Το ολοκαύτωμα των Μηλεών το 1943

Μια ακόμη μαύρη σελίδα στην Τοπική μας Ιστορία...

ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΩΝ ΜΗΛΕΩΝ  της Δευτέρας 4 Οκτωβρίου του 1943.

[…] Αφού οι Γερμανοί επεβλήθησαν απολύτως εντός του Βόλου και επεξέτειναν την δραστηριότητά των εις όλην την δυτικήν πλευράν του Πηλίου, κατά τρόπον μάλλον αποτελεσματικόν, ήρχισαν να στρέφουν την προσοχήν των προς το Νότιον Πήλιον.

Εν τω μεταξύ διά το τελευταίον δεκαήμερον του Σεπτεμβρίου 1943 ο ταγματάρχης διοικητής των Ες - Ες  Ρίκερτ εκάλεσαν εις Βόλον όλους τους δημοσίους υπαλλήλους τις περιοχής διά να ομιλήση προς αυτούς. Ο Ρίκερτ ένα 24ωρον προτού έλθη η ημέρα της συγκεντρώσεως των υπαλλήλων, έχων πληροφορίας ότι εις τις Μηλιές ήσαν μονίμως εγκατεστημένοι αντάρτες, διέταξε μηχανοκίνητον τμήμα τής υπ’ αυτόν δυνάμεως να διενεργήση εκκαθαριστικήν επιχείρησιν. Η μετάβασις των Γερμανών προς Μηλιές εγένετο διά του Δέλτα Αργαλαστής- Νεοχωρίου διότι η γέφυρα εντεύθεν των Μηλεών επί της οδού προς Βόλον είχεν ανατιναχθή υπό των ανταρτών και ήτο αδύνατος η διέλευσις αυτοκινήτων.

Περί της κινήσεως όμως αυτής των Γερμανών επληροφορήθησαν άμεσως οι αντάρται, οι οποίοι και έσπευσαν να ενεδρεύσουν ανατολικώς των Μηλεών επί της θέσεως «Μπακίνια», η οποία δεσπόζει της οδού. Η γερμανική φάλαγξ απετελείτο από σαράντα περίπου αυτοκίνητα.

Μετά παρέλευσιν ώρας περίπου ενεφανίσθη επί του δρόμου ένα μικρό γερμανικό αυτοκίνητο, επί του οποίου επέβαινον ο ταγματάρχης διοικητής της φάλαγγος και ένας λοχίας. Μόλις αυτό επλησίασε εδέχθη πυκνά πυρά των ανταρτών. Οι δύο Γερμανοί κατέρχονται του αυτοκινήτου και εκτοξεύουν αμέσως φωτοβολίδας, ζητούντες ενίσχυσιν. Αμέσως όμως οι δύο αντάρται επιτίθενται εναντίον των και τους τραυματίζουν βαρέως. Προηγήθη πάλη κατά την οποίαν τραυματίζονται θανασίμως και οι εφορμήσαντες αντάρται. Ο ταγματάρχης και ο λοχίας, παρά τα τραύματά των κατορθώνουν και σύρονται εις πυκνούς παρακειμένους θάμνους, όπου εκρύβησαν εν αναμονή της φάλαγγος. Αυτή ωστόσον, λόγω βλάβης ενός προπορευομένου αυτοκινήτου, το οποίον εφρασε τον δρόμον καθυστερεί. Όταν δε τελικώς εκινήθη και έφθασεν εις τον τόπον της συμπλοκής δεν εύρεν εκεί τον διοικητήν της και τον λοχίαν. 

Τους ανεζήτησαν οι Γερμανοί αλλά ματαίως. Διότι και οι δύο είχαν καταφύγει εντός μικρής σπηλιάς, όπου και εξέπνευσαν.

Ολόκληρος η δύναμις της φάλαγγος ενεργεί τώρα ευρείαν αναζήτησιν. Ψάχνουν παντού οι άνδρες των Ες - Ες, ενώ ταυτοχρόνως πολυβολούν προς πάσαν κατεύθυνσιν αδιακρίτως. Από αδέσποτη δε σφαίρα εφονεύθη κατά την ημέραν εκείνην ο εκ Μηλεών Χατζηγιάννης, επιβαίνων του ζώου του.

Μετά την συμπλοκήν οι αντάρται αποσύρονται και οι Γερμανοί κατορθώνουν περί την 5ην απογευματινήν της Κυριακής 25ης Σεπτεμβρίου 1943 να εισέλθουν εις Μηλιές. Συλλαμβάνουν όσους εκ των κατοίκων ευρίσκοντο εις την πλατείαν.

Την νύκτα οι Γερμανοί παρέμειναν εντός των Μηλεών. Είχον την εντύπωσιν ότι ο ταγματάρχης και ο λοχίας των ήσαν εν ζωή. Το πρωί της Δευτέρας επαναλαμβάνουν τας αναζητήσεις. Άκαρποι όμως και αυταί. Τότε αποστέλλουν προς τους αντάρτας ως αγγελιοφόρον τον αγροφύλακα και ζητούν διαπραγματεύσεις διά την απελευθέρωσιν των δύο αιχμαλώτων. Ο αγροφύλαξ φυσικά δεν έπέστρεψεν, αλλ’ οι Γερμανοί επιμένουν και στέλνουν την Τρίτην, Τετάρτην και Πέμπτην νέους αγγελιαφόρους. Προσφέρουν ανταλλάγματα προς τους αντάρτας διά την απόδοσιν των αιχμαλώτων, ως ενόμιζον, βαθμοφόρων των.

Αλλά και οι αποσταλέντες αγγελιοφόροι δέν έπέστρεψαν εις τις Μηλιές. Εφοβήθησαν διά την περαιτέρω εξέλιξιν των γεγονότων άπαξ ο ταγματάρχης και ο λοχίας των Γερμανών δεν ανευρίσκοντο και επροτίμησαν να παραμείνουν μακράν από το χωριό.

Οι Γερμανοί μετά από τόσην άκαρπον αναζήτησιν, εγκαταλείπουν την πρωΐαν της Παρασκευής 1ης Οκτωβρίου τις Μηλιές έχοντες μαζύ των ως ομήρους 13 κατοίκους του χωρίου και επιστρέφουν εις τον Βόλον.

Μένεα πνέων ο φοβερός φρούραρχος Ρίκερτ διά την εξαφάνισιν του συναδέλφου του ταγματάρχου και του λοχίου αποφασίζει την λήψιν αμέσων και δραστικών μέτρων ώστε να εκβιάση απελευθέρωσιν των γερμανών αιχμαλώτων.

Ούτω καλεί εις την Λέσχην της «Εξωραϊστικής» όπου εν τω μεταξύ είχε εγκαταστήσει την διοίκησίν του, τους εκπροσώπους των διαφόρων άρχων της πόλεως. Αυτοί ήταν οι Ιωάννης Πανταζίδης, νομάρχης, Νικόλαος Σαράτσης, δήμαρχος, Φλωρογούλας, εισαγγελεύς, Αλέξανδρος Μέρος, διευθυντής του «Ταχυδρόμου», Τάκης Οικονομάκης, διευθυντής της «Θεσσαλίας», Σωκρ. Παπαϊωάννου, γυμνασιάρχης, Γεώρ. Κοντοστάνος, πολιτικός μηχανικός,, Παπαδόγιαννης, τελώνης και άλλοι προϊστάμενοι δημοσίων υπηρεσιών.

Ο Ρίκερτ ευθύς μόλις συνεκεντρώθησαν οι προσκληθέντες, διέταξε περιορισμόν αυτών εντός του κτιρίου, τοποθετηθέντων διπλών σκοπών. Έκπληκτοι οι συλληφθέντες διεπίστωναν ότι έμελλαν να είναι τα θύματα των γερμανικών αντιποίνων. Ο Ρίκερτ κάμει διαλογήν των πρώτων δέκα προς άμεσον ετέλεσιν, ενώ παραλλήλως διατάσσει και ενεργούνται συλλήψεις αδιακρίτως εις τους δρόμους 300 ακόμη πολιτών οι οποίοι και εγκλείονται εις τους στρατώνας της Νέας Ιωνίας.

Ατμόσφαιρα απερίγραπτης ανησυχίας και αγωνίας απλώνεται παντού εις τον Βόλον και εις την πλησίον περιοχήν. Ο κίνδυνος να εκτελεσθούν δεκάδες αθώων συμπολιτών είναι μεγάλος. Μία είδησις όμως,η είδησις ότι ανευρέθησαν νεκροί πλησίον των Μηλεών ο γερμανός ταγματάρχης και ο λοχίας επέπρωτο να αποβή σωτηρία διά την ζωήν τόσων και τόσων αθώων.

