 |
| Καραμπασιώτες κιρατζήδες και σουστιέρηδες |
Το επάγγελμα τού αγωγιάτη, που στα παλιότερα χρόνια ήταν απ’ τα πρώτα, άρχισε σιγά σιγά να εξαφανίζεται και από το Πήλιο, ξεκινώντας από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Στο σβήσιμό του πήρε μαζί κι ένα κόσμο ολόκληρο! Λογικό ήταν, αφού όλες οι μεταφορές γίνονταν με τα υποζύγια! Πήρε λοιπόν, μια πολυάνθρωπη ομάδα «τύπων» με πολλά ανέκδοτα της σκληρής μα κι ελεύθερης ζωής τους, που τις περισσότερες ώρες τους τις περνούσαν στα ανηφορικά καλντερίμια και στα καπνισμένα χάνια... Και τέτοια υπήρχαν στο Πήλιο παντού και σ’ όλο το μήκος και πλάτος του, τουλάχιστον ως τα 1903, που κατασκευάστηκε το πηλιορείτικο τρενάκι ως τις Μηλιές!
Όταν άρχισαν να φτιάχνονται οι πρώτοι «αμαξόδρομοι» στις αρχές του 20ου αιώνα, άρχισαν να κυκλοφορούν οι «άμαξες» -κυρίως στο Βόλο- για τη μεταφορά προσώπων και οι «σούστες»(=δίτροχα κάρα) για τη μεταφορά προϊόντων κι εμπορευμάτων (φρούτων, ελιάς, λαδιού, κρασιού, κουκουλιών, κάστανων, καρυδιών, ξυλείας, κάρβουνων, δερμάτων, οικοδομικών υλικών και μεταποιημένων προϊόντων).
Τότε οι κιρατζήδες εξελίχτηκαν σε «αμαξάδες» και σε «σουστιέρηδες».
Αργότερα -την εποχή κυριαρχίας του αυτοκινήτου- οι ίδιοι οι αγωγιάτες θα μετεξελίξουν το επάγγελμα σε «φορτοταξί», «αγοραίο», «τρίκυκλο», και «φορτηγό» Δ-ημόσιας Χ-ρήσης και πολλοί απ’ αυτούς θα γίνουν αυτοκινητιστές και οδηγοί.
Και σήμερα σε κάποια απ’ τα χωριά μας (βλ. Άγ. Λαυρέντη, Μακρινίτσα), υπάρχουν σημεία τους που «δεν τα πατάει η ρόδα», οπότε οι μεταφορές συνεχίζουν να γίνονται από ντόπιους ελάχιστους πια αγωγιάτες. Το ίδιο γίνεται και στο δάσος με τη μεταφορά της ξυλείας.
Αλλά, ας επανέλθουμε στους «κιρατζήδες».
Ένα απ’ τα χαρακτηριστικά των αγωγιατών ήταν και η λακωνικότητά τους!
Αν στα χάνια και στα κρασοπουλειά άφηναν τους καημούς και τις χαρές τους ν’ αποκαλυφθούν με τα τραγούδια τους, τις διηγήσεις και τα διαρκή χωρατά τους, στο δρόμο, στα ατέλειωτα και κουραστικά πηλιορείτικα ανηφορικά «καγκιόλια», ήτανε φειδωλοί στην κουβέντα τους.
Έτσι όταν δυο κιρατζήδες αντάμωναν, μ’ αντίθετη ο καθένας διεύθυνση, η συνεννόηση τις περισσότερες φορές γινότανε με. ..μονοσύλλαβες λέξεις, που δεν χρειάζονταν ούτε πολλή φωνή ούτε και ώρα για «χασομέρια».
Και τα πιο εύχρηστα απ’ τα μονοσύλλαβα αυτά συνήθως ήταν:
— Ε!...(που σήμαινε, Καλημέρα)
— Πού...; (πού πηγαίνεις;)
— Κα... (Κάστρο, στο Βόλο)
— Τι...(τι θα κάνεις)
— Α!... ή ψω...(ν’ αγοράσω άχυρο ή να πάρω ψώνια ή να πάρω αγώγι γενικά).
