Οι Επίστρατοι

Οι Επίστρατοι του 1916-17

Βρισκόμαστε ακριβώς εκατό χρόνια πίσω, τέτοιες μέρες.

Η Ελλάδα χωρισμένη στα δύο (Εθνικός Διχασμός) με το «κράτος των Αθηνών» που διοικούταν και υποστήριζε το βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ και τμήμα του ήταν και η Μαγνησία και το «κράτος της Θεσσαλονίκης-Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης» που δημιουργήθηκε από τον Ελ. Βενιζέλο κλπ.

Το Νοέμβριο του 1916 οι Σύμμαχοι θέλοντας να πάρουν τον έλεγχο του «κράτους των Αθηνών» απόκλεισαν τον Πειραιά και βομβάρδισαν την Αθήνα, θέλοντας να εξαναγκάσουν την Ελλάδα να μπει στον πόλεμο. Αποβίβασαν στην Αθήνα μικρή στρατιωτική δύναμη που συγκρούστηκε με τους «επίστρατους». Οι ένοπλες συγκρούσεις μείνανε στην ιστορία ως «Νοεμβριανά». Ωστόσο οι Αγγλογάλλοι σύμμαχοι, κάνοντας «αποκλεισμό» στα νησιά και στα λιμάνια της Ελλάδας, ανάγκασαν αργότερα τον ουδέτερο ( ; ) βασιλιά να παραιτηθεί. Ο λαός υπέφερε από την πείνα και τη στέρηση αγαθών. Ο Βόλος και τα χωριά του Πηλίου ήταν σε δύσκολη κατάσταση. Παρόλα αυτά η «πίστη» στο βασιλιά ήταν μεγάλη. (Από τότε έμεινε η ρήση «ελιά και βασιλιά»)

Τότε για στήριξη του βασιλιά δημιουργήθηκε ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εφέδρων (Π.Σ.Ε.) οι γνωστοί «Επίστρατοι». Αυτοί  (οι απολυθέντες στρατεύσιμοι) οργανώθηκαν από το γνωστό Ιωάννη Μεταξά και αποτέλεσαν μαζική πολιτική οργάνωση στην Ελλάδα κατά των φιλελεύθερων, της ξένης επέμβασης και της εισδοχής στον πόλεμο.

Όλοι τους ήταν οπλισμένοι με τα όπλα που έφεραν μαζί τους όταν αποστρατεύτηκαν τον Ιούλιο του 1916. Το κίνημα είχε μεγάλη δράση  από το 1916 έως τη διάλυσή του (μέσα από τους όρους της ΑΝΤΑΝΤ) στο τέλος Ιανουαρίου του 1917 και την παράδοση όλων ( ; ) των όπλων τους καθώς και όλου του πολεμικού υλικού που υπήρχε στα σπίτια κάποιων μεγαλόσχημων φιλοβασιλικών (βλ. οικογ. Καρτάλη στο Βόλο).

Ωστόσο ως παρακρατικών η δράση τους συνεχίστηκε μέχρι το 1920, όταν ξαναήρθαν στην εξουσία οι βασιλικοί.

Στο Βόλο και σ’ όλα τα πηλιορείτικα χωριά οι «επίστρατοι» είχαν μεγάλη δράση, που αναπτύχτηκε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Αρχικά δρούσαν σαν πληροφοριοδότες «καταγγέλλοντας» τους αντίθετους βενιζελικούς, σαν ομάδες επιτήρησης της τάξης και περιφρούρησης των βασιλικών κλπ. Οι «αντίθετοι» δάσκαλοι και οι δημ. υπάλληλοι ήταν οι πρώτοι που δέχτηκαν τη μανία τους. 

Ήταν πανταχού παρόντες και «ο φόβος και τρόμος» για όσους δεν ήταν μαζί τους ή δεν τους στήριζαν! 

Οι συλλήψεις των βενιζελικών εκτός από τη διαπόμπευσή τους και τον εξαναγκασμό να δηλώσουν «αντιβενιζελικοί», ήταν καθημερινές. Εκείνοι ήταν που «αντικατέστησαν» το στρατό όταν (πάλι μέσα από τους όρους της ΑΝΤΑΝΤ) αποσύρθηκε στη Νότια Ελλάδα. 

