Η οικογένεια Τοπάλη - Παναγιώτης

Παναγιώτης  (Παναγής) Τοπάλης.

Γόνος ηπειρώτικης (Συράκο) οικογένειας του Σπυρίδωνα Τοπάλη που ξεκίνησε το εμπόριο από την Κέρκυρα. Εκεί βρέθηκε η οικογένεια του παππού του Γεωργίου, όταν ο Αλήπασας έβαλε σκοπό να «πάρει» τη διάσημη για την ομορφιά της γυναίκα του Ελένη Δήμα, ανηψιά του Κωλλέτη.

Απ’ την Κέρκυρα ο Σπυρίδωνας έφυγε για το Γαλάτσι της Ρουμανίας όπου και έγινε ένας πετυχημένος έμπορος. Εκεί παντρεύτηκε την δεκαεφτάχρονη Σοφία, μοναχοκόρη του πλούσιου ανδριανουπολίτη Παναγιώτη Γεωργίου. Απόχτησαν τις  κόρες Μαρία και Ελένη και το αγόρι που πήρε και το όνομα του παππού, Παναγιώτης.

Στα 1870 έφυγαν απ’ το Γαλάτσι και πήγαν στη Βιέννη για ν’ αναθρέψουν και να μορφώσουν τα παιδιά καλύτερα, αφού αυτός ήταν ο ευγενής σκοπός όλων των Ελλήνων της διασποράς και ειδικά των εύπορων. Εκεί στη Βιέννη παντρεύτηκαν κι οι κόρες. Η μεγαλύτερη Μαρία με τον Δημήτριο Μιχ. Καλλιφρονά, αθηναίο πολιτικό και η Ελένη με τον Γεώργ. Αργυρόπουλο διπλωμάτη στη Σόφια.

Ο Παναγιώτης τελείωσε τις σπουδές του στη γεωπονία και μετά συνέχισε στη Λειψία με φιλοσοφία. Παρότι σπούδασε θετικές επιστήμες, η ευρυμάθεια-πολυμάθειά του ήταν μεγάλη. Έμαθε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, μέχρι κι αρχαία εβραϊκά!  Ενδιαφερόταν κι αγαπούσε την Ιστορία, την Αρχαιολογία, το περιβάλλον. 
Ο αρχαιολόγος Νικόλαος Γιαννόπουλος τον είχε χορηγό σε αρχαιολογικές ανασκαφές, μελέτες και εκδόσεις του. Παρακάτω η αφιέρωση και η αναφορά στον πρόλογο της μελέτης του "Θεσσαλικαί προελληνικαί επιγραφαί κλπ" 1906:

Ήταν επίσης άνθρωπος των ταξιδιών. Επισκέφτηκε τις Ινδίες, την Αίγυπτο καθώς κι όλη την Ευρώπη, διευρύνοντας τη μόρφωσή του.

Μετά το τέλος των σπουδών του γύρισε κι εγκαταστάθηκε στο Chițoc της Ρουμανίας- κοντά στο Ιάσιο, όπου κι ασχολήθηκε με τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Εκεί στις απέραντες, ιδιόκτητες-οικογενειακές γεωργικές εκτάσεις, άρχισε να εφαρμόζει τις νέες μεθόδους καλλιέργειας που σπούδασε. Έφτιαξε μεγάλο εργοστάσιο οινοπνευματωδών ποτών, όπου επεξεργαζόταν τα αμπελουργικά του προϊόντα. Είχε και μεγάλο ατμόμυλο.Οι δουλειές του πήγαν αρκετά καλά, αφού τα παραγόμενα ποιοτικά είδη ποτών είχαν μεγάλη φήμη. Αυτό του αύξησε την πατρική περιουσία και του έδωσε τη δυνατότητα να γίνει ένας ευεργέτης της πατρίδας, αλλά και της χώρας.

Στα 1896 παντρεύτηκε στη Χάγη της Ολλανδίας τη Λουκία κι απόκτησαν δύο παιδιά. Τον Κωνσταντίνο και τη Σοφία. 
Λίγο μετά στα 1907, εκποιεί την περιουσία του στη Ρουμανία κι έρχεται στην Ελλάδα, μάλλον λόγω του Ρουμανοβλάχικου ζητήματος, που πριν και τότε εκεί προκάλεσε ανωμαλίες.