Το γλωσσικό αυτό ιδίωμα των αγωγιατών –η γλώσσα του συναφιού τους- δεν υπάρχει πια. Χάθηκε όπως και το επάγγελμα! Παλιότερα οι νεώτεροι τα χρησιμοποιούσαν για περιγελαστικά…
Ο κοσμοκαλόγερος αγιολαυρεντίτης ιστοριοδίφης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης σε μια στατιστική του 1881 για τα επαγγέλματα, καταγράφει τους Πηλιορείτες κιρατζήδες που είναι αρκετές εκατοντάδες. Συγκεκριμένα λέει: «Κατ' επιτηδεύματα του 1881 -Αγωγιάται 587».
Σήμερα επαγγελματίες κιρατζήδες δεν απόμειναν πουθενά στην Ελλάδα. Στο Αγιονόρος που υπήρχαν ως πριν από 20-30 χρόνια, αντικαταστάθηκαν με ταξί-πουλμανάκια… Κι εκεί τους έχει φάει η «ρόδα» !
Ο τσαγκαραδιώτης λόγιος Γεωρ. Αδρακτάς στο περιοδικό ΕΒΔΟΜΑΣ στα 1889, γράφει σ’ ένα κείμενό του για τους αγωγιάτες του φημισμένου βουνού:
[ Η συγκοινωνία επί του Πηλίου γίνεται ως επί το πλείστον δι’ ημιόνων. Οικογενειάρχαι, ουδέν άλλο έχοντες επάγγελμα, ζώσιν εκ των αγωγείων, άτινα λαμβάνουσι την μεταφοράν των ταξειδιωτών από των χωρίων αυτών μέχρι του Βόλου ή και τανάπαλιν, παρακολουθούσι δε καθ’ όλον το διάστημα, διά μέσου πυκνών δασών εξ οξειών και δι’ ατραπών δυσβάτων, πεζοί την ημιονόν των και ενίοτε περιπατούσι καθ’ όλην την ημέραν, πολύ προ της ανατολής του Ηλίου μέχρι του μεσονυκτίου, και πέραν έτι, εν ανάγκη.
Περιποιούνται δε τόσον τα ζώα των, όσον δεν περιποιούνται ουδέ το ίδιον εαυτών σώμα ουδέ την οικογένειάν των. Κι εκείνα είνε τόσον ευπειθή εις τα προστάγματά των, ώστε θαυμάζει τις πως π.χ. εις έν «όξω» ! του αγωγέως απομακρύνονται βράχον ή δένδρον, κείμενον εν τη οδώ, πλησίον τού οποίου αν διήρχοντο, ήθελον κτυπήση τον πόδα του επιβάτου ή καταστρέψη τας αποσκευάς του. […]
Όταν άρχισαν να φτιάχνονται οι πρώτοι «αμαξόδρομοι» στις αρχές του 20ου αιώνα, άρχισαν να κυκλοφορούν οι «άμαξες» -κυρίως στο Βόλο- για τη μεταφορά προσώπων και οι «σούστες»(=δίτροχα κάρα) για τη μεταφορά προϊόντων κι εμπορευμάτων (φρούτων, ελιάς, λαδιού, κρασιού, κουκουλιών, κάστανων, καρυδιών, ξυλείας, κάρβουνων, δερμάτων, οικοδομικών υλικών και μεταποιημένων προϊόντων).
Τότε οι κιρατζήδες εξελίχτηκαν σε «αμαξάδες» και σε «σουστιέρηδες».
Αργότερα -την εποχή κυριαρχίας του αυτοκινήτου- οι ίδιοι οι αγωγιάτες θα μετεξελίξουν το επάγγελμα σε «φορτοταξί», «αγοραίο», «τρίκυκλο», και «φορτηγό» Δ-ημόσιας Χ-ρήσης και πολλοί απ’ αυτούς θα γίνουν αυτοκινητιστές και οδηγοί.
Και σήμερα σε κάποια απ’ τα χωριά μας (βλ. Άγ. Λαυρέντη, Μακρινίτσα), υπάρχουν σημεία τους που «δεν τα πατάει η ρόδα», οπότε οι μεταφορές συνεχίζουν να γίνονται από ντόπιους ελάχιστους πια αγωγιάτες. Το ίδιο γίνεται και στο δάσος με τη μεταφορά της ξυλείας.
Αλλά, ας επανέλθουμε στους «κιρατζήδες».
