Έρχετ’ η Παναγία, μπάρμπα !

Πέρασε η γιορτή της Παναγίας και  αξίζει να δούμε τις σε παλιότερα (;) χρόνια αγυρτείες κάποιων ιερωμένων «χριστεμπόρων» (=ιεροκάπηλων), μέσα από τρία κείμενα του Γεωργίου Δροσίνη και του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη: 

----------------------------------------------------------------------------------------------------

[…]  Δεκάς πυροβολισμών περί την δείλην της παρελθούσης τρίτης αφυπνίσασα την ηχώ των βουνών της κοιλάδος έκανε κ’ εμέ να σπεύσω έκπληκτος προς τον εξώστην μου. Ηύξησε δ’ έτι μάλλον η έκπληξίς μου, ότε είδον ολόκληρον το χωρίον σπεύδον προς ωρισμένον σημείον, ως αν εγνώριζον  πυροβολισμών την αιτίαν , ως αν ανέμενον ανέμενον αυτούς εις συμφωνημένον σημείον.  Κράξας παιδίον σπεύδον συν τοις άλλοις και ερωτήσας έλαβον την εξής απόκρισιν :

Έ ρ χ ε τ’  η  Π α ν α γ ί α,  μ π ά ρ μ π α !

Kαι πράγματι πριν ή προφθάσω να σκεφθώ τι είδους έλευσις Παναγίας ήτο η διά πυροβολισμών ούτω μηνυθείσα, είδον μεγάλην συνοδίαν προβαίνουσαν μέσω του δάσους, τη βοηθεία δε του τηλεσκοπίου μου διέκρινα ήδη ζεύγος καλογήρων εφίππων, ερυθρόν τι σχήμα ορθογώνιον κρατούμενον υπό τινος, πλήθος δε χωρικών του τε ωραίου και ασχήμου φύλου ακολουθούν την λιτανείαν. Η συνοδία ολονέν επλησιαζεν, ηκούοντο δ’ ευκρινώς  τα  Κ ύ ρ ι ε  Ε λ έ η σ ο ν  των πιστών. Αφ’ ετέρου οι σπεύσαντες προς υπάντησιν  χωρικοί εγονυπέτουν και εσταυροκοπούντο και έκλινον μέχρι της γης την κεφαλήν. Το θέαμα ήτο αληθώς γραφικώτατον• μέσω των πρασίνων δένδρων και θάμνων οι χρυσίζοντες στολισμοί   των γυναικών , στίλβοντες υπό τας ακτiνας του κατερχομένου ηλίου, ωμοίαζον προώρως ανατείλαντα άστρα και -ίνα εμμείνω  εις την παραβολήν μου, αθλίαν ίσως- αι κόκκιναι αυτών εμπροσθέλαι κολπούμεναί  πως υπό ελαφρού ανέμου , ομοίαζον τα της δύσεως ροδοσύννεφα.

Οπότε η λιτανεία αφίκετο ως την πλατείαν του χωρίου κατήλθον κ’ εγώ εκεί. Το αίνιγμα ελύθη• η έλευσις της Παναγίας δεν ήτο άλλο ή η άφιξις ζεύγους καλογήρων, οίτινες ενοικιάζοντες διά πλειοδοτικής δημοπρασίας, (αντί 5,000 δρ. εφέτος νομίζω) μεγάλην εικόνα της Θεοτόκου αργυρότευκτον και ογκωδες αργυρούν κιβώτιον πλήρες, αγίων λειψάνων, αναχωρούσιν από του Μοναστηρίου της Σούρπης και περιάγοντες ταύτην ανά την Ήπειρον και Θεσσαλίαν και Εύβοιαν και Φθιώτιδα, εκμεταλλεύονται την ευπιστίαν των χωρικών αναγιγνώσκοντες αυτοσχεδίους ευχάς περί εξοντώσεως της ακρίδος, της μηνιγγίτιδος, των τυφοειδών πυρετών και της από πάσης ασθενείας και κακού απαλλαγής, των τε ανθρώπων, ζώων, δένδρων, αμπέλων και  λ α γ χ ά ν ω ν. Πληρούσι δι’ ούτως αφθόνως τας μεν κοιλίας ορνίθων, τα δε θυλάκια αργύρου τόσου, ώστε και το ενοίκιον των ιερων κτημάτων να δώσωσι και διά τους ευσεβείς αυτών κόπους ν’ αποζημιωθώσιν. Η εικών προορισθείσα ούτως υπ’ αυτών αιωνίως να οδοιπορή ωνομάσθη  Π α ν α γ ί α  η  Ξ ε ν ι ά.  Ήρχοντο δ’ εκ του χωρίου Αγριοβοτανιού, και αι γυναίκες, προ πάντων δ’ αι κόραι, αίτινες σπανιώτατα εξέρχονται των ορίων του χωρίου αυτών  εύρον την ευκαιρίαν υπό την σκέπην της Θεομήτορος να έλθωσι μέχρι Γουβών ως συνοδοί. Μ’ εξέπληξεν η έκτακτος όλως ασχημία αυτών και οι κατά μοιραίαν αντίθεσιν λαμπροί στολισμοί των,  η  α ρ μ α τ ω σ ι α ί ς των, ως λέγουσι κοινώς εδώ.