Μάλιστα ήταν τόση η δύναμή τους που ο Δήμος Παγασών (Βόλου) έδωσε στις 21-11-1916 το όνομά τους σε δρόμο της πόλης, μετονομάζοντας την οδό Κουντουριώτου σε οδό «ΕΠΙΣΤΡΑΤΩΝ» και την οδό Ελ. Βενιζέλου σε οδό «18^ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ» σε ανάμνηση των Νοεμβριανών της Αθήνας. Βέβαια, λίγο μετά επανήλθαν στην πρότερη ονομασία τους!

Αυτοί μαζί με τους κατά τόπους Αρχιερείς (όπως και στις 14/12/1916 στο Βόλο με το δεσπότη Γερμανό στην πλατεία Στρατώνων -Ρ.Φεραίου, αλλά και σ’ όλα τα πηλιορείτικα χωριά) οργάνωσαν και τα γνωστά «αναθέματα» του Ελ.Βενιζέλου!

Οι ίδιοι «επισκέφτηκαν» τα γραφεία της εφημερίδας ΘΕΣΣΑΛΙΑ το βράδυ της 18 Νοεμβρίου και έκαψαν φύλλα της. Τότε ήταν που ο Δημοσθ. Ρίζος έδωσε εντολή να κλείσει για 5 μήνες! Ακόμη το ίδιο βράδυ οργάνωσαν συλλαλητήριο στην παραλία και λεηλάτησαν το γραφείο των Φιλελευθέρων Βόλου.

Αυτοί ήταν οι πολιτοφύλακες «επίστρατοι» που έμοιαζαν με τα γερμανοαυστριακά και ιταλικά πρωτοφασιστικά κινήματα, αφού είχαν δομή στρατιωτική, με χαρακτηριστικά βίας και αντιφιλελεύθερα αισθήματα.  

Η ιστορία τους δείχνει μετά έναν αιώνα το μέγεθος του πάθους ( ; ) των συμπατριωτών μας για το βασιλιά εκείνες τις μέρες, αφού λίγο καιρό μετά …άλλαξε και λίγα χρόνια το 1920 …άλλαξε ξανά! 

Τέλος, δεν θα μπορούσε ο Γ. Σουρής να μη «σχολιάσει» με τις ρίμες του (ΡΩΜΗΟΣ, 3 Σεπτεμβρίου 1917) τους  «επίστρατους»:
«Μ’ ένα τίτλον επιστράτου βάζει τώρα τάρματα του 
κάθε του Βαρώνου φίλος.

Μα κι εγώ το γόνυ κλίνων είτε,παίδες των Ελλήνων,

αλαλάζω σαν Αισχύλος.

Με τρουμπέταις διαλαλούν πως νομίμως

εκτελούν υψηλότατον καθήκον.

Κάθε τόσο ξαφνικά, μπαίνουν και σε σπητικά,

κάνουν κι έρευναν κατ’ οίκον.

Ψάχνουνε νάβρουν πιστόλαις,

όπλα ,γκράδες, καραμπίναις,

κι αν ευρούν και πορτοφόλαις

σού τις πέρνουνε κι εκείναις.

Έρχονται, συμπολίτη, και στο δικό μου σπίτι

και κάνουν φασαρίαις.

Και ψάχνουν νάβρουν μπάλαις σε μαγειριά,

σε σάλαις, και σε τραπεζαρίαις.

Μια τάξι σαν και τούτη ως τώρα,

βρε φαφούτη, δεν ίδανε τα μάτια μου.

Ψάχνουν να βρούνε μπόμπαις στης νυκτικαίς μου ρόμπαις

και μέσα στα κρεββάτια μου.

Δεν έχουν ησυχία, και με γενναίον φρόνημα

 με δέρνουν, με κτυπάνε.

Άλλ’ όμως και δοχεία μού πέρνουνε δυσώνυμα,

και πάνε, πάνε, πάνε.

Ω σεις ασίκικα παιδιά της γης του Παρθενώνος,

πολλή μάς δέρνει πείνα... αν ήτανε τουλάχιστον

εκείνος ο Βαρώνος ακόμη στην Αθήνα.

Πατρίς μου, μην ανησυχής, παιδιά μεγάλης εποχής,

που παίζανε την μπάτσικα*.

Με φατριών περγαμηνάς εις τας Αθήνας τας κλεινάς

εβγήκανε για πλιάτσικα.»

(Ο ΡΩΜΗΟΣ, 3 Σεπτ. 1917)

*μπάτσικα: τυχερό παιχνίδι, χαρτοπαίγχνιο

Τάσος Τσαλίκης-δάσκαλος Αργαλαστής

Για σήμερα η βιογραφία του αργαλαστιώτη δασκάλου Τάσου Τσαλίκη, από τον ερευνητή εκπαιδευτικό κ. Γιάννη Κονιόρδο, που δημοσιεύεται για πρώτη φορά!
Τον Ευχαριστώ!