Ένα απ’ τα χαρακτηριστικά των αγωγιατών ήταν και η λακωνικότητά τους!
Αν στα χάνια και στα κρασοπουλειά άφηναν τους καημούς και τις χαρές τους ν’ αποκαλυφθούν με τα τραγούδια τους, τις διηγήσεις και τα διαρκή χωρατά τους, στο δρόμο, στα ατέλειωτα και κουραστικά πηλιορείτικα ανηφορικά «καγκιόλια», ήτανε φειδωλοί στην κουβέντα τους.
Έτσι όταν δυο κιρατζήδες αντάμωναν, μ’ αντίθετη ο καθένας διεύθυνση, η συνεννόηση τις περισσότερες φορές γινότανε με. ..μονοσύλλαβες λέξεις, που δεν χρειάζονταν ούτε πολλή φωνή ούτε και ώρα για «χασομέρια».
Και τα πιο εύχρηστα απ’ τα μονοσύλλαβα αυτά συνήθως ήταν:
— Ε!...(που σήμαινε, Καλημέρα)
— Πού...; (πού πηγαίνεις;)
— Κα... (Κάστρο, στο Βόλο)
— Τι...(τι θα κάνεις)
— Α!... ή ψω...(ν’ αγοράσω άχυρο ή να πάρω ψώνια ή να πάρω αγώγι γενικά).
Το γλωσσικό αυτό ιδίωμα των αγωγιατών –η γλώσσα του συναφιού τους- δεν υπάρχει πια. Χάθηκε όπως και το επάγγελμα! Παλιότερα οι νεώτεροι τα χρησιμοποιούσαν για περιγελαστικά…
Ο κοσμοκαλόγερος αγιολαυρεντίτης ιστοριοδίφης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης σε μια στατιστική του 1881 για τα επαγγέλματα, καταγράφει τους Πηλιορείτες κιρατζήδες που είναι αρκετές εκατοντάδες. Συγκεκριμένα λέει: «Κατ' επιτηδεύματα του 1881 -Αγωγιάται 587».
Σήμερα επαγγελματίες κιρατζήδες δεν απόμειναν πουθενά στην Ελλάδα. Στο Αγιονόρος που υπήρχαν ως πριν από 20-30 χρόνια, αντικαταστάθηκαν με ταξί-πουλμανάκια… Κι εκεί τους έχει φάει η «ρόδα» !
Ο τσαγκαραδιώτης λόγιος Γεωρ. Αδρακτάς στο περιοδικό ΕΒΔΟΜΑΣ στα 1889, γράφει σ’ ένα κείμενό του για τους αγωγιάτες του φημισμένου βουνού:
[ Η συγκοινωνία επί του Πηλίου γίνεται ως επί το πλείστον δι’ ημιόνων. Οικογενειάρχαι, ουδέν άλλο έχοντες επάγγελμα, ζώσιν εκ των αγωγείων, άτινα λαμβάνουσι την μεταφοράν των ταξειδιωτών από των χωρίων αυτών μέχρι του Βόλου ή και τανάπαλιν, παρακολουθούσι δε καθ’ όλον το διάστημα, διά μέσου πυκνών δασών εξ οξειών και δι’ ατραπών δυσβάτων, πεζοί την ημιονόν των και ενίοτε περιπατούσι καθ’ όλην την ημέραν, πολύ προ της ανατολής του Ηλίου μέχρι του μεσονυκτίου, και πέραν έτι, εν ανάγκη.
Περιποιούνται δε τόσον τα ζώα των, όσον δεν περιποιούνται ουδέ το ίδιον εαυτών σώμα ουδέ την οικογένειάν των. Κι εκείνα είνε τόσον ευπειθή εις τα προστάγματά των, ώστε θαυμάζει τις πως π.χ. εις έν «όξω» ! του αγωγέως απομακρύνονται βράχον ή δένδρον, κείμενον εν τη οδώ, πλησίον τού οποίου αν διήρχοντο, ήθελον κτυπήση τον πόδα του επιβάτου ή καταστρέψη τας αποσκευάς του. […]
 |
| Ζαγοριανοί κιρατζήδες κουβαλάνε μήλα (από το ιστολόγιο του φίλτατου Αντώνη Ζ. volosmagnisia.wordpress.com) |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου