτόν με όλη την ακίνητη περιουσία του. Πότε; Πιθανότατα στο τέλος του 17ου ή στις αρχές του 18ου αιώνα. Που, κοντολογίς, επίσης σημαίνει πως το παρελθόν της μονής αυτής είναι ακόμα μακρύτερο και χάνεται στο βάθος του χρόνου.

______________________________

1. Και τα δυο φυλάγονται στο αρχείο της Κοινότητας του Αϊ-Γιώργη. Το κείμενο δε του δεύτερου απ' αυτά (μεταφρασμένο στα 1901 απ’ τον Κ. Ζ. Λιβανό) περιλαμβάνεται στο παράρτημα των εγγράφων (μοναστηριακά έγγραφα, αριθ. Ι) που υπάρχει στο τέλος της παρούσης μελέτης.

2. Ο Χατζηευαγγελινός Διαμαντή ήταν γόνος μιας από τις πιο πλούσιες κι αρχοντικές οικογένειες του Αϊ-Γιώργη, που είχε συχνά εμπορικά πάρε-δώσε με την Πόλη. Ο ίδιος ο Χατζηευαγγελινός, όπως δείχνει και τ’ όνομά του, είχε ευτυχήσει να ταξιδέψει ως προσκυνητής στους Αγίους Τύπους, όπου κι είχε βαφτιστεί στον Ιορδάνη.

3. Δηλαδή αφιερώνει.

4. Αυτό αναφέρεται στο παραπάνω χοντζέτι.

5. Γ. Παππόπουλον, όπ. π., σσ. 6Κ - 69.

6. Το τούρκικο τούτο έγγραφα, μεταφρασμένο κι αυτό απ’ τον Κ. Ζ. Λιβανό στα 1901, βρίσκεται στο αρχείο της Κοινότητας του Αϊ-Γιώργη. Το ίδια μπορεί ο αναγνώστης τούτης της μελέτης να το βρει και να τα διαβάσει  παράρτημα των εγγράφων (μοναστηριακά, αριθ. 2).

     _____________________________

Και φυσικά επίμονα προκύπτουν εδώ τα ερωτήματα πόσο τελικά μακρύ ήταν αυτό το παρελθόν της «Μεγα-Σωτήρας», και πώς τελικά η ίδια περιήλθε στην ιδιοκτησία του φιλόθρησκου αυτού αϊγιωργίτη;

Κι όσον αφορά βέβαια το πρώτο ερώτημα η απάντηση είναι μάλλον αδύνατη. Για το πώς όμως ο Χατζηευαγγελινός έγινε κάτοχος της μονής, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να υποθέσουμε πως ο ίδιος κληρονόμησε τα χαλάσματά της απ' τους προγόνους του, όταν αυτοί, άγνωστο πότε και από πού προερχόμενοι, ιδιοποιήθηκαν την γύρω «υλομανή» περιοχή, κάνοντας χρήση του παλιού γνωστού δικαιώματος κτήσης.

Κι αυτό διαπιστώνεται απ’ το γεγονός ότι τα κτήματα που περιέβαλλαν τη μονή, όταν έγινε το παραπάνω αφιέρωμα, ανήκαν στον αφιερωτή Χατζηευαγγελινό κι όχι στην ίδια τη μονή ή στην Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη. Αυτό άλλωστε αποδείχνεται κι απ' το γεγονός ότι η Κοινότητα, που τελικά βέβαια, και μετά το θάνατο του Χατζηευαγγελινού, έγινε κάτοχος και της μονής και της αφιερωμένης σ’ αυτή περιουσίας, ανακήρυξε πολύ αργότερα κι οπωσδήποτε καθυστερημένα το Χατζηευαγγελινό ως μεγάλον ευεργέτη της.

Αλλά μια κι ο λόγος μας στέκεται ακόμα στο Χατζηευαγγελινό και στις ευεργεσίες του, ας δούμε ποια ήταν η όλη προσφορά του στη «Μεγα-Σωτήρα», μέσα πάντα απ’ τα αναφερόμενα παραπάνω έγγραφα.

Απ’ ό,τι, λοιπόν, φαίνεται τόσο απ’ το αφιερωτήριο όσο κι απ’ το χοντζέτι του 1755, ο Χατζηευαγγελινός όταν αποφάσισε να ανακαινίσει την παλιά μονή

_______________________

    1.  Αυτό έγινε με την από 23/Ι 1/1407 πράξη του δημοτικού συμβουλίου Νηλείας.

_______________________

και να αφιερωθεί σ' αυτή, δεν περιορίστηκε μόνο ν’ αναστυλώσει το παλιό καθολικό της αλλά ανέγειρε σχεδόν εκ βάθρων και όλο το συγκρότημα των γύρω απ’ αυτό «ένδεκα ανωγείων κελλίων, μετά των κατωγαίων αυτών».

Ο ίδιος αργότερα, με το αφιερωτήριο του γράμμα, χάρισε στη μονή συνολικά 17 κομμάτια ακίνητα (λιοπερίβολα, μωρεοπερίβολα, αμπέλια, αγρούς κλπ., καθώς, και το ανήκον στον ίδιο μισό μαγαζί της πλατείας του Αϊ-Γιώργη), «μεθ' όλων των εν τη μονή οικοδομών και των εν αυτή κινητών (μιας καρούτας, μιας κάδης, πιθαριών, χάλκινων και αργυρών αγγείων, κλινοστρωμνών, σκεπασμάτων, σιδηρών εργαλείων και άλλων πραγμάτων), όπως το εισόδημα αυτών λαμβάνεται και χρησιμεύη προς διατροφήν των εν αυτή μοναχών, των επισκεπτών και προσκυνητών αυτής και των πενήτων».

Και βέβαια εννοείται ότι μετά το θάνατο τον Χατζηευαγγελινού, που πρέπει να συνέβη γύρω στα 1760, τόσο η μονή όσο και όλα αυτά τα κινητά και ακίνητά της περιήλθαν στην ιδιοκτησία του « κοινού της χώρας», δηλαδή στην Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη, όπως έγινε και με την περίπτωση της μονής των Ταξιαρχών.

Και είναι η Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη που φροντίζει πια για τη λειτουργία κι αυτής της μονής, μεριμνώντας για την κτιριακή της επάρκεια και τη στελέχωσή της με ενοικιαστές ηγουμένους.

Έτσι στα κατοπινά χρόνια της Τουρκοκρατίας βλέπουμε δυο τουλάχιστον ανακαινίσεις της «Μεγα-Σωτήρας», μια στα 1764, για την οποία έγινε παραπάνω λόγος, και μια στα 1841, ενώ κι αργότερα, στα χρόνια του ρωμαίικου και μέχρι πρόσφατα, αλλεπάλληλες υπήρξαν οι μικροεπεμβάσεις της κοινοτικής αρχής για τη συντήρηση και την καλή κτιριακή κατάσταση και τούτης της μονής, παρ’ όλο που η ίδια, εδώ και αρκετές δεκάδες χρόνια, έπαψε να λειτουργεί.

Κι ενώ αυτά γνωρίζουμε για την παλιά λειτουργία της μονής, αγνοούμε τους ιερομόναχους και τους λοιπούς και τους μοναχούς που πέρασαν απ’ αυτή, ως κοινοτικοί ενοικιαστές, τουλάχιστον ως το 1865.

Τη χρονιά όμως αυτή η μονή νοικιάστηκε απ’ την Κοινότητα στον ιερομόναχο Νεόφυτο, που, όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, ήταν ως την ίδια χρονιά ηγούμενος της επίσης αϊγιωργίτικης μονής των Ταξιαρχών.

Απ’ ό,τι δε μαθαίνουμε απ’ το ενοικιαστήριο που συντάχθηκε τότε ανάμεσα στην Κοινότητα και στο Νεόφυτο, και που επικυρώθηκε απ’ τον τότε μητροπολίτη Δημητριάδος Δωρόθεο (1856 1870)¹, ο «ειρημένος» ιερομόναχος ενοικίασε από την Κοινότητα τη μονή, με όλα τα παλιά κτήματά της, που τα διαχειριζόταν αυτή τα χρόνια (όπως κι εκείνα της μονής των Ταξιαρχών) η Εφορεία των Σχολών του χωριού, αντί του ποσού των 7.500 γροσίων το χρόνο. Η εκμίσθωση στον ιερομόναχο Νεόφυτο της «Μεγα-Σωτήρας», με όλη την ακίνητη περιουσία που της κληροδότησε εκατό και πλέον χρόνια νωρίτερα ο μακαρίτης Χατζηευαγγελινός, κράτησε ως το 1882, χρονιά κατά την οποία, σύμφωνα με τον Παπούλια², πέθανε ο Νεόφυτος.
______________________________________

1. Φυλάγεται κι αυτό στο αρχείο της Κοινότητας. Το ίδιο περιλαμβάνεται (ΠΟ παράρτημα των μοναστηριακών εγγράφων (αριθ. 6) της παρούσας μελέτης.

2. Γ. Παππόπουλου, όπ. π., σ. 69.

________________________________________

Ο μακαρίτης ηγούμενος ίσως να προαισθάνθηκε το τέλος του, γιατί λίγο πριν πεθάνει έλυσε τη συμφωνία του με την Κοινότητα και παρέδωσε σ αυτή το μίσθωμα. Η σχετική δε πράξη, με ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 1882, περιέχεται στο ίδια συμφωνητικό της μίσθωσης κι είναι γραμμένη πλάγια ανάμεσα στη 2η και στην 3η σελίδα με κοκκινωπή μελάνη².

Ο επόμενος και τελευταίος ενοικιαστής της «Μεγα-Σωτήρας» ήταν για ένα σύντομο διάστημα γύρω στα 1894 ο μοναχός Ευγένιος Ευσταθίου, πνευματικό τέκνο του ηγουμένου της Μονής Ταξιαρχών Γαβριήλ, με τον οποίον ήρθε αργότερα σε δικαστική αντιδικία η Κοινότητα του Αϊ-Γιώργη για το χτήμα του τούρκου Νταλίλ Καραπιπέρη, που είχε αγοράσει ο Γαβριήλ για λογαριασμό των πνευματικών του τέκνων Ευγενίου και Ακακίου και που το διεκδικούσε και η Κοινότητα³.

Από τότε κι ύστερα η «Μεγα-Σωτήρα» με τα χτήματά της δεν ξανανοικιάστηκε σε μοναχούς, μετά δε και το θάνατο του ηγούμενου της μονής των Ταξιαρχών Γαβριήλ και τη συνακόλουθη λύση του ενοικίου κι αυτής της μονής, ιερουργούσε, όπως ήδη αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο, και στις δυο μονές, ο ίδιος έμμισθος κοινοτικός ιερέας. Το καλοκαίρι στη μονή των Ταξιαρχών, το χειμώνα στη «Μεγα-Σωτήρα».

Κι αυτό, ειδικά για τη «Μεγα-Σωτήρα», ως το 1950, που αποχώρησε απ' αυτή και τη μονή Ταξιαρχών κι ο τελευταίος έμμισθος ιερέας, ο παπα -Ηλίας Μουλατζίκος. Γιατί, όταν διορίστηκαν αργότερα στις δυο αναφερόμενες παραπάνω κοινοτικές μονές ως ιερείς οι ιερομόναχοι ηγούμενοι της μονής Αγίας Τριάδας Εφραίμ και Σάββας, ελάχιστες ήταν οι φορές που λειτούργησαν σε τούτο το μοναστήρι.

Έτσι η μονή της «Μεγα-Σωτήρας» μένει ουσιαστικά έρημη απ’ το 1950. Μόνη μέσα στην ερημιά της -καθώς ρήμαξε σιγά-σιγά κι ο γύρα μικρός αλλοτινός οικισμός των Καναλίων- και βαριά πια βλαμμένη απ' τις σφυριές του χρόνου και των στοιχείων της φύσης, μένει από τότε αλειτούργητη, μ’ εξαίρεση το βράδυ μάθε παραμονής της γιορτής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που έρχεται και χάνει το Μέγα Εσπερινό και την Αρτοκλασία ο ιερέας της εκκλησιάς του Αγίου Γεωργίου, στην ενορία τον οποίου έχει υπαχθεί στα τελευταία χρόνια και τούτη η μονή.

Κάναμε παραπάνω μια όσο γινόταν πιο πλατιά αναφορά στην ιστορία του παλιού τούτου αϊγιωργίτικου μοναστηριού και για να ολοκληρώσουμε πρεπούμενα την παρουσίασή του ας σημειώσουμε εδώ και κάποια στοιχεία από την οικοδομική του συγκρότηση και τον κειμηλιακό του εξοπλισμό. Και πρώτα-πρώτα να πούμε πως το λιθόκτιστο κι ασβεστωμένο καθολικό της Μονής, που κυριολεκτικά ασφυκτιά μέσα στο οικοδομικό τετράγωνο που την περιζώνει, είναι μια μικρή μονόκλιτη βασιλική, που μαζί με το κολλημένο σ’ αυτή παρεκκλήσι της έχει διαστάσεις 7,85 Χ 5,05 μ.

____________________________

1. Πάντως στην ουσία τα κτήματα της Μονής τα διαχειριζόταν τότε η Εφορεία των Σχολών του Αϊ-Γιώργη, για να εξασφαλίζει τους πόρους λειτουργίας των τριών σχολείων της «χώρας». Κι αυτό διαπιστώνεται κι απ' τον Εσφιγμενίτη στα 1887, όταν βρίσκει το χωρίς μοναχούς πλέον μοναστήρι του Σωτήρος να έχει «πολλά κτήματα» και να «διευθύνεται υπό της εφορείας» (βλ. Ζ. Εσφιγμενίτη, «Ημερολόγιον η Φήμη», όπ. π., σ. 146).

2. Βλ. παράρτημα εγγράφων, όπ. π. 3. Βλ. κεφάλαιο «Στη δύση του 14ου αιώνα», σελ.109, σημ. 4.

___________________________________

Το ίδιο δεν έχει ούτε πρόναο ούτε νάρθηκα, απλά μπαίνει κανείς σ’ αυτό ή στο παρεκκλήσι από δυο μικρές θύρες που βρίσκονται στο δυτικό ντουβάρι.

Στο ίδιο «πανί» υπάρχει μια κόγχη πάνω απ' τη Αύρα του Κυρίως ναού, όπου είναι ζωγραφισμένη η Μεταμόρφωση του Σωτήρος και πάνω απ’ αυτή ένα μικρό παραθύρι. Ένα πιο μεγάλο εξάλλου παράθυρο υπάρχει κι αριστερά από την πόρτα του παρεκκλησιού.

Το πιο χαρακτηριστικό όμως οικοδομικό στοιχείο του καθολικού είναι η στέγη του, ένας ψηλός πλακοσκεπαστός «κουμπές» που εξέχει απ' όλο το οικοδομικό συγκρότημα του μοναστηριού. Εσωτερικά εξάλλου το καθολικό δεν έχει σήμερα τίποτε το αξιόλογο, καθώς δεν υπάρχει στους τοίχους αγιογραφικός διάκοσμος και οι παλιές καλές φορητές εικόνες έχουν από χρόνια «κάνει φτερά» ή έχουν καταστραφεί από το νερό που μπήκε απ' την καταστραμμένη απ’ τους σεισμούς του 1955 στέγη, πριν βέβαια αυτή επισκευαστεί.

Σημειώνουμε, τέλος, πως το ξύλινο κι ασκάλιστο τέμπλο του ναού είναι κι αυτό ευτελούς αξίας, με κάποια αραιά έγχρωμα διακοσμητικά μοτίβα.

Εκείνο όμως που κυρίως εντυπωσιάζει στη «Μεγα-Σωτήρα» είναι το όλο οικοδομικό της συγκρότημα, και κυρίως το αθωνικού τύπου διώροφο οικοδομικό της τετράγωνο γύρω απ’ το καθολικό της. Ένα τετράγωνο τοιχογυρισμένο, με πλευρές 17 μόλις μέτρων και με ψηλά ως 5 μέτρα ντουβάρια. Ο επισκέπτης έχει την εντύπωση πως αντικρίζει ένα μικρό αλλοτινό κάστρο, καθώς μάλιστα βρίσκεται μπροστά σε μια μεγάλη αψιδωτή καστρόπορτα στη δυτική πλευρά του οχυρού αυτού τετραγώνου. Και θα έμενε ίσως μ’ αυτή την εντύπωση αν δεν υπήρχαν τα δυο θεόρατα κυπαρίσσια της μονής και το στενό, επίσης αψιδωτό και συνεχόμενο στο ντουβάρι, καμπαναριό της, πάνω ακριβώς απ’ τη μεγάλη μοναστηρόπορτα. Είναι φανερή, απ’ την πρώτη ματιά, η οχυρή οικοδομική συγκρότηση του παλιού μοναστηριού. Κι απόλυτα δικαιολογημένη αν σκεφτεί κανένας τους κινδύνους που διέτρεχε η μονή και οι «ενοικούντες εν αυτή» στα αλλοτινά και ληστοκρατούμενα χρόνια της ακμής της. Και βέβαια όπως συνηθίζεται απ’ τη μέσα μεριά του ντουβαριού που περικλείει τούτο το οχυρωματικό τετράγωνο βρίσκονταν κάποτε τα «ένδεκα ανώγεια κελλία» για χρήση των μοναχών και των επισκεπτών της μονής. Και λέω «βρίσκονταν» γιατί σήμερα, και μετά την τελευταία επισκευή των όσων σώζονταν ακόμα, επισκευή που έγινε πριν από αρκετά χρόνια, ελάχιστα υπάρχουν, κι αυτά σε πολύ κακή κατάσταση και μόνο στη δυτική και στη νότια πλευρά του τετραγώνου.

Πόσο θ’ αντέξουν κι αυτά και το καθολικό της μονής κάτω απ' την αδυσώπητη και καταλυτική πίεση του χρόνου και όντας χωρίς τη ζεστασιά της ανθρώπινης παρουσίας;

Ο γράφων πολύ φοβάται πως το τελεσίγραφο του χρόνου είναι ανέκκλητο για την από χρόνια έρημη κι εγκαταλειμμένη μονή. Και πως για τη «Μεγα-Σωτήρα» δε θα υπάρξει ...σωτηρία. Εκτός πια κι αν συμβεί κανένα μέγα θαύμα που θα «μεταμορφώσει» την καταρρέουσα σήμερα μονή της Μεταμορφώσεως σε μια νέα ζωντανή κυψέλη μοναχικής ζωής. Όπως έγινε και με τη μονή των Ταξιαρχών...

Τα μοναστηριακά έγγραφα που αναφέρονται παραπάνω, από το ίδιο βιβλίο σελ. 452-455 & 461-463: 
- Ξεφύλλισμα και ανάγνωση (ΕΔΩ) 

- Διάβασμα και λήψη (ΕΔΩ)