( Διαβάστε, κατεβάστε)
https://drive.google.com/…/1HKoDh_G1K8CeI79bLvOFbZf1E…/view…
-------------------------------------
(Ξεφυλλίστε εύκολα, διαβάστε)
http://data.axmag.com/…/201711/2…/U134322_F463293/index.html

Ελληνομουσείο Ζαγοράς

Περί του Ελληνομουσείου της Ζαγοράς

Ένα κείμενο της αρχιτεκτόνισσας Ρέας Λεωνιδοπούλου-Στυλιανού δημοσιευμένο το 1975 στα ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, τεύχος 6-7.
Ξεφυλλίστε, διαβάστε, κατεβάστε:

https://drive.google.com/…/1JXXqfu0bXCN3U3XrQGSmYbcHF…/view…

ή από
http://data.axmag.com/…/201711/2…/U134322_F463214/index.html

Ο βασιλιάς στη Γατζέα...

Ο βασιλιάς στις Μηλιές και ένα ευτράπελο γεγονός στη Γατζέα. 

 Ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ στην επίσκεψή του σε Βόλο, Πήλιο και Θεσσαλία το Μάιο του 1938, έφτασε -όπως γράφτηκε σε παλιότερη δημοσίευση (ΕΔΩ) - με το τρενάκι ως τις Μηλιές με ενδιάμεσες στάσεις στο εργοστάσιο Τσιμέντων, Αγριά, Κάτω και Άνω Λεχώνια. 

Επίσης σταμάτησε στην Άνω Γατζέα και κατέληξε στις Μηλιές όπου έμεινε για λίγες ώρες. Επιστρέφοντας στο Βόλο με αυτοκίνητο πέρασε και από τα παραλιακά χωριά και σταμάτησε στα Άνω Λεχώνια όπου γευμάτισε.

Στην Πάνω Γατζέα σταματώντας στο σταθμό τον περίμενε (θέλοντας και μη) αρκετός κόσμος, όπως άλλωστε και παντού, αφού υπήρξε αστυνομική διάταξη που καθόριζε (εν μέσω δικτατορίας) τη υποδοχή.
Ο Γεωργ. Σέιδος (1888-1974) ήταν ένας αϊγιωργίτης κτηματίας, που όταν έφτασε ο βασιλιάς στο σταθμό της Γατζέας με προορισμό τις Μηλιές στις 7-5-1938, πετάχτηκε μέσα από το παρευρισκόμενο πλήθος και ανέβηκε ξαφνικά στον εξώστη του βαγονιού για να τον φιλήσει από ενθουσιασμό. Τότε ο επικεφαλής της φρουράς του βασιλιά ο γνωστός Κων-νος Μήτσου, ακραιφνής βασιλικός, τράβηξε το περίστροφο για να υπερασπιστεί τον «άνακτα». Ευτυχώς κάποιος από τους παρευρισκόμενους πρόλαβε και του φώναξε πως είναι «δικός» τους. Έτσι αποφεύχθηκε το μοιραίο.
Αργότερα ο Σέιδος έγινε δοτός (της μεταξικής δικτατορίας) Πρόεδρος της Κοινότητας.
Ο Κώστας Λιάπης στο βιβλίο του «Ο μεγάλος Αϊ-Γιώργης του Πηλίου»- Βόλος 1994, γράφει πως ο ίδιος ο Γ. Σέιδος, επίσης τη στιγμή της άφιξης και του ασπασμού κι αφού ο βασιλιάς δεν είχε σκοπό να κατεβεί από το τρένο του είπε παραπονεμένος: «Ούτε για έναν καφέ Μεγαλειότατε!»
(Άλλοι καιροί, άλλα ήθη …αλλά το μέγα πάθος μερικών για τους κατά καιρούς πολιτικούς ηγέτες είναι διαχρονικό!) 

Υποδοχή στο σταθμό Μηλεών

Στις Μηλιές τον υποδέχτηκαν οι ντόπιες αρχές, αλλά και οι αρχές άλλων χωριών. Μεταξύ αυτών και ο κοινοτάρχης Ζαγοράς Ιωαν. Πάντος, γνωστός γιατρός της βασιλικής οικογένειας που μίλησε μαζί του. Εκεί στο σταθμό των Μηλεών είχε στηθεί και η αψίδα υποδοχής -όπως και στο Βόλο που φιλοτέχνησαν οι γλύπτες Κόκκινος και Νικόλας. (Τότε έπρεπε να υπάρχει αψίδα υποδοχής όπως στους Ρωμαίους αυτοκράτορες!)

