Κατά την ιδίαν πεδινήν οδόν μίαν ώραν προβαίνοντες (απὸ το Βόλο), ερχόμεθα εις τα Λεχώνια. Αυτά κείνται επί μιας με χωράφια, αμπέλους, κήπους νεραντζίων, κίτρων και άλλων διαφόρων οπωρίμων δέντρων φυτευμένης πεδιάδος...

(Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία-Ιωάννης Αναστασίου Λεονάρδος, 1836)

Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η ! Μπορείτε να αντιγράφετε κείμενα κ.ά. από το ιστολόγιο. Αυτό, ΔΕΝ αποκλείει αναφορά στην ΠΗΓΗ. - Φωτογραφίες άλλων να μην ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ - Ιδιωτικά αρχεία να ΜΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ.

Σάββατο 30 Μαΐου 2015

Και πάλιν ...Πήλιον

«Σπίτια στο Πήλιο με κατσίκες στο πρώτο πλάνο» 1899
Λεμπέσης Πολυχρόνης (1848 - 1913)
Λάδι σε μουσαμά , 62 x 40 εκ.
Συλλογή Ιδρύματος Ευρ. Κουτλίδη-
Εθν. Πινακοθήκη 
Μία ακόμη καταγραφή -στην καθαρεύουσα- του Πηλίου (και του Βόλου) στα 1882, στο περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ:

Τετάρτη 27 Μαΐου 2015

Βερύκοκο τι εστί;

Δεν γνωρίζω από πού προέρχεται η γνωστή φράση «τι εστί βερίκοκο», αλλά ούτε και ο Νικόλαος Πολίτης, πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας,  γνώριζε !
Ωστόσο παρακάτω θα δούμε τι γράφουν για την προέλευση του ονόματος και όχι μόνον, πρώτα ο  σπουδαίος Αγιολαυρεντίτης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του (Ιούνιος 1898, αριθ. 120, σελ. 249):
Η εξαιρετική αυτή φωτογραφία είναι
του καλού φίλου, γιατρού, κ. Θεόδωρου Γκαβαρδίνα.

(Τον ευχαριστώ!)
...και έπειτα ο Μένος Φιλήντας (*) στο «Γλωσσογνωσία και γλωσσογραφία ελληνική», τόμος Α΄, Εκδοτική Εταιρεία ΑΘΗΝΑ, Αθήνα,1924:
Στο Πήλιο και ειδικά στα Λεχώνια, τα «βρίκουκα», είναι ένα φρούτο που πάντα ήταν μέσα στην γκάμα παραγωγής. Μάλιστα ήταν απ' αυτά που ο ΣΠΟΛΚ (ΕΔΩ) χρησιμοποιούσε για την παραγωγή κομπόστας στα 1920!
Από το αρχείο του φίλου και συλλέκτη Λεχωνίτη Νίκου Μαστρογιάννη.
(Ευχαριστώ!)
Στα παλιότερα χρόνια υπήρχαν πολλές ποικιλίες που σήμερα δεν υπάρχουν αφού έχουν αντικατασταθεί με νέες. 
Μια ήταν τα νοστιμότατα και με μεγάλη παραγωγή «πικρά», μικρού μεγέθους με «πικρό» κουκούτσι (πικροπύρηνα). Τότε τρώγανε σαν ξηρό καρπό και το κουκούτσι! Σήμερα, το χρησιμοποιούν για την παρασκευή λικέρ και για σπέρμα αναπαραγωγής.
Υπήρχαν επίσης  οι «πλάκες», βερίκοκα πλακέ και μετρίου μεγέθους. Οι «κουτσ'πές» σαν τις «πλάκες» στρογγυλά, με γλυκό κουκούτσι που τρωγόταν σαν αμύγδαλο. Επίσης μια ποικιλία σχεδόν λευκόσαρκα, ήταν τα «τσαουλιά». Κάποια άλλη ήταν τα «καϊσιά». Γνωστά με λιγότερη εξάπλωση, ήταν και τα «Διαμαντοπούλου». Τέλος γνωστά ήταν και τα «σούμια ή σάμια ή σαμάκια» πολύ νόστιμα με γλυκό σπέρμα.
Τώρα πια, οι ποικιλίες όλες είναι ξενικές (μπεμπέκο, ζερβού κ.ά. που διαλέγετε και ...παίρνετε -ΕΔΩ-)

(*) Ο Μένος Φιλήντας (1870-1934) γεννήθηκε στην Αρτάκη Κυζίκου. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Διδασκαλείο της Θεσσαλονίκης, η οποία ήταν τότε τουρκοκρατούμενη και εργάστηκε ως δάσκαλος σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας. Από νωρίς εντάχτηκε στο δημοτικιστικό Αγώνα και το 1901 βραβεύτηκε σε γλωσσικό διαγωνισμό της εφημερίδας Άστυ, προκηρυγμένο από τον Ψυχάρη, με το έργο του Γραμματική της ρωμαίικης γλώσσας, το οποίο τυπώθηκε αργότερα σε δύο τόμους. Διώχτηκε και φυλακίστηκε για τη δράση του. Από το 1913 και ως το τέλος της ζωής του έζησε στην Αθήνα. Συνεργάστηκε με τα περισσότερα αθηναϊκά περιοδικά, καθώς επίσης με έντυπα της Κωνσταντινούπολης, δημοσίευσε και εξέδωσε γλωσσολογικές μελέτες, πεζογραφήματα και την ποιητική συλλογή Οχτάβες. Συνεργάστηκε επίσης στη συγγραφή της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας των εκδόσεων Πυρσός.(Πηγή: ΕΚΕΒΙ)
                                                                                                   (27-5-2015)

