Τ’ Αϊ-Γιαννιού τ' Αποκεφαλιστή

Τ’ Αϊ-Γιαννιού (*) σήμερα (29/8) κι ας δούμε μια ευτράπελη (κι όχι ασεβή) ιστοριούλα:

Κάποτε ένας Πηλιορείτης, ο Γιάννης, αγαπούσε σφόδρα μια κοπέλα του χωριού του τη Λενιώ, αλλά η λεγάμενη δεν ανταποκρινόταν στον έρωτά του.
Κάθε μέρα πήγαινε στο ξωκλήσι του αγίου του -τ’ Αϊ-Γιαννιού- και γονάτιζε μπροστά στην εικόνα του αγίου, αφού πρώτα έβγαζε τα παπούτσια του στην πόρτα:
- Αϊ-Γιάννη μ’ Πρόδρομι(ε), πες στ’ Λι(ε)νιώ να μ’ αγαπήσ’!
Μια μέρα που πήγε ξανά, έτυχε ο παπάς να βρίσκεται στο ιερό. Ο λεγάμενος δεν τον πήρε χαμπάρι κι έκανε τη γνωστή προσευχή του… Ο παπάς τού φώναξε θυμωμένα:
-Δεν είνι(ε) βρε, για τα μούτρια σ’ η Λι(ε)νιώ!
Ο Πηλιορείτης που άκουσε την αγριοφωνάρα αναπάντεχα κι έξαφνα, νόμισε πως του απάντησε ο … Αϊ-Γιάννης! Τότε βγήκε τρέχοντας και τρέμοντας απ’ το εκκλησάκι και φεύγοντας στάθηκε κι απάντησε στον άγιο:
-Μι(ε) του καπάν’ απ’ έχ’ η αγιουσύν’ σ’, καλά κάνανι(ε) κι σ’ κόψανι(ε) του κι(ε)φάλ’ !

(*) Τ’ Αποκεφαλιστή -ς <ο αποκεφαλισθείς.

Το Καρταλέικο

Το Καρταλέικο σπίτι στην Τσαγκαράδα. 

Αντιγραφή από ΣΚΟΡΠΙΕΣ ΘΥΜΗΣΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥ- Θεμιστοκλής Καρτάλης, 1964.

[…] Γιος ενός απ’ αυτούς πιθανώς του Αποστόλη ή ίσως του Γιάννη Καρτάλη(1740-1800) ήταν ο Γεώργιος ο Β΄εγγονός του πρώτου αναφερόμενου ως γενάρχη.

Από κάτι Τούρκικα κιτάπια που βρέθηκαν στο σπίτι της Τσαγκαράδας και μετά χάθηκαν μαζί με άλλα ντοκουμέντα (διαθήκες, προικοσύμφωνα, πωλητήρια κλπ.) φαίνεται ότι έζησε μεταξύ των ετών 1760 και 1880. Φέρεται ως κτίσας το σπίτι της Τσαγκαράδας που βρίσκεται στη συνοικία των Ταξιαρχών επάνω στα θεμέλια του παλαιού σπιτιού. Υπήρχε πλάκα εντοιχισμένη η οποία έγραφε ΑΝΩΚΟΔΟΜΗΘΗ 1798. Το ίδιο σπίτι αργότερα, στα 1837 νομίζω το ξανάχτισε ο παππούς ο Χατζηαντώνης. Ο τόπος εκεί γέρνει και φαίνεται ότι περιοδικά έπρεπε να χτίζεται το σπίτι ξανά για να μην πέφτη Το σπίτι αυτό στεκόνταν όρθιο με ρωγμές φυσικά και με φουσκωμένο τον μπροστινό τοίχο έως τα 1954 οπότε λόγω των ζημιών που υπέστη από τούς σεισμούς και τις καθιζήσεις του εδάφους, η οικογένεια το κατεδάφισε και σήμερα (1965) δεν υπάρχουν παρά μόνον τα θεμέλια.

