Ο Αϊ-Γιάννης της Μακρινίτσας

Η νότια είσοδος του Αϊ-Γιάννη
Φωτογραφία του φίλτατου Θανάση Γέρμανου*.

Ο Αϊ-Γιάννης από ΒΑ.
Φωτογραφία του φίλτατου Θανάση Γέρμανου.

Πάσχα έρχεται κι ας δούμε και το όμορφο ναϊδριο του Αϊ-Γιάννη στη Μακρινίτσα!

Ημερολόγιον Η ΦΗΜΗ 1887

Ο ναός του Αϊ-Γιάννη που οικοδομήθηκε στα 1806 βρίσκεται «παρά την πλατείαν της αγοράς»
Στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη διαβάζουμε κάποια ποιήματα που βρέθηκαν γραμμένα στο νάρθηκα της εκκλησίας και αναφέρονται στον Αϊ-Γιάννη, αλλά και που δείχνουν την κατάστασή της. Τα έστειλε με επιστολή ο αρχαιολόγος Νικ. Γιαννόπουλος και αναφέρονται στο εκκλησάκι. Εδώ αυτά που αναφέρονται στο Ναό:

Εις Ιωάννην

(ηρωικόν)

Ένθαν έην ύδατα, κλυτός ένθ΄έην Ιωάννης

Δήμον απειρέσιον πλυνέεσκιν εις κατάγνωσιν.

Δέρκεο τόνδε μολούντα, όπου ρει νάματα κρήνης
Κηλίδας εκπλέειν, βοάντα τε δάκρυσιν αίσι.
[Μετάφραση** (από την ιωνική διάλεκτο): 
Εδώ υπάρχουν νερά ξακουστά, εδώ είναι ο Ιωάννης.
Άνθρωποι πολλοί (ξε)πλένονται (για εσωτερική γνώση) εσωτερικά.
Λαμπερό(καθαρό) αυτό έρχεται εδώ όπου τρέχουν τα νερά της βρύσης 
Απομακρύνει τους ρύπους και τα καυτερά δάκρυα (κραυγάζοντας) με βοή. ]

Ως από του ναού

Αν αγαπάς ω θεατά να μάθης τις και ποιος

Το πρότερον εις μήκος τε, πλάτος και ύψος οίος;

Μικρός ήμην και χαμηλος σχεδόν σπιθαμιαίος

Και λίαν ακαλλώπιστος και καταγελαστέος.

Έχων όμως τον Πρόδρομον , υιόν του Ζαχαρίου,

Των προφητών τον μέγιστον τον λύχνον του ηλίου,

Οικήτορα εν εμαυτώ δια τιμήν και κλέος,

Είχον ελπίδας αγαθάς και θάρρη μέχρι τέως.

Να ορθωθώ, μεγαλυνθώ, να αλλάξω πρώτον σχήμα, 

Και του Προδρόμου όπως ουν να γείνω άξιον κτήμα.

Διότι ουδέν έπρεπε να μείν’ ημελημένος,

Εν μέσω χώρας κείμενος και αφιερωμένος

Εις το πάντιμον όνομα Προδρόμου του μεγίστου

Του Βαπτιστού, του Ιησού υιού Θεού υψίστου.

Να φαίνωμαι ως χηραμός, ως τρώγλη ζωυφίων,

Τοις εγχωρίοις όνειδος, αισχύνη των τιμίων,

Όθεν σπουδή πολλή απλώς πάντες οι εν τη χώρα

Μάλιστα δε οι προύχοντες εν ταύτη γε τη ώρα.
Οι στίχοι αυτοί ήταν γραμμένοι στο νάρθηκα και από κάποιον παπα-Πολύζο. 
Ο παπα-Πολύζος ήταν Θεσσαλός λόγιος και ποιητής απ’ τα Τρίκαλα. Έζησε στη Μακρινίτσα, όπου απέκτησε κόρες και γιους. Ήταν ιερέας και οικονόμος Τρίκκης. Ο ίδιος όταν ήταν διάκος έγραψε το εισαγωγικό επίγραμμα στο βιβλίο του  Σκιαθίτη Επιφάνειου Δημητριάδη «Απανθίσματα» (Δείτε ΕΔΩ):

Ο Ν. Σάθας στην «Ελληνική Φιλολογία» του και στη σελ. 617 λέει: «Πολύζος ιεροδιάκονος, εποίησεν επίγραμμα εις τα του Δημητριάδου Απανθίσματα».

