Πηλιορείτες ήρωες του '21

1.  Ο μηλιώτης Άνθιμος Γαζής

Ο Άνθιμος Γαζής (Μηλιές Πηλίου, 1758 –Σύρος, 1828) ήταν συγγραφέας, χαρτογράφος και από τους σημαντικότερους διαφωτιστές, που αγωνίστηκε για την διάδοση των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα. Σπούδασε στη γενέτειρά του και στην Κωνσταντινούπολη, όπου και χειροτονήθηκε αρχιμανδρίτης. Το 1796 έγινε εφημέριος του ναού της ελληνικής παροικίας στη Βιέννη της Αυστρίας. Από το 1799 έως και το 1812 ανέπτυξε ιδιαίτερη συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα, εκδίδοντας έργα Ελλήνων ή ξένων συγγραφέων μεταφρασμένα από τον ίδιο. Από αυτά ξεχωρίζουν τα δικά του έργα, όπως η πεντάτομη Ελληνική Βιβλιοθήκη (1807), η οποία περιλαμβάνει βιογραφίες αρχαίων συγγραφέων, και το τρίτομο Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής (1809–1816). Το 1811, με υπόδειξη του Κοραή εξέδωσε στην Βιέννη το περιοδικό Ερμής ο Λόγιος, το πιο αξιόλογο προεπαναστατικό έντυπο, μέσα από το οποίο σχολιάζει ο ίδιος τα φιλολογικά γεγονότα και την δημιουργία πνευματικών ευρωπαϊκών κινημάτων. Ο ίδιος είχε την επιμέλεια του περιοδικού μέχρι το 1814. Το περιοδικό συνέχισε να κυκλοφορεί μέχρι το 1821. H χαρτογραφική του ενασχόληση ήταν πολύ αξιόλογη. Σημαντικότερο έργο του είναι ο Πίναξ Γεωγραφικός της Ελλάδος τον οποίο εξέδωσε στη Βιέννη το 1800, που θεωρείται μία νέα έκδοση της Χάρτας του Ρήγα. Μικρότερων διαστάσεων από αυτήν (102 Χ 104 εκ.), είναι σήμερα, ένας από τους σπανιότερους ελληνικούς χάρτες, αφού σώζονται μόνο 6 αντίτυπά του στο εξωτερικό. Ένα από αυτά κοσμεί την Κεντρική Εθνική Βιβλιοθήκη της Ιταλίας στη Φλωρεντία . Ένας άλλος εξαιρετικά σπάνιος χάρτης του Γαζή (Άτλας περιέχων καθολικούς γεωγραφικούς πίνακας της υδρογείου σφαίρας) αποκτήθηκε από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστραλίας. Ο Γαζής πίστευε ότι μόνο με την πνευματική αφύπνιση των υποδούλων θα επιτυγχανόταν η Επανάσταση. Όντας άνθρωπος πνευματικής αναζήτησης, ο Γαζής επιθυμούσε να αναπτυχθεί το επίπεδο του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα. Το 1814, σε συνεργασία με τον Καποδίστρια και άλλους σημαντικούς Έλληνες, ίδρυσε την Φιλόμουσο Εταιρεία (Βιέννης), πολιτιστική οργάνωση, η οποία είχε ουσιαστικά πολιτική χροιά. Παράλληλα, ξεκίνησε την ανέγερση στην πατρίδα του προτύπου σχολείου, εστιασμένου στις φυσικές επιστήμες (βλ. Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών). 

Το 1817 έφτασε μέχρι την Οδησσό, προκειμένου να συλλέξει συνδρομές για την Σχολή. Εκεί τον βρήκε ο Σκουφάς και του προτείνει να γίνει μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ο Γαζής δίστασε και έτσι επέστρεψε στις Μηλιές, όπου, μαζί με τον Γρηγόριο Κωνσταντά, οργάνωσε την Σχολή. Εκεί τον συνάντησε ο Ξάνθος, ο οποίος κατάφερε να τον πείσει να μπει στην Εταιρεία. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της, καθώς συνέβαλε στη μύηση νέων μελών και συνεννοήθηκε με ντόπιους οπλαρχηγούς, έτσι ώστε να προετοιμάσει την Επανάσταση. Υπήρξε ένα είδος συνδέσμου για τους Φιλικούς που βρίσκονταν στην Ρωσία και στη Μολδοβλαχία και τους μυημένους στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα. 

Την 1η Μαΐου του 1821, Πάσχα, κήρυξε την επανάσταση στη Θεσσαλία και τη Μαγνησία και έλαβε μέρος σε όλες τις μετέπειτα μάχες στην περιοχή μας.

 Μετά την αποτυχία της επανάστασης στη Θετταλομαγνησία, κατέφυγε στον Νότο και διορίσθηκε μέλος του Αρείου Πάγου. Συμμετείχε στις πρώτες εθνοσυνελεύσεις ως εκπρόσωπος της Θεσσαλίας ( Α' Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου, Β' Εθνοσυνέλευση Άστρους και Τροιζήνας).

 Ύστερα έγινε σχολάρχης στην Τήνο και τη Σύρο, όπου και πέθανε το 1828 σε ηλικία 70 ετών. 

2.  Ο ζαγοριανός αγωνιστής Δήμος Ζάγουρας  (*)

Ο Δήμος Ζάγο(υ)ρας καταγόταν από τη Ζαγορά. Είχε φύγει από το χωριό του απ΄την αρχή της επανάστασης, παίρνοντας μαζί του και την οικογένειά του. Ήταν στην ομάδα-σώμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη όπου και πολεμούσε. Στα Δερβενάκια, στην μεγάλη αυτή μάχη τον Ιούλιο του 1822, έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Λέγεται, πως όταν σκοτώθηκε τον έκλαψε ο Κολοκοτρώνης.

ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΖΑΓΟΥΡΑ

Θέλ’τε ν' ἀκοῦσ’τε κλάηματα, δάκρυα καὶ μοιρολόια,

περάστε ἀπ’ τὸν Κραμποβό, στή μέση στό Ντερμπούνι,

καὶ ‘κει θ’ ἀκουστὲ κλάηματα, δάκρυα καὶ μοιρολόια.

πῶς κλαιν’ οἱ ζαγουραίϊσσες, οἱ ζαγουρονυφάδες.

Στή μαυρολίθα κάθουνται κι οἱ πέντ’ ἀρὰδ’ ἀράδα,

μὲ τὰ μαλλιὰ τους ξεπλεγα, στις πλάτες τοὺς ῥιγμένα

καὶ κλαὶν’ τὸ Δῆμο ζάγουρα, τὸν πρῶτο καπετάνιο.

Οἱ δυό τὸν κλαῖνε τὸ πρωὶ κι οἱ τρεῖς τὸ μεσημέρι,

καὶ τὸ ἡλιοβασίλεμα κι οἱ πέντε μαζωμένες.

τὸν κλαίει ἡ Ζαγουροδήμαινα, ἡ δόλια του γυναῖκα,

τὸν κλαίει κι ἡ γρια ἡ Χρήσταινα, ἡ μαύρη του ἡ μάνα.

-Δῆμό μου, γιά δὲ φαίνεσαι μὲ τ’ ἄλλα παλικάρια;

-Μὴν κλαίς, δόλια γυναῖκά μου, μὴν κλαις μαύρη μου μάνα.

Στό Ντερβενάκι κείτουμαι, μὲ τ’ ἄλλα παλικάρια,

στρῶμα ‘χουμε τή μαύρῃ γῆς, προσκέφαλο τις πέτρες.

3.  Ο τρικεριώτης καπετάν Κωνσταντίνος Κουτμάνης

Ο Κων/νος Κουτμάνης ήρθε στο Τρίκερι και παντρεύτηκε την κόρη του Κοψιδάκη που και αυτός πολέμησε με τα καράβια του στον αγώνα. Αναδείχτηκε μορφή του τόπου, καπετάνιος και προύχοντας, χρηματοδότης και άκαμπτος αγωνιστής. Ήταν φιλικός και φίλος του Ανθ. Γαζή.  Ήταν απ’ τους πρώτους Τρικεριώτες που μυήθηκαν στην Αρχή. Ο Κ. Κουτμάνης βοήθησε πολύ στον αγώνα της Θετταλομαγνησίας. Κατά τον αποκλεισμό του Ευρίπου ήταν διοικητής τεσσάρων πλοίων, ναυμάχησε με τους Τούρκους κοντά στην Άγια Μαρίνα και έπεσε στα χέρία των Ελλήνων μία μονάδα του στόλου που έφερνε τρόφιμα. Τους νίκησε και τους διασκόρπισε αιχμαλωτίζοντας τα πλοία και τα εφόδιά τούς. Είχε γίνει ο φόβος  και ο τρόμος των Τούρκων και στο Τρίκερι έλεγαν ένα παραποιημένο δίστιχο:

«Στη Σκιάθο και στο Τρίκερι ποτέ κατής δεν κρένει,

 γιατί είναι η χωρά του Σταθά και του Κουτμάνη λημέρι»

Η γενναιότητα και η φήμη του έγιναν αφορμή να τον κυνηγήσει άγρια η τούρκικη κυβέρνηση και μετά από καταδίωξη, να συλληφθεί στο Μπουγάζι του Αη Γιωργιού και να οδηγηθεί στην 
Κων/πόλη στις φυλακές Κιντιλέν. Καταδικάστηκε σε θάνατο και κτίστηκε ζωντανός. 

ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΟΥΤΜΑΝΗ (δημοτικὸ)

Ποῖος θέλει νά ἀκούσει κλάματα δάκρυα καὶ μοιρολόγια

νά περάσει ἀπὸ τὸ Τρικέρι ἀπὸ τῇ καημένη χώρᾳ

να ἀκούσει μία ἀρχόντισσα, μία κυρὰ μεγάλῃ

 αυτὴν κλαίγει τὸν ἄντρα της τὸν Κώστα τοῦ Κουτμάνη

Στό μπαλκονάκι κάθεται τῇ θάλασσα κοιτάζει

βλέπει καράβια ἔρχονται ἀπὸ μακρινὸ ταξίδι

βγεῖτε ἰξοῦ καράβιά μου, χρυσό μου μπιετέδες

μὴν εἴδατε τὸν ἄντρα μου τὸν Κώστα τὸν Κουτμάνη

 ήταν στήν Πόλη φλάμπουρος καὶ στό Μοριὰ κολόνα

κι μέσα στῇ Τριπολιτσὰ εἴτανε ξακουσμένος.

Γιά πές μου τὰ σημάδια του ἴσως τὸν φέρει ὁ νοῦς μας.

Εἶναι ψηλὸς εἶναι λιγνὸς φοράει καὶ δαχτυλίδια

καὶ πιὸ λάμπει τὸ δάκτυλο παρὰ τὸ δαχτυλίδι.

Ἐκεῖ προψὲς τὸν εἴδαμε στῇς Πόλης τὰ μπουγάζια

 βαστοῦσε καὶ στα χέρια του βασιλικὰ φιρμάνια.

Επίσης:

Θέλετε ν' ακούσετε κλάματα και μοιρολόγια
 περάστε από το Τρίκερι, σύρτε πάνω στη χώρα 

να δείτε μιαν αρχόντισσα και μιαν αρχοντοπούλα 

στο παραθύρι κάθεται τη θάλασσα αγναντεύει 

βλέπει καράβια στο γιαλό ολόχρυσες μπουγιαντέδες. 

-Καράβια, καραβάκια μου χρυσοί μου μπουγιαντέδες,

μην είδατε τον άντρα μου τον Καπετάν Κουτμάνη; 

-Τον είδαμε τον πιάσανε στ' Αη Γιώργη το μπουγάζι 

Στην πόλη τον επήγανε στη φυλακή τον πάνε. 

(*) Για το Δήμο Ζάγο(υ)ρα έχω και έχουν κι άλλοι εδώ στο Πήλιο αναρωτηθεί, αν κατάγεται από τη Ζαγορά.

Όλοι -κι εγώ- βασιζόμαστε στο γνωστό ιστορικό Γιάννη Κορδάτο και στο βιβλίο του ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ- 1960 και στο κεφάλαιο ΚΑ΄- 6 με τίτλο ΟΙ ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ & ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 816 και μετά. 

Στη σελίδα 818 αναφέρεται στο Ζάγορα μαζί με το δημοτικό, που σε παραπομπή αναφέρει πως το πρωτοδημοσίευσε ο Κ. Μαρίνης στη ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ στο τχ 89 το 1930. 

Πράγματι, υπάρχει τέτοιο κείμενο (με διάφορα δημοτικά,προέλευση κλπ) που αναφέρεται στα μέρη της Αρκαδίας, μαζί με ένα μικρό τμήμα του τραγουδιού. 

Στο επόμενο τχ 90, σελ. 998, υπάρχει επιστολή κάποιου δασκάλου απόγονου του ήρωα από το Ντερμπούνι, του Λεωνίδα Ζάγουρα, που γράφει ολόκληρο το τραγούδι.

Επειδή δεν είμαι ιστορικός ερευνητής, πιστεύω πως  η καταγωγή είναι από τη Ζαγορά κι ήρθε ως εκεί για διάφορους λόγους, όπως και άλλοι Θετταλομάγνητες. Επίσης το επώνυμο τότε, πολλοί το έπαιρναν από τον τόπο καταγωγής τους. Δεν ξέρω επίσης το γενεαλογικό του δεντρο πριν απ' αυτόν για να πω κάτι επιπλέον.

Η Επανάσταση στο Πήλιο (8) Τέλος του αγώνα

Συνέχεια  από: Η Επανάσταση στο Πήλιο (7)

Το τέλος του αγώνα

Μετά το πέρασμα στα τούρκικα χέρια των Τρικέρων το καλοκαίρι του 1823, τα νησιά Σκιάθος και Σκόπελος έγιναν ο χώρος των πολεμικών γεγονότων. Εκεί είχαν καταφύγει πολλοί Πηλιορείτες και Μακεδόνες πολεμιστές καθώς και πρόσφυγες απ’ τα 24 χωριά. Οι Τούρκοι στις 9 Οκτωβρίου 1823, έστειλαν στόλο να τα πάρουν, αλλά ο Καρατάσος κι ο Γάτσος τους νίκησαν στην επιχείρηση απόβασης της Σκιάθου. Πολλές φορές προσπάθησαν, αλλά ο ελληνικός στόλος τους κυνηγούσε προς τον Παγασητικό και το Αιγαίο. Τα ελληνικά καράβια έφτασαν ως το Κάστρο του Βόλου και προσπάθησαν το Δεκέμβριο ανεπιτυχώς να κάψουν με πυρπολικό την ελλιμενισμένη  τούρκικη αρμάδα.

Στα χωριά επικρατούσε τρομοκρατία μιας κι οι Τούρκοι ήταν εξαγριωμένοι από την εξέγερση των πηλιορειτών και την συντριβή του Δράμαλη στα Δερβενάκια και φοβόντουσαν νέα κινήματα. Κάθε ύποπτη κίνηση ή παράβαση των κατοίκων είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο. Ούτε ως το Βόλο δεν μπορούσαν να φτάσουν οι Πηλιορείτες. Οι προεστοί διοικούσαν σκληρά, οι φόροι ήταν δυσβάσταχτοι και φως λευτεριάς δεν υπήρχε. Στα Λεχώνια επικρατεί η ίδια βαρβαρότητα, όπως μας λέει ο συκιώτης ιερέας Γ. Ρηματισίδης:

Για τέσσερα χρόνια ως το 1827 δεν έγινε καμιά πολεμική ενέργεια στο Πήλιο. Σαν ήλθε ο Καποδίστριας τα χωριά του Πηλίου ξεθάρρεψαν. Στις 17 Φεβρουαρίου μαζεύτηκαν μυστικά, στο μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου, οι αντιπρόσωποι των χωριών με αρχηγό το Μήτρο Μπασδέκη κι είπαν ν’ αρχίσουν προετοιμασίες για νέους αγώνες. Αυτό μαθεύτηκε απ’ τους Τούρκους κι όσους κοτζαμπάσηδες ήταν αντίθετοι σε νέα εξέγερση κι έβαλαν τον ψυχογιό του Κυρ. Βασδέκη τουρκαλαβανό Αλεβίζη, να σκοτώσει το Μήτρο. 

Αυτό έγινε στα 1828, την ίδια χρονιά που καταστράφηκε ολοσχερώς η Μιτζέλα.

Οι Τούρκοι του Βελεστίνου έκαψαν τη Μιτζέλα κι ερήμωσαν τελείως το χωριό σαν αντίποινα για τη συμμετοχή στον αγώνα των Καλαμιδέων, Γριτζάνου και Μοσχοβάκη ή γιατί οι Μιτζελιώτες αρνήθηκαν να δίνουν τους βαρείς φόρους. Οι μιτζελιώτες Βογαίοι βλέποντας τους Τούρκους να έρχονται στο χωριό, βγήκαν και τους πολέμησαν καθυστερώντας τους μέχρι να απομακρυνθούν οι κάτοικοι με τα καΐκια. Όμως κάποιες γυναίκες για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών και ατιμαστούν έπεσαν απ’ τους βράχους στη θάλασσα και σκοτώθηκαν.

Στα μέσα του Νοεμβρίου 1827 ο Άστιγξ με καράβια που ήταν στη Σκιάθο και Σκόπελο, χτύπησε το κάστρο του Βόλου για 15 μέρες χωρίς επιτυχία και αποτέλεσμα. Έτσι τελείωσε ο πηλιορείτικος ξεσηκωμός και αγώνας για λευτεριά. 

Η Επανάσταση στο Πήλιο (7) 1823

Συνέχεια  από: Η Επανάσταση στο Πήλιο (6)

1823 – Γ΄ έτος

Την τρίτη χρονιά του ξεσηκωμού στο Πήλιο, τα τρία χωριά (Αργαλαστή, Λαύκος και Τρίκερι) ήταν αυτά που κράτησαν τη σπίθα της λευτεριάς αναμμένη. Οι Τούρκοι δώσανε μεγάλες μάχες ως να πάρουν το Τρικέρι και να καταπνίξουν οριστικά την Επανάσταση.

Αρχικά έστειλαν πληρεξούσιους στην Εθνοσυνέλευση τον αργαλαστιώτη Μαργαρίτη Δημάδη και το λαυκιώτη Αναγνώστη Δημητρίου και τους τρικεριώτες Δημ. Μπογιατζέλο, Γιώργ. Κουμπουρέλο και Κων. Χατζηλεμονή όπου κατηγόρησαν το Μήτρο Βασδέκη για αταξίες. Ακόμη έγραψαν επιστολές που ζητούσαν βοήθεια σε τρόφιμα και όπλα.

Τα χωριά πεινούσαν και οι δυσκολίες μεγάλωσαν όταν απ’ τα Λεχώνια τούρκικος στρατός ξεκίνησε προς νότιο Πήλιο να εκκαθαρίσει τον τόπο ως και το Τρίκερι.

Οι Τούρκοι θέλουν να τελειώσουν με το ξεσηκωμό στο Πήλιο, γι’ αυτό ο Κιουταχής από τη Λάρισα με υπαρχηγούς τον Ισμαήλ Μπότα, τον Αλιό πασά, το Σελήχ πασά και Χοστρέφ μπέη, αρχικά στις 3 Μαΐου καταστρέφει καίγοντας τη Δράκεια, τον Άγιο Λαυρέντη, τον Αγ. Γιώργη, τις Πινακάτες και τη Βυζίτσα όπου σφάζει και παίρνει  σκλάβους τους κατοίκους.

Μετά προχωρώντας προς το Τρίκερι, βρήκαν κάποια αντίσταση στα υψώματα γύρω απ’ τα Λεχώνια, αλλά οι εχθροί ήταν πολλοί και προχώρησαν. Στις 12 Μαΐου έφτασαν στο Λεφόκαστρο. Εκεί αρχηγός ήταν ο Μήτρος Λιακόπουλος, αφού ο Καρατάσος ήταν στη Ζαγορά για τρόφιμα. Στην επίθεση οι Έλληνες αρχικά κράτησαν αλλά μετά υποχώρησαν.

Σφραγίδα Γ. Δάμτσα

 Κάποιοι Τούρκοι προχώρησαν στο Προμύρι και το κατέκαψαν. Σκότωσαν και σκλάβωσαν πολλούς γιατί ο προμυριώτης Γεωρ. Δάμτσας-Ζορμπάς τους έκανε πολλές καταστροφές με τα καράβια του.