Στα 1903 αγοράζει από τους γνωστούς αδελφούς Αποστολίδη το πρώην τσιφλίκι του Αλήπασα, στο Άκετσι (Αλμυρού) και στα 1906 το διπλανό του Καραμπάς (Πυράσου) απ’ τους αδελφούς Βασιλάκου. Ως «τσιφλικάς» δεν ήταν στυγνός εκμεταλλευτής όπως άλλοι. Το τσιφλίκι ήταν «τριτάρικο» (1/3 της σοδειάς πήγαινε τον ιδιοκτήτη) κι οι κολίγοι απολάμβαναν αρκετών «προνομίων, όπως σχολείο και στολές για τα παιδιά, προικοδοτήσεις κοριτσιών τους, γιατρό, καινούρια σπίτια κολίγων, ύδρευση κ.ά που για την εποχή ήταν αδιανόητα. Καλλιεργούσε -κι εδώ- με τρόπους καινούριους και εφαρμόζοντας τη μηχανική καλλιέργεια με ατμάροτρα και πατόζες.

 Αυτά τα εργαλεία τα δώρισε μετά στις κοινότητες Νέας Αγχιάλου και Μικροθηβών (Άκετσι)!

Η κτηματική αυτή περιουσία δεν έμεινε για πολύ στην ιδιοκτησία του. Μετά τον ερχομό των ανατολικορωμυλιωτών προσφύγων της Αγχιάλου, το παραχώρησε μετά από πώληση στο κράτος (λένε για 2.000.000 χρυσές λίρες), για την εγκατάστασή τους. Η εισήγηση για την πώληση έγινε από το γεωπόνο Σπυρ. Χασιώτη που γνώριζε την περιοχή:

εφημερίδα "ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΗ"
 Βόλος 25-11-1906

Αμέσως μετά την πώληση του τσιφλικιού, έρχεται στα Λεχώνια (Κάτω) κι αγοράζει το μεγάλο κτήμα των αδελφών Δημητρίου (δωρητή της εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου) και Γεωργίου Παππαδόπουλων. Αυτό άρχιζε από την παραλία κι έφτανε ως το χωριό, με ελιές κι οπωροφόρα 1.400 στρεμ. και ένα σπίτι-έπαυλη στο κέντρο. Να τι λέει ο Ζωσιμάς στον Προμηθέα για το σπίτι αυτό στα 1897:

Αν και το κτήμα ήταν καλά καλλιεργημένο, ο ίδιος είχε σκοπό να δημιουργήσει εκεί «Πρότυπη Οπωροκηπευτική Σχολή» καθώς και μεταποιητική βιομηχανία!

Παναγής Τοπάλης

Έκτοτε ζούσε εναλλάξ κατά εποχή, στα Κάτω Λεχώνια και στο Château D'Oex –Vaud, θέρετρο δίπλα στη Γενεύη της Ελβετίας, αλλά και στη Λωζάνη.

Ο Παναγής Τοπάλης όμως δεν πραγματοποίησε τα σχέδιά του, αφού στα 1923 έχασε το γιο του. Για να αναπληρώσει το κενό, ίδρυσε στα 1925 το Σχολείο, το γνωστό «Τοπαλέικο» και σήμερα «Τοπάλειο». 
Παρακάτω η ιδιόχειρη επιστολή του Τοπάλη προς το Ταμείο Εκπ/κης Πρόνοιας, που λέει: [...] προσφέρω το ποσό των τριακοσίων χιλιάδων  δρχ. το απαιτούμενον προς ανέγερσιν νέου κοινού σχολείου αρρένων και θηλέων δι' αμφοτέρας τας κοινότητας Κάτω και Άνω Λεχωνίων, όπερ να φέρη τα ονόματα των γονέων μου Σπυρίδ. Α. Τοπάλη εξ Ηπείρου και Σοφίας Σπ. Τοπάλη, το γένος Γεωργίου, εκ Θράκης [...]

 Επίσης σ' άλλη επιστολή του γράφει: [...] όπως μη διακοπή ανοικοδόμησις του σχολείου Λεχωνίων, επιφορτίζω τον κύριον Κ. Κοντόπουλον να θέση εις την διάθεσίν σας [...] ποσόν διακοσίων δεκαεπτά χιλιάδων δρχ [...]

