Φτου σ’ να μην αβασκαθείς!

Αβασκαμός- βασκαμός
(δεισιδαιμονίες & προλήψεις)

Γενικά:

Η πίστη στο «μάτχιασμα» χάνεται στα βάθη των αιώνων! Την συναντάμε στους αρχαίους λαούς Μεσογείου και Ανατολής (Έλληνες, Εβραίους, Αιγυπτίους) καθώς και στους Ρωμαίους. Πολλοί αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι προσπάθησαν να δώσουν λογικές εξηγήσεις στο θέμα αυτό.

 Όμως συνεχίζει να διατηρείται μέχρι σήμερα, απασχολώντας ακόμη και την επιστήμη.

Η επιστημονική ερμηνεία του «αβασκαμού»- ματιάσματος ανάγεται στην αυθυποβολή του ανθρώπου και στη θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας(=πρόβλεψη-δήλωση που παρότι λανθασμένη, επαληθεύεται). Βεβαίως υπάρχουν κι άλλες μεταφυσικές εκδοχές, πχ η αρνητική ενέργεια, που βλάπτει .

Οι περισσότερες θρησκείες -και η Ορθόδοξη Χριστιανική- δέχονται τη βασκανία και έχουν τα φυλακτά και τα τελετουργικά τους, για την αντιμετώπισή τους. Η Ορθόδοξη πιστεύει σύμφωνα με την ευχή, πως είναι ενέργεια διαβολική και επηρεάζει συγχρόνως αυτόν που ματιάζει και αυτόν που ματιάζεται.

Στο ιερατικό βιβλίο «Μικρό Ευχολόγιο» υπάρχει η σχετική παρακάτω ευχή του Μεγ. Βασιλείου:

«Κύριε ὁ Θεός ἠμῶν, ὁ Βασιλεύς τῶν αἰώνων, ὁ Παντοκράτωρ καί Παντοδύναμος, ὁ ποιῶν πάντα καί μετασκευάζων μόνω τῷ βούλεσθαι, ὁ ἐν τήν ἑπταπλάσιον καμίνον καί τήν φλόγα τήν ἐν Βαβυλώνι εἰς δρόσον μεταβαλων καί τούς ἁγίους σου τρεῖς παίδας σώους διαφύλαξας, ὁ Ἰατρός καί Θεραπευτής τῶν ψυχῶν ἠμῶν, ἡ ἀσφάλεια τῶν εἰς σέ ἐλπιζόντων, σού δεόμεθα καί σέ παρακαλοῦμεν, ἀποστησον, φυγάδευσον καί ἀπέλασον πάσαν διαβολικήν ἐνέργειαν, πάσαν σατανικήν ἕφοδο καί πάσαν ἐπιβουλήν, περιέργειαν τέ πονηρᾶν καί βλάβην καί ὀφθαλμῶν βασκανίαν τῶν κακοποιῶν καί πονηρῶν ἀνθρώπων ἀπό τοῦ δούλου σου ( όνομα) καί ἤ ὑπό ὡραιότητος ἤ ἀνδρείας ἤ εὐτυχίας ἤ ζήλου καί φθόνου ἤ βασκανίας συνέβη, αὐτός, φιλάνθρωπε Δέσποτα, ἔκτεινον τήν κραταίαν σου χείρα καί τόν βραχίονά σου τόν ἰσχυρόν καί ὕψιστον καί ἐπισκόπων ἐπισκόπησον τό πλάσμα σου τοῦτο, καί καταπεμψον αὐτῶ ἄγγελον κραταιόν, εἰρηνικόν, ψυχῆς καί σώματος φύλακα, ὅς ἐπιτιμήσει καί ἀπελάσει ἀπ’ αὐτοῦ πάσαν βλάβην, πάσαν πονηρᾶν βουλήν, πάσαν φαρμακείαν καί βασκανίαν τῶν φθονερῶν ἀνθρώπων, καί ὑπό σου ὁ σός ἱκέτης φρουρούμενος μετ’ εὐχαριστίας ψάλλει σοί, Κύριος ἐμοί βοηθός καί οὐ φοβηθήσομαι τί ποιήσει μοί ἄνθρωπος, καί πάλιν οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σύ μετ’ ἐμοῦ εἰ ὅτι σύ εἰ ὁ Θεός, κραταίωμά μου, ἰσχυρός, ἐξουσιαστής, ἀρχῶν εἰρήνης, Πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ναί, Κύριε ὁ Θεός ἠμῶν, φεῖσαι τοῦ πλάσματός σου, καί ρύσαι τόν δοῦλον σου (όνομα) ἀπό πάσης βλάβης, ἀπό πάσης ἐπηρείας καί ἀπό πάσης βασκανίας καί ἀνώτερον αὐτόν καί ἠμᾶς παντός κακοῦ διαφύλαξον, πρεσβείαις τῆς ὑπερευλογημένης ἐνδόξου, Δεσποίνης ἠμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Μαρίας, τῶν φωτοειδῶν Ἀρχαγγέλων καί πάντων σου τῶν ἁγίων. Ἀμήν.»

Επίσης κι ο άγιος Κυπριανός στην ευχή του «που διαλύει τα μάγια», αναφέρεται και στη βασκανία.

Κι ενώ η εκκλησία δεν τάχτηκε απέναντι στη βασκανία, αντιτάχτηκε στη χρήση «χαμαλιών και φυλαχτών»!

Στο Πήλιο -πιστευόταν και συνεχίζει- οι άνθρωποι που «αβασκαίν’νι», έχουν συνήθως μάτια «γαλανά ή και μ’κρά» ή έχουν φρύδια «σμιχτά». Επίσης πιστεύεται πως οι γριές ματιάζουν ευκολότερα. Το μάτιασμα δεν είναι εξαρχής αποτέλεσμα κακής πρόθεσης (ζηλοφθονία) του ανθρώπου «απ’ ματιάζ’». Μπορεί να είναι υπερβολικός θαυμασμός («τ’ απουθαύμασε») ή και άδολη ζήλια.     

Τα παιδιά και τα νεαρά άτομα, είναι πιο επιρρεπή στον «αβασκαμό», ενώ αυτοί που είναι «Σαββατογεννημέν’» δεν επηρεάζονται.

Ο «α-βασκαμός» επηρεάζει όχι μόνον τους ανθρώπους, αλλά και τα ζώα και τα φυτά. Έχουν αναφερθεί πολλά συμπτώματα σε άντρες και γυναίκες που έχουν σχέση με το μάτιασμα. Αυτά είναι ανεξήγητοι πονοκεφάλοι και αδικαιολόγητη ζάλη, δυσφορία κλπ. «Ντίπ κουτσουκιφαλιάστ’κα» λένε οι Πηλιορείτες!

Πολλές φορές ζώα «έχ’νι σκάσ’ απ’ του μάτ’». Πχ κάποιος είδε ένα ωραίο άλογο «κι τ’ απουθάμαυσι», ενώ δεν «του φύτ'σι» εξαρχής. Αυτό έπεσε κάτω κι άρχισε να κτυπιέται και ν’ αφρίζει. Αν τότε ο ιδιοκτήτης του δεν το είχε «ξιματιάσ’», υπήρχε περίπτωση να σκάσει-πεθάνει.

Φυτά και δέντρα έχουν ξεραθεί ή μαραθεί επίσης απ’ το κακό μάτι. Πχ Γεωργός είχε μια κερασιά όμορφη και θαλερή που παρήγαγε πολλά κεράσια. Κάποιος «φαρμακόγλουσσους τ’ν απουθάμασι κι ξηράθ’κι»!

Προφυλάξεις για το «κακό μάτ’»:

1.  Η χρήση του σημείου του Σταυρού μαζί με την παρακάτω ρήση του …εμπτυσμού! Μαζί λέγεται και το «Ιησούς Χριστός νικά και όλα τα κακά σκορπά»  (Εδώ πρέπει να θυμηθούμε και το «φτύσιμο» του νονού στη διάρκεια της κατήχησης πριν το μυστήριο της Βάπτισης, όπου ο ανάδοχος φτύνει το διάβολο, άρα το κακό και στη συνέχεια την είσοδο στο χριστιανισμό του μωρού -δια του αναδόχου- με το «Πιστεύω»)    

2. « Φτου, φτου, φτου!» Φύτμα(= φτύσιμο) τρεις φορές ανθρώπου, ζώου ή άψυχου που είδαμε και θαυμάσαμε.

3.  «Φτου σ’ να μην αβασκαθείς & Φτου σ’, μη σι βασκάνου!» Ευχή που λέγεται σ’ αυτόν/ήν που «αποθαυμάζεται» για να μην τον πιάσει κακό μάτι! 

4.  «Φόρεσι ένα χαμαλί!» Παρότρυνση για αποφυγή του ματιάσματος με φυλαχτό. Στα παλιότερα χρόνια όλα τα παιδιά φορούσαν φυλαχτά που περιείχαν λάδι από καντήλα αγίου, λιβάνι, εικόνισμα κλπ. (Τίμιο Ξύλο δύσκολο να υπήρχε, παρόλο που κάποιοι έλεγαν πως είχαν!) 

5. «Βάνι ένα ματόχαντρου!» Η μπλε ή γαλάζια χάντρα (ματάκι) ήταν κι είναι αποτρεπτική του «αβασκαμού». Φοριέται απ’ τα νεογέννητα συνήθως μωρά μέχρι τα …μεγάλα παιδιά.

6. «Σκόρδου στα μάτχια σ’!» Ευχή αποτρεπτική που λέγεται σ’ αυτόν που ματιάζει εύκολα.

7. «Σκορδονουρά» Σκόρδο κεφάλι ή αρμαθιά που το πρώτο μπαίνει σαν φυλαχτό πάνω από κρεβάτι μωρού ή παιδιού, σ’ έγκυο γυναίκα, σ’ αυτοκίνητο ή σούστα κλπ και η δεύτερη κρεμιέται πάνω απ’ την πόρτα σπιτιού, μαγαζιού, σε πλεούμενο κλπ.

8. Την Πρωτομαγιά τρώγανε σκόρδο προληπτικά για να εξουδετερωθεί το κακό, γενικώς…

9.  Κάποιες μανάδες φορούν στα παιδιά τους κάποιο ρούχο –συνήθως εσώρουχο- ανάποδα για να μην τα πιάνει το μάτι!

10. Στα ζώα κρεμούσαν στα κέρατά τους και στο λαιμό χαϊμαλιά ή ματοχάντρες. Έδεναν και πάνινες χρωματιστές λουρίδες στα κέρατα και την ουρά. Στα άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια έβαζαν ματοχάντρες και χαϊμαλιά στα καπίστρια τους και στα σαμάρια. Πολλά σαμάρια κυρίως αλόγων, ήταν κομψοτεχνήματα από τις όμορφες χάντρες!

11. Χρησιμοποιούσαν στο Πήλιο, το αγριόχορτο-βοτάνι «αβασκαντήρα», για τον «ξεβασκαμό».

Ξεμάτιασμα:

Το ξεμάτιασμα είναι η αντίθετη ενέργεια στο βασκαμό. Γίνεται από γυναίκες μεγάλης ηλικίας, αλλά και σ’ ελάχιστες περιπτώσεις από άντρες. Τα λόγια-ξόρκια που λέγονται, είναι συνήθως επίκληση του Σταυρού και των Αγίων Αναργύρων (προσευχές) ή ακατάληπτα ή και βωμολοχίες. Τα γνωρίζουν μόνον αυτοί που ξεματιάζουν, γιατί αν κάποιος τα μαρτυρήσει, η δύναμη του «ξεματιάσματος» χάνεται, οπότε και «δεν πιάνει» το ξόρκι. Όταν το πει σε άλλην/ον, συνήθως της επόμενης γενιάς άνθρωπο, η μεταβίβαση του ξεματιάσματος έρχεται αυτόματα στο νέο πρόσωπο. Μετά τη μεταβίβαση δεν υπάρχει δυνατότητα να ξαναχρησιμοποιηθεί απ’ το προηγούμενο πρόσωπο.

Τρόποι ξεματιάσματος στο Πήλιο:

1.  Με σταύρωμα: Είναι το πιο απλό ξεμάτιασμα και γίνεται με σταύρωμα του ματιασμένου από το πρόσωπο που ξεματιάζει. Λέει τα λόγια τρεις φορές και σταυρώνει επίσης τρεις φορές. Μετά φτύνει στον αέρα πάλι τρεις φορές! Αν το άτομο που ξεματιάστηκε ήταν πράγματι βασκαμένο, τότε η «ξεματιάστρα» χασμουριέται, δείγμα πως το μάτι έφυγε!

2.  Με λάδι: Σ’ ένα πιάτο βάζει η ξεματιάστρα νερό και το σταυρώνει τρείς φορές και λέει νοερά τα λόγια. Μετά από ένα λυχνάρι ή καμντήλι ή και φλυτζάνι παίρνει λάδι με το δάκτυλο και στάζει σταγόνες στο νερό. Αν οι σταγόνες διαλυθούν κι εξαφανιστούν στο νερό, τότε υπάρχει βάσκαμα. Αν όχι, το λάδι παραμένει σε σταγόνες στην επιφάνεια.

3.  Με κάρβουνα: Σ’ ένα ποτήρι νερό η ξεματιάστρα πάλι, ρίχνει κάρβουνα αναμμένα απ’ το τζάκι του σπιτιού. Αν τα κάρβουνα που σβήνουν βγουν στην επιφάνεια τότε δεν υπάρχει μάτιασμα. Αν ναι, βυθίζονται και υπάρχει.   

4.  Με αλάτι: Ρίχνουν ένα κομμάτι άτριφτο –πολύ χοντρό- αλάτι στη φωτιά. Αν σκάσει με θόρυβο, τότε υπάρχει μάτιασμα.

Συμπέρασμα: «Καμιά θεραπεία των δεισιδαιμονιών και προλήψεων δεν υπάρχει, παρά μόνον η υγιής καλλιέργεια της διάνοιας του λαού, απ’ την οποία πηγάζει η υγιής κρίση». (Αμερικανός ψυχολόγος)

Λεξιλόγιο:

[βάσκανος=φθονερός(Ησύχιος)- φιλοκατήγορος, συκοφάντης, απατεών, αχάριστος(Σκαρλάτος)]

[βασκαίνω=βλάπτω-μαγεύω δια της οράσεως(Σκαρλάτος)]

[Αβασκαμός> βασκαμός (βασκανία= μάτιασμα)] 

Φράσεις πηλιορείτικες:

1.  Φτύσ’ στουν κόρφου σ’!

2.  Φτου σ’, μασκαρά!

3.  Φτου, σκόρδα!

4.  Είνι ματιασμένους! (Λέγεται για κάποιον που έχει μεθύσει)
5.  Μασιαλλά! (Να μη βασκαθείς!)

Κείμενα-ποίηση: 

«Μεγάλωσες, αψήλωσες

-φυλάξου απ’ τις κακογλωσσιές!

κι αβασκαμός σε τρώει

που ρίχνεις πρώτο μπόι» (Τέλλος Άγρας, Υπηρέτρα)

[…] Οι γυναίκες λέγανε «μάτιασμα» και του κάνανε ξόρκια. Ο παπάς είτανε σύμφωνος και διάβαζε την ευκή «κατά της βασκανίας» στο σπίτι του καπτάνιου και πάνω στο καράβι του.[…] (Μυριβήλης, Το μεγάλο σαλπάρισμα -Το γαλάζιο βιβλίο)

[…] Έδειχτε με τις κινήσεις, με τη φωνή, με τα λόγια, τόση ζήλια, τόσο μίσος, τόση κακία, ώστε εγώ, που φοβούμαι πάντα τη βασκανία, ενόμισα πως έπρεπε να ελαττώσω κάπως αυτή την ευτυχία του ταξιδιού, που τόσο υπερβολική και τόσο επίφθονη φαίνονταν στα μάτια του […] (Α. Τραυλαντώνης, Κέρκυρα και τίποτε άλλο- CORFU E NON PIU)

Υ. Γ. Να κι ένα «ξεμάτιασμα» από μια πηλιορείτισσα γιαγιά, συνοδευμένο πάντα με σταύρωμα του ματιασμένου και σταυροκόπημα της ξεματιάστρας: 

«Λιάρδα* γιαλάδα γέννησι, 

λιάρδα μουσχάρ’,

 η μάνα τ’ του είδι, 

τ’ άγλειψι κι του γιάτριψε.

Ι αβασκαμός να πάει 

στα όρ’, στα β'ν’α,

στα όρ’ στα κλαριά 

κι στα πιτούμενα τα π’λιά! » 

* Η λέξη λιάρδα προέρχεται  ίσως από το επίθετο «λιάρος-α-ο» που στα πηλιορείτικα θα πει σκουρόχρωμος με σημάδια χρωματιστά, παρδαλός, ποικιλόχρωμος. Προέρχεται μάλλον απ’ την κουτσοβλάχικη liarou «η λιάρα»(θηλυκό).

Καταβασίες ...Λευτεριάς

Σήμερα κλείνουμε τη γιορτή του Πάσχα (Απόδοσις), παραμονή της Αναλήψεως.

Η σκέψη πήγε στις αναστάσιμες Καταβασίες [=πασχαλινοί ύμνοι του όρθρου (ΕΔΩ) που ψάλλονται ως και σήμερα Τετάρτη, όλη την αναστάσιμη περίοδο.

Η διαφορά αυτών των «προσομοίων» καταβασιών στον ίδιο α΄ήχο, που αλίευσα από το περιοδικό ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ του 1889, είναι πως δημιουργήθηκαν από κάποιον προμυριώτη ιερέα, σύμφωνα με τα όσα λέει ο γνωστός μας Ζωσιμάς, για να γιορταστεί η απελευθέρωση της Μαγνησίας απ’ τον τούρκικο ζυγό στις 2 Νοεμβρίου 1881. 

Είναι μια ευχαριστήρια προσευχή στο Θεό!

Για να μπούμε στο πνεύμα της εποχής, θα πρέπει να σκεφτούμε πως μετά από τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς και συνεχών αγώνων, πραγματική «Ανάσταση» ήταν η λευτεριά που ήρθε με την αποχώρηση των Τούρκων και την προσάρτηση της πατρίδας μας στο ελεύθερο τότε ελληνικό κράτος! Εξάλλου η ευχή «Καλή Ανάσταση» που λέμε ως πριν το «Χριστός ανέστη», από εκείνα τα χρόνια της σκλαβιάς μας έρχεται!

Τέλος, πρέπει να θυμόμαστε πως τα τραγούδια του λαού, τα δημοτικά, στηρίζονται στη βυζαντινή μουσική παράδοση και στους ήχους της ίδιας μουσικής, οπότε και τα παραλλαγμένα τροπάρια ήταν μέρος των ευφρόσυνων ημερών! Εξάλλου κάτι ανάλογο είχε κάνει κι ο Παπαδιαμάντης...

Με το τρενάκι...

Συνεχίζοντας τις "διαδρομές" στο Πήλιο ας ...ταξιδέψουμε σήμερα με το τρενάκι ως τις Μηλιές! Ένα πολύ όμορφο κείμενο , γραμμένο πριν σαράντα χρόνια, του Σταύρου Βασαρδάνη, τότε μέλους της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και Δ/ντή του ΕΟΤ Βόλου:

Οδοιπορικές διαδρομές

Τώρα που φεύγει η Άνοιξη κι έρχεται Καλοκαίρι, τελειώνουν οσονούπω κι οι εκλογές, είναι ευκαιρία για πεζοπορία στα πηλιορείτικα παλιά μονοπάτια και καλντερίμια της περιοχής μας! 

Η παλιά διαδρομή από Άνω Λεχώνια ως τον Αϊ-Γιώργη, περνάει δίπλα από τον Άγιο Βλάσιο και μέσα από τον οικισμό του Στρόφιλου. 
Είναι αντιγραφή από το σπουδαίο βιβλίο του αείμνηστου βολιώτη γιατρού Νικ. Χαρατσή "Οδηγός Πηλίου για περιπατητές", Τυποκόρ, 2000:

Το τσιμεντένιο γεφυράκι που αναφέρεται στη β' παράγραφο,
στα "Λαμπογιανέϊκα"

Του Αγίου Κων-νου

Του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης σήμερα!
 Μαζί με τα Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες και στις εορτάζουσες, ας απολαύσουμε ένα διήγημα του 1908 στο λογοτεχνικό περιοδικό Νουμάς. Είναι γραμμένο από το ζαγοριανό και αιγυπτιώτη λόγιο και λογοτέχνη Απόστολο Κωνσταντινίδη, που παρουσιαζόταν στα Γράμματα με το ψευδώνυμο Πήλιος Ζάγρας:

Η μάχη της Γατζέας

 (19 Μαΐου 1823)

Ο Ρήγας Καμηλάρις στο βιβλίο του «ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑ, ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΛΟΓΟΙ- ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ κλπ»  Εν Αθήναις 1897.Εκεί στη σελ. 34, γράφει για τα «άγνωστα» γεγονότα της Επανάστασης στο Πήλιο: 

Επίσης κι ο Χριστόφορος Περραιβός στα ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ: 

Ο γνωστός μας ιστοριοδίφης-συγγραφέας Κώστας Λιάπης, έγραψε ένα αναλυτικό κείμενο για την άγνωστη μάχη της Γατζέας. 

Παρακάτω αντίγραφο από το φετινό ημερολόγιο του Συλλόγου Ερασιτεχνών Αλιέων Κάτω Γατζέας: 

 

Τοπικές εκλογές στα 1883

Οι τοπικές-δημοτικές ή κοινοτικές- εκλογές πάντα είχαν ενδιαφέρον για τις κοινωνίες των χωριών μας.

Η πρώτη εκλογική αναμέτρηση μετά την απελευθέρωση του Πηλίου, του Βόλου και της Θεσσαλίας -στις 2 Νοεμβρίου 1881- από τους Τούρκους , έγινε στα τέλη Μαΐου  του 1883 και οι δημοτικές αρχές ανέλαβαν τον Ιούνιο. Ως τότε αιρετοί ήταν αυτοί που υπήρχαν ως την απελευθέρωση, όπως πχ ο Γεώργιος Καρτάλης στο δήμο Παγασών (Βόλου).

Τα κόμματα που υποστήριζαν τους δημάρχους ήταν το «Φιλελεύθερο» (Τρικουπικό) με υποστηρικτές τους Καρτάληδες, Κασσαβέτη, Φιλάρετο και το «Συντηρητικό» (Νοικοκυραίων) με υποστηρικτές τους Κοκοσλή, Γεωργιάδη, Φρόνιμο και Κανταρτζή.

Στις πρώτες αυτές τοπικές εκλογές τα πάθη και τα μίση μεταξύ των «μερίδων», ήταν στα ύψη! Καυγάδες, προπηλακισμοί, λοιδωρίες μέχρι και φόνος ήταν στην προεκλογική διάταξη!

Ας δούμε τι έγραφε η ΘΕΣΣΑΛΙΑ για τα επεισόδια στο Καραμπάσι (Αγ. Βλάση), που δημιούργησαν οι φίλοι των Συντηρητικών και του Κοκοσλή, που υποστήριζαν τον επίσης αϊγιωργίτη Νικολάκη Κύρου:

Λέξεις: γαυριώσα (η)=συμπεριφερόμενη με έπαρση, αλαζονεία, αυθάδεια.

οιμωγές (οι)=θρηνώδεις κραυγές.

Στο τότε δικό μας δήμο Νηλείας (ΕΔΩ), εκλέχτηκε ο αϊγιωργίτης γιατρός Ζήσης Χατζηκιτηλής  (ΕΔΩ), υποστηριζόμενος από τους Φιλελεύθερους, οι οποίοι και σάρωσαν σε Πήλιο και Βόλο. Στο Βόλο, εκλέχτηκε πάλι ο σπουδαίος Γ. Καρτάλης:

Οι εφημερίδες ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ και ΘΕΣΣΑΛΙΑ υποστήριζαν αντίστοιχα τους Συντηρητικούς και τους Φιλελεύθερους.

ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ 25-5-1883 

Μετά τις εκλογές η ΦτΛ έγραφε δικαιολογούμενη: 

Φρούτα Λεχωνίων (2)

Η παραγωγή φρούτων (*) ήταν ανέκαθεν μια υπόθεση που απασχολούσε εκτός απ’ τους άμεσα εμπλεκόμενους λεχωνίτες αγρότες-παραγωγούς, ντόπιους μεσίτες, εμπόρους και τα τότε μέσα ενημέρωσης που ήταν μόνον… οι εφημερίδες.Έτσι οποιαδήποτε είδηση σχετική με τα φρούτα, αλλά και τις ελιές, που ήταν οι μοναδικές πηγές βιοπορισμού του τόπου, ήταν στην πρώτη σελίδα. 

Βλέπουμε λοιπόν, την είδηση για την προσδοκώμενη παραγωγή -άρα και τα έσοδα- τις επισημάνσεις για τη διακίνηση και βασικά τις δυσκολίες διάθεσης και πώλησης.

Η παρακάτω δημοσίευση του 1927, είναι σχετική με τις εμπορικές συναλλαγές (εξαγωγές φρούτων) με την Αίγυπτο, μέσω του λιμανιού του Βόλου, αλλά και του λεχωνίτικου Συνεταιρισμού ΣΠΟΛΚ (ΕΔΩ)  μέσω της Πλατανιδιώτικης σκάλας:

Ειδικά, αυτή η τελευταία δημοσίευση είναι μια διαχρονική «πονεμένη ιστορία». Μια «ιστορία» του αγώνα και της αγωνίας του αγρότη-παραγωγού, γραμμένη από τον λεχωνίτη ανταποκριτή Μήτσο Παχιό, που δηλώνει και παραγωγός: 

(*) Πρέπει να ληφθεί υπόψη πως πανελλαδικά, η παραγωγή φρούτων εκείνα τα χρόνια ήταν μικρή και το Πήλιο με τα Λεχώνια κυρίως, ήταν η πρώτη περιοχή στην Ελλάδα γνωστή από την παραγωγή σε ποσότητα, ποιότητα, πρωιμότητα, εμπορευσιμότητα. 
Σήμερα παντού υπάρχουν οπωρώνες με μεγάλη παραγωγή και γίνονται κι εισαγωγές... Τα λίγα πια, λεχωνίτικα φρούτα παραμένουν απαράμιλλα σε γεύση και ποιότητα!

Φρούτα Λεχωνίων (1)

Τώρα το Μάη  στα Λεχώνια είναι  «Μάγεμα ἡ φύσις κι ὄνειρο στὴν ὀμορφιὰ καὶ χάρη» ! (Διον. Σολωμός, Οἱ Ἐλεύθεροι Πολιορκημένοι-Σχεδίασμα Γ΄)

 Μαζί όμως με τ’ αμέτρητα λουλούδια υπάρχουν και  τα πρώτα ανοιξιάτικα φρούτα. Τζάνερα, μούσμουλα, κεράσια.

Κι αν η «Φρουτοπία» είναι η φανταστική χώρα των φρούτων, φαίνεται πως ο συγγραφέας της Ευγ. Τριβιζάς …δεν γνωρίζει πως τα Λεχώνια, είναι ένας πραγματικός φρουτότοπος !

Σήμερα λοιπόν, με το «γίνωμα» και το «καλωσκίρ’σμα»* των πρωτόβγαλτων φρούτων, θα δούμε ένα κομμάτι απ’ τον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του Ζωσιμά για τα λεχωνίτικα κεράσια και τον τρόπο διάθεσής τους, στα 1900:

Συνεχίζοντας, ας απολαύσουμε και δυο «σχετικά» Δημοτικά τραγούδια, από τη συλλογή του Κ. Λιάπη «ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ  ΣΤΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑ»:

Τα κορίτσια κλέβουν κεράσια

Α

Δίπλα στο νερό στ’αυλάκι, είχα ένα περιβολάκι

Είχα μέσα λεμονίτσες, κι όλο φραγκοκερασίτσες

Και το μάθαν τα κοράσια, πάν’ μου κλέψαν τα κεράσια

Φύλαξα ένα φεγγαράκι, πιάνω μια απ’ το ποδαράκι

Σκούζει βάζει μια φωνή: -Το ποδαράκι μου πονεί!

Άφησέ με παλικάρι, με πονάει το ποδάρι.

-Μες στον ξένονε τον κήπο, τι γυρεύεις να σ’ αφήσω; (Κεραμίδι Πηλίου)

Β

Στην απάνω γειτονίτσα φύτεψα μια κερασίτσα

Και πααίναν τα κοράσια και μου κλέβαν τα κεράσια

Φ’λάω νύχτα με σκοτάδι πιάνω μια απ’ το ποδάρι

Σκούζει βάζει τη φωνή το ποδάρι της πονεί!

-Αν πονεί κι αν δεν πονεί δέστε το με το πανί

-Δεν το θέλω το πανί, θέλω άντρα γιομιτζή**

Ν’ ανεβαίνει στο κατάρτι νάναι ο νους του στην αγάπη

Ν’ ανεβαίνει στην αντένα νάναι ο νους του μετά μένα

Ν’ ανεβαίνει στα πανάκια, νάναι ο νους του στα βυζάκια! (Σκιάθος)

* καλωσκίρ'σμα=καλωσκαίρισμα από το καλωσκ'ρίζου>καλωσκαιρίζω=γεύομαι έγκαιρα πρωτοεμφανιζόμενους καρπούς. 

**γιομιτζής=γεμιτζής , ναυτικός, βαρκάρης

Θεόφιλος (2)

Και πάλι ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος (*)

Ο Καραϊσκάκης στο Φάληρο

Ένα αντίγραφο του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ, αναδημοσίευση, από το ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ της 21-9-1935, του Σπύρου Μελά, που υπογράφει με το ψευδώνυμο "Φορτούνιο". 

(*) Με την ευκαιρία της 3μερης εκδήλωσης-αφιέρωμα στο ζωγράφο, (ΕΔΩ) σε Ανακασιά, Αγ. Ονούφριο, Σταγιάτες και Μακρινίτσα. 

Αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Ζάχος

Ο αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Ζάχος (*)

Η οικογένεια Ζάχου

Η οικογένεια Ιωάννη Ζάχου
(από www.siatistanews.gr)

Ήταν μια απ’ τις πολυμελείς γνωστές οικογένειας της Μακεδονίας κι ειδικά της Σιάτιστας Κοζάνης.  Ο εμπόρος  Ιωάννης Ζάχος -που ήταν αδελφός του Αθανασίου πατέρα του γνωστότατου απ’ τις εξαιρετικές εκκλησίες του Βόλου, αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου- ήρθε στο Βόλο όπου και παντρεύτηκε, κάνοντας  οκτώ παιδιά (Κων-νος, Πλούταρχος, Θρασύβουλος, Νικόλαος, Αγαμέμνων, Δήμητρα Ζάχου-Νικαρούση, Ανδρομάχη Ζάχου-Λώρη και Αδελαϊδα Ζάχου-Λιαπίδου)

Τα αγόρια της οικογένειας τράβηξαν ο καθένας το δρόμο του,  με πιο γνωστούς στο Βόλο τους  Κων-νο, αρχιμ. Πολύκαρπο, Αγαμέμνονα και Νικόλαο. Ο Θρασύβουλος ήταν εμποροράπτης.

Το πρώτο αγόρι της οικογένειας ο Νικόλαος (Βόλος 1875- Αθήνα 1941) ήταν ο γνωστός αρχιτέκτονας που σχεδίασε κι έφτιαξε με την προτροπή του λαογράφου  Νικ. Πολίτη, το κτήριο της Ελληνικής Φοιτητικής Εστίας στο Παρίσι, όπου κι είχε σπουδάσει. Ήταν οπαδός του Βενιζέλου και πολέμησε σαν εθελοντής στους Βαλκανικούς πολέμους.(Δείτε περισσότερα για τον Νικόλαο, στο "Εν Βόλω" τχ 6ο απ' όπου κι οι φωτογραφίες του- ΕΔΩ)

Μετά ο Αγαμέμνων Ζάχος, (1879- 1959) επίσης διαπρεπής δικηγόρος Βόλου αρχικά και στο Κάιρο της Αιγύπτου στη συνέχεια. Υπηρέτησε εθελοντής δεκανέας, στο σώμα του  Γεώργ. Μπουρνιά στην απελευθέρωση της Χίου το 1912 (μάχη Αίπους).

Ήταν συγγραφέας με αρκετές εκδόσεις. Επίσης με διαθήκη του άφησε οικία στο Ψυχικό σαν κληροδότημα, που και σήμερα δίνει υποτροφίες σε δύο φοιτήτριες, καταγόμενες από Βόλο και Πήλιο ή και Σιάτιστα.

[ Έργα του είναι: 1) Ο Περικλής ως πολιτικός, Εν Αθήναις- Τύποις Αγκύρας,   2) Σινά και Αγία Αικατερίνη : εντυπώσεις και μελέται (μετά πολλών προτύπων εικόνων- Τύποις Γ.Κ. Ρόδη, 1937,  3) Τα πρώτα επινίκια : η εκδίκησις της Ελλης : ιστορικόν ποίημα- Τύποις Φωτός, 1945,  4)  Ωραίαι τέχναι : μουσική και ευγονική - Πατριαρχικόν Τυπογραφείον- 1932,  5) Μπετόβεν: Επί τη εκατονταετηρίδι του Μπετόβεν 1827-1927, μηνιαίον περιοδικόν «Έρευνα», έτος Α΄, 6^ος-7ος 1927, 6)  Η μόνη αληθής πρόοδος: Πίστις, πατρίς, παιδεία. Συλλογή λόγων και δημοσιευμάτων, Φως-Κάιρο, 1932, 7) Το μυστηριώδες Σύμπαν –Τζήνς μεταφρ. Αλεξάνδρεια 1927].

Ο επόμενος γιος Κωνσταντίνος (Βόλος 1881- Θεσ/νίκη 1966),  δικηγόρος Βόλου, συνδικαλιστής και ιδρυτής της σοσιαλιστικής εφημερίδας ΕΡΓΑΤΗΣ καθώς και πρωτεργάτης της δημιουργίας του Εργατικού Κέντρου Βόλου (νομικός σύμβουλος, εμπνευστής  και ουσιαστικός ηγέτης) στα 1908. Ανέπτυξε πλούσια πολιτική δράση και ήταν επίσης δημοτικιστής. Μαζί με άλλους δέκα (Δελμούζο κλπ) ήταν  κατηγορούμενος στη δίκη των «Αθεϊκών» του Ναυπλίου. Μετά τη δίκη μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη, όπου συνέχισε τη δικηγορία ως τα 1958.

Οι κατηγορούμενοι στα "Αθεϊκά".
Μεταξύ τους κι ο Κων-νος Ζάχος (με το παπιγιόν)

Ο αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Ζάχος

Καταγωγή - Σπουδές - Υπηρεσία

Ο άλλος αδελφός ο Πλούταρχος, δευτερότοκος, γεννήθηκε στο Βόλο στα 1877. Για την καταγωγή του γράφει στα «ΠΟΛΕΜΙΚΑ»:

Από μικρός αγαπούσε τα γράμματα κι αφού τελείωσε τα γυμνασιακά χρόνια στο Βόλο, πήγε στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, αποφοιτώντας στα 1902.

Από τα παιδικά του χρόνια ήθελε να υπηρετήσει την Εκκλησία, γι’ αυτό στα 1901 εκάρη αρχικά μοναχός -άγνωστο από ποιον ηγούμενο- και μετονομάστηκε σε Πολύκαρπο (**). Αργότερα έγινε διάκονος, με άγνωστο επίσης τον επίσκοπο που τον χειροτόνησε.

Μετά την πενταετή φοίτησή του στη Χάλκη, διορίστηκε ιεροκήρυκας στην Καρδίτσα. Το Μάρτιο του 1907, χειροτονήθηκε από τον μητροπολίτη Δημητριάδος Γρηγόριο (Φουρτουνιάδη) ιερέας-αρχιμανδρίτης και μετατέθηκε στο Βόλο.

Υπηρέτησε για περίπου μια 20ετία στις Μητρόπολεις Θεσσαλιώτιδος (Καρδίτσα) 1902-1906, Τρίκκης (Τρίκαλα) 1909-1911 και Δημητριάδος (Βόλο).

Στα χρόνια των Βαλκανικών πολέμων 1912-13, ήταν εθελοντής στρατιωτικός ιερέας του 5^ου Συντάγματος Πεζικού της Α΄ Μεραρχίας, ακολουθώντας το στρατό στις μάχες της Ηπείρου και Μακεδονίας σαν ιεροκήρυκας και εμψυχωτής.  Αυτό έγινε με δικό του αίτημα στα 1911. Αργότερα περνάει αποσπασμένος στη Β. Ήπειρο, κηρύττοντας, ώσπου απολύεται από το Αργυρόκαστρο.  Από τη θητεία-εμπειρία του αυτή έγραψε τα «Πολεμικά».

Ο αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος στρατιωτικός ιερέας.
Για τη δράση του τιμήθηκε με τον αργυρό σταυρό
του Τάγματος των Ιπποτών του Σωτήρος.

Οι «Τρεις Ιεράρχαι»

Το σπουδαιότερο έργο που άφησε στο Βόλο και την περιοχή του Πηλίου, ήταν η δημιουργία του γνωστού Θρησκευτικο-Φιλολογικού Συλλόγου «Τρεις Ιεράρχαι», καθώς και η οργάνωση της σπουδαίας τότε και σήμερα βιβλιοθήκης του. Κι αυτό έγινε, γιατί ο δραστήριος, ανήσυχος και μορφωμένος Πολύκαρπος, διαβλέποντας τη γενική  πρόοδο του Βόλου, πραγμάτωσε την ανάγκη των ανθρώπων της πόλης, ιδρύοντας το σύλλογο και τη βιβλιοθήκη όπως την οραματίστηκε.   

Το οίκημα των "Τριών Ιεραρχών"

Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο το Φεβρουάριο του 1907, στους «Τρεις Ιεράρχες» απαρτιζόταν από τους:

Ιεροδιάκονο Πολύκαρπο Ζάχο Πρόεδρο, Δημ Σαράτση,γιατρό, μετέπειτα δήμαρχο Παγασών, Αντιπρόεδρο, Τρύφωνα Κοντογεωργίου, εκπ/κό, Γεν Γραμματέα, Κίμωνα Αγγελίδη, Ταμία, Παν.Φρέμπο & Ηρακλ. Σχοινά, Έφορους βιβλιοθήκης, Αλεξ. Σαμαρά, Νικ. Παπαδήμο & Χρ. Παπαχρήστο, Μέλη.

Η μαγιά για τη σύσταση της βιβλιοθήκης ήταν τα πάμπολλα για την εποχή εκείνη βιβλία του γνωστού μας Ζωσιμά Εσφιγμενίτη. Αυτά (συνολικά 3200 τόμοι) αρχικά δωρήθηκαν στο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας Βόλου, σύμφωνα με τη διαθήκη του καλόγερου Ζωσιμά το 1902, αφού η τότε Δημοτική αρχή δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον!
Η βιβλιοθήκη έμεινε για μια 6ετία πεταγμένη σε αίθουσα της 1^ης Δημ. Σχολής Αρρένων (Δημοτικού Σχολείου). Τότε η βολιώτικη εφημερίδα ΚΗΡΥΞ πρωανακίνησε το θέμα της βιβλιοθήκης Ζωσιμά κι αυτό από αντιπολιτευτική βασικά διάθεση, απευθυνόμενη στο Δήμο, αλλά και στο Σύλλογο.

Έτσι απευθύνθηκαν οι «Τρεις Ιεράρχαι» στο Δήμο Παγασών-Βόλου και με τις ενέργειες και του ιεροδιακόνου-θεολόγου-ιεροκήρυκα Πολύκαρπου, πέρασαν όσα βιβλία δεν έγιναν «προσανάμματα» (1908) στο Αναγνωστήριο του Συλλόγου και στο κτήριο της κατοικίας του δικηγόρου Νικ. Χαρισιάδη (ΕΔΩ), που δωρήθηκε στο Σύλλογο.

Ο ιεροκήρυκας κι ο…Γερμανός

Ο αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος ήταν αρκετά μορφωμένος και γνώστης ξένων γλωσσών (Γαλλικά, Γερμανικά, Λατινικά, αρχ. Εβραϊκά). Αυτό φαίνεται στο συγγραφικό του έργο που είναι μεγάλο.
 Είχε το χάρισμα του λόγου και με την ομιλητική(=εκκλησιαστική ρητορική) τέχνη του καθήλωνε τους ακροατές. Η ρητορική του έγινε η αφορμή να πολεμηθεί από το γνωστό μας δεσπότη Δημητριάδος Γερμανό, (ΕΔΩ) καθώς και να μην γίνει ποτέ του επίσκοπος, αφού κάποιοι εκκλησιαστικοί κύκλοι κι όχι μόνον, αντέδρασαν όταν προτάθηκε για τον γ΄ αυτό βαθμό της ιερωσύνης.

Η στάση του αρχιμ. Πολύκαρπου αρχικά ήταν υπέρ του Γερμανού, όπου και τον προσφώνησε στην ενθρόνισή του, λόγω του σεβασμού του στον Επίσκοπο. Μάλιστα στους λόγους του τον στήριξε και στο θέμα των «Ψαλτικών». 
Ο ίδιος κλήθηκε και μίλησε στα εγκαίνια του εργατικού Κέντρου, όπου και καταχειροκροτήθηκε. Η ομιλία έγινε στο Σύλλογο «Τρεις Ιεράρχες» στις 14 Δεκεμβρίου 1908. Εκεί η ομιλία του ήταν λιγόλογη και εξυμνούσε τον ιερό σκοπό του Κέντρου. Επίσης συγχάρηκε τους εργάτες και τους συνέστησε αγάπη και ομόνοια!
Ο δεσπότης συνεχίζει τον πόλεμο στον ιεροκηρυκα αρχιμανδρίτη με κατηγορίες «περί αγραμματοσύνης (!) και ανεπαρκείας» και γιατί μίλησε χωρίς άδεια, στο Εργατικό Κέντρο Βόλου. 
Γίνανε τότε εκκλησιαστικές ανακρίσεις με τον έξαρχο-ανακριτή δεσπότη Σπάρτης, όπου και αθωώθηκε, «λόγω του αβασίμου των κατηγοριών». 

Στα 1909 δόθηκε  εντολή απ’ το δεσπότη στον αρχιμανδρίτη και στο λαϊκό ιεροκήρυκα Θεόδωρο Ζωγράφο να μιλήσουν -όπως κι έγινε- στον Άγιο Νικόλαο και στους Τρεις Ιεράρχες «Περί μασονίας». Οι μασόνοι κι ο δεσπότης (;) αντέδρασαν. Ο Πολύκαρπος τότε μετατίθεται στη Λευκάδα. Όμως η αντίδραση των εφημερίδων και των Βολιωτών ακυρώνει τη μετάθεση!

Στα «Αθεϊκά» του Ναυπλίου ο «καλός» δεσπότης ως κατήγορος, είπε: « Εγώ είχα ιεροκήρυκα τον Πολ. Ζάχο, κατόπιν μετετέθη ούτος εις τα Τρίκαλα. Τούτο δεν απήρεσεν εις εμέ, διότι ήτο αδελφός του Κων-νου Ζάχου και οπωσδήποτε ο κόσμος χάριν του Πολυκάρπου είχε εμπιστοσύνην εις τον Κων-νον Ζάχον. Εγίνετο φροντίς να μετατεθή εκ Τρικάλων πάλιν εις τον Βόλον, αλλ’ εγώ δι’ εγγράφου μου εξέθεσα τους λόγους δια τους οποίους δεν έπρεπε να επανέλθη …»    

Ωστόσο παρουσίασε κι ένα τηλεγράφημα του Πολύκαρπου(;) που τον στήριζε λέγοντας: «…Τον ενθουσιασμόν μου επί τω θαρραλέω αγώνι κατά του μαλλιαρισμού, σοσιαλισμού, μασονισμού». Αν αυτό ήταν πραγματικό, τότε ή ο Πολύκαρπος «λόγω σεμνότητος, ακραιφνούς πίστεως ταπεινότητος και ενθουσιασμού» έδωσε τόπο στην οργή ή ο Γερμανός για να πετύχει του σκοπού του μεταχειριζόταν όλα τα μέσα!

Ο Δημ. Σαράτσης στην απολογία του στη δίκη, είπε πως ο αρχιμανδρίτης ήταν απ’ τα ιδρυτικά μέλη του Ε.Κ.Β. Είναι αλήθεια, πως ο αρχιμανδρίτης επίσης βοήθησε με δράσεις, εισηγήσεις κι ενέργειες, τους εργάτες του Βόλου, στην κατοχύρωση της αργίας της Κυριακής στα 1912. 

Αργότερα στα 1914, ερχόμενος στο Βόλο, τον κατηγορούν πάλι για συγγραφή αντιχριστιανικών βιβλίων! Πανηγυρικά αθωώνεται από την Ιερά Σύνοδο, μετά από απολογία!  

Το τέλος

Ο αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος λόγω των φιλοβασιλικών(***) του αισθημάτων, έπεσε θύμα κι αυτός στα χρόνια του Διχασμού μεταξύ βασιλικών-βενιζελικών. Αυτό βέβαια έγινε με τις «ενέργειες» του δεσπότη Γερμανού, που εξαρχής δεν τον ήθελε κοντά του. (Μάλλον φοβόταν τη …σύγκριση!)

Έτσι, όταν ο Βόλος το Μάιο του 1917 αποκλείστηκε από τα γαλλικά στρατεύματα που υποστήριζαν το Βενιζέλο, ο αρχιμανδρίτης μαζί με τον Ιωάννη Ζάχο πατέρα του (Πρόεδρο για χρόνια του Εμπορικού Συλλόγου Βόλου), που ήταν και ακραιφνείς βασιλόφρονες και του «Λαϊκού», κατηγορήθηκαν απ’ τους φιλοβενιζελικούς παράγοντες. Ο δεσπότης Γερμανός βρήκε ευκαιρία ν' απαλλαχτεί απ' τον αρχιμανδρίτη και κατηγόρησε στους Γάλλους τον Πολύκαρπο μαζί με το διάκο Ευάγ. Γαλιρόπουλο σαν φιλογερμανούς!  Οι κληρικοί εκτοπίστηκαν σαν πολιτικοί κρατούμενοι σε στρατόπεδο της Μυτιλήνης. Την επόμενη χρονιά με τη νίκη των συμμάχων επέστρεψε στο Βόλο.

Η υγεία του όμως  λόγω των κακουχιών απ’ τους πολέμους και τον εγκλεισμό του στο στρατόπεδο, κλονίστηκε βαριά. Είχε πάθει  φυματίωση και απομονώθηκε στη μοναξιά του –όπως κι όλοι οι φυματικοί τότε. Κλεισμένος σ’ ένα σπίτι στα Παλιά, πέθανε σε ηλικία μόλις 48 ετών, στις 14 Ιουλίου 1923.

Τα χρόνια της αρρώστειας του δεν σταμάτησε να ασχολείται με τη συγγραφή. Κύρια σχολήθηκε με τη σύνταξη ενός Θεολογικού Λεξικού. Κανένα απ’ τα έργα του όμως δεν εκδόθηκε μετά το θάνατό του και τα χειρόγραφα του Λεξικού κάηκαν, από το φόβο μετάδοσης της φυματίωσης. Κάποια όμως υπάρχουν σωσμένα στους «Τρεις Ιεράρχες».

Εργογραφία:

1.  ΠΟΛΕΜΙΚΑ, 2τομο, Αθήνα 1915 (ΕΔΩ)

2.  ΛΟΓΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΙ (Πανηγυρικοί –Εγκωμιαστικοί- Περιστατικοί), Βόλος 1904

3.  ΝΟΜΟΚΑΝΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΘΟΛΟΥ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΤΕΡΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΑΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΤΟΥΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΧΕΣΕΙΣ (ΕΝ ΤΩ ΗΜΕΤΕΡΩ ΚΡΑΤΕΙ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΣΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΜΕΤ' ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΤΙΝΩΝ ΕΠΙΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΩΝ ΕΠ' ΑΥΤΗΣ), Τρίκαλα, 1911 (ΕΔΩ)

4.  ΜΕΛΕΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ, 1911

5.  ΟΜΙΛΗΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΛΕΙΑ (3 ομιλίες στη Σχολή Χαλκης).
-----------------------------------------

(*) Ο αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Ζάχος (εξάδελφος του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου) είναι μια απ' τις εξέχουσες προσωπικότητες που γέννησε ο Βόλος. Επειδή έζησε λίγο και πέθανε σε συνθήκες δύσκολες, είναι σχετικά άγνωστος στους πολλούς. 
Ας τον γνωρίσουμε κι ας πούμε "ένα ευχαριστώ" στη μνήμη του, μια που ο ίδιος έβαλε το πρώτο λιθαράκι στον τομέα της ίδρυσης βιβλιοθηκών στο Βόλο, αν εξαιρέσουμε το "Κονόν Αναγνωστήριον" της βιβλιοθήκης του Ζωσιμά. 
(**)Οι μοναχοί κι οι μοναχές καθώς κι οι άγαμοι κληρικοί, στη χειροθεσία τους, αλλάζουν το κοσμικό του όνομα με άλλο παρεμφερές, που συνήθως  έχει το ίδιο αρχικό γράμμα. Παίρνουν επιλέγοντας βασικά όνομα, ασκητή ή σπουδαίου Όσιου. Έτσι έχουμε πχ το Φίλιππο να ονομάζεται Φιλόθεος, τον Ιωάννη Ιωαννίκιο, το Ζήση Ζωσιμά κτλ.
(***) Εκτός της φιλίας του με τους φιλοβασιλικούς Καρτάληδες, στα ΠΟΛΕΜΙΚΑ υπάρχει κι η παρακάτω αφιέρωση στο βασιλιά:

Πηγές:

1.  ΟΙ ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΑΙ ΕΝ ΑΙΓΥΠΤΩ- Αποστ. Κωνσταντινίδης- Αλεξάνδρεια 1936

2.  ΤΟ ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ –Χαράλαμπος Χαρίτος-Αθήνα 1989

6.   ΠΟΛΕΜΙΚΑ- Πολύκαρπος Ζάχος, Αθήνα 1915

3.  ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

4.  ΕΞΕΧΟΥΣΑΙ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΙ ΕΝ ΠΗΛΙΩ & ΒΟΛΩ κλπ. –Δημ. Ξενάκης- Βόλος 1933

5.  ΜΑΓΝΗΣΙΑ, ΔΗΜ. ΤΣΙΛΙΒΙΔΗΣ, Ο ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΖΑΧΟΣ- Περιοδικό τχ. 6 –Βόλος Μάιος 2006
6. Η ΠΟΛΙ ΤΗΣ ΓΚΑΡΝΤΕΝΙΑΣ, Γ.Κοντομήτρος, ΕΘΕ Βόλος 2009

6.  Διαδίκτυο www.siatistanews.gr