Μνημείο πεσόντων το 1823 

Στις 14 του μηνός οι Έλληνες πολέμησαν στη Παναγία απέναντι απ’ τον Αλατά το Σελήχ πασά με τις δέκα χιλιάδες στρατό και νίκησαν τους Τουρκαλβανούς του. Μετά από δυο μέρες πάνω στο νησάκι όπου ήταν πολιορκημένοι οι Τούρκοι, τους νίκησαν πάλι και πιάσανε κι αρκετούς αιχμάλωτους που στείλανε στα νησιά. Οι Τούρκοι θέλουν να προχωρήσουν οπωσδήποτε στο Τρίκερι. Όμως ένα άλλο τμήμα τους δέχεται επίθεση στο Μαραθιά της Γατζέας όπου σκοτώθηκε κι ο Αλιό πασάς στις 19 Μαΐου. Τότε τα Λεχώνια δέχονται το μένος του Ρεσίτ πασά Κιουταχή, όπου σκοτώνονται πολλοί.

Οι πολεμιστές των Καρατάσου, Γάτσου και Μπασδέκη κρατούν γύρω από το Τρίκερι με πολλές ελλείψεις και δυσκολίες μέχρι τέλος Ιουνίου. Ζητούν διαρκώς βοήθεια σε τρόφιμα και πολεμοφόδια που δεν έρχονται. Ο Αλ. Μαυροκορδάτος γράφει στους καπεταναίους στις 27 Ιουνίου, πως στέλνεται βοήθεια και στρατιώτες με τον Περραιβό και τους συνιστά κουράγιο και υπομονή. Αυτή τη στιγμή δεν έπρεπε να χαθεί ο πόλεμος στη Θετταλομαγνησία, γιατί μετά θα χανόταν κι η Εύβοια.

Ο Καρατάσος αποκαμωμένος συνθηκολογεί (27 Ιουνίου ) με τον Κιουταχή που ενισχύεται τότε με εφτά χιλιάδες στρατό. Όροι της συνθηκολόγησης ήταν η απελευθέρωση των οικογενειών (Καρατάσου και Γάτσου) που κρατούσαν οι Τούρκοι στη Θεσ/νίκη και να μην πατήσουν Τούρκοι στο Τρίκερι. 

Ο Ρεσίτ πασάς Κιουταχής δεν τήρησε τους όρους του Καρατάσου και πήρε με δόλο το Τρίκερι. Οι οπλαρχηγοί Γάτσος και Καρατάσος πήγαν στη νότια Ελλάδα συνεχίζοντας τον αγώνα, ενώ ο Μπασδέκης επέστρεψε στη Ζαγορά.

Σφραγίδα Μήτρου Μπασδέκη

Να χαμηλώναν τα βουνά

νάγλεπα τις Σταγιάτες

που έσφαξ’ ο Αμπάζαγας

όλους τους αντραγάτες.

Να χαμηλώναν τα βουνά

νάγλεπα  το Μπρουμύρι

πούσφαξ’ ο Ταχήραγας

χίλιους μες στο τσαντήρι.

Να χαμηλώναν τα βουνά

νάγλεπα  τα Λεχώνια,

που τώρα δε λαλούνε πλειά

τη χαραυγή τ’ αηδόνια,

μον’ σκούζουν όρνια κι αετοί

τρώγοντας τα κουφάρια,

που σκότωσαν Αγαρηνοί

οι Τούρκοι, τα ζαγάρια.

                                (Δημοτικό)

Η Επανάσταση στο Πήλιο (6) 1822

Συνέχεια  από: Η Επανάσταση στο Πήλιο (5)

1822 -Β΄ έτος

Μετά το άδοξο σχεδόν τέλος το καλοκαίρι του πρώτου επαναστατικού έτους στο Πήλιο, ο αγώνας δεν είχε σταματήσει τελείως. Τα χωριά Αργαλαστή, Λαύκος και Τρίκερι δεν προσκυνάνε κι ετοιμάζονται για νέες μάχες.

Αναστάσιος Καρατάσος
( Δοβρά Βερμίου 1764 - Ναύπακτος 1830) 

Στα μέσα του Απρίλη 1822 ήρθαν στο Πήλιο και στο Τρίκερι οι Μακεδόνες καπεταναίοι

 Αναστάσιος Καρατάσος ή Τσεκούρας ή Παππούς, Αγγελής Γάτσος,  Κωνσταντίνος Δουμπιώτης, Κωνσταντίνος Μπίνος, Διαμαντής Νικολάου, Μήτρος Λιακόπουλος κ.ά.  

Αγγελής Γάτσος
(Αλμωπία  1771  - Αταλάντη 1839

Οι πηλιορείτες καπεταναίοι ήταν οι νεοχωρίτες Χρήστος Κατσικάς και Νικ. Γίδας, ο αλμυριώτης Γιαν. Βελέτζας, ο Παρίσης Σαμαράς, ο Μήτρος Βασδέκης, ο Μάρας κι ο Κοντονίκος. Όλοι αυτοί με τις διαφορές τους σχημάτισαν το στρατόπεδο στο Λεφόκαστρο. Όμως δεν έκαναν καμιά ουσιώδη κίνηση, γιατί  ούτε προμήθειες είχαν ούτε και πολεμοφόδια. Ακόμα οι κάτοικοι των χωριών, όσοι δεν πήγαν πρόσφυγες στα νησιά, ήταν φοβισμένοι και δεν μπορούσαν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες της προηγούμενης χρονιάς.
Έτσι πέρασε το 1822 στο Πήλιο, με μικρές προετοιμασίες και με πολλή δυσκολία.

Η Επανάσταση στο Πήλιο (5) Τέλος α΄ έτους

Συνέχεια  από: Η Επανάσταση στο Πήλιο (4)

Αντίσταση Τούρκων – Τέλος α΄ έτους

Μετά από λίγες μέρες ξεσηκωμού και η πολιορκία του Κάστρου (Βόλου) και του Βελεστίνου συνεχίζονταν άκαρπες, μολονότι ένα σκοπελίτικο καράβι έριχνε τις μπόμπες του στο κάστρο.
Τρεις  μέρες πριν από την εμφάνιση του τούρκικου στρατού, οι επαναστάτες του Βελεστίνου ξεγελάστηκαν από τη σκόνη που σήκωσε κάποιο κοπάδι αγελάδων και που οι Έλληνες πίστεψαν πως ερχόταν ο τούρκικος στρατός, διαλύθηκαν προς Μακρινίτσα και Φάρσαλα. Οι Βελεστινιώτες Τούρκοι ξεθάρρεψαν και κυνήγησαν τους Έλληνες. Σκότωσαν κάμποσους Έλληνες και έκαψαν τα σπίτια των χριστιανών στο Βαρούσι στις 13 Μαΐου. 

Στις 24 Μαΐου οι επαναστάτες της Θετταλομαγνησίας βλέποντας πως δύσκολα θα πέσει ο Βόλος, στέλνουν στα Ψαρά τον Κωνσταντά και τον Παρίση Χρυσοχού, για να ζητήσουν βοήθεια, που ήλθε αργότερα μικρή.

Όταν φάνηκε από τη Λάρισα ο Μαχμούτ πασάς (Δράμαλης) με πολύ στρατό, οι Έλληνες είχαν σκορπίσει. Αυτός χωρίς ουσιαστική αντίσταση προχώρησε στα Κανάλια και την Κάπουρνα κατασφάζοντας τους κατοίκους. Στη Μακρινίτσα μόνον ο Χατζηρήγας με λίγους πολεμιστές που έμειναν, πολέμησε γενναία. Μαζί του πολέμησαν και οι γυναίκες Σκαρλάταινα και Ακρίβαινα που σκότωσαν πολλούς Τούρκους. Τότε σκοτώθηκε και ο Αντώνης Στέφος αρχηγός των ζαγοριανών πολεμιστών. Εκεί στη Μακρινίτσα ο πολυάριθμος τούρκικος στρατός σκότωσε και αιχμαλώτισε γυναικόπαιδα σε αντίποινα για την αντίσταση των κατοίκων, έκαψε τα σπίτια των φιλικών και έβαλε στους ραγιάδες των χωριών επιπλέον φόρους. Ακόμη έπαυσε και το δεσπότη της Δημητριάδας Αθανάσιο ως συνεργάτη των επαναστατών. Ο Χατζηρήγας πέρασε στην Πορταριά και μετά στο Τρίκερι, όπου  είχε τραγικό τέλος δολοφονημένος.

Οι Τούρκοι του Δράμαλη μετά τη σφαγή στη Μακρυνίτσα, πέρασαν στην Πορταριά και  κατέβηκαν στα Λεχώνια  όπου έκαψαν σπίτια, αιχμαλώτισαν, κρέμασαν και έσπειραν το φόβο παντού. Όμως το μένος τους στα Λεχώνια ήταν μικρότερο, επειδή οι Τούρκοι των Λεχωνίων επέστρεψαν ζωντανοί από την κράτησή τους από τους Αγιωργίτες και Αγιολαυρεντίτες. 
Οι προεστοί τότε του Πηλίου, έφεραν δώρα στον πασά και αυτός σταμάτησε το χαλασμό των χωριών. Ήθελε να προχωρήσει προς το νότιο Πήλιο για να κυνηγήσει τους αρχηγούς στο Τρίκερι. Στο Μαλάκι στις 15 Μαΐου μια ομάδα επαναστατών αντιστέκεται. Ο τούρκικος στρατός  δεν προχωρά στις Μηλιές, αλλά φτάνει ως τη Μηλίνα. Στις Μηλιές και τα γύρω χωριά καίνε μόνον τα σπίτια των φιλικών. Οι κάτοικοι καταφεύγουν στο Τρίκερι και στα νησιά. Εκεί καταφεύγει κι ο Γαζής με τον καπετάνιο Μήτρο Βασδέκη, γιο του Κυριάκου που δε σταματά την ετοιμασία νέου κινήματος.

Οι Μηλιώτες προεστοί για να μαλακώσουν την οργή του Δράμαλη, του έστειλαν πεσκέσια  και φλουριά. Μαζί με την επιτροπή ήταν αναγκαστικά κι ο Γιάννης Δήμου, που στο δρόμο για τη συνάντηση στη Μηλίνα, δολοφονήθηκε. Ο Δράμαλης βλέποντας πως κι ο ζαμπίτης(=αξιωματικός ή αστυνόμος) Ιμπραήμ αγάς ήταν ζωντανός, πείστηκε για τη μετάνοια των Μηλιωτών, τους έδωσε αμνηστία (ράι μπουγιουρντί) και μετά ο ίδιος επέστρεψε στη Λάρισα χωρίς να προχωρήσει στο Τρίκερι. 

Έτσι τελείωσε ο πρώτος χρόνος (1821) του ξεσηκωμού στο Πήλιο, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, παρ’ όλο που ο Δημ. Υψηλάντης κι ο Ιωαν. Κωλέττης, συνιστούν στους Πηλιορείτες θάρρος κι υπομονή μέχρι την τελική νίκη.

Δύο δημοτικά που αναφέρονται στον ξεσηκωμό του πρώτου χρόνου: 
Χατζηρήγας

Δε φταίει ο Χατζηρήγας, δε φταίνε τα χωριά,

μόν’  φταίνε τα καράβια που βγήκαν στην Αγριά.

Κλάψιτι δέντρα και κλαριά κι εσείς κουντουραχούλες,

Κι εσείς του Γόλου τα χουριά, χουριά της Μακρινίτζας

Σας γέλασαν, σας πλάνεψαν Πιτσιώτες κι Νιδριώτες,

σας στείλαν τουν Μαχμούτ πασιά μι δώδικα χιλιάδες

Βάλνι φουτιά στην Πουρταριά, φουτιά στην Μακρινίτζα

κι στην καημένη Αργαλαστή σ’ ούλους τους μαχαλάδες.

Του Στέφου

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,

σκουτώθηκε ο Στέφος μας, το άξιο παλικάρι

που πολεμούσε την Τουρκιά πέρα απ’ τη Μακρινίτζα.

Στα δόντια σέρνει το σπαθί, στα χέρια το ντουφέκι,

σκοτώνοντας Αγαρηνούς, αγάδες. Τουρκαλάδες.

Ένας αητός εκάθησε ψηλά σε μια ραχούλα,

τηρά δεξιά, τηρά ζερβά, την Πορταριά τηράει.

-Πούναι ο Στέφος αρωτά, πούναι ο αντρειωμένος,

που οι Τούρκοι τον φοβότανε και οι γκέκηδες τον τρέμαν;

Πέτα πουλί μ’ στη Ζαγορά, πάηνε στους δικούς του,

για να τους πεις πως πέθανε τους Τούρκους πολεμώντας.

Κι ο αητός επέταξε  στην Περαχώρα πάει

κι εκάθησε στουν πλάτανο πούναι στην εκκλησία.

-Κλάψτε Περαχωρίτισσες, κλάψτε Περαχωρίτες,

ο Στέφος το καμάρι σας ο ξανθομουστακάτος,

Τουρκιά πολλήν πελέκησε, Τούρκους κι Αρβανιτάδες,

πέρα στη Μακρινίτζα μας, στης Πορταριάς του ρέμα.

Την ώρα που πολέμαγε, την ώρα που χιμούσε,

κεφάλια Τούρκων κόβοντας, κορμιά θερίζοντάς τα,
βόλι πικρό τον βάρεσε μέσα στα φυλλοκάρδια.

Η Επανάσταση στο Πήλιο (4) Κήρυξη

Συνέχεια  από: Η Επανάσταση στο Πήλιο (3)

Η κήρυξη της Επανάστασης – Οι πρώτες μέρες

Όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία (21 Φεβρουάριου) και στην Πελοπόννησο (20 Μαρτίου), ο Γαζής βρισκόταν σε επαναστατική ένταση. Έδινε κι έπαιρνε γνώμες από τους Γ. Δήμου και Κυρ. Μπασδέκη.

Ο αγώνας στο Πήλιο και τη Μαγνησία δεν ήταν καθόλου εύκολος, αφού οι προεστοί των χωριών δεν συμφωνούσαν, οι δυνάμεις και τα όπλα λιγοστά. Επιπλέον οι Τούρκοι των Λεχωνίων, του Άνω Βόλου και της πόλης κλείστηκαν για ασφάλεια από τις 29 Απριλίου στο Κάστρο και πήραν τα μέτρα τους μεταφέροντας εκεί κι ό,τι πολύτιμο είχαν.

Από το Φλεβάρη ως το Μάη καμιά ύποπτη κίνηση δεν παρατηρήθηκε στα χωριά του Πηλίου κι οι Τούρκοι πίστεψαν πως τίποτα δεν θα γίνει και οι ραγιάδες θα παραμείνουν ήσυχοι.

Ο Γαζής όμως είχε επαφές με την επαναστατημένη Ελλάδα και σχεδίασε τον ξεσηκωμό του Πηλίου. Οι Μηλιές ήταν ο τόπος που φτάνανε κι έφευγαν οι ειδήσεις με τους φιλικούς να καθοδηγούν τους κατοίκους.

 Πλησίαζε το Πάσχα κι η Λαμπρή κι Πηλιορείτες έκρυβαν ακόμα τον πόθο της λευτεριάς. Αυτό κράτησε ως ανήμερα του Πάσχα που ήταν στις 7 Μαΐου. Όμως την Πρωτομαγιά ο Γαζής στις Μηλιές, ευχήθηκε μαζί με το «Χριστός ανέστη» και το «Η Ελλάς ανέστη». Το ίδιο έγινε και στα άλλα πηλιορείτικα χωριά χωρίς να υπάρξει αντίδραση.

Το απόγευμα, ο Γιάννης Δήμου κάλεσε στο σπίτι του κάποιους προεστούς μαζί και τους Ανθ. Γαζή και Γρ. Κωνσταντά. Εκεί στη σύναξη ο Γαζής διάβασε κάτι διαταγές των Φιλικών και όλοι κατάλαβαν πως ή σπίθα της Επανάστασης άναψε. Τότε αντάλλαξαν ευχές για επιτυχίες στον αγώνα και νίκη των Ελλήνων. Ο Κωνσταντάς αντιδρώντας τρομαγμένος, έφυγε στο σπίτι του κι ο Γαζής  μετά τις οδηγίες που έδωσε στους Μηλιώτες φιλικούς έφυγε στη Μακρυνίτσα για να συναντήσει το Χατζηρήγα. Μετά στις 4 Μαΐου, πήγε στο Τρίκερι και έδωσε κι εκεί οδηγίες. Στην καλύβα του Μπασδέκη στο βουνό (σημερινό Χάνι Ζήση) και στον Κισσό έκανε το ίδιο στους έτοιμους για αγώνα ενθουσιώδεις Πηλιορείτες. Οι προεστοί κι εκεί συνέστησαν ησυχία, αλλά η επανάσταση ήταν πια γεγονός.

Στον Παγασητικό, την επόμενη μέρα,είχαν μπει τρία υδραιοσπετσιώτικα καράβια με καπετάνιους τους Ιωάννη Κούτση, Ιωάννη Κυριακό και Αναστάσιο Τσαμαδό κι είχαν ρότα προς το Βόλο. Στάθηκαν όμως στη θάλασσα των Λεχωνίων όπου και ξεφόρτωσαν πολεμοφόδια. Την επόμενη μέρα προχώρησαν στην Αγριά όπου αγκυροβόλησαν για να είναι κοντύτερα στο Γ(Β)όλο. Αυτά μόλις τα είδαν οι πηλιορείτικοι πληθυσμοί έβαλαν φτερά και ήταν ασυγκράτητοι. Οι Γαζής, Δήμου, Χατζηρήγας, Αναγνώστης, Στέφος κ.ά. φιλικοί μαζεύτηκαν στην Αγριά και με προσκαλεσμένο το βοεβόδα της Μακρυνίτσας Γιουσούφ αγά, κουβέντιαζαν δήθεν τοπικά θέματα. Ο Τούρκος βλέποντας τα καράβια υποπτεύτηκε κάτι, αλλά δεν ήταν σίγουρος. Όταν όμως ο Χατζηρήγας του αποκάλυψε πως τα καράβια ήταν πολεμικά, τον οδήγησαν για ασφάλεια στο Βόλο, και πριν φτάσει, τον σκότωσαν στη Γορίτσα.  Ήταν στις Ήταν 6 Μαΐου 1821.

Στις Μηλιές η Ασημώ Ραζή, αδελφή του Γιαν. Δήμου, κεντούσε το λάβαρο της εξέγερσης.

Αντίγραφο της σημαίας στο μουσείο των Μηλεών

Σχεδίασμα της επαναστατικής σημαίας του Πηλίου
(Ο σταυρός δείχνει την επικράτηση των ορθοδόξων παντού,
ο ήλιος πάνω του φανερώνει τον "ήλιο της δικαιοσύνης" της Ελλάδας
 και η ημισέληνος κάτω του πεσμένη σημαίνει την πτώση της οθωμανικής αυτοκρατορίας) 

 Ο Τούρκος Ιμπραήμ αγάς των Μηλεών, βλέποντας τις κινήσεις των χωριατών και τα καράβια στη θάλασσα, υποπτεύτηκε την αναταραχή. Οι ντόπιοι τον βεβαίωναν πως είναι εμπορικά καράβια και πως τίποτε δε συμβαίνει στα χωριά. Του πρότειναν να τον μεταφέρουν στο κάστρο του Βόλου αν φοβόταν, αλλά είχαν σκοπό να τον σκοτώσουν στα Λεχώνια. Κάποιοι όμως τον φυγάδευσαν και τον έκλεισαν σε μοναστήρι.

Εν τω μεταξύ από τα γύρω χωριά (Βυζίτσα, Πινακάτες, Πρόπαν, Λαμπινού κ.ά.) ερχόταν στις Μηλιές επαναστάτες οπλισμένοι με όπλα, τσεκούρια. ξύλα. Ήταν 8 Μαΐου 1821.

Γρηγόριος Κωνσταντάς

Μηλιές 1750 ή '53 ή '58 – Μηλιές 1843

(γλυπτό Νικόλα)

Ο Κωνσταντάς που είχε προσχωρήσει στο επαναστατικό κίνημα, μετά την εκκλησία ανεβασμένος στο πεζούλι της εκκλησίας στην πλατεία, έβγαλε τον παρακάτω λόγο που ξεσήκωσε τους πάντες:

Μετά ο Γιάννης Δήμου σήκωσε το επαναστατικό λάβαρο και οι επαναστάτες με αρματωμένους μπροστά τους Κωνσταντά, Γαζή, ξεκίνησαν για τα Λεχώνια και το Κάστρο του Βόλου.

Από την άλλη πλευρά, την ανατολική, στις 7 Μαΐου,  οι Ζαγοριανοί, οι Κισσιώτες, οι Πουριανοί και οι Μακρυρραχιώτες με αρχηγό τον καπετάν Μπασδέκη, έφτασαν ως την Αλυκόπετρα, όπου είδαν τα καράβια στον Παγασητικό και ενθουσιασμένοι άκουσαν το λόγο του Φίλιππου Ιωάννου σε άπταιστη καθαρεύουσα που δεν κατάλαβαν:

Οι επαναστάτες απ’ τις Μηλιές πηγαίνοντας για το Κάστρο, πέρασαν απ’ τα τουρκοκρατούμένα Λεχώνια στις 8 του μηνός και λεηλάτησαν τα τουρκόσπιτα αφού πήραν τα αναγκαία, σκότωσαν περίπου 200 Τούρκους. Μαζί τους κατέβηκαν κι οι επαναστάτες απ’ την Αλυκόπετρα που κατηφόρισαν από Δράκεια και Άγιο Λαυρέντη. Τους υπόλοιπους, γέρους και γυναικόπαιδα, τους μοίρασαν σε Άγιο Λαυρέντη και Άγιο Γεώργιο στα μοναστήρια, ως αιχμάλωττους.

Μετά τράβηξαν και συγκεντρώθηκαν στα Εφτά Πλατάνια του Βόλου, όπου ενώθηκαν με όλους τους επαναστάτες. Σύμφωνα με το σχέδιο, ο Κυριάκος Μπασδέκης θα πολιορκούσε το Κάστρο και ο Κοντονίκος το πρωτοπαλίκαρό του, θα βάδιζε να χτυπήσει το Βελεστίνο. 

Οι Τούρκοι καλά οχυρωμένοι και με αρκετά πολεμοφόδια, απέκρουσαν όλες τις επιθέσεις των άπειρων και ενθουσιωδών Πηλιορειτών. Οι Τούρκοι αντιστέκονται και με τη βοήθεια του «κοψαχείλη», κανονιού με σπασμένη την μπούκα, που το γεμίζει ο Χατζηβαμβακάς, πυροβολητής Κύπριος, που βρέθηκε τυχαία στο Βόλο, ρίχνουν κατά των επαναστατών. Τότε, στις 10 Μαΐου και μπροστά στην πύλη του κάστρου, τραυματίζεται ο Κυρ. Βασδέκης και μεταφέρεται αμέσως στο Τρίκερι. Τη διοίκηση των εξεγερμένων αναλαμβάνει ο Κοντονίκος. Όμως παρά την σφοδρότητα των συγκρούσεων και το ριψοκίνδυνο των Ελλήνων δεν καταφέρνουν να πάρουν το κάστρο του Βόλου. Στο Βελεστίνο αποκρούονται κι εκεί οι ελληνικές επιθέσεις και μετά τον άτυχο τραυματισμό του Βασδέκη στο Βόλο, τραυματίζεται κι ο Κοντονίκος. Τότε στις 11 Μαΐου, τη διοίκηση αναλαμβάνει αδελφός του Κυρ. Βασδέκη, Παναγιώτης.

Κλαίνε οι Τούρκοι σκούζουνε, φωνάζουν οι χοτζάδες

για το κριλέσ’ που γίνηκε στον πόλεμο του Κάστρου.

Τρεις Τούρκους πιάνει ζωντανούς ο καπετάν Κυριάκος

Και δέκα άλλους ο ζουρμπάς ο Μήτρος ο δικός του

-Γεια σου χαρά σου, Μήτρο μου, φωνάζει από το κάστρο

ο γέρος ο πατέρας του και πέφτει λαβωμένος.

                                               (Δημοτικό)

Την ίδια μέρα εκεί στο Βελεστίνο γίνεται η πρώτη συνέλευση των αντιπροσώπων από τα 24 χωριά του Πηλίου κι απ’ τον κάμπο. Αυτή η συνέλευση ονομάστηκε «Βουλή της Θετταλομαγνησίας» και είχε πρόεδρό της το Γαζή και γραμματέα το Φίλιππο Ιωάννου. Εκεί βγήκε η προκήρυξη- κάλεσμα σ’ όλους του χριστιανούς της Θεσσαλίας για ξεσηκωμό εναντίον των Τούρκων και μπήκε και η γνωστή σφραγίδα που είχε φτιάξει ο Γαζής.

Η Επανάσταση στο Πήλιο (3) Προετοιμασία

Συνέχεια  από: Η Επανάσταση στο Πήλιο (2) 

Η προετοιμασία των χωριών για τον ξεσηκωμό

Το Πήλιο έχοντας τη δυνατότητα -οικονομική και πνευματική- να προσφέρει στο Έθνος, δεν έμεινε έξω από τον αγώνα για την απελευθέρωση του Γένους.

Άνθιμος Γαζής
Μηλιές 1758 - Σύρος 1828

Ο Άνθιμος Γαζής -από το 1817 φιλικός ων- κατηχηθείς στην Οδησσό, κινείται έντονα για λογαριασμό της Εταιρείας. Έτσι το 1818 ερχόμενος στις Μηλιές, άφησε ως Σχολάρχη στη Μηλιώτικη Σχολή τον εξάδελφό του Γρηγόριο Κωνσταντά κι αυτός με τη δικαιολογία πως ερευνά τα ερείπια των πόλεων της Μαγνησίας, γυρνά τα χωριά του Πηλίου και κάνει πάμπολλες συναθροίσεις και δείπνα με προεστούς, εμπόρους, αρματολούς και καπεταναίους της περιοχής , αλλά και απλούς χωρικούς που τους κατηχεί, εμψυχώνει και προετοιμάζει για τον ξεσηκωμό. Τις τούρκικες αρχές τις παραπλανά με κομμάτια μαρμάρων που πολλές φορές τους δείχνει, σαν αποτέλεσμα των δήθεν ερευνών του. Ακόμη έλεγε, πως ήθελε να ιδρύσει Ανώτερη Σχολή στο Πήλιο!

 Από το Πήλιο, πέρασαν βεβαίως και οι αρχηγοί της Φιλικής Εταιρείας Ξάνθος και Τσακάλωφ, μα πριν από τους φιλικούς ο ίδιος ο Ρήγας αρκετά χρόνια πριν, είχε κατηχήσει με τα οράματα της ελευθερίας πολλούς Πηλιορείτες.

Ο Ανθ. Γαζής λοιπόν, ως φιλικός και έχοντας στην ευθύνη του να εμπνεύσει και να ξεσηκώσει τα χωριά, αρχίζει την εθνική συνωμοτική δράση του. Κατηχεί και μιλά με πολλούς.

 Έτσι στον Άγ. Γεώργιο συναντά τον Αναγνώστη, στον Κισσό επίσης τον Αναγνώστη Οικονομίδη, στη Ζαγορά τους Φίλιππο Ιωάννου, Στεφάνου, Γεωρ. Τσαμτσαρέλο ή Σαμσαρέλο, Φίλιππο Ρήγα ή Γυαλά και Αντώνη Στέφο.

Στη Δράκεια έρχεται σε επαφή με τους Ν. Τζανέτο και Γ. Θλιβερό, Λουτσογιάννη και Παπουτσή.

Στην Τσαγκαράδα τους Αποστ. Ευαγγελινό και Δημ. Καρτάλη που το 1827, σκοτώθηκε στη μάχη του Φαλήρου. Στα Κανάλια τον Χατζηκυριαζή και στην Κάπουρνα τον Χατζηνικόλα. Στη Μιτζέλα βρίσκει τους σπουδαίους ναυτικούς Καλαμίδα και στο Κεραμίδι το Γ. Μόσκοβο.

Στο Τρίκερι παίρνει μαζί του τους Κουμπουρέλο και Μπογιατζέλο και το γνωστό καπετάν Κουτμάνη. Στο Προμύρι τους Γεώρ. Φιλάρετο και Γεώρ. Δάμτσα. Στο Λαύκο ο Αναγνώστης του Δημήτρη. Στην Αργαλαστή το Μαργαρίτη Δημάδη.

Στην Πορταριά συναντιέται με το Γιαννάκη Γουργιώτη  ή Πλατυγένη και στη Μακρινίτσα με το γνωστό κοτζαμπάση Δημήτριο Ρήγα Χατζηρήγα. Τέλος στο χωριό του τις Μηλιές, βρίσκει σύμφωνους τους Κώστα Ραζή και Γιάννη Δήμου. 

Η Φιλική Εταιρεία είχε το Γαζή το βασικό της εκπρόσωπο στη Θετταλομαγνησία (Πήλιο) και ο ίδιος με το κύρος του κατάφερε να μυήσει στους Φιλικούς τον καπετάνιο Κυριάκο Μπασδέκη και το Χατζηρήγα. Ο Γαζής υπολόγιζε σ’ αυτούς τους δύο γιατί, ήταν ο πρώτος εμπειροπόλεμος και ο άλλος ο σπουδαιότερος κοτζαμπάσης.

Έτσι ο Γαζής αναδεικνύεται ο μοναδικός άνθρωπος, που προετοίμασε και οργάνωσε τον ξεσηκωμό στο Πήλιο.

Ο Γρηγ. Κωνσταντάς ήταν ο τελευταίος Πηλιορείτης που έπρεπε να μπει στις τάξεις των Φιλικών, αλλά λόγω του συντηρητισμού του  αυτό ήταν δύσκολο. Ο Κωνσταντάς πίστευε πως έπρεπε να γίνει τέλεια προετοιμασία για την επανάσταση και να μορφωθεί ο λαός. Ο Γαζής είχε όμως την άποψη των Φιλικών, πως έπρεπε να γίνει η εξέγερση το συντομότερο.

 Έτσι όταν κηρύχτηκε η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία (21 Φεβρουάριου) και στην Πελοπόννησο (20 Μαρτίου), ο Γαζής είχε οργανωθεί με συμβούλους του τους Γ. Δήμου και Κυρ. Μπασδέκη.

 Ο Κωνσταντάς είχε αμφιβολίες για τον ξεσηκωμό στο Πήλιο. Κι αυτό γιατί ήταν συντηρητικό πνεύμα και δεν πίστευε στον ενθουσιασμό και σε παράλογες ενέργειες, αφού το έθνος ήταν «αφώτιστον και απαράσκευον». Τελικά πείστηκε και ακολούθησε ως «φιλογενής και πατριώτης» τον επαναστατικό αγώνα.

Η Επανάσταση στο Πήλιο (2) Φιλικοί

Συνέχεια  από: Η Επανάσταση στο Πήλιο (1)
Οι Πηλιορείτες Φιλικοί

Από το Πήλιο και από ολόκληρη τη Θεσσαλία υπήρξαν αρκετοί που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία από τη δημιουργία της ως την Επανάσταση. Ήταν κυρίως Έλληνες εμπορευόμενοι,  ναυτικοί και άλλων επαγγελμάτων που η δραστηριότητά τους  ήταν εκτός του τότε ελλαδικού χώρου.

 Παρακάτω βλέπουμε τους Φιλικούς από το Πήλιο:

Αντιγραφή των ονομάτων με τη σειρά, από τον ονομαστικό κατάλογο σελίδα 387 και μετά, του βιβλίου

«ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ»

ΦΙΛΗΜΟΝΟΣ - Τόμος Α΄  (Εδώ)

Επώνυμο	Όνομα Εταίρου	Πατρίς     αυτού	Επάγγελμα	Εποχή κατηχήσεως	Τόπος    κατηχήσεως
Γαζής	Άνθιμος	Θετταλομάγνης.	διδάσκαλος	1817	Οδησσός
Γκούστης	ΝικόλαοςΒασ.	Μακρυνίτσα	ναυτικός	1820	Μόσχα
Δούμας	Δημήτριος	Ζαγορά	έμπορος	1820	Ισμαήλιον
Ισαυρίδης	Γεώργιος	Μηλέα	---	1820	Κων-πολη
Ιωάννου	Δημήτριος	Μακρυνίτσα	έμπορος	1821	Γαλάζιον
Κερασιώτης	Θεόδωρος	Ζαγορά	έμπορος	1821	Οδησσός
Κωνσταντίνου	Δημήτριος	Ζαγορά	έμπορος	1821	Γαλάζιον
Μαγκέλος	Παναγιώτης	Ζαγορά	έμπορος	1821	Κισνόβιον
Μπάϊλας	Ιωάννης	Ζαγορά	Πολ.-Διπλ.	1817	Μόσχα
Πράσινος	Γεώργιος	Ζαγορά	έμπορος	---	---
Σταματίου	Ιωάννης	Μακρυνίτσα	έμπορος	1820	Γαλάζιον
Τσηρόπουλος	Κων. Γ.	Πήλιον	έμπορος	1820	Ταϋνγαρώκ

Εκτός αυτών πρέπει να αναφερθούν και οι παρακάτω:

α/α	Επώνυμο	Όνομα	Τόπος καταγωγής	Επάγγελμα	Τόπος διαμονής
1	Ισαυρίδης	Μιχαήλ	Μηλιές	ιατρός	---
2	Βλάχος	Γεώργιος	Ζαγορά	έμπορος	---
3	Ζάγορας	Δημήτριος	Ζαγορά	έμπορος	Αίγυπτος
4	Πούρας	---	Ζαγορά	έμπορος	Οδησσός
5	Γαλάτης	Γεώργιος	Ζαγορά	έμπορος	Ρωσία
6	Κρίτσκης	Νικόλαος	Ζαγορά	έμπορος	Ρωσία
7 8	Αμούντσας Ρήγας-Χατζηρήγας	Γεώργιος Δημήτριος	Μακρυνίτσα Μακρινίτσα	έμπορος έμπορος	Ρωσία Πήλιο

Επίσης δείτε: Κατάλογος των μελών της Φιλικής Εταιρείας εκ του αρχείου Σέκερη / Βαλερίου Γ. Μέξα.