Και εστήθη η εικών εν τη πλατεία, και είπον οι καλόγεροι το ευαγγέλιον του Λαζάρου (αγνοώ διατί) και χρήμα ουκ ολίγον κατετέθη εν ταις παλάμαις αυτών.

Εννοείται ότι δεν είχον διόλου όρεξιν να τους φιλοξενήσω εν τω πύργω μου•  κατέλυσαν λοιπόν εν των οίκω ευπόρου τινός χωρικού, την δε πρωίαν της τετάρτης ελειτούργησαν εν τω μικρώ εκκλησιδίω της Αγίας Παρασκευής […]

Εννοείται ότι έσπευσα εις την λειτουργίαν, διότι λειτουργίαι ενταύθα είνε τι σπάνιον φαινόμενον συμβαίνον δις ή τρις του ενιαυτού […]

Ο ιερεύς του χωρίου είναι νέος, ευφυής, εγγράμματος, γλυκύς, μειδιών, τιμιώτατος και αγαπώμενος διά τούτο υπό πάντων, τοιούτος οίον θα ευχόμην εις πάντα τα χωρία της Ελλάδος.  Αν δ’ ελειτούργει μόνος θα συνεπληρούτο θαυμασίως η του όλου αρμονία. Αλλ’ ήσαν ακόμη οι δύο  ε ν ο ι κ ι α σ τ α ί   κ α λ ό γ η ρ ο ι, οι κάπηλοι αυτοί της θρησκείας, οι εν ονόματι αγίου ονόματος καταληστεύοντες τους ταλαίπωρους χωρικούς. Απαίσιοι αμφότεροι τας όψεις […] Αγράμματοι, ψάλλοντες άλλ’ αντ’ άλλων και αναγινώσκοντες συλλαβιστά. Ομιλούντες βήχοντες, φταρνιζόμενοι, χασμώμενοι, τοσούτον εβεβήλουν την πρώτην εντύπωσιν, τοσούτον εβεβήλουν τον ιερόν εκείνον τόπον, ώστε βεβαίως αν οι παριστάμενοι χριστιανοί ήσαν ήττον μωρόπιστοι θα αποδίωκον αυτούς του ναού, και ούτω παυούσης της τελουμένης ιεροσυλίας, θα ετελείτο υπό μόνου του αξίου ιερέως αυτών ήσυχος, τακτική, ευσεβής ιεροτελεστία.

Μετά το τέλος της λειτουργίας ετελέσθη αγιασμός […] Μετά τον αγιασμόν περιάγοντες ανά τους οίκους πάντων την ιεράν εικόνα και τα άγια λείψανα, εφορολόγησαν τετάρτην ήδη φοράν τους ταλαιπώρους χωρικούς την μεγίστην φορολογίαν, την του σίτου. Εν καταστίχω εγγράφουσιν τι έκαστος θα δώση…. εις την Παναγίαν, όταν μετρήση το αλώνιόν του. […] και η όλη εγγραφή ανέρχεται εις κοιλά 12, δραχμάς 100 περίπου …διά την Παναγίαν ! […]

5 Ιουλίου 1882 –ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ

(ΕΣΤΙΑ, τχ 344, 1882)

----------------------------------------------

[…] Η μονή της Ξενιάς έχει σήμερον κατοίκους 13 ιερομονάχους […] Άπαντες εισί πλούσιοι, η δε μονή ευρίσκεται εις βαρέα χρέη. Τούτο δε κατορθώνουσιν οι ιερομόναχοι διά της ικανότητος και δραστηριότητός των, διότι οι ευλογημένοι δεν αφήνωσιν ούτε πόλιν, ούτε κωμόπολιν, ούτε χωρίον, ούτε καλύβην άνευ ευλογίας και χάριτος της αγίας εικόνος της Θεοτόκου. Προς ευκολίαν δε των πτωχών δέχονται και ελαιόλαδον, δημητριακούς καρπούς και άλλα εδώδιμα, τα οποία οι καλοί μας πατέρες πωλούσι πάλιν εις το ίδιον χωρίον προς όφελος δήθεν των πτωχών. Προς τούτοις δε χάριν της Παναγίας δέχονται και σκεύη αργυρά πεπαλαιωμένα […] 

Το πάλαι οι μοναχοί ειργάζοντο σωματικώς […] Ούτοι οι ευλογημένοι εργάζονται πνευματικώς. Περιέρχονται άπαντα τα μέρη της Ελλάδος όπως αγιάσωσι τους χριστιανούς διά της εισόδου της εικόνος της Θεοτόκου […] Όταν περιέρχωνται μετά της εικόνος τας επαρχίας, δήμους και χωρία τάζουσιν εις τους χριστιανούς λαγούς με πετραχήλια […] Ουχί μόνον τους απλοϊκούς απατώσιν, αλλά και τους νουνεχείς άρχοντας […]

(Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ, Βώλος, Σεπτέμβριος 1891)

----------------------------------------------

Τινές με κατηγορούσιν ότι ειμί άθεος, διότι δεν εδέχθην την εικόνα της Παναγίας των Τρικέρων εν τη οικία μου, όπως ο ιερεύς ο φέρων αυτήν μετά τριών άλλων αναγνώση έμπροσθεν αυτής παράκλησιν.

Ναι, είναι αληθές ότι δεν εδέχθην την εικόνα της Παναγίας των Τρικέρων εν τη οικία, αλλά διά τούτο δεν ειμί άθεος, διότι έχω τέσσαρας εικόνας της Θεοτόκου, ας σέβομαι και τιμώ κατά την διάταξιν της 7^ης  οικουμ. συνόδου το δόγμα της ημετέρας ανατολικής εκκλησίας, μία δε εξ αυτών των τεσσάρων εικόνων έχω εν τω προσκυνηταρίω τω εν τη οικία μου, εν ω υπάρχουσι και άλλων αγίων εικόνες και καίω έμπροσθεν αυτών κανδήλαν. Δεν εδέχθην την εικόνα της Παναγίας Τρικέρων ίνα μη αμαρτήσω εις τον πανάγαθον Θεόν και εις αυτήν την Παναγίαν διότι θα απέδιδον την χάριν της Θεοτόκου εις μίαν και μόνην εικόνα ή διότι είναι παλιά ή διότι είναι επίχρυσος ή δι’ άλλην αιτίαν. Εγώ πιστεύω ότι όλαι αι εικόνες της Θεοτόκου έχουσι μίαν και την αυτήν χάριν. Αν λοιπόν δεν έχωσι την χάριν της Θεοτόκου όλαι αι εικόνες αυτής διά ποίον λόγον ανάπτομεν κανδήλας και ασπαζόμεθα αυτάς; Βεβαίως διότι έχουσι την αυτήν χάριν οίαν έχει και η εικών της Παναγίας των Τρικέρων και της Παναγίας Ξενιάς και άλλην, άλλως δεν θα εσεβόμεθα και δεν θα ησπαζόμεθα αυτήν και ηνάπτομεν κανδήλας. Και διά δεύτερον λόγον δεν εδέχθην αυτήν διά να μην ενισχύσω την οκνηρίαν των περιφερόντων αυτήν ιερέων, διότι οι ενισχύοντες την οκνηρίαν αμαρτάνουσι. 
Βεβαίως οι περιφέροντες τας αγίας εικόνας και τα άγια λείψανα δεν φέρουσιν αυτά ίνα αγιάσωσι τους πιστούς χριστιανούς, αλλ’ όπως φορολογήσωσιν αυτούς.

(Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ, Βώλος, Οκτώβριος 1891)