Χορευτικός Όμιλος Άνω Λεχωνίων

Καλοκαιρινή εκδήλωση από το Χορευτικό Όμιλο Άνω Λεχωνίων, 

την Παρασκευή 1-7-2011, στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου. 

Να πάμε!

Το εξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων

Το ναΐδριο-εξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων Κοσμά & Δαμιανού, βρίσκεται στο βόρειο άκρο του οικισμού. Στέκεται βιγλάτορας του χωριού, του μικρόκαμπου των Λεχωνίων και του Παγασητικού, απέναντί από τον ιστορικό λόφο Νεβεστίκι. Βρίσκεται στον ομώνυμο λόφο που είναι περίπου συνέχεια του χώρου που όριζε και το «Παλιόκαστρο των Λεχωνίων».

Ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης λέει : «Πριν κατοικήσουν οι Τούρκοι στα Λεχώνια, αυτά ήκμαζαν όπως μαρτυρούν τα ερείπια των ναών. Στα Άνω Λεχώνια σώζονται [...] και δύο εκκλησίες του Αγίου Παντελεήμονος και των Αγίων Αναργύρων.[...] Η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων ιδρύθηκε το 1865 με γενναία συνδρομή των αδελφών Κοκουσλή».

Άγιοι Ανάργυροι, 1935

Πράγματι στην ίδια θέση υπήρχε και ως τα 1955, πετρόχτιστη εκκλησία βασιλικού ρυθμού, με γυναικωνίτη και κελί στον εξωτερικό χώρο που κατοικούταν από τον ιερέα και αργότερα από κάποια γυναίκα-καλογριά. Ο ναός αυτός γκρεμίστηκε και στο ίδιο οικόπεδο δωρεά Κοκοσλή, χτίστηκε νέος. Χτίστηκε με δαπάνη των κατοίκων και άλλων πιστών το 1965. Στην δυτική άκρη του περίβολου του ναΐσκου βρίσκεται κι ο τάφος των Κοκοσλήδων.

Ο σημερινός ναός είναι ρυθμού βυζαντινού (σταυροειδής) με τρούλο. Στις τέσσερις εσοχές του ισοσκελούς σταυρού, υπάρχουν ισάριθμα χτιστά στέγαστρα συνέχεια της στέγης με καθιστικά. Στο δυτικό άκρο της αυλής υπάρχει το καμπαναριό και απ’ όλο το μήκος της βόρειας πλευράς περνά ο μεγάλος τσιμενταύλακας που μεταφέρει το νερό του ρέματος Κουφάλα στα Λεχώνια. Παλιά όταν λειτουργούσε το εργοστάσιο του Δημόπουλου το τροφοδοτούσε για να κινούνται οι μηχανές παραγωγής ηλεκτρισμού, να παράγεται ο πάγος και να κινείται ο υδρόμυλος. Σήμερα το νερό διοχετεύεται στην υδατοδεξαμενή και στο δίκτυο αυλακιών. Από εκεί οδηγείται στους μπαξέδες και στα περιβόλια για άρδευση τους θερινούς μήνες.

Είναι σημείο αναφοράς των Άνω Λεχωνίων γιατί:

α) Οι Άγιοι Ανάργυροι είναι και θεωρούνται οι προστάτες της υγείας, γι’ αυτό οι πιστοί συρρέουν στη μνήμη τους την παραμονή και ανήμερα της 1^ης Ιουλίου και

 β) την ίδια ημέρα γινόταν και γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του χωριού (παλιά γινόταν τρία).

Γαμήλια πατινάδα Πηλίου

Τα τραγούδια του Πηλίου

Κάποια τραγούδια του Πηλίου 
σε συλλογή και εκτέλεση  του 1993

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ

Το Πήλιο, αποτελεί χώρο πανάρχαιων παραδόσεων, θερινή κατοικία των θεών και ημίθεων, ορμητήριο κλεφταρματωλών και γενέτειρα ηρώων.. Έχει όλες τις προϋποθέσεις λοιπόν, για να αναπτυχθεί το Δημοτικό τραγούδι.

Επειδή το Πήλιο βρίσκεται ανάμεσα στη Θεσσαλία και το Αιγαίο οριοθετεί το χώρο κι επηρεάζεται περισσότερο απ’ το νησιώτικο πολιτισμό και λιγότερο από τον κάμπο.

Είναι επηρεασμένο βασικά από την ηπειρώτικη και τη νησιώτικη παράδοση (Αιγαίο-Ιωνία) και πολύ λιγότερο από τη μοραΐτικη και τη ρουμελιώτικη.

Τα δημοτικά τραγούδια του Πηλίου χωρίζονται σε χορευτικά, σε τραγούδια της τάβλας (τραπεζιού-καθιστικά), σε λατρευτικά και κάλαντα. Υπάρχουν ακόμη τραγούδια ιστορικά και κλέφτικα που αναφέρονται σε συγκεκριμένα πρόσωπα και περιστατικά της τοπικής μας ιστορίας, απ’ τα χρόνια των αγώνων και της Επανάστασης (1821, 1854, 1878). Τέτοια είναι: «του καπετάν Κουτμάνη», «του Στέφου», «του Δήμου Ζάγουρα», «η καταστροφή της Μιτζέλας», «η μάχη της Μακρινίτσας» κ.ά.

Ο κύκλος των τραγουδιών της αγάπης, περιλαμβάνει τραγούδια για τη φύση, τη νεότητα, την αγάπη. Αναπτύχθηκαν κι αυτά μέσα στο φυσικό περίγυρο, μες στο άρωμα και τη δροσιά του όμορφου βουνού. Αποτελούνται από 15σύλλαβα και μη, ομοιοκατάληκτα ή όχι, εκτεταμένα ή απλά δίστιχα λιανοτράγουδα. Αυτά τα ερωτικά τραγούδια με ιαμβικούς ανομοιοκατάληκτους στίχους που θυμίζουν δραματικές παραλογές, τραγουδήθηκαν κι ως γαμήλιες πατινάδες. «Ο Αυγερινός», «Το μελαχρινό» κ.ά. 

Στον κύκλο των τραγουδιών της ξενιτιάς αποτυπώνονται τα βάσανα κι οι καημοί του ξενιτεμού καθώς κι η επιστροφή στην πατρίδα. «Ο Γιωργαλάκης», «Τα ζαγοριανά καράβια», το «Θέλω να ταξιδέψω» κ.ά. είναι απ’ τα πιο χαρακτηριστικά.

Στο Πήλιο, όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, συναντά κανείς και τα μοιρολόγια, τραγούδια που λέγονται όταν χάνεται αγαπημένο πρόσωπο.  Συνηθισμένο εκφραστικό μέσο είναι η προσωποποίηση του Χάρου,.

Τέλος, έχουμε και τα λατρευτικά τραγούδια, με θρησκευτικά συνήθως θέματα ή ερμηνείες μεταφυσικών φαινομένων. Τέτοια είναι τα λαϊκά κάλαντα, τα βαϊτικα, τα παινέματα, τα καλησπερίσματα κ.ά.          

«Οι μελωδίες είναι σταθερές και ομοιόμορφες, ρυθμικές και ως επί το πλείστον διατονικές στο νησιώτικο ιδίωμα. Όπως και η γενικότερη μουσική μας παράδοση το πηλιορείτικο ιδίωμα βασίζεται στο υπόστρωμα της εκκλησιαστικής μουσικής που επίσης διατηρεί στο χώρο μια γηγενή παράδοση με Αθηναϊκές και Πολίτικες επιδράσεις» γράφει μουσικός Γρηγ. Σουλτάνης στο δίσκο του'93 «ΤΑ ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΑ»

Βέβαια τα τραγούδια του Πηλίου δεν έμειναν ανεπηρέαστα από ευρωπαϊκά ακούσματα και μουσικές, ειδικά μετά το 18^ο αιώνα που ανθίζει το εμπόριο κι η ναυτιλία με συνέπεια και την πνευματική ανάπτυξη. Έτσι το αρχικό ιδίωμα «αλλοιώνεται» και τα πρότυπα αλλάζουν. Γνωστό άκουσμα η «Κατερίνα» με φανερή την ευρωπαϊκή επίδραση.

Στίχοι των γνωστότερων πηλιορείτικων τραγουδιών

1. ΤΑ ΚΑΝΑΡΙΑ
(Στίχοι του Θεοχάρη Παντίδη σε παραδοσιακή μουσική της Σμύρνης)

Δυο κανάρια στο κλουβί μου
που στολίζουν την αυλή μου
που στολίζουν την αυλή μου
δυο κανάρια στο κλουβί μου
τα κανάρια μου.

Τάχω και τα καμαρώνω 
και ποτέ δεν τα μαλώνω
και ποτέ δεν τα μαλώνω
τάχω και τα καμαρώνω
τα κανάρια μου.

Είν' η μόνη συντροφιά μου
στη ζωή παρηγοριά μου,
και στερνή παρηγοριά μου
είν' η μόνη συντροφιά μου
τα κανάρια μου.

2. ΘΕΛΩ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΩ (της ξενιτιάς)
Θέλω να ταξιδέψω, στην Αίγυπτο να πα
να φέρω το πουλί μου, πούναι στην ξενιτιά.

Έλα πουλί μου έλα, να τα μιλήσουμε
γιατί είδα στο όνειρό μου πως θα χωρίσουμε.

Πουλί μου αγαπημένο και πώς τα πίστεψες
της γειτονιάς τα λόγια και μ' απαρνήθηκες.

Πολύ με βασανίζεις, μα τι μπορώ να πω
όλα τα υποφέρω, γιατί σε αγαπώ.

3. ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ (του γάμου)

Μπροστά τραβάει καλέ πουλάκι μου

μπροστά τραβάει ο αυγερινός

μαύρα γλυκά μου μάτια

και πίσω πάει η πούλια.

Και μες στη με- καλέ πουλάκι μου

και μες στη μέση ο σταυραετός

μαύρα γλυκά μου μάτια

με τη χρυσή φτερούγα.

Γαμπρέ μου κα- καλέ πουλάκι μου

γαμπρέ μου καλορίζικα

μαύρα γλυκά μου μάτια

να ζήσεις να γεράσεις.

Να χαι- καλέ πουλάκι μου

να χαίρεσαι το ταίρι σου.

4. ΤΟ ΜΕΛΑΧΡΟΙΝΟ

Μελαχροινό αγάπησα

κουκλάκι ζηλεμένο

Με τη γλυκιά του τη ματιά

μ’ έχει ξετρελαμένο.

Αχ κουκλάκι ζηλεμένο

Μ’ έχεις πια ξετρελαμένο.

Έχει δυο μάτια ολόγλυκα

δυο χείλη κοραλλένια

Με την πλανεύτρα του ματιά

ξετρέλανε κι εμένα.

Αχ κουκλάκι ζηλεμένο

               Μ’ έχεις πια ξετρελαμένο.

5. ΜΑΝΑ  ΜΟΥ  ΤΑ  ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ  ΜΟΥ

(Γαμήλιο τραγούδι του αποχωρισμού της νύφης)

Μάνα  μου  τα  λουλούδια  μου,
συχνά  να  τα  ποτίζεις,  ωχ  μάνα  μου  γλυκιά,
συχνά  να  τα  ποτίζεις,  ωχ  μάνα  μου  έχε  γεια.

Να  τα  ποτίζεις  το  πρωί,
συχνά  το  μεσημέρι,  ωχ  μάνα  μου  γλυκιά,
συχνά  να  τα  ποτίζεις,  ωχ  μάνα  μου  έχε  γεια.

Και  μην  ξεχνάς,  μανούλα  μου,
να  στέλνεις  την  ευχή  σου,  ωχ  μάνα  μου  γλυκιά,
να  στέλνεις  την  ευχή  σου,  ωχ  μάνα  μου  έχε  γεια.


Διαβάστε επίσης: Το δημοτικό τραγούδι της Μαγνησίας" του Κώστα Λιάπη, 
ΕΚΠΟΛ Μαγνησίας, Α – Β  τόμοι, Βόλος 2006 -2009
Ακούστε (ΕΔΩ)

Ο Ιωάννης Αναστ. Λεονάρδος γράφει για τα Λεχώνια

Ο Ιωάννης Αναστασίου Λεονάρδος από τα Αμπελάκια της Λάρισας, γιατρός, που σπούδασε στην Αυστρία και εργάστηκε αρχικά στην Ουγγαρία και όταν επαναπατρίσθηκε στη Λάρισα, έγραψε τη " ΝΕΩΤΑΤΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΧΩΡΟΓΡΑΦΙΑ " που εκδόθηκε στη (Βουδα)Πέστη το 1836, με τη δικαιολογία "επειδή η Θεσσαλία είναι η πρώτη και κυρίως Επαρχία, επί της οποίας εγεννήθη το σεβαστόν όνομα Ελλάς". 

Παρακάτω διαβάζουμε τι γράφει για το Πήλιο και τα Λεχώνια:

Αντίγραφο της αρχικής έκδοσης του 1836 ΕΝ ΠΕΣΤΗ ΤΗΣ ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ

Αντίγραφο από την επανέκδοση  (Εκδόσεις  ΘΕΤΤΑΛΟΣ, Λάρισα 1992)

Αντίγραφο από την επανέκδοση  (Εκδόσεις  ΘΕΤΤΑΛΟΣ, Λάρισα 1992)

Το τρενάκι του Πηλίου (Κ. Ουράνης)

Αντιγραφή από το βιβλίο της Ελένης Φαίης Σταμάτη
 "ΜΗΛΙΕΣ -κώμη του Πηλίου όρους"

Το τρενάκι του Πηλίου

... Δεν έχει καν το ύφος ότι εκτελεί συγκοινωνία. Θαρρείτε πως βγήκε περίπατο για τη δική του ευχαρίστηση. Πηγαίνει αργά - σαν για να χαρεί περισσότερο τη φύση και τον ανοιξιάτικο ήλιο. Σταματάει κατά το κέφι του - σαν για να θαυμάσει μια ωραία θέα. Και στους μικρούς σταθμούς όπου ξαποσταίνει από το άσθμα του, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα οικεία και εγκάρδια.

Στους σταθμούς αυτούς είναι ανθισμένα πεζούλια, καφενεδάκια κάτω από ριγηλές* λεύκες, κόσμος που γνωρίζεται με τον κόσμο του τρένου. Αρχίζουν, λοιπόν, ατέλειωτες κουβέντες, ο μοναδικός υπάλληλος του τρένου παίρνει παραγγελίες και καλάθια για τον παραπέρα σταθμό, ένας ρομαντικός ταξιδιώτης κατεβαίνει να κόψει λουλούδια των χωραφιών, άλλοι παραγγέλνουν καφέ, άλλος πάει για τις μικρές του ανάγκες πίσω από τις ανθισμένες βραγιές… Το μικρό τρένο δίνει σ' όλους καιρό - για όλ' αυτά. Κι όταν σφυρίζει, δεν είναι για ν' αναγγείλει ασυζήτητα ότι φεύγει, αλλά για να ρωτήσει: "Ε, τι λέτε; Πάμε τώρα;". Κι αν κανείς πίσω από τις ανθισμένες βραγιές δεν έχει τελειώσει ακόμα, το μικρό τρένο τον περιμένει με μακροθυμία. Δε βιάζεται!

Κι αλήθεια: γιατί να βιαστεί; Θα ήταν ανόητο. Είναι τόσο ωραία όλα: το ανοιξιάτικο πρωί, η φύση, ο Παγασητικός… Τόσο ωραία! Πουθενά αλλού δε θα 'βρισκε κανείς τόση ομορφιά συνδυασμένη με τόση πραότητα και ειρήνη! Όλη η φύση, από το μόλο στις Μηλιές, έχει μια κυριακάτικη εμφάνιση. Όλα είναι καθαρά στα μικρά χωριά που περνάμε - Αγριά, Λεχώνια- όλα είναι γιορταστικά στα χωράφια, στο φως, στα νερά του κόλπου! Στ' ακροθαλάσσι, μπρος στη φωτεινή, την ονειρώδη γαλήνη του γλαυκού Παγασητικού, βλέπεις γέρικες βάρκες, ξεχασμένες σε μια γλυκιά υπνηλία. Κάτω από τις ασημένιες ελιές βόσκουν νωθρά κοπάδια προβάτων. Σ' όλο το μάκρος του δρόμου κυλάν ρυάκια ανάμεσα από παπαρούνες και χαμομήλια. Οι κερασιές είναι ανθισμένες κι ο ανοιξιάτικος αέρας είναι γεμάτος ευωδίες.

* ριγηλός: αυτός που τρεμουλιάζει, που τρέμει από το κρύο, τον αέρα.

                                               
 Κώστας Ουράνης, Ταξίδια στην Ελλάδα, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1998

Ο Δωρόθεος Σχολάριος γράφει για τα Λεχώνια

 Λεχώνια, χωρίον καρποφόρον καὶ πολὺ ὀπωροφόρον, κατωθεν τῆς Δρακείας καὶ τοῦ ἁγίου Λαυρεντίου, πλησίον τῆς θαλάσσης διαιρεῖται εἰς δύο τμήματα, ἄνω καὶ κάτω Λεχώνια καὶ ἀπέχει τοῦ λιμένος Βόλου μίαν καὶ ἡμίσειαν ὥραν. Ἔχει ἐκκλησίας δύο, τὴν τῆς θείας Μεταμορφώσεως καὶ τὴν τοῦ ἁγίου Γεωργίου, οἰκογενείας περὶ τάς 120, ἐξ ὢν 25 ὀθωμανικαί. Κατοίκους μὲν Ἕλληνας 475, ὀθωμανοὺς δὲ περὶ τοὺς 100. Δυστυχῶς ἐνταύθα σχολεῖον δέν ὑπάρχει, ἀδιαφορούντων τῶν κατοίκων, καίτοι ὄντων κτηματιών, καὶ γεωπόνων, οἱ δὲ ὀθωμανοὶ εἲναι μικροὶ κτηματίαι ἤδη.

(Από το βιβλίο "ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ" του Δωρόθεου Σχολάριου, Μητροπολίτου Π. Λαρίσσης, εν Αθήναις, 1877, Σελίδα 212)

Σχόλιο: Λέγοντας ο Δωρόθεος κ τ η μ α τ ί α ι, εννοεί τους κοτζαμπάσηδες και γ ε ω π ό ν ο υ ς, τους σκαφτιάδες, ξενοδουλευτάδες. (Γιαν. Κορδάτος, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ)

Τα Λεχώνια όπως τα είδε ο Νικ. Μάγνης

Το 1860 ο Νικόλαος Ι. Μάγνης, δημοδιδάσκαλος από τη Χαλκίδα, έγραψε το " ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ ή ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ της Θεσσαλίας  και Θετταλικής Μαγνησίας". Για τη Θεσσαλία γράφει "εν επιτομή" αλλά για τη Μαγνησία "εν εκτάσει" . Όπως αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου του και στην αφιέρωσή του στη σύζυγο του "φιλόμουσου" που δαπάνησε φιλότιμα τα χρήματα για την έκδοση Ελένη Αχ. Μεταξά,  ο ίδιος προ λίγων ετών περιόδευσε τη Μαγνησία και ασχολήθηκε ιδιαίτερα. Έτσι την περιέγραψε λεπτομερώς. Προτρέπει δε, να είναι αυτό το πόνημά του, η Γεωγραφία των παιδιών που σπουδάζουν. Για τα Λεχώνια γράφει τα παρακάτω στις σελίδες 60-61.

Δείτε όλο το βιβλίο εδώ.

Οι Δημητριείς γράφουν για τα Λεχώνια...

Οι Δημητριείς (Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς- Μηλιώτες ιερομόναχοι και εξάδελφοι)  γράφουν στη Νεωτερική Γεωγραφία, Βιέννη 1791, και στο κεφάλαιο Περί της Θετταλίας στη σελίδα 227 για τα Λεχώνια:

«Λεχόνια, εις το νότειο του Αγίου Γεωργίου . Αύτή η χώρα κατοικείται από Τούρκους και Ρωμαίους. Οι Ρωμαίοι (=Έλληνες) όμως εδώ είναι εργάται της γης και τόπο ιδικό τους δεν έχουν. Ο τόπος των Λεχονίων είναι ο καλλίτερος της Μαγνησίας επειδή είναι μια πεδιάδα ανοιχτή, ο περισσότερος μακρειά ως δύο ώραις και πλατειά το ήμισυ. Η χώρα είναι εκεί οπού τελειώνει η πεδιάδα και αρχίζουν οι πρόποδες του Πηλίου, διηρημένη εις Πέρα Λεχόνια και εις Δώθε Λεχόνια. Και τα δύο αυτά μέρη είναι ωραιότατα, κατάρρυτα από νερά, στολισμένα με σπίτια υψηλά και όμορφα, κατάφυτα από διάφορα κάρπιμα δένδρα και από λεύκαις υψηλόταταις. Είναι σαν δυό παράδεισοι χαριέστατοι. Οι Τούρκοι είναι άνθρωποι απλοί, τα ήθη τους καθώς και η γλώσσα τους ρωμαϊζουν (=έχουν πάρει πολλές ελληνικές λέξεις). Τα εισοδήματά τους είναι διάφορα: πωρικά, τα οποία είναι πολλά επικερδή, επειδή και φαίνονται πρωιμώτερα παρά εις άλλο μέρος της Μαγνησίας και όλης της Θεσσαλίας. Οι Τούρκοι και οι Ρωμαίοι (=Έλληνες) των Λεχονιών δεν φυλάγουν τόσο κανέναν ξεχωριστό χαρακτήρα του έθνους των, έξω από τη θρησκεία μόνο, την οποία υποφέρνουν με μια ανεξιθρησκεία φυσική και οι δυό. Και μήτε Ρωμαίοι συγχίζονται διατί είναι εκείνοι Μωαμεθανοί, μήτε αυτοί διατί είναι εκείνοι Χριστιανοί. Άμποτες να ήταν έτζι και εις όλη την Τουρκία.»

Ὅπου κι ἂν ταξιδέψω ἡ Ἑλλάδα μὲ πληγώνει

Γράφω στὸ γόνατο, στή μικρὴ βεράντα, ἔχοντας μπροστά μου τὸν Παγασητικό, ἀνάγλυφα βουνά, τῇ θάλασσα γαλήνη κι ἕνα κατασπρο καραβάκι ποῦ ἀρμενίζει πέρα, μικροτερο κι ἀπὸ ἄσπρο γαρίφαλο πλάι μου. Ἀπὸ τότε ποῦ ἤρθα στὸ Πήλιο, τριγυρίζω ἀνάμεσα στή θάλασσα καὶ στά βουνά, ἀνοίγοντας ὁλοένα μπουκαπόρτες, πετώντας σαβούρα, ἀνασαίνοντας. Ἐλπίζω νὰ γυρίσω ὁλότελα διαθέσιμoς καὶ καθαρισμ΄ένος. Κολυμπῶ μέσα στ΄η δυστυχία καὶ τὴν ἀφήνω πίσω μου!

Ὅπου κι ἂν ταξιδέψω ἡ Ἑλλάδα μὲ πληγώνει. Στό Πήλιο μέσα στίς καστανιὲς  τὸ πουκάμισο τοῦ Κενταύρου γλιστροῦσε μέσα στά φύλλα νά τυλιχτεῖ στό κορμί μου καθὼς ἀνέβαινα τὴν ἀνηφόρα κι ἡ θάλασσα μ’ ἀκολουθοῦσε ἀνεβαίνοντας κι αὐτή    σὰν τὸν ὑδράργυρο θερμομέτρου ὥσπου νά βροῦμε τὰ νερὰ τοῦ βουνοῦ.

Ὅπου κι ἂν ταξιδέψω ἡ Ἑλλάδα μὲ πληγώνει.

Ἔδω μὲ βασανίζει τὸ πουκάμισο τοῦ Νέσσου.

Κάτω ἀπ’ τὰ πλατάνια τῆς πλατείας

πίνοντας τσίπουρο, κουβεντιάζοντας ἀδιαφόρετα γιὰ πολιτικά,

ἀκούγοντας γιὰ τρίτη φορὰ τὴν ἰδίαν ἱστορία

καθὼς ἡ θάλασσα ὑψώνεται ὡς τὰ μάτια μας...

                                                         ( Γ. Σεφέρης)

Νεοκλασικά αρχοντικά των αρχών του 20ου αιώνα στα Άνω Λεχώνια

ΓΕΝΙΚΑ:

Με την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο Ελληνικό κράτος το 1881, έχουμε επικράτηση του νεοκλασικισμού και στο χώρο του Πηλίου, αφού αυτός ο ρυθμός αρχιτεκτονικής ήταν ο επίσημος του ελληνικού κράτους.

Τα σπίτια της περιόδου αυτής είναι διώροφα ή και τριώροφα και στεγάζονται με ξύλινες στέγες καλυμμένες με κεραμίδια βυζαντινού ή γαλλικού τύπου.

Οι όψεις τους είναι πλούσια διακοσμημένες με παραστάδες, επίκρανα, κορνίζες που πλαισιώνουν  τα ανοίγματα, οριζόντιες ταινίες που μιμούνται επιστήλια, ζωφόρους, τρίγλυφα κ.λ.π.

Πάντα, πάνω από την κεντρική είσοδο  ή και πάνω από την πλευρά της θέας, υπάρχουν μικρά μαρμάρινα μπαλκόνια που στηρίζονται σε λιθανάγλυφα φορούσια συνήθως διακοσμημένα. Αυτά προστατεύονται από περίτεχνες σφυρήλατες και πολλές φορές χυτές σιδεριές με μοτίβα νεοκλασικά.

Τα γείσα της στέγης (κρηπίδες), τα οποία προεξέχουν ελαφρά από τον κορμό του κτηρίου, είναι διακοσμημένα με τραβηχτές ταινίες λείες και οδοντωτές,

Η κάτοψη των σπιτιών αυτών οργανώνεται με απόλυτη συμμετρία και τη θέση της ευρύχωρης σάλας του ισογείου αντικαθιστούν στενότεροι διάδρομοι που καταλήγουν στις ξύλινες σκάλες.

Στις πλούσιες κατασκευές αυτής της περιόδου 

έχουμε εσωτερικό διάκοσμο από γύψινα, 

ζωγραφιές στους τοίχους και στις οροφές με θέματα διάφορα.

Τα νεοκλασικά κτήρια της χρονικής αυτής περιόδου περιβάλλονται από κήπους ευρύχωρους διακοσμημένους με πλακόστρωτα και παρτέρια. Έχουν σιντριβάνια, κρήνες, πέργκολες καθώς και φοίνικες εκατέρωθεν των εισόδων.

Τα αρχοντικά άρχισαν να κτίζονται από πλούσιους Έλληνες βολιώτικης καταγωγής. Αυτό άρχισε να γίνεται στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν άρχισε η σιδηροδρομική σύνδεση του χωριού με το Βόλο. Θεώρησαν τα Λεχώνια προάστιο της πόλης -όπως πράγματι είναι- και τα παρομοίασαν με την Κηφισιά, που κι εκεί είχαν τότε τα εξοχικά τους οι πλούσιοι Αθηναίοι. Η συγκοινωνία διευκόλυνε τις μετακινήσεις, αλλά επίσης η ομορφιά και το κλίμα του τόπου που ήταν και είναι απαράμιλλα. Αυτά βρίσκονται σήμερα σε καλή κατάσταση και είναι.: του Σαράφη (το παλιότερο), του Χατζηκυριαζή, του Κοντού, του Νικολαΐδη-Κασιόπουλου, του Αποστολίδη-Καλαμακιώτη

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου

Ο Άγιος Αθανάσιος είναι ο ενοριακός ναός των Άνω Λεχωνίων. Η οικοδόμηση του ναού άρχισε  στα 1924-25. Είναι ναός ρυθμού σταυροειδούς βασιλικής χωρίς τρούλο. Χτισμένος από πέτρα με αρμό ασβεστοκονιάματος.

Η θεμελίωση έγινε το 1924, όταν Μητροπολίτης Δημητριάδος ήταν ο Γερμανός (Μαυρομάτης) και βασιλιάς της Ελλάδας ο Γεώργιος Β΄. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν το Μάιο του 1931. Πριν οικοδομηθεί  ο ναός λειτουργούσε σε παράπηγμα. Ο πρώτος εφημέριος του Ναού ήταν ο οικονόμος Ιωάννης Ζαχαρογιάννης, γνωστός ως παπα-Κονόμος.

Γιορτάζει στις 18 Ιανουαρίου στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου, όπου συρρέει πλήθος πιστών.

Παλιότερα ο ναός γιόρταζε και στις 2 Μαΐου, ημέρα της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου. Ακόμη γιόρταζε και στις 21 του ίδιου μήνα τη μέρα γιορτής των Αγίων Κων-νου και Ελένης, με αφορμή τα εγκαίνια του Ναού.

Σήμερα ο ναός έχει ανακαινιστεί, αγιογραφηθεί και εξωραϊστεί. Στην αυλή που είναι πλακόστρωτη, υπάρχει το ηρώο των πεσόντων Λεχωνιτών στους αγώνες του έθνους, καθώς και πετρόκιστη κρήνη.

Λεχώνια αγαπημένα...

ΛΕΧΩΝΙΑ

(του Νικολάου Α. Λούκα)

Πάνω σε πράσινο χαλί

σπιτάκια κεντημένα

καθρέπτης σου η θάλασσα,

Λεχώνια αγαπημένα.

Σαν έρχεται η άνοιξη

και βάλεις τα καλά σου

νυφούλα είσαι του Μαγιού,

Λεχώνια αγαπημένα.

Όλου του κόσμου οι ομορφιές

κι αμέτρητα λουλούδια

μπουκέτο είσαι στο Πήλιο,
Λεχώνια αγαπημένα.

Η αρχιτεκτονική στο Πήλιο

Αρχιτεκτονική του Πηλίου

Η αρχιτεκτονική της κατοικίας στο Πήλιο δεν υπήρξε ένα αυτόνομο πολιτισμικό φαινόμενο. Ήταν απλά μία από τις εικαστικές εκφράσεις όπως δημιουργήθηκαν τον 18ο και τις αρχές του 19ου αιώνα στη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η αρχιτεκτονική στη γενική της μορφή δέχτηκε πολλές επιδράσεις, για να καταλήξει στην τωρινή. Υπάρχουν βέβαια κάποιες τοπικές κατασκευαστικές διαφορές. Έτσι, στο βαλκανικό και μικρασιατικό χώρο, η αρχιτεκτονική των επαρχιακών και ορεινών κέντρων παρουσιάζουν μια αξιοπρόσεκτη ενότητα, με κάποιες τοπικές ιδιομορφίες.Τα περισσότερα παραδείγματα παραδοσιακών σπιτιών που υπάρχουν σήμερα ανήκουν στο 19ο αιώνα. Έγιναν όμως πολλές επισκευές σύμφωνα με μαρτυρίες που μιλούν για καταστροφές στα τέλη του 18ου και 19ου αιώνα. Πληροφορίες όμως, μας δίνουν μια εικόνα για ορισμένους οικισμούς, όπου υπάρχουν πολλά σπίτια ψηλά με γούστο φτιαγμένα. Έτσι στο γύρισμα του 18ου στο 19ο αιώνα η εικόνα που θα έχουν τα χωριά, θα υιοθετηθεί σύμφωνα με την οικονομική ακμή της εποχής.  Μπορούμε έτσι να θεωρήσουμε ότι τα περισσότερα παραδείγματα ξεκινούν από το δεύτερο μισό του 18ου και συνεχίζονται μέσα στο πρώτο μισό του 19ου. Αυτά τα σπίτια θα τα ονομάσουμε «σπίτια της ακμής» (1750-1830).

Σε ακόμα πιο παλιά εποχή (1700-1750) τοποθετούμε τους πύργους, μερικοί από τους οποίους διασώζονται επισκευασμένοι στη Μακρυνίτσα, στα Λεχώνια, στον Αγ. Λαυρέντιο, τον Άνω Βόλο, τον Αγ. Γεώργιο. Πρόκειται για τις γνωστές μορφές της «κούλας» ή «κούλιας». Ο οχυρός πύργος του Σουλεϊμαν ή Καραγιάννη που βρίσκεται σήμερα ερειπωμένος στα Άνω Λεχώνια, χωρίς τον τελευταίο του όροφο και με γκρεμισμένη τη βορειοδυτική του πλευρά, αποτελεί ένα πολύ εντυπωσιακό παράδειγμα πρώιμου πυργόσπιτου.

Αργότερα τοποθετήθηκε ένα πέτρινο περίβλημα, ένα είδος «σκάρπας», προφανώς για να συγκρατήσει τους τοίχους από το «άνοιγμα», και προστέθηκαν οι ξύλινες εξέδρες των τολμηρών εξωστών που φαίνονται να περιβάλουν το κτίριο στις παλιότερες απεικονίσεις.
Τα ξύλινα δοκάρια μπορούσαν να πατήσουν τώρα πάνω σε μια μεγάλη επιφάνεια, αλλά η μεγάλη προβολή τους χρειάστηκε και λοξές αντηρίδες. Έτσι διαμορφώθηκαν επάνω τους και κλειστοί εξώστες που προσέφεραν ζωτικό χώρο όταν οι συνθήκες ζωής καλυτέρεψαν.
Με ανάλογο τρόπο, στον πύργο της Κουκουράβας στη Μακρινίτσα τα ξύλινα φουρούσια που προβάλλουν στη βάση του τελευταίου ορόφου, φανερώνουν ότι άλλοτε προστέθηκαν κάποιοι κλειστοί εξώστες χωρίς να ενοχληθεί ο εσωτερικός πυρήνας. Μετά την καταστροφή τους, ο πύργος παρουσιάζει τη λιτή απέριττη μορφή του ψηλού οχυρού πύργου.

Με καθαρά ορθογωνική κάτοψη και σημαντικά μικρότερο ύψος από εκείνο των πύργων, παρουσιάζονται τα πρώιμα οχυρωμένα σπίτια στο Πήλιο. Το πιο αντιπροσωπευτικό είναι το σπίτι του Βεργή στο Ανήλιο που έχει ξεκάθαρα τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας ως χώρου και οικοτεχνίας. Η ανασυρόμενη ξύλινη γέφυρα που συνέδεε μια πέτρινη σκάλα με την είσοδο του σπιτιού στον όροφο και η μεγάλη προβολή των εξωστών που υπήρχαν άλλοτε στις τρεις του πλευρές, το κάνουν από τα πιο ενδιαφέροντα παραδείγματα του είδους. Την πρωιμότητά του δείχνουν και τα διατηρημένα τοξωτά ανοίγματα των ορόφων, χαρακτηριστικό που συναντιέται σε όλα τα ανάλογα οχυρωμένα σπίτια της ίδιας εποχής, όπως για παράδειγμα στο σπίτι του Στέλλου στον Αγ. Λαυρέντιο. Σ' αυτό το τελευταίο, το μεγάλο ξώστεγο παρέμεινε ανοιχτό σαν χαγιάτι και με την προσθήκη στα δυτικά νέας κατασκευής μετέτρεψε την κάτοψή του από ορθογωνική σε σχήμα Γ. Τον ίδιο τρόπο κάτοψης έχει και το σπίτι του Σισιλιάνου ή ο πύργος των Αξέλων όπως είναι γνωστός στη Μακρινίτσα. Μπορεί η μορφή του και η εσωτερική του διάταξη να έχουν αλλοιωθεί σε σχέση με την αρχική του κατάσταση. Διατηρείται όμως η κάτοψη σε σχήμα Γ και ο μεσοπαράλληλος πέτρινος τοίχος που διαιρεί σε δύο ζώνες το βασικό ορθογώνιο του ενός «πύργου». Πάνω σ' αυτήν ακριβώς τη βασική εσωτερική διαίρεση θα στηριχτεί ο μεγαλύτερος αριθμός σπιτιών της ακμής, όταν καθιερώνονται οι τρεις κατηγορίες: τα «αρχοντικά», «σοαστικά» και τα «λαϊκα».

Σπίτια της ακμής (1750-1830). Μέσα στην ατμόσφαιρα που συνθέτουν ο συντηρητικός βίος των Τούρκων της Βαλκανικής και οι πνευματικές επιρροές από τη «φωτισμένη Ευρώπη», η προσπάθεια για κοινωνική προβολή θα εκφραστεί μέσα από τα σπίτια-σύμβολα υπεροχής. Η κυρίαρχη παρουσία τους στο Πήλιο θα ορίσει την αρχιτεκτονική τους φυσιογνωμία. Πολυώροφα, πλούσια διακοσμημένοι χώροι, θυμίζουν τη μορφολογική τους συγγένεια με τους πρώιμους πύργους και ταυτόχρονα την κτιριολογική και διακοσμητική τους σχέση με το χώρο της Ανατολής, χωρίς ωστόσο να αλλοιώνεται η σταθερή διαίρεση σε μέσα και έξω σπίτι και η παρουσία της θεσσαλικής παράδοσης. Έτσι διαμορφώνεται κατ' αρχήν μία πυργοειδής πέτρινη βάση που ακολουθεί σαν μορφή κάτοψης τρεις βασικούς τύπους: τον ορθογωνικό, εκείνον σε σχήμα Γ, και έναν τρίτο σε σχήμα Π που τα ελάχιστα δείγματά του έχουν καταστραφεί ή αλλοιωθεί από νεότερες προσθήκες, έτσι που πολύ δύσκολα να τα εντοπίζει κανείς, εκτός από χαρακτηριστικές περιπτώσεις αρχοντικών στην Πορταριά, το Λαύκο και το Τρίκερι

Στο εσωτερικό, η οργάνωση του χώρου θα προκύψει από τη θέση, τη μορφή, τις διαστάσεις και τη σχέση που έχει με τα δωμάτια ένας κεντρικός πυρήνας, ή σάλα-δοξάτο. Στο ισόγειο ένας μεσοπαράλληλος πέτρινος τοίχος διαιρεί σε δύο ζώνες το κατώι. Η εμπρός ζώνη, το «έξω κατώι» μπορεί να παραλληλιστεί με τον υπαίθριο χώρο-προέκταση της αυλής κάτω από το χαγιάτι της παραδοσιακής κατοικίας, που κλείστηκε με τοίχο για να προστατέψει την υπαίθρια σκάλα που οδηγούσε στον ξάνωγο Εδώ βρίσκεται κάποιο μικρό δωμάτιο ή μία κουζίνα. Στην πίσω ζώνη, το μέσα σπίτι, ένας τοίχος ορίζει δύο χώρους στους οποίους αποθηκεύονταν άλλοτε καρποί και τρόφιμα, ξύλα για το χειμώνα, ζωοτροφές και συχνά ένα μέρος που χρησίμευε για σταβλισμό ζώων. Η χοντροί πέτρινοι τοίχοι και η προστατευτική παρουσία των αποπάνω ορόφων εξασφάλιζε μέσα στο σπίτι σταθερές συνθήκες θερμοκρασίας. Αντίθετα με το πατημένο χώμα ή το βράχο που είχε για δάπεδο ο χώρος εισόδου είναι πλακοστρωμένος. Από εδώ ξεκινάει η ξύλινη σκάλα τοποθετημένη στο πλάι συνήθως, στην εξώπορτα που φέρνει στον πυρήνα του πρώτου ορόφου, του γνωστού χειμωνιάτικου Ο μεσοπαράλληλος τοίχος συνεχίζεται και σ' αυτόν τον όροφο, αποτελώντας το όριο ανάμεσα στην εσωτερική ζώνη των οντάδων και του χειμωνιάτικου μεγάλου χώρου υποδοχής. Χαμηλά και μεγάλου πλάτους ντιβάνια, τα μιντέρια, δεξιά και αριστερά από τα τζάκια (παραστιές), χρησιμεύουν για κάθισμα ή για ύπνο. Στον ίδιο όροφο βρίσκεται συνήθως η κουζίνα και συνηθίζεται η κατασκευή τουαλέτας σε μεταγενέστερη εποχή. λειτουργίες, χρησιμοποιείται ένα διαχωριστικό πάτωμα.
Ακόμη και στα λαϊκά διατηρούνται πολλά από τα γνωρίσματα των δύο προηγούμενων κατηγοριών απλουστευμένα: διαίρεση σε δύο ζώνες, είσοδος, αποθήκη, δωμάτιο καθημερινό στο ισόγειο, χώροι ύπνου και μια σάλα στον όροφο. Αυτά τα σπίτια είναι σήμερα και τα περισσότερα στο Πήλιο. Σε πολλές περιπτώσεις ξεκίνησαν από μια βασική μονάδα, ένα μονό χώρο. Με την προσθήκη νέων χώρων αργότερα το σπίτι επεκτείνεται και οι λειτουργίες του διαμοιράζονται. Η κλίση του εδάφους το διευκολύνει ν' αποκτήσει όροφο. Η κουζίνα συνήθως βρίσκεται σε ανεξάρτητο κτίσμα-παράσπιτο, πλάι στο σπίτι. Επειδή οι διαστάσεις του είναι περιορισμένες, η σκάλα για τον όροφο μεταφέρεται με την πάροδο του χρόνου έξω ενώ το κατώι διατηρεί χωριστή είσοδο.

Σπίτια της λανθάνουσας παρακμής (1830-1860). Παρά το γεγονός ότι τα χρονολογικά όρια μέσα στα οποία εντάσσονται τα σπίτια είναι συμβατικά και δεν ορίζουν τομές στην αρχιτεκτονική εξέλιξη, κάποιες βαθμιαίες αλλαγές στην αισθητική και στις γενικότερες συνθήκες καταλήγουν στη δημιουργία νέων τύπων χαρακτηριστικές για κάποια περίοδο. Έτσι ενώ για 80 περίπου ολόκληρα χρόνια συμβαδίζουν η ορθογωνική κάτοψη και η κάτοψη σε σχήμα Γ, γύρω στα 1830, κάτω από επιρροές, η διάθεση για συμμετρία στην όψη δείχνει να γίνεται εντονότερη. Το κεντρικό κυκλικό σαχνισί πάνω στην κωνική βάση -κατασκευασμένη από επάλληλες σειρές λίθων που προεξέχουν- είναι το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο γι' αυτή την περίοδο. Πρωτοεμφανίζεται ήδη από το 1814 στην όψη της Σχολής των Μηλεών και λίγο αργότερα στα 1817 στο αρχοντικό Κρασά στο Τρίκερι. Από το 1830 όμως γίνεται όλο και πιο συχνό μαζί με τη διπλή σειρά από πέτρες, που προβάλλουν στη βάση του τελευταίου ορόφου. Σταδιακά και στα μέσα του αιώνα η πέτρινη κατασκευή θα αντικαταστήσει τον ξύλινο σκελετό των σπιτιών. Οι εξ' ολοκλήρου πέτρινοι όγκοι καλύπτονται με σοβά, αποκτούν συμμετρικά ανοίγματα στους κατώτερους ορόφους, καταργούν τους φεγγίτες ή τους αντικαθιστούν με ζωγραφικές απομιμήσεις, όπως για παράδειγμα στο αρχοντικό του Βλαχλή στη Μακρινίτσα και αποκτούν ορισμένα κλασικιστικά χαρακτηριστικά, όπως κάποια υποτυπώδη περιγράμματα παραθύρων, κάλυψη της προεξοχής της στέγης με σοβά κ.α. Όλα τα σπίτια αποκτούν την ίδια περίπου χρωματική επιφάνεια έτσι ώστε να φαίνονται από μακριά σαν να είναι όμοια.

Σπίτια της παρακμής (1860-1910). Καθώς η βιομηχανική επανάσταση είχε ως αποτέλεσμα την υποταγή του εμπορίου στις απαιτήσεις της βιομηχανίας της αγροτικής περιφέρειας στο βιομηχανικό κέντρο, της αποικίας στη μητρόπολη, οι Πηλιορείτες υποχρεώνονται να μεταφερθούν στο βιομηχανικό κέντρο του Βόλου.
Ωστόσο, διατηρούν τη γη και τα σπίτια τους στο Πήλιο, και οι πάροικοι που επιστρέφουν μ' έναν αέρα ανωτερότητας και απλόχερα δίνουν χρήματα για κοινωφελή έργα ή ιδιωτικά αρχοντικά και ξενοδοχεία, είναι φορείς μιας νέας αισθητικής αντίληψης που δεν αργεί να σφραγίσει αυτή την περίοδο, είτε με ολοκληρωμένα νεωτερικά έργα είτε με κλασικιστικά στοιχεία που δεν κατορθώνουν όμως πάντα να μεταβάλουν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική εικόνα.  Παρά τις μορφολογικές αλλαγές σ' αυτή την περίοδο, η εσωτερική οργάνωση ακολουθεί σχεδόν τα ίδια χνάρια με τα σπίτια της ακμής. Μόνο τα «eyvans» κλείνονται και μετατρέπονται σε μικρά βοηθητικά δωμάτια. Η σημαντική όμως αλλαγή στην αρχιτεκτονική σύνθεση θα σημειωθεί γύρω στα 1860, κάτω από δύο αισθητά ρεύματα: το νεοκλασικισμό που κυριαρχεί στην αρχιτεκτονική των αστικών κέντρων και ένα άλλο ιδιόμορφο στυλ που μεταφέρουν με την επιστροφή τους στη γενέτειρα οι Πηλιορείτες πάροικοι.

Όμως η εισβολή της νέας αισθητικής στο Πήλιο δεν είχε παντού το ίδιο αντίκτυπο. Αλλού είναι άτονος και αποδυναμωμένος και αλλού επιβάλλεται αποφασιστικά. Βασικό χαρακτηριστικό στην εσωτερική οργάνωση αποτελεί η αλλαγή σε θέση και μορφή της σάλας-δοξάτου. Γίνεται διαμπερής και κάθετη στην όψη του σπιτιού, χωρίζοντας το σε δύο συμμετρικές ζώνες δωματίων, έτσι που και η όψη να μπορεί να εκφράζεται συμμετρικά. Η σκάλα για τους πάνω ορόφους τοποθετείται στο βάθος της σάλας και απέναντι από την είσοδο. Τα βοηθητικά αποκτούν τη δική τους ανεξάρτητη είσοδο στο ημιυπόγειο. Το εσωτερικά πλημμυρίζει με δυτικά έπιπλα: βιενέζικες καρέκλες και κονσόλες, μεγάλους καθρέφτες, θαυμάσιες κρεμαστές λάμπες κ.α.
Πρόκειται για την τυπική οργάνωση και εσωτερική εικόνα του νεοκλασικού αστικού σπιτιού. Το μοντέλο, γνωστό και δοκιμασμένο τόσο στο βαλκανικό όσο και στις παροικίες και την Τουρκία, δεν είναι παρά μία από τις εκφράσεις του της εισαγόμενης από τη Δύση ιδεολογίας του ρομαντισμού. Πολλές οικογένειες όχι μόνο στο Πήλιο αλλά και στο Βόλο διαθέτουν νεοκλασικά μέγαρα. Από την άλλη πλευρά έχουν περάσει στοιχεία άσχετα με τον κλασικισμό στην παροικιακή αισθητική. Ένα τέτοιο στοιχείο πολύ γνωστό στην αρχιτεκτονική των μεσογειακών χωρών της Βόρειας Αφρική, είναι το «μνημειακό» προστώο με τα υπερυψωμένα τρίβολα τόξα με τις λεπτές κολόνες και τα κιονόκρανα. Συνήθως σ' αυτά τα σπίτια με τα μνημειώδη τοξωτά βλέπουμε τα ίδια μορφολογικά στοιχεία που εφαρμόζονται και σε άλλα σπίτια της περιόδου: αξονικά μπαλκόνια, με περίτεχνες σιδεριές, μεγάλα παράθυρα, πόρτα εισόδου με ορθογωνικό περίγραμμα, μνημειώδη εξωτερική σκάλα απλή με μεγάλα ημικυκλικά σκαλοπάτια, στέγες με κεραμίδια και ζωγραφικές απομιμήσεις μαρμάρινων στοιχείων κ.α. Τα σπίτια χτίζονται εξ' ολοκλήρου από πέτρα χωρίς όμως ο τελευταίος όροφος να χάνει την παραδοσιακή της ξύλινης κατασκευής για προβολή. Τα «μεσοαστικά»αποκτούν κι αυτά παραπλήσια χαρακτηριστικά, ενώ τα «λαϊκά» εξακολουθούν στο μεγαλύτερο τους ποσοστό σε δύο ορόφους με διαμπερή τη σάλα, συμμετρική διάταξη και κι εξωτερική σκάλα. Οι όψεις οργανώνονται σε οριζόντιες και κατακόρυφες ζώνες με στόχο την απόλυτη συμμετρία.
Μετά το σεισμό του 1955 και με τα δάνεια που χορηγήθηκαν, κατασκευάστηκαν αρκετά νέα σπίτια από μπετόν στις άκρες των χωριών πάνω και κάτω από τον κεντρικό δρόμο τους χωρίς να διατηρήσουν τον τοπικό χαρακτήρα, ούτε στην εξωτερική μορφή ούτε στην εξωτερική διάταξη.

(αντιγραφή από ΔEMEKAB )

Δες και  εδώ

Ημέρα Περιβάλλοντος

Το περιβάλλον είναι

ο τόπος όπου ζούμε.

Πάντα ας τον φροντίζουμε,

ας τον διατηρούμε.

Σκουπίδια ας μην πετάμε

στους δρόμους, στις γωνιές.

Όχι μέσα στ’ αυλάκια,

ούτε στις γειτονιές.

Στους κάδους τα σκουπίδια

κι όχι εδώ κι εκεί!

Να λάμπουν τα Λεχώνια,

ρούγα αστραφτερή!