Έδωσε συνολικά -μαζί με την κόρη του Σοφία- περίπου 800.000 δρχ. και οικοδομήθηκε το Σχολείο (1925-26) σε χώρο που δώρισε η οικογένεια Κοκοσλή στην τοποθεσία των Λεχωνίων «Μνήματα». Αυτό ήταν η αρχή για να ενεργοποιηθούν κι άλλοι δωρητές. 

Το "Τοπαλέικο"σχολείο Λεχωνίων τη δεκαετία του '50
(με το Δ/ντή Χαρίλαο Μαυράκη και τους δασκάλους) 

Το "Τοπάλειο" διδακτήριο Κάτω Λεχωνίων στα 1996. 
(Αριστερά κάτω η μαρμάρινη κρήνη στην αυλή)

Αλλά ο ίδιος και η οικογένειά του πάντα ενδιαφερόταν για την πρόοδο της δωρεάς του και είχαν πάντα «υπό την προστασίαν των» το μοναδικό τότε λεχωνίτικο Σχολείο. Ήταν διαρκώς κοντά σε δασκάλους, μαθητές και γονείς, βοηθώντας οικονομικά και ηθικά. Το χωριό τον αγαπούσε και τον τιμούσε πάντα:

Ο δάσκαλος Μαυράκης έγραψε για τον Τοπάλη και τη δωρεά του: " [...] δεν έγινε η δωρεά αυτή και να λείψει από κει και πέρα το ενδιαφέρον τους. Όχι, το είχαν σαν χαϊδεμένο παιδί, το είχαν καταφύγιο που μετριαζόταν ο πόνος τους, το είχαν το καμάρι τους, που έγινε και καμάρι των δύο χωριών και καμάρι όλων των ξένων επισκεπτών".

Αυτό δεν κράτησε πολύ γιατί στα 1938 έπεσε από τη σκάλα στο σπίτι του στα Λεχώνια και σκοτώθηκε! Τάφηκε στην Αθήνα.

Ήταν σαν άνθρωπος πανέξυπνος, ευγενής, μετριόφρονας, καλοπροαίρετος, αγαπητός, προσηνής χωρίς οίηση και επιδείξεις!

Αγαπούσε την πατρίδα του την Ελλάδα και μετά τον άτυχο πόλεμο του 1897, αλλά και στους βαλκανικούς βοήθησε με δωρεές χρημάτων και όπλων.

Δώρισαν μαζί με τον πατέρα του Σπυρίδωνα δύο πυροβόλα και στον αγώνα του 1912-13 περίπου μισό εκατομμύριο δραχμές! Η πόλη των Αθηνών προς τιμήν τους έδωσε σε δρόμους το όνομά τους. 
Το ίδιο και στα Λεχώνια πάλι, υπάρχει δρόμος με το όνομά τους!

Να και Η ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ του 1898 με αφιέρωμα στους Τοπάληδες Σπυρίδωνα και Παναγή: (ΕΔΩ)

Υ.Γ. (7-3-2014) 
 Αναγνώστης του ιστολογίου (τον ευχαριστώ!), σχολίασε την  αγορά των κτημάτων Π. Τοπάλη και την τιμή εξαγοράς τους. Υπέδειξε την εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ με τη σχετική καταχώρηση. Προσθέτω την καταχώρηση, παραθέτοντας κι άλλα σχετικά αποκόμματα αθηναϊκών εφημερίδων, που αναφέρουν σχεδόν τα ίδια:

Ο δικηγόρος Βόλου και μετέπειτα Θεσ/νίκης Σοφοκλής Τριανταφυλλίδης στο βιβλίο του ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙ ΜΟΡΤΗΣ του 1906 λέει:

 Επίσης φαίνεται πως προηγούμενα, υπήρχε και μια "διαμάχη" για το μέγεθος του τσιφλικιού μεταξύ ιδιοκτήτη και κράτους! Η εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, Αθήναι 25-6-1907, που αντιπολιτεύεται την κυβέρνηση Γεωρ.Θεοτόκη και τον υπουργό Οικονομικών Ανάργυρο Σιμόπουλο, γράφει: