ΟΙ Άγιοι Ανάργυροι

Στα Άνω Λεχώνια πριν την ίδρυση του σημερινού ενοριακού ναού του Αγίου Αθανασίου, ενοριακός ναός ήταν αυτός των Αγίων Αναργύρων. (βλ. Άγιοι Ανάργυροι ). 
Απόψε είναι ο πανηγυρικός εσπερινός κι αύριο η λειτουργία στο ομορφότερο πια ξωκλήσι του χωριού. 
Ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης γράφει για τους Αγίους ένα μικρό συναξάρι, για να τους ξεχωρίζουν οι πιστοί:

ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ -ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1893

Για το ίδιο θρησκευτικό και στη συνέχεια λαϊκό πανηγύρι -διαχρονικά- των Α. Λεχωνίων, έχουν γίνει κι' άλλες δημοσιεύσεις (δες και στην ετικέτα "πανηγύρι").

Παρακάτω αποκόμμα τοπικης εφημερίδας:

Ο Νικόλαος Χριστόπουλος

Από ιδιωτική συλλογή
(πέραμα: είδος σκαριού που χρησιμοποιούνταν
 για μεταφορές από ακτή σε ακτή -πορθμείο)

Ο γνωστός σπουδαίος ερευνητής και λαογράφος Κίτσος Μακρής σε άρθρο του στο "ΒΗΜΑ" γράφει και για τον Νικ. Χριστόπουλο. Τον αποκαλεί "αταξίδευτο" που μας ταξιδεύει με τα θαλασσινά θέματά του, αφού είναι γνωστό πως ο Χριστόπουλος δεν ήταν ναυτικός, αλλά τεχνίτης στον ταρσανά των Πευκακίων. Επίσης ο Κ. Μακρής κάνει αναφορά στο ζωγράφο και σ' άλλα κείμενά του.

 (Αντίγραφο από το βιβλίο ΒΗΜΑΤΑ - εκδ. ΚΕΔΡΟΣ 1989)

Το ΔΗΚΙ (Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης) στις εκδόσεις του περιλαμβάνει κι ένα καλαίσθητο βιβλίο για το λαϊκό ζωγράφο με τίτλο: "Νικόλαος Χριστόπουλος, ο ζωγράφος του ταρσανά" Κατάλογος των έργων στην έκθεσή του στα Πευκάκια Βόλου (ΕΔΩ)  

Επίσης:

Παραδοσιακός Ταρσανάς Μουσείου Χριστόπουλου -Πευκάκια. Το παραδοσιακό ναυπηγείο και ταρσανάς λειτουργεί συνεχώς από το 1880. Στον ίδιο χώρο υπάρχει το οίκημα των αδελφών Χριστόπουλου όπου εκτίθενται τα έργα του λαϊκού ζωγράφου Νικ. Χριστόπουλου.
Η έκθεση ανοίγει για το κοινό, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα, μετά από συνεννόηση με τον κ. Γρ. Καρταπάνη, απόγονο του λαϊκού ζωγράφου
. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Τηλ.: 2421088328 

Δημοσθένης Ρίζος

(Ένας δάσκαλος στο σχολείο και στη δημοσιογραφία)

(από τη συλλογή ΔΗΚΙ-Στουρνάρας)

Ο Δημοσθένης Ρίζος καταγόταν από το Καραμπάσι (Άγιο Βλάσιο-Πηλίου). Γεννήθηκε εκεί στα 1872 και ήταν γιος του Νικολάου Ρίζου (γνωστού ληστή της τουρκοκρατούμενης Θετταλομαγνησίας, που μετά πήρε αμνηστία).[ΕΔΩ]
Έγινε δημοδιδάσκαλος, διδάσκοντας στο Καραμπάσι και στο Βόλο. 
Μετά από λίγα χρόνια στην τότε εκπαίδευση, πέρασε στις τάξεις των δημοσιογράφων και εκδοτών. Πρώτα στα 1895 ήταν δ/ντής της βολιώτικης« ΑΥΓΗΣ». Στα 1901 εκδίδοντας την εφημερίδα «Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ» πάλι στο Βόλο, είναι ο ιδιοκτήτης της ως τα 1914. Ωστόσο φαίνεται σαν ιδιοκτήτης της ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ως τα 1924.

 Τότε έφυγε στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη και δημιούργησε μια νέα εφημερίδα «ΤΟ ΦΩΣ». Σ΄ αυτήν εργάστηκε ως εκδότης και διευθυντής της για 27 χρόνια, ως το θάνατό του. 

Στο Βόλο επίσης, διετέλεσε γενικός γραμματέας του δήμου Βόλου -Παγασών τότε- επί δημαρχίας Νικ. Γεωργιάδη (1899-1907) και βοήθησε πολύ την πόλη.

Ο Δημοσθένης Ρίζος ήταν ικανότατος, πολύ έξυπνος και δραστήριος άνθρωπος. Ήταν ανθρωπιστής και βοηθούσε το συνάνθρωπό του.

 Ως μέλος πολλών κοινωνικών σωματείων της Θεσσαλονίκης συνέδραμε πάντα και μ’ όλους τους τρόπους στο έργο τους.

Αναμείχτηκε και με την πολιτική υποστηρίζοντας τον ανεξάρτητο αντιβενιζελικό Στέφανο Δραγούμη (πρωθυπουργό για δέκα μήνες το 1910 και πατέρα του Ίωνα Δραγούμη). Πριν κατέβει στις εκλογές της 6^ης Δεκεμβρίου 1915 με τον ανεξάρτητο Δραγούμη και τη «Μακεδονική ομάδα», υποστήριζε αρχικά τον Δημήτριο Γούναρη.

Στις εκλογές του 1935 και 1936, εκλέχτηκε βουλευτής Θεσσαλονίκης με το "Λαϊκό Κόμμα".
Η εφημερίδα «ΤΟ ΦΩΣ» αρχικά ήταν μια εφημερίδα χωρίς  σταθερή πολιτική γραμμή. Ανάλογα με τις περιστάσεις, υποστήριζε ή αντιπολιτευόταν τις διάφορες παρατάξεις. Απ’ τα 1926 ακολουθούσε το Λαϊκό κόμμα ως το θάνατο του ιδρυτή της. Μετά, ως τα 1959 που έκλεισε, ήταν συντηρητική.

Ο Δημοσθένης Ρίζος -που ήταν άτεκνος- πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου 1941 μετά από μακριά αρρώστια, σε ηλικία 66 ετών. Η προσέλευση του κόσμου και των αρχών στην κηδεία του ήταν μεγάλη, όπως και τα συλλυπητήρια τηλεγραφήματα στην οικογένειά του.

 Εδώ τα συλλυπητήρια των Τ. Οικονομάκη (ΘΕΣΣΑΛΙΑ) και Αλ. Μέρου (ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ):

(Τα αποκόμματα -εκτός του πρώτου- είναι από την εφημερίδα ΤΟ ΦΩΣ) 

Το Θέρος

Θερινό ηλιοστάσιο 21 Ιουνίου: Ο ήλιος στον Καρκίνο. 

Θέρος - ζωγράφος Παγώνης:

Αντίγραφο-απόσπασμα από το βιβλίο του Κ. Μακρή
 "ΒΗΜΑΤΑ"
 και το κεφάλαιο " ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ".

Επίσης για το  ηλιοστάσιο κ.ά  (ΕΔΩ) στο γνωστό ιστολόγιο ΦΙΡΙΚΙ 

Πήλιο και πάλι !

Ένα οδοιπορικό στο Πήλιο

 (αντιγραφή από τη "ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ", τχ 683, σελ.376-384 -1955)

Οι ληστές στο Πήλιο (2)

Οι αδελφοί Ρίζου ήταν καραμπασιώτες ληστές. Μετά την αμνηστία που τους δόθηκε, λόγω συμμετοχής τους στον αγώνα κατά των Τούρκων, έζησαν στον Αϊ –Βλάση. 

Ο γνωστός δημοδιδάσκαλος-δημοσιογράφος και ιδρυτής της εφημερίδας «Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ» στο Βόλο και "ΤΟ ΦΩΣ" στη Θεσσαλονίκη Δημοσθένης Ρίζος (ΕΔΩ) , ήταν απόγονός τους.  
Το εξωκλήσι του Αγίου Αχιλλείου στο χωριό του Αϊ –Βλάση, είναι κτισμένο στη μνήμη απογόνου (Ρ) ίζου. 

Προπολεμικά οι Καραμπασιώτες όταν φοβέριζαν τα μικρά παιδιά, έλεγαν πως θα τα πάρει ο ληστής!

Ο Βαγ. Σκουβαράς καταγράφει τη διαδρομή τους:

 Όμως ο Ρίζος έκανε και την αγορά των κτημάτων του βοεβόδα που έφυγε. Ο Σκουβαράς, πάλι, γράφει στα «Κραμπασιώτικα»:

Οι ληστές στο Πήλιο

Η ληστεία στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μετά στον ελλαδικό χώρο, ήταν ένα γεγονός που απασχόλησε όλες τις εξουσίες διαχρονικά. Στην περιοχή μας υπήρξε η ληστεία όχι όμως σε μεγάλο βαθμό, όπως των άλλων περιοχών (Ήπειρος, ορεινή Θεσσαλία, Στερεά). Ειδικά στη Θετταλομανησία(Πήλιο-Αγιά), ληστρικές επιθέσεις έχουμε στο ανατολικό Πήλιο (Ζαγορά-Χορευτό), Νότιο (Νεοχώρι -Συκή-Αργαλαστή), Δυτικό (Καραμπάσι-Αϊ-Λαυρέντης), Κεντροδυτικό (Άνω Βόλος- Πορταριά- Μακρινίτσα) και αυτά πριν -από το 1757- και μετά την απελευθέρωση στα 1881. Ήταν ό φόβος και ο τρόμος των χωριών και οι κάτοικοι με τους χωροφύλακες και αγροφύλακες-ανάλογα με την εποχή-, τους αντιμετώπιζαν δραστικά με τα όπλα. Πριν τα 1881 οι ληστές ήταν Αβανιτόβλαχοι και Τουρκαλβανοί.

Πολλοί από τους ληστές βγήκαν στο κλαρί μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια. Αργότερα στρατιωτικοί και οπλοφόροι που δεν δέχτηκαν τον Όθωνα, ούτε και το νόμο, έγιναν παράνομοι. Η περιοχή πάνω απ’ τον Αλμυρό, που ήταν και στη συνοριακή γραμμή, τουρκοκρατούμενη, δέχτηκε πολλούς ληστές. Κάποιοι απ’ αυτούς πέρασαν αργότερα και στις τάξεις των επαναστατών στην επανάσταση του 1878, στη Μαγνησία (Τζαμάλας, Ρίζος κλπ).  

Ο βουλευτής Γεώργιος Φιλάρετος στο βιβλίο του «ΕΥΘΥΝΑΙ» 1893, γράφει για τη ληστεία:

Οι ληστές στο νότιο Πήλιο ήταν οι Χρόνης, Τσέλιος, Μακρής, Καραπιπέρης, Βενετάς, Τσόγκανος, Μπίλιος,Τσουλής, Καλτσάς κ.ά. με βασικό ορμητήριο κάποιων, τη Σκιάθο. Αυτοί έκαναν καταστροφές στα χωριά Νεοχώρι, Συκή, Λαύκο κι Αργαλαστή.

Υπήρχαν βεβαίως και ληστοπειρατές με ορμητήριο τον Κίσσαβο, όπως ο καπετάν Σταμάτης.

Ο Γ. Κορδάτος (Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς, σελ. 568-576) αναλυτικά γράφει τα παρακάτω: Λέει πως η πρώτη γραπτή μαρτυρία ληστρικής επίθεσης έγινε στα 1757 στον Άνω Βόλο. Ονομαστός ληστής ήταν ο τουρκαλβανός  Ντελή Αχμέτης. Στα 1773 μπήκαν και σε Πορταριά, Μακρινίτσα με δυσάρεστες συνέπειες για τους κατοίκους. Στα 1837 έγινε επίθεση στην Τσαγκαράδα. Το 1878 ο Γιάννης Πάλλας μπήκε στο Χορευτό.

 Στο δυτικό Πήλιο ληστές ήταν ο κατηχωρίτης Ι. Τσάμης και οι καραμπασιώτες αδελφοί Ρίζου ή Τσάμη. Στα 1898, στον Άγιο Λαυρέντη έγινε συμπλοκή και σκοτώθηκε ο Βασ. Καλτσάς ή Κατσάνης.

Ο Άθως Τριγκώνης στα «ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ» σελ. 85-87 γράφει για τους ληστές και την παράδοση του Ι. Τσάμη. Παρακάτω απόκομμα (το ίδιο κείμενο του βιβλίου) από τη ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ της 4-11-1933, όπου ο Τριγκώνης δημοσιεύει τα Βολιώτικα Χρονικά:

Πήλιο

Δυτικό Πήλιο: Άνω Λεχώνια, Αϊ-Βλάσης, Αϊ-Γιώργης

Χάνια, ΕΡΤ

Περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ

Νότιο Πήλιο: Τζάστενη

Ανατολικό Πήλιο: Μυλοπόταμος

Λεχώνια και Οθωμανοί

Τα Λεχώνια  είναι γνωστό  [(ΕΔΩ) κι (ΕΔΩ)] πως μετά την αποχώρηση-ήττα  των Ενετών, κατοικήθηκαν από ΟΘωμανούς (1660 και μετά). 

Ο Ζωσιμάς σε δημοσίευσή του στον «Προμηθέα» με θέμα το Ημερολόγιο των συμβάντων στην Επανάσταση 1821-29 και σε μια ομολογία κάποιας Κυπριανής μοναχής απ’ τα Λεχώνια, λέει για την κατοίκηση του χωριού από τους Τούρκους:

Οι Τούρκοι έμειναν στα Λεχώνια ως την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881. Μετά,  πολλοί από αυτούς μετακινήθηκαν στο Κάστρο του Βόλου και στη συνέχεια πριν και μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών έφυγαν για την Μ. Ασία:

"ΘΕΣΣΑΛΙΑ"14-4-1882

Στο χωριό όμως έμεινε μια μουσουλμανική οικογένεια του Σουλεϊμάν Σουϊνόπουλου που είχε κρατήσει την κτηματική περιουσία της, έχοντας  και ελαιοτριβείο, τουλάχιστον ως τα 1920, στο κάτω μερός του χωριού. Αυτή ήταν η μοναδική οικογένεια που δεν μετακινήθηκε. Αργότερα τα κτήματά τους πουλήθηκαν από τον ίδιο και τους κληρονόμους του.
 (Τα αγροτεμάχιά του ήταν πολλά. Ένα μεγάλο κτήμα ήταν αυτό που βρίσκεται κάτω από τον κεντρικό δρόμο με ελιές τεμαχίστηκε και αγοράστηκε από τον Κ. Μουρογιάννη που αργότερα το δώρισε στην κοινότητα Α. Λεχωνίων, τον Δ. Καραγιαννόπουλο που το έδωσε προίκα στην κόρη του Ελένη Γεωργάρα (ιδιοκτησία Αχμέτ Σουινόπουλου συγγενή του Σουλεϊμάν-΄όπως κι ο πύργος), ένα κομμάτι πήρε κι ο Παπαθανάσης. Ακόμη ένα μεγάλο ελαιοπερίβολο στη θέση Χαντάκια του Αϊ-Βλάση, ήταν δικό του. Ήθελε να το εκποιήσει κι αυτό, αλλά ήταν η τιμή μεγάλη και αγοραστές δεν υπήρχαν. Τότε αναγκάστηκε να το πουλήσει σχετικά φτηνά και το αγοράσε ο Δημητρ. Τσακνάκης. 
 Παρακάτω μία είδηση από τον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ» της 7-4-1917 που ανεφέρεται σε κλοπή και εμπρησμό του σπιτιού του:

Βόλος!

 Βόλος-1 (προ περιφερειακού...)

Βόλος-2 (προ περιφερειακού...)

Βόλος

Είσαι πεντάμορφη πόλη, ελκυστική,

και σε γνωρίζει πέρα ο κόσμος όλος,

κι όποιος στα χώματά σου κατοικεί,

το ομολογεί πως ένας είν’ ο Βόλος.

Το Πήλιο, πίσω σου έχεις συντροφιά,

που ήταν σοφών κενταύρων χώρος,

κι είναι της φύσης, σπάνια ζωγραφιά,

ψηλό, πανέμορφο και μαγεμένο όρος.

Κι εμπρός σου, είναι ο Παγασητικός,

που μια πρόσθετη ομορφιά σου δίνει,

μεγάλος σου φίλος και καρδιακός,

και σκλάβος σου, για σένα έχει γίνει.

Έτσι κι η θάλασσα αλλά και το βουνό,

οι δυό στη μέση του πάντα σ’ έχουν,

σε νιώθουν, σαν ένα άρχοντα τρανό,

που οφείλουν, πάντα, να προσέχουν.

Απ’ όλα σου προσφέρει ο Βόλος μας,

και τίποτα δε βρίσκεις, να του λείπει,

γι αυτό και έγινε ο αγαπημένος μας,

που όλοι έχουμε και σε χαρά ή λύπη.

Έστω , για λίγο, μακριά του αν βρεθείς,

μία πολύ παράξενη, θα νιώθεις θλίψη,

και τότε δύσκολο θα είναι ν ’αρνηθείς,

ότ’ είν’ ο Βόλος μας, που σούχει λείψει.

Μετά μία χαρά, απέραντη αισθάνεσαι,

πίσω εδώ στο Βόλο μας σαν φθάνεις,

κι όλο αυτό ζητάς, όταν προσεύχεσαι,

να ζεις εδώ, μέχρι που θα πεθάνεις…

Ποίηση : Αντώνης Ζαχαριουδάκης

(Αντιγραφή από ΣΚΟΡΠΙΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ) (ΕΔΩ)

Οι Κοκοσλήδες στην Τουρκοκρατία

Οι Πορταρίτες Κοκοσλαίοι, πλούσιοι γαιοκτήμονες, εμπορευόμενοι και εργοστασιάρχες, αναμείχθηκαν όπως ήταν φυσικό και με τους αγώνες του τόπου. Βοήθησαν έτσι με τον τρόπο τους την περιοχή, ειδικά μετά την αποτυχημένη επανάσταση του 1878. 

Ο Νικ. Κοκοσλής πήρε μέρος στη συνάντηση των κοτζαμπάσηδων με τους Τούρκους και "προσκύνησε" τον Ρετζέπ πασά για να σταματήσουν οι διωγμοί των Πηλιορειτών. 

Μια μαρτυρία της παπαδιάς Ειρήνης, συζύγου του Καραμπασιώτη δημοδιδασκάλου και μετέπειτα ιερέα του Αγ. Βλασίου Γεωργίου Δημοπούλου, λέει πως οι συντοπίτες/τισσες ήταν έτοιμοι να μπουν σε πλεούμενα και να μετακινηθούν στα νησιά των Σποράδων για να γλιτώσουν το μαχαίρι του Τούρκου και τον εξανδραποδισμό, κατά τον ίδιο τρόπο που φυγαδεύτηκαν στην πρώτη Επανάσταση του '21. Ο Κοκοσλής ήταν ο σωτήρας τους, αφού με τη δράση του τους έσωσε .

Τα παραπάνω λόγια της Καραμπασιώτισσας,επιβεβαιώνουν και τα επόμενα αποσπάσματα α) από τον Γεώργιο Αδρακτά στο Ημερολόγιο Σκόκου και β) ένα απόκομμα τοπικής εφημερίδας της εποχής: 

Για την οικογένεια Κοκοσλή και των κατά καιρούς ενεργειών τους υπέρ του τόπου, γράφει και ο Βαγ. Σκουβαράς στα Πηλιορείτικα Β΄σελ.35-36:

 Για τη σχέση των Κοκοσλήδων με τους Τούρκους, γράφει και ο Αναστάσιος Τζαμτζής στο βιβλίο του Αγριά-Δράκια κλπ :