Δευτέρα 25 Μαΐου 2015

Ανοιξιάτικα φρούτα

Τέλος του Μάη (25-5-2015) και η περιοχή των Λεχωνίων βρίσκεται στην «καλύτερη ώρα» της ! 
Τα πρώτα φρούτα της περιοχής είναι «στου χαβά τ'ς» έχουν ήδη ωριμάσει και βγήκαν στις αγορές. Γι' αυτά έχουμε αναφερθεί και σε άλλες δημοσιεύσεις (ΕΔΩ)
Ας δούμε πρώτα σήμερα, τι λένε παλιότερα βιβλία για την πρωιμότητα και τις «εκ Λεχωνίων οπώρες»:
Κεράσια
-κεράσιον(το). Ο καρπός του κεράσου (της κερασηάς), το κεράσι.
 –κέρασος (ο και μεταγεν. η), δένδρ., η κερασηά.  (Λεξικό Σκαρλάτου)
-κεράσιον,το. Ο καρπός της κερασιάς. (Θεοφρ.) 
–κερασέα(η), κερασία(η). κέρασος (ο,η) το δένδρον η κερασιά. (Λεξικό Γαζή)
-κερασός δένδρον ό φύεται + εστραμμένοις . σχοινίον δε ποιεί ο φλοιός αυτού 
μεθ’ ού αντί νεύρων δεσμεύουσιν. (Λεξικό  Ησύχιου Αλεξ.)
Πριν εφευρεθούν τα ψυγεία, η συντήρηση των φρούτων και ειδικά των ευαίσθητων κερασιών ήταν προβληματική. Κάπως έτσι γινόταν μέχρι να φτάσουν στην κατανάλωση:
Λεξιλόγιο: θρύμβη=θρούμπι-είδος θυμαριού, καλαμόφυλλα= φύλλα καλαμιού
…όμως καταναλώνονται γρήγορα και δύσκολα «μένουν». 
Γι' αυτό, πάρτε από ένα!!
Τα κεράσια, τα μούσμουλα, τα τζάνερα και τα βερύκοκα είναι τα βασικά ανοιξιάτικα πρώιμα φρούτα που πάντα παράγει ο τόπος και που παλιότερα μαζί με τα λαχανικά ήταν ξακουστά και διοχετεύονταν στις αγορές της Ελλάδας και του εξωτερικού:  
Μούσμουλο (μέσπουλον ή μέσπιλον)
-μέσπιλον(το). Ο καρπός της μεσπίλης και αυτό το δένδρον. (Λεξικό Γαζή, Λεξικό Κωνσταντινίδη)
 -μέσπιλον(το). ο καρπός της μεσπίλης, το μούσμουλον. (Λεξικόν Σκαρλάτου)
-μεσπίλη>μεσπιλέα (Μένος Φιλήντας)
Για τα φρούτα και τις ιδιότητές τους, επίσης μια καταχώρηση εφημερίδας:
Τζάνερα ή κορόμηλα
-τζάνερα< διάνερα, τα βράβυλα- που είναι όλο ζουμί =όλο νερό  (Μένος Φιλήντας) 
-βράβυ(βη)λον, (το), οπωρ. κοιν. αβράμηλον  ή κορόμηλον και βράβυλος (η) δένδρον  
η αβραμηλιά-δαμασκηνή. (Λεξικό Σκαρλάτου)