Ως κτίριο είχε τη κλασσική μορφή των Πηλιορείτικων σπιτιών της εποχής εκείνης. Τρίπατο με τοίχους πάχους ενός μέτρου και πλέον. Στο ισόγειο ήταν οι αποθήκες για σιτάρια, λάδια και λοιπά τρόφιμα. Στο δεύτερο πάτωμα οι βοηθητικοί χώροι, η τραπεζαρία και το χειμωνιάτικο. Στο τρίτο τα υπνοδωμάτια και το σαλόνι, τον οντά όπως το αποκαλούσαν τότε. Τα δύο πρώτα πατώματα είχαν πολύ μικρά παράθυρα και λιγοστά με σιδερένια κάγκελα γι’ ασφάλεια. Η κεντρική πόρτα από χονδρά ξύλο καστανιάς επενδεδυμένη με σίδερο για περισσότερη σιγουριά. Άνοιγε δε με ένα τεράστιο κλειδί. Πολεμίστρες στους τοίχους και ειδικές τρύπες, από τις οποίες σε περίπτωση επιθέσεως από πειρατές έχυναν οι ένοικοι ζεματιστό λάδι στα κεφάλια των επιδρομέων. Η σκεπή όπως όλων των σπιτιών του Πηλίου σκεπάζεται με πλάκες πέτρινες από το χωριό Πρόπαν -ποτέ με κεραμίδια.[…]

Έκθεση παλιάς φωτογραφίας

Σ' αυτό το ιστολόγιο έχουν συχνά δημοσιευτεί παλιές φωτογραφίες από τη συλλογή του ακάματου συλλέκτη και φιλίστορα Νίκου Μαστρογιάννη. 

Φέτος και πριν λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε αρχικά στον αύλειο χώρο του Σχολείου των Άνω Λεχωνίων και μετά για μια εβδομάδα έκθεση παλιών φωτογραφιών στην πλατεία (που τα βραδάκια ζωντάνεψε!). 

Η παρουσίαση κι όλη η δουλειά έγιναν από τον ίδιο το συλλέκτη. Ήταν μια ανταπόδοση  "αντίδωρο" προς όλους τους συγχωριανούς που χρόνια τώρα του εμπιστευόταν τις φωτογραφίες-οικογενειακές τους θύμησες! 

Να είσαι καλά Ν. Μ.!

Παρακάτω ένα εξαιρετικό δημοσίευμα-επιστολή από τη ΘΕΣΣΑΛΙΑ της Παρασκευή 18 Αυγούστου 2017 (αντιγραφή), από κάποιον επισκέπτη (Ανωλεχωνίτικης καταγωγής) της σπουδαίας αυτής έκθεσης. Τα λέει όλα...   

Η ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΛΙΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ

Στα Άνω Λεχώνια Μαγνησίας που από Κοινότητα υπήρξαν κάποτε έδρα του τέως Δήμου Νηλείας και τα τελευταία χρόνια έδρα του Δήμου Αρτέμιδος που καταργήθηκε, παρουσιάστηκε μια φιλότιμη και επαινετή φωτογραφική προσπάθεια. Ο αξιόλογος και ακούραστος ερευνητής κ. Νίκος Μαστρογιάννης, κάτοικος αυτής της περιοχής, έκανε γνωστή την ιδιωτική του συλλογή μ’ ένα πλήθος φωτογραφιών αρχίζοντας από το 1960 και γυρίζοντας τον χρόνο πολύ πίσω. Η έκθεση ξεκίνησε από τον χώρο του Δημοτικού Σχολείου και τελείωσε στον χώρο της πλατείας με τα βαθύσκιωτα πλατάνια, δίνοντας πετυχημένη αντιμετώπιση στον καύσωνα που είχαμε. Οι επισκέπτες παραθεριστές πληροφορήθηκαν πάρα πολλά μέσα από τις παλιές φωτογραφίες και οι ντόπιοι αισθάνθηκαν μια μεγάλη συγκίνηση βλέποντας οικεία πρόσωπα περασμένων χρόνων. Αποδείχθηκε περίτρανα ότι μία παλιά φωτογραφία είναι ένα άριστο οπτικό μέσον. Έχει τη δυνατότητα αν και είναι ένα άψυχο χαρτί να ζωντανεύει την ιστορία ενός τόπου. Ιδιαίτερα και σ’ εκείνους που δεν μάθαιναν γράμματα. Γιατί η νοοτροπία και η ίδια η ζωή με τις τότε ανάγκες της δεν τους επέτρεπε να φοιτήσουν σε σχολείο. Ο εμπνευστής της έκθεσης κ. Νίκος Μαστρογιάννης έδειξε όχι μόνο τη μεγάλη αγάπη του για τον τόπο που ζει, αλλά και ότι μία ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί να ξεπερνά εμπόδια και να πραγματοποιεί το όραμα της. Τόσες φωτογραφίες για να συγκεντρωθούν και να ταξινομηθούν χρειάστηκαν πολύ χρόνο, μόχθο και κόπο για να φτάσουν στο εξαιρετικό αυτό φωτόραμα που εκτέθηκε.

