Η καταστροφή των Καναλίων το 1943

Σαν αυτές τις μέρες ξεκίνησε και η καταστροφή των Καναλίων,(*) ακολουθώντας τα χωριά Ν. Αγχίαλο, Άγιο Βλάση, Μηλιές, Ριζόμυλο, Πορταριά, Κατηχώρι κ.ά.  

Αυτά τα τραγικά γεγονότα της Κατοχής στη Μαγνησία και τα χωριά του Πηλίου τα κατέγραψε σε συνέχειες ο βολιώτικος ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ το Μάιο και Ιούνιο του 1961. 

(Εδώ είναι αντιγραφή σε μονοτονικό)

Ένα από τα χωριά της περιοχής που υπέστη μεγάλες επίσης καταστροφές. είναι και τα Κανάλια, τα οποία οι Γερμανοί έκαψαν σχεδόν εξ ολοκλήρου. Τα γεγονότα συνέβησαν ως εξής:

Την 16ην Νοεμβρίου 1943 ένα γερμανικό περιπολικό αυτοκίνητο έφθασε, χωρίς κανείς να το αντιληφθή, εις τα Κανάλια, τα οποία τότε κατείχοντο από τους αντάρτες. Η γερμανική αυτή περίπολος αφού διέτρεξε σχεδόν όλο το χωριό, ανεχώρησε πάλι επί του αυτοκινήτου. Δεν πείραξαν κανέναν οι Γερμανοί, αλλ’ ούτε και οι αντάρτες αντέδρασαν. Έτσι πλέον η διοίκησις των Ες- Ες του Βόλου επεβεβαίωσε πληροφορίες που είχε ότι τα Κανάλια ήσαν οάσις των ανταρτών. Σημειωτέον δε ότι εις το χωριό αυτό ήσαν εγκατεστημένοι και δύο κλίβανοι παραγωγής ψωμιού προς διατροφήν των ανταρτών του Πηλίου.

Μετά την αιφνιδίαν άφιξιν του γερμανικού αυτοκινήτου εις τα Κανάλια η διοίκησις των ανταρτών  υπωπτεύθη ότι προετοιμάζεται μεγαλυτέρα επιδρομή και έδωσε εντολήν προς διάνοιξιν μεγάλης τάφρου επί της οδού Βελεστίνου-Καναλίων παρά την θέσιν «Αεράνη», ακριβώς εις την όχθην της λίμνης Κάρλας προς παρεμπόδισιν κινήσεως φάλαγγος αυτοκίνητων.

Μετά πενθήμερον, την 21ην Νοεμβρίου 1943, οι Γερμανοί εκινήθησαν προς Κανάλια, επιβαίνοντες αμφιβίων αυτοκινήτων, διά των οποίων παρέκαμψαν την τάφρον της «Αεράνης» και χωρίς καν να γίνουν αντιληπτοί ευρέθησαν εντός των Καναλίων, πριν ακόμη ξημερώση. Τα γερμανικά αμφίβια αυτοκίνητο εισήλθον εντός της Κάρλας , της όποίας διέπλευσαν ωρισμένον τμήμα. Τα Κανάλια εκυκλώθησαν. Οι Ες-Ες ήρχισαν να πυροβολούν και επεκράτησεν εντός ολίγου μια άνευ προηγουμένου σύγχυσις. Έντρομοι αφυπνίσθησαν οι κάτοικοι και ετράπησαν προς τας εξόδους του χωριού διά να διαφύγουν. Δεν υπήρχαν, όμως δρόμοι διαφυγής, διότι οι Γερμανοί είχον τοποθετήσει παντού φρουρές.  
Εν τω μεταξύ δραματική ήτο η θέσις των καταληφθέντων εξ απροόπτου εντός, των Καναλίων ανταρτών, οι οποίοι, μη δυνάμενοι να αντιτάξουν άμυναν, έσπευσαν να κρυφθούν. Αλλ’ οι Γερμανοί, βέβαιοι περί της υπάρξεως ανταρτών εις το χωριό, ήρχισαν να ερευνούν από οικίας εις οικίαν προς ανακάλυψίν των. Ούτω, κατά την διάρκειαν της ερεύνης οι Ες-Ες εύρον και συνέλαβον μερικούς αντάρτες και άλλα άτομα, τα όποια δεν ηδυνήθησαν να δικαιολογήσουν την παραμονήν των εις Κανάλια. Εν συνόλω συνελήφθησαν 52 μεταξύ αυτών και μερικοί Ισραηλίτες του Βόλου. Οι Γερμανοί δεν αντιλήφθησαν ότι υπήρχον και Εβραίοι μεταξύ των συλληφθέντων και έτσι αυτοί εγλύτωσαν τελικώς μη αποκαλυφθέντες.

Κατά την διάρκειαν της ερεύνης οι Γερμανοί ανεύρον εις μερικάς οικίας όπλα και πυρομαχικά. Αυτό ήρκεσεν διά να εξαγριωθούν ακόμη περισσότερον και να θέσουν αμέσως εις εφαρμογήν ολόκληρον σχέδιον σκληρών αντιποίνων.

Ούτω, χωρίς χρονοτριβήν έθεσαν πυρ εις τας περισσοτέρας οικίας και εντός λεπτών τα Κανάλια εκαλύφθησαν από τεράστιες φλόγες και καπνούς. Τουτοχρόνως οι Γερμανοί ανετίνασσον τον ναόν Κοιμήσεως της Θεοτόκου, διότι εντός αυτού ανευρέθησαν  χειροβομβίδες και άλλα πολεμικά υλικά των ανταρτών.

Ο ανατιναγμένος Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καναλίων
(Φωτογραφία Β. Παπαϊωάννου από ΕΔΩ)

Εν τω μεταξύ είχε ξημερώσει καλά και το θέαμα του καιομένου χωριού ήτο φοβερόν. Τετρακόσια σπίτια και άλλοι βοηθητικοί χώροι είχον παραδοθή εις την φωτιά, ενώ ανίσχυροι να αντιδράσουν οι κάτοικοι, παρηκολούθουν οδυρόμενοι την μεγάλην καταστροφήν. Μερικοί απεπειράθησαν να σβήσουν την πυρκαϊά, αλλ’ οι Γερμανοί επυροβόλουν εναντίον των φονεύσαντες μίαν γυναίκα ονόματι Καραγιάννη.

Από τα σπίτια των Καναλίων διεσώθησαν μόνον σαράντα-πενήντα. Τα άλλα μετεβλήθησαν εις μαυρισμένα ερείπια, εντός των οποίων έκειντο εις στάκτην όλα τα υπάρχοντα των αθώων Καναλιωτών.

Δεν ικανοποιήθησαν όμως οι Γερμανοί μόνον από την πυρπόλησιν. Ήθελαν και θύματα, διψούσαν για αίμα. Έτσι έστρεψαν τα πολυβόλα εναντίον των αμάχων και ήρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως με αποτέλεσμα να φονεύσουν μερικά άτομα.

Η καταστροφή των Καναλίων υπήρξεν ασφαλώς από τις μεγαλύτερες που εγνώρισεν η περιοχή κατά το διάστημα της Κατοχής. Δεν είχαν κανένα συγκεκριμένο λόγο για να στραφούν κατά των αθώων κατοίκων οι Γερμανοί. Έμεναν βέβαια μέσα εις τα Κανάλια αντάρτες, αλλ’ ήσαν οι Καναλιώτες υπεύθυνοι γι αυτό; Τα όπλα και οι χειροβομβίδες που ευρέθησαν μέσα εις ωρισμένα σπίτια ήσαν όπλα ανταρτών. Και αυτό ήρκεσε για να εκμανούν περισσότερον οι επιδρομείς και να εφαρμόσουν τα σκληρά και απάνθρωπα μέτρα των.

Είπαμε λοιπόν ότι από τα τετρακόσια και πλέον σπίτια των Καναλίων ελάχιστα διεσώθησαν τελικώς. Τα άλλα έγιναν παρανάλωμα του πυρός. 

Οι Γερμανοί δεν ηρκέσθησαν μόνον εις καταστροφάς. Εστράφησαν και εναντίον του πληθυσμού και εφόνευσαν τους:  Αλ. Σουρλίγκαν, Κων. Γκούρην, Νικ. Χατζηαθανασίου, Δημ. Κουζιώκαν, Αικατερίνην Κουμασίτου, Ελένην Ράμπου, Δέσποιναν Ντελάκου, Σταματίαν Ευαγγέλου, Ιω. Χατζηγεωργίου, Σ τέργιον Χατζήν, Ιω. Μακρυγιάννην και  Ιω. Μαλκούραν.

Εννοείται ότι εγένοντο και αι σχετικαί λεηλασίαι και διηρπάγη ό,τι καλόν υπήρχεν, ενώ, τα άλλα υπάρχοντα των Καναλιωτών εκάησαν  εντός των οικιών.

Από τα τραγικά Κανάλια οι Γερμανοί απεχώρησαν το απόγευμα αφού συνεπλήρωσαν το ολέθριο έργον των. Φεύγοντες δε έβαλλον διά παντός όπλου τόσον εντός του χωρίου, όσον και προς τα περιβόλια, με αποτέλεσμα να φονεύσουν ένα άτομον (την Αικατερίνην Κουμασίτου) και να τραυματίσουν αρκετά γυναικόπαιδα.

Εν τω μεταξύ οι συλληφθέντες πενήντα δύο, μεταξύ των οποίων και μερικοί, ως ελέχθη, Ισραηλίτες απεστάλησαν υπό των Γερμανών δι’ αυτοκινήτων εις Ριζόμυλον και εκείθεν εις Λάρισαν. Οι άνθρωποι αυτοί, οι όποίοι είχαν μυθιστορηματικάς περιπετείας, απεστάλησαν ακολούθως εις Θεσσαλονίκην όπου ενεκλείσθησαν εις το στρατότεδον Π. Μελά. Διεσώθησαν όμως τελικώς όλοι, μηδέ και των Ισραηλιτών εξαιρουμένων, τους οποίους οι Γερμανοί εξέλαβον μέχρι τέλους ως Έλληνας, δεδομένου ότι ούδείς εύρέθη να καταδώση την πραγματικήν των ταυτότητα.

ΚΑΙ ΑΛΛΗ ΕΠΙΔΡΟΜΗ

Τα Κανάλια εδέχθησαν και μιαν ακόμη επιδρομήν των Γερμανών, την άνοιξιν του 1944 και συγκεκριμένως την 23ην Μαρτίου. Ο πληθυσμός είχε προλάβει να εκκενώση το χωριό κατά την δευτέραν αυτήν επιδρομήν. Οι Γερμανοί παρέμειναν εις τα Κανάλια επί οκταήμερον και πλέον, εγκαταστήσαντες τη διοίκησιν των τμημάτων των, τα όποια ενήργησαν το «κτένισμα του Πηλίου» δηλαδή τας εκκαθαριστικάς επιχειρήσεις εναντίον των ανταρτών. 

Ας σημειωθή ότι πλησίον των Καναλίων διεξήχθησαν κατά το χρονικόν αυτό διάστημα σφοδραί μάχαι.

Φεύγοντες οι Γερμανοί από τα Κανάλια, μετά το πέρας των επιχειρήσεων, ενέπρησαν μερικάς οικίας και προέβησαν εις λεηλασίας.

(*) Αφορμή για την ανάρτηση αυτή έδωσε ο αγαπητός Αντώνης Ζ. στη σελίδα του «Η Μαγνησία στο Πέρασμα του Χρόνου», σχολιάζοντας μια φωτογραφία του κατεστραμμένου Ναού των Καναλίων (ΕΔΩ)