Παρασκευή 22 Μαΐου 2015

Κώστας Λιάπης-Εργογραφία

Μετά από τόσες αναρτήσεις είναι καιρός, να αφιερώσουμε σήμερα μια δημοσιέυση στον σπουδαίο κοντοχωριανό μας δάσκαλο, πολυγραφότατο συγγραφέα, λαογράφο, ιστοριοδίφη, άοκνο ερευνητή και λογοτέχνη Κώστα Λιάπη. 
Από τα καλύτερα έργα του ! (σελ.213)
Σίγουρα μας είναι γνώριμος από τα κείμενά του, που έχουμε διαβάσει στα βιβλία του, στις βολιώτικες εφημερίδες, αλλά κι εδώ σ' αυτό το απλό και φτωχό ιστολόγιο. 
Να είναι πάντα καλά, να μας «φωτίζει» με τις ακτίνες της γνώσης του, τις κριτικές του, τα δημοσιεύματά του και τον εξαιρετικό λόγο του! 
Πηλιορείτικο Λεξικό (σελίδες 526) 
Ίσως το σπουδαιότερο έργο του!!
Στο λογοτεχνικό περιοδικό «ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ» τχ 1694 της 1-2-1998, σελ. 212, ο βιβλιοκριτικός-δημοσιογράφος και συγγραφέας Κώστας Σαρδελής (1932-2007), γράφει μεταξύ των άλλων για το Πηλιορείτικο Λεξικό: Κώστα Λιάπη: «Το γλωσσικό Ιδίωμα του Πηλίου»
Η βράβευση
(φωτογραφία από άρθρο του Γιαν. Μουγογιάννη στο περιοδικό ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ)
 Η ειδική αυτή μελέτη του Πηλιορείτη ιστοριοδίφη και συγγραφέα Κώστα Λιάπη βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, γεγονός πού σημαίνει, ότι το Ανώτατο πνευματικό Ιδρυμα της χώρας εξετίμησε την άξία της. [...]  
Ο Κώστας Λιάπης, Πηλιορείτης από τη γέννα του, εκπαιδευτικός, έχει μακροχρόνια εμπειρία από αυτό πού η Ιστορία εννοεί ως Πήλιο σε όλες του τις πνευματικές και πολιτισμικές εκφάνσεις. 'Εχει γράψει έντεκα βιβλία και τα περισσότερα (τα επτά) είναι εμπνευσμένα από το Πήλιο. Πέρα από αυτό, με το σύνολο του ως τώρα συγγραφικού του έργου, έχει αναδειχθεί μια από τις σημαντικότερες πνευματικές προσωπικότητες της περιφέρειας. Ως προς το γλωσσικό ίδίωμα του Πηλίου, το ζει παιδιόθεν ο ίδιος και το ακούει καθημερινά δεκαετίες τώρα να το μιλούν οι συμπατριώτες του. Επομένως πρώτη πηγή είναι ο ίδιος. Πρώτη και αδιάψευστη…
(Και βέβαια υπάρχουν κριτικές πολλών,πολλών άλλων ειδικών, για όλα τα βιβλία του Κ. Λιάπη)
Η ογκώδης (σελίδες 513) μελέτη του για τη γενέτειρά του.
Κώστας Ν. Λιάπης 
 (Βιογραφικό- Αντίγραφο από το "Το γλωσσικό Ιδίωμα του Πηλίου") 
Γεννήθηκε το 1935 στον «μεγάλο» Αϊ - Γιώργη τον Πηλίου. Τελείωσε το Β' Γυμνάσιο Βόλου και σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Λάρισας. Περιμένοντας το διορισμό του σε δημοτικά σχολείο υπηρέτησε τρία χρόνια στο Υπεραστικά ΚΤΕΛ Μαγνησίας.
Ως δάσκαλος θητεύεσε κατά σειρά στα σχολεία Γλώσσας Σκοπέλου, Αλοννήσου, Μούρεσι, Κάτω Λεχωνίων, 23ο, 11ο και 12ο Βόλου και 3ο Αλμυρού.
Στη Λέσχη Βόλου σε εκδηλωση
για τον Π. Κυπριωτελη
(από tokafeneiotoukyklaminou)
Με τα γράμματα άρχισε ν' ασχολείται συστηματικά απ' το Ι955, ως συνεργάτης της βολιώτικης εφημερίδας «Η Θεσσαλία». Αργότερα συνεργάστηκε μ' ένα πλήθος περιοδικά πολιτιστικής καλλιέργειας, όπου και μέχρι σήμερα δημοσιεύει πολλά ιστορικά, λαογραφικά και γλωσσικά κυρίως άρθρα και έρευνες, χρονογραφήματα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και διηγήματα. Εξάλλου απ' το 1972 συνεργάζεται κατά καιρούς και με το ραδιόφωνο, όπου έχει πραγματοποιήσει πάνω από 500 παιδαγωγικές, ιστορικές και λαογραφικές εκπομπές, ενώ παράλληλα εμφανίζεται στο πνευματικό κοινό του Βόλου αλλά και του ευρύτερου μαγνησιακού χώρου μ' ένα πλήθος ακόμα πολιτιστικές δραστηριότητες, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνονται δεκάδες ομιλίες, διαλέξεις, συμμετοχές σε δημόσιες συζητήσεις, καθώς και πολλές ανακοινώσεις σε συμπόσια και συνέδρια, σχετικά με την τοπική ιστορία και λαϊκή παράδοση.
Στο χώρο τον έντυπου λόγου ο Κ. Λ. έχει εκδώσει μέχρι τώρα, μαζί με το παρόν, 12 βιβλία, καθώς και άλλα τόσα ανάτυπα δημοσιευμένων έργων του, πολλά απ' τα οποία έχουν βραβευτεί σε πανθεσσαλικούς αλλά και πανελλήνιους ή και διεθνείς ακόμα διαγωνισμούς. Ενδεικτικά σημειώνεται ότι ένα από τα βιβλία του, οι «Ώρες του Πηλίου», που κατά τον εκδότη τους αποτελούν «την πεμπτουσία της αγάπης, του πάθους και της γνώσης του πηλιολάτρη συγγραφέα για τη μοίρα των ανθρώπων και των έργων τους μέσα στην ιστορία αλλά και το παρόν ταυ τόπου του», έχει πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα 6 εκδόσεις, σε 14.000 αντίτυπα συνολικά.
Σημειώνεται, τέλος, ότι ο Κ. Λ. είναι ενεργό μέλος διάφορων πνευματικών και πολιτιστικών Ενώσεων, Εταιρειών και Συλλόγων, όπως είναι η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών, της οποίας μάλιστα επί σειρά ετών υπήρξε τακτικό μέλος του διοικητικού της συμβουλίου, η Εθνική Εταιρία των Ελλήνων Λογοτεχνών, η Ένωση Ελλήνων Δημοσιογράφων και Συγγραφέων Τουρισμού, η Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, η Ένωση Ευρωπαίων Εκπαιδευτικών κ. ά.
Για την πολυσχιδή πνευματική τον δραστηριότητα ο Κ. Λ. έχει τιμηθεί με ειδικά αναμνηστικά από τις πηλιορείτικες Κοινότητες Πορταριάς, Αγ. Γεωργίου Νηλείας και Άνω Λεχωνίων, από την Ένωση Χριστιανών Επιστημόνων Βόλου, από το Ροταριανό Όμιλο Βόλου, από το σωματείο «Φίλες της Αγάπης» Βόλου κι από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Πορταριάς κι Αγ. Γεωργίου Νηλείας.
                                                          
Εργογραφία 
α) (Βιβλία & Ανάτυπα)
1.       Σελίδες απ' την ιστορία του Ανατολικού Πηλίου, Αθήνα 1969, σελ. 56.
2.       Κώστας Γαρέφης, 1874 - 1906 (Ανάτυπο), 1973
3.       Ώρες του Πηλίου, ΠΥΛΗ (εκδόσεις, α) 1976, β) 1977, γ) 1978, δ) 1981, ε) 1985, στ) 1990.
4.       Ο Γερο-Καρατάσιος στη Θεσσαλομαγνησία (Ανάτυπο), 1976
5.       Γοργόνα Κρήτη, ΠΥΛΗ, 1978
6.       Καπετάν Κώστας Γαρέφης, ο σταυραετός του Πηλίου, ΠΥΛΗ, 1979 & β΄έκδοση από                τον Εξωραϊστικό Πολιτιστικό Σύλλογο Μηλεών «Γρηγόριος Κωνσταντάς» Βόλος  2008, σελ. 187.
7.       Αρχειακά της Μονής «Μέγα-Σωτήρα» του «μεγάλου» Αϊ-Γιώργη του Πηλίου  (Ανάτυπο), 1983. σε. 16
8.      Η Μονή των Ταξιαρχών του Αϊ-Γιώργη Νηλείας (Ανάτυπο), 1983
9.        Η Μηλιώτικη Σχολή και η Βιβλιοθήκη της (Ανάτυπο), 1984
10.       Ο χορός στην πηλιορείτικη λαογραφία (Ανάτυπο), 1984
11.       Διατροφή και μαγειρέματα στο παλιό παραδοσιακό Πήλιο (Ανάτυπο), 1988
12.       Η Παιδεία στο τουρκοκρατούμενο Πήλιο πριν απ' την εθνεγερσία του Εικοσιένα  (Ανάτυπο), 1988
13.       Η Μάνα στο τραγούδι του λαού μας, ΠΥΛΗ, Αθήνα 1990
14.       Στο Πήλιο της παράδοσης, ΠΥΛΗ, Αθήνα 1990
15.       Το Κάστρο του Βόλου μέσα στους αιώνες, Βόλος, ΩΡΕΣ, 1991
16.       Στο νησί της πληγωμένης Αφροδίτης, ΩΡΕΣ, Βόλος. 1991
17.       Η παλιά παραδοσιακή φορεσιά στον Αϊ-Γιώργη Νηλείας (Πηλίου), Ανάτυπο, 1991, σελ. 73.
18.       Το κισμέτ, (Πηλιορείτικα διηγήματα) Βόλος , ΩΡΕΣ, 1992
19.       Νικόλας : μια πηλιορείτικη κορφή της τέχνης, Βόλος, ΩΡΕΣ, 1992 
20.       Ο «μεγάλος» Αϊ-Γιώργης του Πηλίου, Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Νηλείας, ΩΡΕΣ, Βόλος 1994
21.       Το γλωσσικό Ιδίωμα του Πηλίου, Βόλος, ΩΡΕΣ, 1996 
Μελέτη-ανάτυπο- και για τα Λεχώνια!  
Το ίδιο σχεδόν κείμενο υπάρχει και στα "Παλιόκαστρα του Πηλίου" 

22. Με τη μάσκα του ψαροντουφεκά, ΩΡΕΣ , Βόλος, 1998
23.       Τα Λεχώνια και το Παλιόκαστρό τους, Ανάτυπο 39ος τόμος Θεσσαλικά Χρονικά,  Λάρισα,  2001
24.       Πήλιον όρος, (ΙΣΤΟΡΙΑ - ΠΑΡΑΔΟΣΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ) Εταιρεία Ανάπτυξης Πηλίου, ΑΙΟΛΟΣ, Ζαγορά 2001
25.       Οι τρεις Μηλιώτες διδάσκαλοι του γένους, Επικοινωνία [επιμέλεια, εισήγηση], 2002
26.       Το δημοτικό τραγούδι στη Μαγνησία, Εταιρεία Κοινωνικής Παρέμβασης και Πολιτισμού (Ε.Κ.ΠΟΛ.) Ν. Μαγνησίας, Βόλος τόμ. Α΄ 2006, τόμ. Β΄2009. 
(Εξαιρετικό 2τομο έργο, η μία και μοναδική συλλογή δημοτικών του τόπου μας!)
Η σπουδαία έρευνά του -με συγκεντρωμένα όλα-
"Τα παλιόκαστρα του Πηλίου"
(σελ. 492)
27.    Τα "Παλιόκαστρα" του Πηλίου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, 2010 
28.       Πήλιο: αναδρομές, καημοί, εξομολογήσεις, ΠΑΛΜΟΣ, Βόλος, 2010
29.       Στη χώρα των Κενταύρων: Το Πήλιο (του Francois Perilla) Σχόλια του Κ.Λ. , ΜΑΤΙ, Κατερίνη 2010.
30.  Πηλιορείτικα και βολιώτικα ανθρωπωνύμια, Βόλος, Μάρτιος 2015, σελ. 272, 
31. Η ιστορία του ναού τηςΥψώσεως του Τιμίου Σταυρού Κάτω Γατζέας, ΠΑΛΜΟΣ, Βόλος 2016
32. Ο παροιμιακός και γνωμικός λόγος στο παραδοσιακό Πήλιο. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ-ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Βόλος 2017 (Ογκώδης έκδοση 687 σελίδων, με Α΄έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών.)  

β) Άρθρα στο «ΑΡΧΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ»
 (Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών - Βόλος)
1)    Ο γέρο-Καρατάσιος στη Θεσσαλομαγνησία- τόμ.  4ος / 1976/ σελ. 39-64
2)    Το θέμα της τεκνογονίας στην πηλιορείτικη λαογραφία- τόμ. 10ος / σελ. 9-39
3)    Η Μονή των Ταξιαρχών στον Αη - Γιώργη Νηλείας τόμ. 6ος / 1983/ σελ. 33-110
4)    Η παιδεία στο Τουρκοκρατούμενο Πήλιο πριν απ’ την εθνεγερσία του εικοσιένα - τόμ. 8ος /1988/σελ.109-150.
5)    Η παλιά παραδοσιακή φορεσιά στον Aï-Γιώργη Νηλείας (Πηλίου)- τόμ. 9ος /σελ. 121-199           (Ανάτυπο)  Βόλος, 1991
6)    Το «Κάστρο» της Νταμούχαρης - τόμ. 11ος / 1995/ σελ. 173-190
7)    Τα "Παλιόκαστρα" του Πηλίου, όπως τα είδε ο Α. Mezières στα 1851 -   τομ.12ος /1999/σελ. 85 -120
8)    Μια άγνωστη αρχαία πολιτεία και το «Παλιόκαστρό» της στο Ν. Πήλιο-  τόμ. 13ος /2004 /σελ. 83 - 108
9)    Το συγγραφικό έργο του Κίτσου Μακρή - τόμ. 14ος / σελ. 93-144
10) Ο Μένιος Μουρτζόπουλος και η Ελληνική Λαογραφία-  15ος /σελ. 55-66
11) Ο Νίκος Κολοβός μέσα από τα ταξιδιωτικά του κείμενα - τόμ. 16ος /σελ. 31-50
12) «Κιρατζήδες» της Θεσσαλομαγνησίας στις καραβανόστρατες των Βαλκανίων- τόμ. 18ος /2010/ σελ. 167-181

γ) Άρθρα στο «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ»
(ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ -Λάρισα)
1)    Μορφές της θεσσαλικής λαϊκής τέχνης. Νικ. Χριστόπουλος, τόμος 3ος /1982.
2)    Αρχειακά της Μονής Μεγα-Σωτήρα του «Μεγάλου» Αϊ-Γιώργη του Πηλίου, τόμος 4ος /1984.
3)    Η Μηλιώτικη Σχολή και η βιβλιοθήκη της, τόμος 6ος  /1984/ σελ.32
4)    Τα μεσαιωνικά ιστορικά μνημεία και παλιόκαστρα στο Νεοχώρι του Πηλίου, τόμος 35ος /1999.
5)    Τα Λεχώνια και το Παλιόκαστρό τους, τόμος 39ος /2001/ σελ. 209-244.
6)    Οι Εβραίοι της Θεσσαλομαγνησίας, τόμος 40ος /2001.  
7)    Ο μεσαιωνικός πύργος στα Τσιφλίκια του Αγ. Λαυρεντίου τόμος 41ος / 2002.  
8)    Το Παλιόκαστρο  της Ολιζώνας, τόμος  43ος  / 2003.
9)    Τα παλιόκαστρα του Δήμου της Αργαλαστής, τόμος 45ος /2004 & τόμος 46ος  /2004. 
10) «Η Μαγνησία στενάζει υπό τον βαρβαρικόν ζυγόν». Μία ανέκδοτη επιστολή του Κωνσταντά στον Μαυροκορδάτο, τόμος  58ος  /2010. 
11) Ο ελαιώνας του Αϊ-Γιώργη Πηλίου. Η ιστορία του και τα μαξούλια του, τόμος 53ος / 2008.
12) Αγώνες και θυσίες για την Ελευθερία στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία, τόμος  60ος /2011.
(Αν κάποιο ή κάποια  μου διέφυγαν -σίγουρα, αφού είναι εκατοντάδες οι γραφές του- ζητώ ταπεινά συγγνώμη!)
Ο Κ. Λιάπης, ήταν κι επιμελητής της ΒΙΓΛΑ(Σ), Περιοδικής έκδοσης του Δημοτικού Μουσείου Γλυπτικής Νικόλα, Αγ. Γεωργίου Νηλείας, καθώς και του  γατζιώτικου ετήσιου περιοδικού ΠΛΩΡΗ του Συλλόγου των Ερασιτεχνών Αλιέων «Ο Τίμιος Σταυρός», που επίσης συμμετέχει. 
Ο ίδιος επιμελείται και του ημερολογίου του Συλλόγου. 
«Βίγλα και Πλώρη» [βουνό (Αϊ-Γιώργης) και θάλασσα (Κ. Γατζέα)], τώρα πια έχουν συγχωνευτεί -όπως φαίνεται παραπάνω). Ο Κ.Λιάπης μαζί συνεχίζει ...ακαταπόνητος!
Εκτός από τα τοπικά και λαογραφικά θέματα που υπάρχουν πάντα στις σελίδες του περιοδικού, υπήρχε και υπάρχει χώρος και για τη λογοτεχνία.
(Στο περιοδικό ΒΙΓΛΑ δημοσίευσε σε συνέχειες ο Κ. Λιάπης και το σχετικό με τα χωριά μας, αδημοσίευτο χειρόγραφο του Αϊγιωργίτη Γ. Παππόπουλου-Παπούλια. ΕΔΩ )
Στα 2012, έγραψε και για τα Άνω Λεχώνια ένα συνοπτικό όμορφο κείμενο στο Ημερολόγιο του ΧΟΑΛ (ΕΔΩ)
Στις εφημερίδες του Βόλου έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες άρθρα ιστορικολαογραφικού περιεχομένου και όχι μόνον, καθώς και σ' όλα τα βολιώτικα περιοδικά πολιτισμού, λόγου, τέχνης κλπ. όπως ΜΑΓΝΗΣΙΑΚΑ, ΜΑΓΝΗΣΙΑ, ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ, ΩΡΕΣ, ΕΝ ΒΟΛΩ κλπ.
Τέλος, όπως ο ίδιος λέει, «… δίνει συχνότατα το παρών του και παρεμβαίνει στην πνευματική και πολιτιστική ζωή του τόπου με διαλέξεις, ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων και με τη συμμετοχή του σε δημόσιες συζητήσεις, συνέδρια και συμπόσια σχετικά με την τοπική ιστορία, τη λαογραφία και τον πολιτισμό, ενώ αποτελεί βασικό μοχλό της πολιτιστικής και πνευματικής κίνησης της γενέτειράς του, όπου έχει πρωτοστατήσει στην ίδρυση και λειτουργία των δύο τοπικών Μουσείων …»
                                                                                                            (22-5-2015)

Τρίτη 19 Μαΐου 2015

Έθιμα Αναλήψεως (2)

Την ημέρα της Αναλήψεως, στους τόπους που εγγίζει η θάλασσα, οι κάτοικοι τους το «είχαν σε καλό» να βουτήξουν στα νερά της. Μαζί μ' αυτούς και οι κάτοικοι των κοντινών οικισμών που κατέβαιναν ομαδικά στα παράλια.
Πριν κάποια χρόνια στο Πήλιο, κανείς δεν έμπαινε στη θάλασσα πριν τη γιορτή της Αναλήψεως που συμπίπτει με το τέλος της Άνοιξης και την αρχή του Καλοκαιριού. Κι όχι μόνον να κάνουν το πρώτο τους «μπάνιο» (τότε δεν υπήρχαν οι χειμερινοί κολυμβητές!), αλλά και για να «εξαγνιστούν» και να «καθαρθούν» αφού μαζί με την Ανάληψη του Κυρίου «αναλήφονται» και τα σωματικά «πάθη»! 
Να τι λέει και ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης:
Εδώ πρέπει να ειπωθεί πως οι παλιότεροι ήξεραν πως τα νερά την εποχή αυτή, αρχίζουν να ζεσταίνονται και μπαίνοντας δεν θα «πλευριτώσ’νι(ε)».
Γνώριζαν ακόμη, την αντισηπτική ιδιότητα του θαλασσινού νερού, που δρούσε ευεργετικά σ’ αυτούς και στα ζωντανά τους (Γιατρεύει την ψωρίαση, τη δερματίτιδα, την κνίδωση).  Γι’ αυτό τότε κατέβαζαν στο γιαλό και τα οικόσιτα ζώα τους (αλογομούλαρα, γίδια και πρόβατα) καθώς και τα κοπάδια τους για να βραχούν και να πλυθούν στα νερά της θάλασσας.
Το έθιμο αυτό είχε εξασθενίσει, μέχρι που οι κάτοικοι των Καλών Νερών πριν λίγα χρόνια το αναβίωσαν! 
Φωτογραφία του Λεχωνίτη Ηλία Σακελλάρη -2014
Μόνον που δεν έρχονται στην παραλία τους πια τα κοπάδια (πού να βρεθούν άλλωστε;) για βρέξιμο, αλλά τα άλογα!
Μετά τη λειτουργία της Γιορτής, γίνεται ο αγιασμός των αλόγων που τα οδηγούν στον ιερέα οι καβαλάρηδες όπου και διαβάζεται η «Ευχή εις κτήνη», του Αγίου Μοδέστου: 
«Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ ἐλεήμων καὶ φιλάνθρωπος, ὁ πᾶσαν τὴν νοητὴν κτίσιν ἐν σοφίᾳ δημιουργήσας, ὁ διὰ τῆς παναγάθου προνοίας Σου κυβερνῶν καὶ κηδόμενος πάντων, ὁ ἀνοίγων τῆν χεῖρα, καὶ ἐμπιπλῶν πᾶν ζῶον εὐδοκίας, ὁ ζωῆς και θανάτου ἔχων τὴν ἐξουσίαν, ὁ δι’ ἐμοῦ τοῦ δούλου Σου Μοδέστου τὸν ὄφιν θανατώσας, τὸν τὴν πηγὴν τοῦ ὕδατος τῷ ἑαυτῷ ἰῷ διαφθείραντι, τὰ δὲ ἐξ αὐτῆς πιόντα ζῷα νεκρωθέντα, τῇ ζωηφόρῳ και πανασθενεῖ Σου δυνάμει ἀναστήσας. Δέομαί Σου, ἐπάκουσόν μου καὶ ἀπέλασον πᾶσαν θανατηφόρον ἀῤῥωστίαν καὶ βλάβην ἐκ τῶν βοῶν, ἵππων, ἡμιόνων, ὄνων, προβάτων, αἰγῶν, μελισσῶν καὶ λοιπῶν ζώων, τῶν δούλων Σου [...]. Καὶ δὸς Κύριε πᾶσι τοῖς τὴν ἐμὴν μνήμην τελοῦσιν, εἰρήνην σταθεράν, ἀφθονία καρπῶν, σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου, πληθυσμὸν ζώων, καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ σωτηρίαν ψυχῶν. Ναὶ Κύριε, οἴκτειρον τὰ ζῷα τὰ πάσχοντα, τῇ δρεπάνῃ τοῦ θανάτου θεριζόμενα. Σὺ γὰρ εἶ εὔσπλαγχνε, ὁ καὶ τῶν ἐκ κιβωτῷ ζώων μνησθείς, ὑπὸ τῆς οἰκείας χρηστότητος νικώμενος, ἵνα διὰ τῆς εὐεξίας καὶ τοῦ πληθυσμοῦ τῶν ζώων, καλλιεργεῖται μὲν ἡ γῆ, αὐξάνωσι δὲ οἱ καρποί, καὶ ἀφθόνως οἱ δοῦλοί Σου οἱ ἐπικεκλημένοι τὸ σὸν ὄνομα, ἀπολαμβάνωσι τῶν ἰδίων γεωργίων, καὶ περισσεύωσιν εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν, καὶ δοξάζωσί Σε τὸν χορηγὸν παντὸς ἀγαθοῦ.[…] Ἀμήν».
Αμέσως ακολουθεί η παρέλαση των ιππέων και η είσοδος των ζώων στη θάλασσα. Είναι ένα θέαμα πρωτόγνωρο και εντυπωσιακό!  
Φωτογραφία του Ηλία Σακελλάρη -2014
Αξίζει να το παρακολουθήσουμε και φέτος στις 21-5-2015, μαζί με τις συνοδές εκδηλώσεις! (ΕΔΩ) 

Τα άλογα
Αυτά τα ζώα σήμερα, είναι διαφόρων φυλών (ξενικά, ντόπια, επιμειξίες) και οι κάτοχοί τους τα έχουν βασικά για ιππασία και διαδρομές στη φύση, ενώ παλιότερα ήταν υποζύγια (σουστιέρικα-έλξης, οργώματος-αροτριώντα και για φόρτωμα-μεταφορές). 
Στο Πήλιο ενώ παλιότερα και λόγω του εδάφους υπήρχαν κάποιες χιλιάδες υποζυγίων, σήμερα υπάρχουν ελάχιστα άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές κυρίως ξύλων, οικοδομικών υλικών και προϊόντων σε χωριά και σημεία όπου δεν υπάρχουν αυτοκινητόδρομοι. 
Μιας και αναφερόμαστε στα άλογα, ας δούμε τι έγραψε για τα γνωστά θεσσαλικά άλογα της αρχαιότητας ο παλιός Αλμυριώτης αρχαιολόγος Νικ. Γιαννόπουλος, στη βολιώτικη ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ, 17,18-6-1930 :
 […]  Ίππους λοιπόν είχον εις τα νομίσματά των η Λάρισα, η δοξασμένη αύτη πελασγική μητρόπολις της Θεσσαλίας, αι  Φεραί, η Κραννών, η Άτραξ , το Κιέριον , η Γυρτών, η Πέλλινα, το Φάκιον, η Περραιβοί , η Φάλανα, η Φαρκαδών, η Φάρσαλος, η Τρίκκη, η Σκοτούσα, οι Φιωτιδες  Θήβαι κλπ. ή ίππους ελευθέρους ή κεχαλινωμένους , ή ιπποκόμους  περιποιουμένους  ίππους, ή φορβάδας θηλαζούσας πώλον, ή τέθριππα, ή ιππείς κατα διαφόρους στάσεις, ή Κενταύρους τοξεύοντας (Μαγνήτων) ή Κενταύρους μαχομένους κατά Λαπιθών κλπ.»[…]
[…]  Ο Αιλιανός κατ' Αριστοφάνην τον Βυζάντιον, περιγράφει τους θεσσαλικούς ίππους ως εξής : «Οι θεσσαλοί ίπποι δεινοί μεν εις τω συναλάσαι θηρίον, αγαθοί δε εις άμιλλαν, εριστικοί γαρ, μέγεθος δε εισί σύμμετροι (μέτριοι), τας πλευράς ασαρκότεροι, γαστέρα ανεσταλμένον, τράχηλον περιφερείς... τα νώτα ισοτενείς». Πράγματι  εάν παρατηρήση κανείς τα αρχαία θεσσαλικά νομίσματα (δύναται να τα ίδη εις το Μουσείον Αλμυρού), θα ίδη ότι οι θεσσαλικοί ίπποι διακρίνοντο δια του μέτριου αυτών αναστήματος, της ωραίας, ολίγον σεμνής και ευμήλου κεφαλής, του κυρτού αυτών τραχήλου, των ασάρκων πλευρών, της ανεσταλμένης κοιλίας ως κυνηγετικού κυνός, των ευθέων και ισοτενών γλουτών και της επιχαρήτως ορθουμένης ουράς.[…]
Επίσης αρχαίες ρήσεις για τα θεσσαλικά άλογα:
     1.  «Ίππον θεσσαλικήν Λακεδεμονίην τε γυναίκαν» (Άλογο απ’ τη Θεσσαλία και  γυναίκα απ’ 
     τη Λακεδαίμονα) -αρχαία παροιμία
           2. «Άργος ες ιππόβοτον» (Ιλιάς Γ΄ 75 ) (Μεγάλη γη που μπορεί να εκτρέφει άλογα)
           3. « Ω Μένων, προτού μεν Θεσσαλοί ευδόκιμοι ήσαν εν τοις Έλλησι και εθαυμάζοντο εφ‘ ιππική τε και              πλούτω…». (Πλάτωνας, Μένων Ι) (Μένωνα, αρχικά οι μεν Θεσσαλοί ήταν αξιόλογοι ανάμεσα 
           στους Έλληνες και θαυμαστοί και για την ιππική τους τέχνη και για τον πλούτο…)
           4.  Primus ab aequora percussis cuspide saxis
    Thessalicus sonipes, bellis feralibus omen Exsiluit. (Λουκιανός Pharsalia, VI,397 )
(Πρώτος από το πέλαγο και με την τρίαινά του/τον βράχο, αφού κτύπησε βγήκε φήμη καλή /και άλογο θεσσαλικό αήττητο σ‘ αγώνες.) 
Τέλος ας δούμε και ένα ξόρκι που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί:
ΠΗΓΕΣ: 
-Μικρόν Ευχολόγιον, Α. Δ. Αθήναι 1972
-ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ, Βώλος, Απρίλιος  1889
-ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ «ΝΕΟΛΟΓΟΥ» Κων-πολις, τχ 32, 1894
-Περιοδικό ΙΛΙΣΣΟΣ, Αθήναι, τχ 6, 1871
-Εφημερίδα ΕΒΔΟΜΑΣ, Αθήναι 1884
-Εφημερίδα ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ, Βόλος 1930
-Διαδίκτυο (ΕΔΩ) και (ΕΔΩ)
(Δημοσιεύτηκε στις 19-5-2015)