Η έκθεση ήταν χωρισμένη σε ενότητες. Άρχιζε από το 200 π.Χ. με φωτογραφία μυκηναϊκού τείχους της αρχαίας Μεθώνης. Για τα χρόνια 500-800 μ.Χ. παρουσίαζε τα ψηφιδωτά που αποκαλύφθηκαν στα Πλατανίδια σε δάπεδα παλαιοχριστιανικών ναών κατά τη διάνοιξη του δρόμου και νια το 1400 μ.Χ. το Παλιόκαστρο που βρίσκεται ανάμεσα σε Άνω Λεχώνια και Άγιο Βλάσιο. Σε χάρτη του 1899 αποτυπώνονταν τα όρια του τέως Δήμου Νηλείας και για το 1895 -το τρενάκι, ο  Θρυλικός  «Μουτζούρης» , με πολλές αναμνηστικές φωτογραφίες από τα εγκαίνια του Σιδηροδρομικού Σταθμού που τις συνόδευαν σημειώματα εφημερίδων.

 Η συνέχεια αφιερωμένη στον Συνεταιρισμό Παραγωγών Οπωρών Λεχωνίων-Καραμπασίου που ήταν τότε δεύτερος μετά τους συνεταιρισμούς Αλμυρού και Ζαγοράς και λειτούργησε από 1917 έως 1925.

Σειρά μετά είχαν οι Πύργοι Ολύμπιου (1660 και 1860 η προσθήκη), Σαραφόπουλου (1800), Κοκοσλή 1680 (Φωτογραφία Δημ. Λέτσιου) και τα σπίτια Κοντού (1880) και Χατζηκυριαζή (1880). Σε άλλη ενότητα επιδεικνύονταν το μεταφορικό μέσα από το 1928 έως 1960 που ήταν γαϊδουράκια, μουλάρια, σούστες δίτροχες, κάρα, αυτοκίνητα, λεωφορεία και μηχανές δίτροχες. Ξεχωριστή ενότητα αποτελούσε ο βουλευτής Νικόλαος Κοκωσλής με κάρτες του 1905, το μεταξουργείο Κουτούπη και ο μελισσοτρόφος μεγαλοαγρότης Δημοσθένης Αγραφιώτης.

Πολλές κάρτες επιδεικνύονταν από τα παραθαλάσσια Πλατανίδια, τα Λεχώνια με το τζαμί και το καφενείο-εστιατόριο του Κώστα Μουρογιάννη ευεργέτη του χωριού. Αρκετές οικογενειακές φωτογραφίες επίσης από τη διπλανή αγροτική περιοχή με το όνομα Μαλάκι. Στη συνέχεια προβαλλόταν το κεντρικό καφενείο της Κυρίτσαινας με τις σχετικές φωτογραφίες των ιδιοκτητών του Χαράλαμπου και Παπαλεξανδρή Θωμά κ.λπ. Άλλες φωτογραφίες με κρεοπωλεία, ταβέρνες, εστιατόρια, πολυκατάστημα και τσαγκάρικο του Επαμεινώνδα, φούρνοι, ψησταριές, ξυλουργεία, κουρεία, καφενεία όπως το Πουλακαίικο που το συνεχίζει σήμερα ο απόγονος Γρηγόρης, ο κήπος Μουρογιάννη που ήταν χώρος διασκέδασης,  ενημέρωναν τον επισκέπτη για το παρελθόν.

Το 1923 σχετική φωτογραφία φανέρωνε ότι λειτούργησε σχολή κεντήματος Σίγγερ.

Το 1935 εντυπωσίαζε το επιχειρηματικό δαιμόνιο του Γεώργιου Δημόπουλου με τη σύζυγό του Ιφιγένεια Αλπάκη, με καταγωγή από Άγιο Βλάσιο και κατοίκους Άνω Λεχωνίων, όπου διαπιστώνονταν φωτογραφικά οι δραστηριότητές τους που ήταν ο ηλεκτροφωτισμός του χωριού με ηλεκτρολόγο τον Κυπαρισσό, μύλος, επεξεργασία μαλλιών (λανάρισμα), παγοποιείο με τους συνεργάτες τους Γεώργιο Κουκουμπέλα και Βασίλη Τζώρα. Η διαφήμιση κινηματογραφικού έργου σε ιδιόκτητο κινηματογράφο τους με το όνομα «Φρύνη» που λειτουργούσε στη δροσόλουστη ρεματιά της Κουφάλας των Άνω Λεχωνίων με χειριστή στη μηχανή τον Νίκο Αγραφιώτη και που έδινε δύο παραστάσεις κάθε μέρα.

Και το 1970 με χρήματά τους η διαμόρφωση του προαύλειου χώρου του ναού Αγίου Αθανασίου. Ο τότε μικρός γιος τους Σοφοκλής όταν μεγάλωσε σταδιοδρόμησε επαγγελματικό και οικογενειακά στη Νότια Αφρική.

Το 1930 θύμιζε την εκδρομή στα Πλατανίδια του Σχολείου Αγίου Βλασίου με διευθυντή τον Γιάννη Αλπάκη, που αργότερα μετατέθηκε στο 2ο Δημοτικό Σχολείο του Βόλου.

Επίσης η έκθεση παρουσίαζε την ανέγερση του κτιρίου του Δημοτικού Σχολείου στα Άνω Λεχώνια, μαθητές και δασκάλους και μαθητικές αθλητικές δραστηριότητες, όπως ομάδα ποδοσφαίρου κ.ά.

Πάμπολλες οι φωτογραφίες από γάμους που τελέστηκαν στο χωριό με τα σχετικά ήθη και έθιμα, αγιασμούς σε διάφορες εκδηλώσεις κ.ά.

Τέλος ιερείς που εξυπηρέτησαν το χωριό, φωτογραφίες έδειχναν τους Γεώργιο Δημόπουλο από τον Άγιο Βλάσιο, Ιωάννη Ζαχαρογιάννη και Θεοφάνη Τσιλιώνη.

 Με όλα τα παραπάνω και πολλά άλλα που δεν αναφέρθηκαν, οι νεότεροι γνώρισαν τι υπήρχε στο χωριό τους και οι ενήλικες συνειδητοποίησαν τις αλλαγές που έγιναν σ’ αυτό.

Αξιέπαινοι όσοι συνεργάστηκαν με τον κ. Μαστρογιάννη και όλοι εκείνοι που εμπιστεύθηκαν στα χέρια του τα οικογενειακά τους κειμήλια για να αναδειχθεί ο τόπος τους.

Η αξιοζήλευτη αυτή αυγουστιάτικη έκθεση άνοιξε με παράσταση από τη θεατρική παρέα της Συκής του Πολιτιστικού Συλλόγου Συκής «Γεώργιος Ρηματισίδης».

 Ένα εύγε ανήκει στον διοργανωτή κ. Νίκο Μαστρογιάννη που σκέφθηκε να διασώσει φωτογραφικά στιγμιότυπα του χωριού του.

Τώρα που έληξε ο πρόσφατος αυτός Ανωλεχωνίτικος πραγματικός φωτογραφικός άθλος κύρια εντύπωση παραμένει και μάλιστα ως ιδιαίτερη επισήμανση η σπουδαία αξία μιας οποιασδήποτε παλιάς φωτογραφίας. Ευτυχή τα σπίτια εκείνα που έχουν τέτοια κειμήλια και τα διασώζουν. Αποδεικνύεται ότι μία φωτογραφία μαγνητίζει και ενθουσιάζει πολύ περισσότερο από ένα ελκυστικό βιβλίο. Αν έλειπαν οι συγκεκριμένες φωτογραφίες της έκθεσης, δύσκολα θα μπορούσε να υπάρξει περιγραφή στον επισκέπτη με λόγια για τα εκτεθέντα.

Στα χρόνια που προσδιόριζε η έκθεση δεν πρέπει να διαφεύγουν και οι δυσκολίες που υπήρχαν για μια φωτογράφιση προσώπων ή εκδηλώσεων, αφού δεν υπήρχαν οι σημερινές φωτογραφικές ευκολίες. Ο κάθε ενδιαφερόμενος έπρεπε ή ο ίδιος να μεταβαίνει σε φωτογραφείο διαθέτοντας τον ανάλογο χρόνο ή ο φωτογράφος να μετακινείται στο φωτογραφούμενο πρόσωπο ή χώρο με κάποια χρηματική επιβάρυνση.

Γνωστοί φωτογράφοι εδώ στον Βόλο σε περασμένα χρόνια ήταν οι Διαμαντόπουλος, Ζημέρης, Καλιγούλας ή Αγραφιώτης, Μπασδέκης, Ραφανίδης, Σολομωνίδης. Επειδή μία φωτογραφία εκείνης της εποχής απαιτούσε εκτός από ανεπτυγμένη καλαισθησία, ταλέντο, καλλιτεχνικό μεράκι και κάποιες άλλες ειδικές γνώσεις ως φωτογράφος και μαζί ζωγράφος με σπουδές ονομαστός και κατάλληλος ήταν ο Στέφανος Κ. Στουρνάρας ( 1868- 1928) που άφησε πλούσιο φωτογραφικό υλικό μαζί και με τους άλλους που μνημονεύθηκαν.

Με τη συγκεκριμένη έκθεση δικαιολογείται σήμερα σε πολλές πόλεις η ύπαρξη φωτογραφικών λεσχών, όπου παραδίδονται μαθήματα γύρω από τη σπουδαία τέχνη της φωτογραφίας. Μάλιστα της ασπρόμαυρης γιατί η έγχρωμη δεν αποδίδει τα μυστικά μιας καλής φωτογραφίας που ζητάει φωτοσκιάσεις και άλλες ειδικές λεπτομέρειες. Σημειώνεται ακόμη ότι σε μία έγχρωμη φωτογραφία αλλοιώνονται πολύ γρήγορα τα χρώματά της, ενώ μία ασπρόμαυρη μένει ανέπαφη όταν συντηρείται σωστά μακριά από υγρασία και άλλες φθοροποιές αιτίες.

Αυτές τις ιστορικές και πολύ ενημερωτικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες απολαύσαμε στην έκθεση των Άνω Λεχωνίων, που μας πρόσφερε με προθυμία και ευγένεια ο αξιέπαινος κ. Νίκος Μαστρογιάννης. Του ευχόμαστε να μας χαρίσει μελλοντικά και άλλες εκπλήξεις.

Κλείνω με δύο προτάσεις. Η πρώτη αφορά στο εδώ Μουσείο της Πόλης και το οποίο παρακαλώ να στρέφει τα ενδιαφέροντά του και την προσοχή του προς τους τέως Δήμους όπου έχουν περιέλθει σήμερα στον Δήμο Βόλου. Είναι ιερή υποχρέωση να διασώζεται και να προβάλλεται ό,τι ιστορικό στοιχείο υπάρχει ζωντανό ακόμα στους Δήμους αυτούς, γιατί μία ιδιωτική πρωτοβουλία δίχως την υποστήριξη του Μουσείου της Πόλης δεν αρκεί. Όταν πρόκειται για φωτογραφικό υλικό χρήσιμη είναι η συνεργασία με το Μουσείο φωτογραφιών της Θεσσαλονίκης, όπου εκεί φιλοξενείται και ο φωτογραφικός πλούτος του Βολιώτη ερασιτέχνη φωτογράφου Δημήτρη Λέτσιου, η προβολή του οποίου έγινε πρόσφατα στην πόλη μας. Η δεύτερη πρόταση απευθύνεται στον ίδιο τον κ. Νίκο Μαστρογιάννη και τον παρακαλώ να σκεφτεί τρόπο να κυκλοφορήσει προσεχώς με τη μορφή λευκώματος ένα μέρος από τα εκτεθέντα. Φυσικά με την αξία κάποιου αντίτιμου, γιατί η αποτύπωση αυτών των φωτογραφιών κρύβει και την ανάλογη δαπάνη.

                                                                                  ΕΝΑΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