Αμέσως διατάσσεται το απόγευμα του Σαββάτου υπό του Ρίκερτ μία φάλαγξ γερμανικων αυτοκινήτων να κινηθή προς Μηλιές. Οι Γερμανοί έφθασαν εις το χωριό, παρέλαβον τούς δύο νεκρούς των και χωρίς να πειράξουν κανέναν, ανεχώρησαν επιστρέφοντες εις Βόλον.

Με κατάπληξιν αλλά και χαράν οι Μηλιώτες είδον τους γερμανούς να  φεύγουν χωρίς να προβαίνουν εις αντίποινα, και εχάρησαν φυσικά όσον ποτέ άλλοτε διότι εγλύτωσαν από το μένος της εκδικήσεως των γερμανών. Δεν εφαντάζοντο οι δυστυχείς τι τους ανέμενε μετά διήμερον.

Οι αντάρται παρέλαβον και αυτοί τους δύο νεκρούς των και την επομένην, Κυριακήν, τους εκήδευσαν μετά πομπών, μετέχοντος της κηδείας ολοκλήρου του πληθυσμού του χωρίου.

Η ανεύρεσις νεκρών των δύο γερμανών βαθμοφόρων, είχεν ως αποτέλεσμα να αντιμετωπίση ο Ρίκερτ κατ’ άλλον τρόπον το θέμα των αντιποίνων. Κατόπιν πολλών προσπαθειών καταβληθεισών και υπό τού κ. Σέφελ, ο γερμανός φρούραρχος διατάσσει την τμηματικήν απόλυσιν των συλληφθέντων εις Βόλον προκρίτων και άλλων ατόμων. Παραλλήλως όμως διατάσσει όπως ενωρίς το πρωί της Δευτέρας 4ης Οκτωβρίου μεταβή εις Μηλιές δύναμις των Ες -Ες διά να εκδικηθή. Περί την 8ην πρωϊνήν η φάλαγξ είχεν φθάσει εις το Μαλάκι, αλλ’ η ανατίναξις υπό των ανταρτών μικράς γεφύρας επί του δρόμου τούς καθυστερεί κάπως. Την 11.30 π.μ. όμως οι Ες-Ες επλησίασαν και εισβάλλουν εις Μηλιές, αφού εχωρίσθησαν εις τρία τμήματα, με κατεύθυνσιν ένα έκαστον προς τον σιδηροδρομικόν σταθμόν, το αγροκήπιον και το κέντρον του χωριού. Με πραγματικήν λύσσαν οι Γερμανοί εξαπολύονται εναντίον των κατοίκων, τους συλλαμβάνουν, ενώ ταυτοχρόνως λεηλατούν τα πάντα, σκοτώνουν τά ζώα καί δάζονν φω-τιά εις τα σπίτια το θέαμα δεν περιγράφεται. Εντός ολίγων λεπτών αι Μηλιές φλέγονται. Τετρακόσια πενήντα σπίτια γίνονται παρανάλωμα του πυρός. Πυκνοί καπνοί καλύπτουν το χωριό, ενώ ακούγονται αι οιμωγαί και απελπισμέναι κραυγαί των καιομένων ζωντανών έντός τών ο κιών οί οποίοι δέν κατώρθωσαν νά έξέλθουν.

Οι συλληφθέντες οδηγούνται καθ’ ομάδας προς τον  σιδηροδρομικόν σταθμόν όπου οι Γερμανοί διαχωρίζουν τους ξένους από τους ντόπιους και τους ηλικιωμένους από τους μη ηλικιωμένους. Όσοι εξηρέθησαν κλείονται εντός του κτιρίου του μηχανοστασίου. Οι άλλοι διετάχθησαν να συγκεντρωθούν πίσω ακριβώς από τον σταθμό. Τρεις τρεις τους εκτελούσαν οι θηριώδεις, Ες -Ες και υπό τους ήχους μουσικής γραμμοφώνου που είχε τοποθετηθή προ των γραφείων του σταθμού. Πώρωσις πρωτοφανής. Οι εκτελούμενοι έπιπτον εντός του χειμάρρου. Φρικιαστικόν ήτο το σύμπλεγμα των πτωμάτων. Φρικωδέστερον δε το θέαμα των ανοιγμένων κεφαλών και των αποκομμένων από τις ριπές πτωμάτων.