Στον ίδιο νάρθηκα υπάρχουν κι άλλοι στίχοι μαζί φτιαγμένοι από άλλους.
Για το εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη δεν θα μπορούσε να μην έχει γράψει κι ο γνωστός ερευνητής της Λαϊκής Τέχνης του Πηλίου, ο Κίτσος Μακρής. 
Στις δύο μελέτες του για τους ναούς που έφτιαξαν στο Πήλιο ο αρχιτέκτονας Δήμος Ζηπανιώτης και διακόσμησε ο γλύπτης Μίλιος γράφει:

 [...] Τον ίδιο χρόνο, στα 1796, καταργείται στο Πήλιο το προνόμιο να χτίζουν εκκλησίαις όταν θέλουν, «διά τίνα συμβάντα άτινα συνέβησαν εν τη Μακρυνίτση δια τον ναον του Προδρόμου, τον εν τη αγορά της Μακρυνίτσης».

[…] Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος στη Μακρινίτσα -θαυμαστό πέτρινο κομψοτέχνημα — είναι κεντημένος με πλήθος από ανάγλυφα. Το ίδιο και η βρύση στην κεντρική πλατεία, και η βρύση στη θέση Μπράνη, στο ίδιο χωριό.[…]

[…] Στις 3 Αύγουστου 1806 ο Θεοδόσιος εκ Βράχας των Αγράφων σκαλίζει το ανάγλυφο που είναι εντοιχισμένο στον νότιο τοίχο της εκκλησίας του Προδρόμου στη Μακρινίτσα και παριστάνει την Ελισάβετ και το Ζαχαρία. Αυτό το ανά­γλυφο, καθώς και ο Λωτ, που είναι σκαλισμένος στην κεντρική κόγχη του ιερού, θυμίζουν την τεχνική της ξυλογλυπτικής, με τις κύριες επιφάνειες που σχηματί­ζουν μεταξύ τους γωνίες, χωρίς μαλακές μεταβάσεις από όγκο σε όγκο.[…]

(Κίτσου Μακρή - Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΜΠΑΣΔΕΚΗΣ ΚΑΙ Ο ΓΛΥΠΤΗΣ ΜΙΛΙΟΣ- 2007 - γ΄ έκδοση)

Ο Αϊ-Γιάννης από ΑΝΑ με την κρήνη. 
Φωτογραφία: Θανάσης Γέρμανος.

[…] Οι μονόκλιτες ξυλόστεγες βασιλικές έχουν μικρές διαστά­σεις και είναι συνήθως ξωκλήσια. Έχουν δίρριχτη σκεπή με πλάκες προπαντιώτικες […] Έχουν μια κόγχη ημικυκλική στον ανατολικό τοίχο (Αγ. Γεώργιος κοντά στον Κισσό) και σπανιότερα τρεις (Αγ. Ιωάννης Μακρυνίτσας). […] Είναι χτισμένες με πέτρα και δεν έχουν αξιόλογο γλυπτικό ή ζωγραφικό διάκοσμο. Εξαίρεση αποτελεί η μικρή εκκλησία του Αγίου Ιωάννου Μακρυνίτσας, στην κεντρική πλατεία του χωριού, που έχει επιμελημένη ισόδομη τοιχοποιία, χτιστό δυτικό και νότιο υπόστεγο (εξωνάρθηκα) και πλούσια γλυπτική διακόσμηση.[…]

 (Κίτσου Μακρή-Αρχιτέκτων Δήμος Ζηπανιώτης-Αθήνα 1957)

Φωτογραφία: Θανάσης Γέρμανος

* Ευχαριστώ το Θανάση Γερμ. για την παραχώρηση των όμορφων φωτογραφιών του

** Ευχαριστώ τη Δήμητρα Παπαδ... για την απόδοση-μετάφραση!