Ημερολόγιον Η "ΦΗΜΗ" του έτους 1887

Τούτες τις μέρες του Φθινοπώρου του 2017 στην πόλη του Βόλου γίνονται συνεχείς παρουσιάσεις βιβλίων. Κάποια από αυτά είναι σχετικά με την Τοπική μας Ιστορία.
Για σήμερα όμως έχουμε ένα παλιό βιβλιαράκι 130 ετών!! Είναι το «Ημερολόγιον Η ΦΗΜΗ του έτους 1887» (δηλ. του δεύτερου έτους -αφού μόνον τρία εκδόθηκαν 1886,1887 και 1888). 

Είναι του γνωστού μας αγιολαυρεντίτη καλόγερου Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, όπου σ' αυτό (εκτός από το ημερολόγιο της χρονιάς) παρουσιάζει το κείμενο από τη ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, Βιέννη 1791, των Δημητριέων (ιερομονάχου Δανιήλ Φιλιππίδη & ιεροδιακόνου Γρηγ. Κωνσταντά) που αναφέρεται στον τόπο μας. Ο Ζωσιμάς όμως κάνει «επικαιροποίηση» του κειμένου αυτού (εκατό σχεδόν χρόνια μετά), σχολιάζοντας και συμπληρώνοντάς το με πολλά στοιχεία. 

Αξίζει τον κόπο να το δείτε, να το κατεβάσετε και να το διαβάσετε!

Για εύκολο ξεφύλλισμα, διάβασμα, τύπωμα και μοίρασμα:

http://data.axmag.com/data/201711/20171108/U134322_F461860/index.html

Για διάβασμα και κατέβασμα:

https://drive.google.com/file/d/1cmwlmXSH-z9v-iphyL8Io_HTF5ukWwJW/view?usp=sharing

Βώλος-Πήλιον

Ο δρόμος «Βόλου και δυτικών χωριών του Πηλίου» στη Γορίτσα:

Ποιος ήταν ο παλιότερος δρόμος που συνέδεε το Βόλο με τα χωριά της δυτικής (μέσα στον Παγασητικό) πλευράς του Πηλίου; 
Σίγουρα δεν είναι ο σημερινός διαπλατυνθείς παραθαλάσσιος δρόμος  δίπλα στις γραμμές του τρένου, ούτε και το μονοπάτι από πάνω που διακρίνεται στις παλιές καρτ ποστάλ. 

Ας δούμε όμως πρώτα το απόσπασμα από το κείμενο του βιβλίου του Νικ. Παπαχατζή «Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ από άποψη ιστορική και αρχαιολογική» Βόλος 1954.

 Εκεί στη σελ. 56 (που αναφέρεται στη Γορίτσα) λέει για τον αρχαίο δρόμο:

[…] Ο δρόμος που έφερνε σε επαφή τις πολίχνες της Μαγνησίας με την πρωτεύουσα (τη Δημητριάδα) και με την άλλη Ελλάδα περνούσε από το διάσελο τούτο, για την οχύρωση του οποίου ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξαν οι ηγεμόνες της Μακεδονίας. Ο παλιός αυτός δρόμος, ο οποίος εξακολουθεί να είναι ο μοναδικός  ως το τέλος του περασμένου αιώνα, οπότε ανοίχτηκε ο σημερινός παραθαλάσσιος απ’ όπου περνάει η σιδηροδρομική γραμμή Βόλου-Μηλεών, διακρίνεται και σήμερα λιθόστρωτος ν’ ανεβαίνει από το εργοστάσιο τσιμέντων σε θλαστή γραμμή ως το διάσελο, να μπαίνει μέσα στο τείχος απ’ τα ανατολικά και να βγαίνει από την πύλη μεταξύ της ακρόπολης και του υψώματος 150μ. (βλ. εικ. 12) Έτσι ο δρόμος βρίσκουνταν υπό τον έλεγχο της μακεδονικής φρουράς που μόνιμα έμενε στο μεγάλο οχυρωματικό έργο στο διάσελο.[…]

Έχουμε όμως κι άλλες αναφορές για την αρχαία αυτή οδό. Η πρώτη είναι του Νικ. Γεωργιάδη στο βιβλίο του «ΘΕΣΣΑΛΙΑ» 1880, σελ. 187:

[…] προς το βόρειον αυτής μέρος (σ.σ. της Γορίτσας) παρατηρείται η κρηπίς αρχαίας πύλης και ωραίον λιθόστρατον αρχαίας οδού·[…]

Η άλλη είναι του Νικ. Μάγνη στο βιβλίο του «Περιήγησις ή τοπογραφία της Θεσσαλίας κλπ», Εν Αθήναις 1860, σελ. 40. 

Εκεί διαβάζουμε:  

[…] Εκ της ακροπόλεως οδεύοντες […] Διακρίνονται δε καλώς δύο πυλώνες. Ο είς είναι από το μέρος της Νηλίας (Αγριάς), και φαίνεται εισέτι καλώς η οδός η άγουσα εις αυτήν οδός και η ετέρα από το άλλο μέρος εξ ης εξεπορεύοντο εις τας Αφέτας (Κάστρον του Γώλου) […]

Όμως η πιο λεπτομερής αναφορά, γίνεται από το Ζωσιμά Εσφιγμενίτη στο Ημερολόγιον Η ΦΗΜΗ του 1887, σελ. 119. Εκεί γράφει ακριβώς:

[…] αφού κατηργήθη η του Σέσκουλου αγορά ήρχοντο εκόντες άκοντες ενταύθα (σ.σ. στο Βόλο) οι από του Πηλίου και των άλλων μερών της Θεσσαλίας προς ληψοδοσίαν, τότε και η εν Πορταρία αγορά εμεγάλωσε διότι διά τον φόβον των τούρκων δεν πολυήρχοντο οι άνθρωποι ενταύθα, επομένως και διά την δυσκολίαν της οδού,  διότι η εις τους πρόποδας  της Γορίτσης δεν υπήρχεν οδός, γενομένη τω 1789 υπό γαιοκτήμονος οθωμανού επονομαζομένου Σαΐταγα, όστις κατώκει εν τοις Λεχωνίοις· η πρώτη οδός ήτο υπεράνω της Γορίτσης και παρά τω χωρίω της «Άλλης Μεριάς» · ως εκ τούτου πολλά χωρία του Πηλίου εδυσκολεύοντο να έλθωσιν ενταύθα· […]

Αγιοβλασίτες, θύματα το 1944

«ΑΣ ΕΙΝΑΙ ΚΡΑΥΓΗ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ…» (από αναμνηστική πλάκα στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου) τούτες οι μνήμες...

Στον απόηχο της εθνικής γιορτής-μνήμης, θα δούμε δυο ακόμη περιπτώσεις συμπατριωτών μας που θανατώθηκαν στην καλύτερή τους ηλικία από τους Ναζί κατακτητές και τους συνεργάτες τους Εασαδίτες.

Πρώτος είναι ο αγιοβλασίτης Βλάσιος Νικ. Στανιός, 35 ετών, που απαγχονίστηκε μαζί με άλλους δύο στην (υπάρχουσα και σήμερα) κολόνα του ηλεκτρικού στο κέντρο των Άνω Λεχωνίων, την Παρασκευή 12 Μαΐου 1944, προηγούμενη ημέρα των γεγονότων του χωριού του.
Η αγχόνη στήθηκε στις 6 το πρωί «εν υπαίθρω και επί της οδού Άνω Λεχωνίων –Αγ. Βλασίου».
Καταγραμμένη αιτία θανάτου: «εξ απαγχονισμού εκτελεσθέντος υπό των Γερμανικών Αρχών Κατοχής»!

Δεύτερος είναι ο νεαρός Βλάσιος Αριστείδη Βολιώτης 26 ετών, επίσης από τον Άγιο Βλάση, γιος γνωστής πολυμελούς οικογένειας.
Πέθανε με τραγικό-μαρτυρικό τρόπο το μαύρο Σάββατο 13 Μαΐου 1944, ημέρα που πυρπολήθηκε και το 75% των σπιτιών του χωριού,«εν τη οικία του πατρός του και εν τω περιβόλω αυτής».
«Ο θάνατος επήλθεν εκ τραύματος πυροβόλου όπλου επενεχθέντος υπό του Γερμανικού στρατού κατοχής, ζων δε εισέτι ερίφθη εν τη πυρά παρ΄αυτών απανθρακωθείς πλησίον της πυρποληθείσης οικίας του πατρός του»!
(Πιστοποίηση του γιατρού Ι. Νικολαΐδου).