Οι εκτελεσθέντες είναι : Ο ιατρός Γ. Φαρδέλλος, ο γεωπόνος Ιω. Φιλιππόπουλος, οι Φίλ. Παύλου, Δημ. Πελεκάνος, Φοίβος Παππάς, Ιω. Χατζηγιάννης, Σίμος Μήτσιου, Άγγελος Ατσιάς, Στ. Κατσιρέλος, Απ, Σταμούλης, Α. Χαμονικολάου, Αν. Μόσχος, Βασ. Τέγος, Ανδρ. Βλάχος, Γεώργ. Κρίγκος, Δ. Μαργαρίτης, Δημ. Κουκουνάρας, Γεώργ. Καλατζής, Ελευθ. Καβούρας, Θεοφ. Τσούτσος, Αγησ. Κουτσουνούρης, Κ. Σαμουρδάνης, Αν. Κοντές, Μιχ. Βεργώνης και Δημ. Γκέκας.

Τραγικόν θάνατον εξ άλλου εντός των καιομένων οικιών των εύρον η Κυρατσώ Ατσιά, η Τριανταφυλλιά Πατσή και ο παράλυτος υιός της Ιωάννης.

Αλλά δεν ήταν μόνον αυτός ο φόρος αίματος που επλήρωσεν η πολυπαθής κωμόπολις. Δύο ημέρας ενωρίτερον την 2αν Οκτωβρίου, εξετελούντο εις την «Κίτρινην Αποθήκην» δέκα ακόμη Μηλιώτες. Αυτοί οι δέκα και οι άλλοι κάτοικοι των Μηλεών θύματα της Κατοχής εκτός των 28 που εξετελέσθησαν ή εκάησαν κατά την επιδρομήν των Ες-Ες την 4^ην Οκτωβρίου 1943 είναι οι εξής:

Συραγώ Κρίγκου, Ι. Γαζής, Ι. Σκαρλάτος, Κων. Χατζηγιάννης, Μιλτ. Πολίτης, Γραμ. Παπάς, Νικ. Κούκος, Απ. Γουργούτης, Σπ. Κουτσογιάννης, Κων. Ζήγρας, Αρ. Βεργώνης, Βας. Νίκου, Σπ. Καραβουσιάνης, Πετρ. Θεοδωρόπουλος, Τρ, Βογιατζής, Βασ. Κωστάκης, Δημ. Θεοδωρόπουλος, Σπ. Θεοδωρόπουλος, Αριστ. Μαϊτανός, Βασιλ. Σουλογιάννης, Δημ. Συκιώτης, Νικ. Χουλιαράς, Νικ. Λιάτζουρας, Δημ. Καλατζής κ. ά.

Εκ των 450 οικιών των Μηλεών αι 210 απετεφρώθησαν τελείως, ενώ αι άλλαι υπέστησαν ζημίας. 

Αυτό ήταν το ολοκαύτωμα των Μηλεών. Μια φοβερή τραγωδία από τις πλέον φοβερές της Κατοχής.

[Αντιγραφή σε μονοτονικό από τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, Βόλος, 14 & 16 Μαΐου 1961]
------------------------------------------------------------------
ΥΓ 4-10-2016 Ο φίλος γιατρός κ. Θεόδ. Γκαβαρδίνας με καταγωγή από τις Μηλιές έκανε (αλλού) το παρακάτω σχόλιο:
Theodoros Gavardinas Σήμερα φίλε δάσκαλε, η 4η Οκτωβρίου συμπίπτει με την πυρπόληση των Μηλεών και με τη δημοσιεύση σου για το μήλο φιρίκι Ετσι λοιπόν έχω να πω κάτι και για τα δύο. 
Ο ελεγκτής του μικρού του τρένου που ήρθε από το Βόλο στις Μηλιές σαν σήμερα στο ημερολόγιο του γράφει τα εξής για την στιγμη που οι γερμανοί έπαιρναν πεντε-πεντε τους Μηλιώτες για να τους πάνε πίσω από το μικρο καζελο της σκαδρας για να τους σκοτώσουν. 
Ο επικεφαλής αξιωματικός κάτω από το υπόστεγο της μικρής ταχύτητας χωρίς να συμβαίνει τίποτα, έτρωγε μήλα φιρίκια από τα εκεί γαλικία που τα είχαν φέρει για μεταφορά. 
Άρα είναι η εποχή που έχει γίνει η συλλογή τους και μεταφέρονται, όπως σωστά γραφεις, με το τρενάκι μέσα σε γαλικια και κοφινες.