Κάτω Λεχώνια (3)

Συνέχεια από Κάτω Λεχώνια (2)

Στον ίδιο χώρο επί τουρκοκρατίας, υπήρχε
το δεύτερο τζαμί των Λεχωνίων.

VΙΙ  Ήθη και έθιμα.

Τα πανηγύρια και ονομαστικές γιορτές, τ’ αρραβωνιάσματα και οι γάμοι, οι γεννήσεις και τα βαφτίσια ήταν και είναι μέχρι σήμερα οι πιο χαρούμενες εκδηλώσεις της ζωής των κατοίκων. Παίρνουν όψιν πανηγυρικών τελετών και συνοδεύονται από ένα σωρό τύπους, συνήθειες, ήθη και έθιμα.

Τ'  Α ρ ρ α β ω ν ι ά σ μ α τ α.

Ο πρώτος ευτυχισμένος σταθμός στη ζωή των νέων. Απαραίτητος ο προξενητής που γινόταν τόσο συμπαθής και στις δύο οικογένειες ώσπου να τελειώση το συνοικέσιο. Αυτός θα μεσολαβούσε για να μεταβιβάση την επιθυμία του γαμβρού γύρω από την προίκα και άλλα ζητήματα. Κι όταν οι διαπραγματεύσεις κατέληγαν σε συμφωνία των συγγενών και του παπά, θα γινόταν οι επίσημες αρραβώνες. Στο διάστημα που μεσολαβούσε ως το γάμο η παρέα του γαμβρού και της νύφης ήταν ηπαγορευμένη.

Ο  Γ ά μ ο ς.

Το πιο χαρμόσυνο γεγονός που σκορπούσε στις ψυχές μελλονύμφων και πεθερικών ανείπωτη χαρά και ευτυχία. Η αυστηρότης των ηθών και η άγνοια από τους νέους της υποσχόμενης ευτυχίας προσέδιδε στο γάμο ξεχωριστή αίγλη. Ήταν η στιγμή που θα πραγματοποιούνταν το ωραιότερο νεανικό όνειρο. Δύο εβδομάδες νωρίτερα από το γάμο στο σπίτι τής νύφης μαζεύονταν οι φίλες και έκοβαν το νυφικό φόρεμα. Μια  εβδομάδα πριν από το γάμο αρχίζανε οι προετοιμασίες τον και από τις δύο οικογένειες. Την Τετάρτη ετοίμαζαν τα λεγόμενα προζύμια και έκαμαν μια κουλούρα στου γαμβρού το σπίτι. Την Πέμπτη έφκιαναν τον μπακλαβά, τον έψηναν και τον έκοβαν κομμάτια. Στη μέση έκοβαν ένα μεγάλο κομμάτι που το έλεγαν πεντάλφα. Στο σπίτι της νύφης άπω την Τετάρτη γέμιζαν τα μαξιλάρια της προίκας, την Πέμπτη ο γαμβρός με τους μπράτιμους έπαιρνε μια γαράφα με τσίπουρο και πήγαινε να καλέση το νουνό. Μετά γυρίζανε στο σπίτι της νύφης όπου μαζευότανε οι γειτόνισσες και έκαναν τα αλευρώματα. Βάζανε την νύφη και κοσκίνιζε τδ αλεύρι και μετά αλευρώνανε τον γαμβρό και την νύφη κι άρχιζε το γλέντι. Την Κυριακή έφτιαχναν ένα στεφάνι με λουλούδια, έβαζαν επάνω το ταψί με τα γλυκά και ξεκινούσαν ο γαμβρός, ο κουμπάρος και οι καλεσμένοι να πάνε να πάρουν τη νύφη. Μετά τη στέψη γυρνούσαν στο σπίτι τού γαμβρού όπου γινόταν γλέντι ως το πρωί. Πριν να μπη στα καινούργιο της σπίτι ή νύφη έπρεπε να πατήση επάνω στο κλειδί της εισόδου που το έβαζαν στο κατώφλι. Τη Δευτέρα το πρωί έβαζαν τη νύφη να σκορπίση, όταν σκούπιζε έπαιρναν τα σκουπίδια και τα σκόρπιζαν πάλι στο πάτωμα. Στη σκούπα τότε της βάζανε και φλωριά. Μετά παίρνανε την νύφη με τα όργανα και τους συμπεθέρους και πήγαιναν στη βρύση να πάρουν νερό, όπου και έσπαζαν το κανάτι. Μετά γύριζαν στο σπίτι κι έβαζαν τη νύφη να φτιάξη φαγητό και να υπηρετήση όλο το συμπεθεριό. Έτσι τελείωνε ο γάμος. Σήμερα οι γάμοι γίνονται όπως και εις τας πόλεις. Η στέψη γίνεται στην εκκλησία και οι νεόνυμφοι άλλοι, μεν φεύγουν για το ταξείδι του γάμου, άλλοι γυρίζουν στο σπίτι οπού γλεντούν με τους συγγενείς των μέχρι το πρωί. Οι στενοί συγγενείς και φίλοι της νύφης και του γαμβρού άλλοτε και τώρα προ του γάμου τους προσφέρουν διάφορα χρήσιμα δώρα για τα καινούργιο νοικοκυριό τους.

Τ ρ α γ ο ύ δ ι  τ ο υ  γ ά μ ο υ.

Απόψε, μανούλα μου,

Απόψε που κοιμόμουνα

ονειρευόμουνα,

σε ψηλόνε πύργο ανέβαινα

σε περιβόλι έμπαινα,

και δυο, λέει, μανούλα μου,

και δυο ποτάμια με νερό,

κρασί για το συμπεθεριό.

Ο πύργος είναι ο άντρας μου,

το περιβόλι ο γάμος μου

και δυο ποτάμια με νερό

τα δάκρυα που θα χύσω εγώ.

Γ έ ν ν η σ ι. 

Δύο  τρεις μέρες μετά τη γέννησι του βρέφους γίνονται τα λεγόμενα κολυμπίδια. Έρχονται στο σπίτι της μητέρας του παιδιού η νοννά και η μαμή, οι γιαγιάδες του μωρού και το πλένουν και το αλείφουν με λάδι.

Τα αγόρια τα περιμένουν να γεννηθούν με πια μεγάλη χαρά. Και δω όπως και στο γάμο τώρα και στα παλιά, προσέφεραν στο νεογέννητο διάφορα δώρα και το ασημώνουν με λεπτά.

Ν α ν ο υ ρ ί σ μ α τ α.

Νάνι νάνι, κι όπου το πονεί να γιάνη

Έλα, ύπνε, ύπνωσέ το και γλυκά αποκοίμησέ το,

Να κοιμάται να μερώνη, να ξυπνά να μεγαλώνη,

Να κοιμάται σαν τ’ αρνάκι, να ξυπνά σαν κατσικάκι.

Νάνι, νάνι, νάνι, νάνι,

Να κοιμάται να μερώνη,

Να ξυπνά να μεγαλώνη,

Κοιμήσου, αγόρι μου (ή μπεμπέκα μου),

κοιμήσου και η Παναγιά μαζί σου.

Νάνι, νάνι, το μικρό θέλει σεργιάνι,

κοιμήσου, μπέμπη μου, κοιμήσου

κι εγώ την κούνια σου κουνώ

γλυκά να σε κοιμήσω.

Νάνι, νάνι, νάνι,

κι όπου το πονεί να γιάνη.

νάνι, νάνι το καημένο,

το μικρό το χαϊδεμένο,

ώσπου νάρθη η μάνα του

απ’ τ’ αμπέλι

κι ο μπαμπάς του απ’ το χωράφι

να του φέρη κάτι κάτι,

του λαγού το ποδαράκι.

Β α φ τ ί σ ι α.

Στα βαφτίσια ο νουνός προσφέρει δώρο στο νεογέννητο πλήρες μικρό κουστουμάκι και μοιράζει στους παρευρεθέντας αναμνηστικά σταυρουδάκια  ή λεπτά.

Οι μικροί αμέσως με την εκφώνησιν του ονόματος τού μικρού τρέχουν να το αναγγείλουν στους γονείς, οι όποιοι τους δίδουν τα λεγάμενα σχαρίκια (χρήματα).

Γ ι ο ρ τ έ ς.

Έστρωναν κάτω ψάθες και γύρω γύρω μαξιλάρια. Στη μέση έβαζαν ένα ταψί όπου είχαν σύκα, καρύδια κ.λ.π. Ο νοικοκύρης πού γιόρταζε γυρνούσε με το παγούρι γεμάτο τσίπουρο και κερνούσε τους επισκέπτες, οι οποίοι του εύχονταν για τη γιορτή του. Σήμερα προσφέρονται εις τους επισκέπτες γλυκά ταψιού και ποτά, ο εορτάζων δε δέχεται δώρα από τους πιο στενούς συγγενείς και φίλους.

Κ η δ ε ί ε ς.

Η θλιβερά είδησι του θανάτου άλλοτε και τώρα ακόμη γνωστοποιείται σ’ όλο το χωριό με πένθιμες κωδωνοκρουσίες. Ύστερα από το άλλαγμα του νεκρού, γυναίκες καθότανε και τον μοιρολογούσαν. Φέρετρο δεν έφκιαναν τα πολύ παλιά χρόνια, είχε στην εκκλησία ένα ξυλοκρέββατο. Επάνω σ’ αυτό έβαζαν το νεκρό τυλιγμένο με σενδόνι και πήγαιναν και τον έθαβαν. Το ξυλοκρέβατο το γύριζαν στην εκκλησία για να χρησιμοποιηθή σ’ άλλη περίπτωσι. Μετά την κηδεία γύριζαν στο σπίτι όπου παρέθεταν στους συγγενείς και φίλους φαγητό φασόλια ή ρύζι. Μετά τριήμερον βράζουν σιτάρι και πηγαίνουν στην εκκλησία για να διαβάση ο παπάς για την ανάπαυσι της ψυχής του νεκρού. Το ίδιο και στις εννέα μέρες και στις σαράντα. Στα τρία χρόνια ξεθάβουν το νεκρό και εναποθέτουν τα οστά του στο κοιμητήρι.

Π α ρ ο ι μ ί ε ς.

Κάθε τόπος και ζακόνι κάθε μαχαλάς και τάξι. Λέγεται σε περιπτώσεις που παρατηρείται διαφορά εθίμων.

Οι ακαμάτες και οι τρελές έχουν τις τύχες τις καλές. Λέγεται όταν η τύχη ευνοεί τις ανοικοκύρευτες γυναίκες.

Ο λύκος με μηνύματα ποτέ αρνί δεν τρώει Λέγεται γι' αυτούς πού περιμένουν να τους τελειώσουν άλλοι τις δουλειές τους.

 Όταν ρωτάς δεν χάνεις.

Καινούργιο είναι το κόσκινο, ψηλά θα το κρεμάμε. Τη λένε για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε καινούργια πρόσωπα ή πράγματα.

Απ’ όλα τα μυρωδικά κάλλιο μυρίζει η μάνα.

Φύλαξε το φίδι το χειμώνα, να σε φάη το καλοκαίρι. Λέγεται για τους ευεργετηθέντες οι οποίοι δείχνουν αχαριστίαν.

Γάτα που κοιμάται ποντικούς δεν πιάνει.

 Όποιος λυπάται το φτωχό θα το βρη απ’ το Θεό.

 Όποιος κάνει το σταυρό του, έχει όπλο στο πλευρό του.

Α ι ν ί γ μ α τ α.

Τριχιές άπλώνουν, κουβάρια μαζεύουν (κολοκυθιά). 
Χιλιότρυπος, χιλιόκομπος, χιλιοκομποδεμένος, χίλια να πης δεν το πετυχαίνης (το δίχτυ).
                                                                                                          ΤΕΛΟΣ