Απαγχονισμός γυναικών Τοπάλη (2)

Σήμερα το Β΄μέρος όπως δημοσιεύτηκε στο βολιώτικο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ την Τετάρτη 11 Μαΐου 1961, στην 1η και 5η σελίδα:

Μετά πολλές αναζητήσεις οι Γερμανοί και οι Εασαδίτες ανεκάλυψαν κρυμμένα τα χρεώγραφα, τις χρυσές λίρες, τα διαμαντικά καί τα άλλα κοσμήματα της οικογενείας Τοπάλη. Συγκεκριμένως βρήκαν και έκλεψαν χρεώγραφα δανείων αξίας 60.000 αγγλικών λιρών, 2.000 κομμάτια χρυσές λίρες, κοσμήματα καί πολύτιμους λίθους αξίας τουλάχιστον 8.000 λιρών και εκτός των ανωτέρω διηρπάγησαν όλα τά πολύτιμα και σπάνια σερβίτσια και άλλα αντικείμενα μεγάλης επίσης αξίας. Τας πληροφορίας διά τα ανωτέρω ποσά δίδει ο συμπολίτης οφθαλμίατρος κ. Φίλιππος Φιλιππίδης, οικογενειακός φίλος της Λουκίας και Σοφίας Τοπάλη. Ο κ. Φιλιππίδης αναφέρει συμπληρωματικώς ότι μερικές ημέρες προ της συλλήψεώς της η Λουκία Τοπάλη κατήλθεν εις Βόλον και απέσυρε από τις Τράπεζες 'Εμπορικήν και Ιονικήν, τα χρεώγραφα. Τούτο δε έπραξε η ατυχής, διότι, αι Τράπεζες ζητούσαν τότε μεγαλύτερα φύλακτρα και διότι ακόμη ενόμιζεν ότι εις την οικίαν της αυτά θα ήσαν περισσότερον ασφαλή. Αφού επέτυχαν τον αντικειμενικόν των σκοπόν οι επιδρομείς επανήλθον εις τον Βόλον κατάφορτοι με τα προϊόντα της κλοπής. Δεν έπρεπε εν τούτοις, κατά την αντιλήψιν των, να γνωσθή ο πραγματικός λόγος, της συλλήψεως των δύο γυναικών Τοπάλη και της υπηρετρίας των και της λεηλασίας του αρχοντικού των εις Κάτω Λεχώνια. Ενόμιζον οι λησταί και εγκληματίαι ότι ο ελληνικός πληθυσμός θα επίστευε εις τας ψευδολογίας και τας ανοήτους δικαιολογίας των και δεν θα απεκάλυπτεν αμέσως τους πραγματικούς λόγους, διά τους οποίους εσκηνοθετήθη με τόσην μαεστρίαν και κακουργίαν το έγκλημα των Κάτω Λεχωνίων.

Χωρίς δισταγμόν η Γκεστάπο κατέληξεν εις την απόφασιν να απαγχονίση και μάλιστα επί τόπου, δηλαδή εις τα Κάτω Λεχώνια, τα αθώα θύματα της ληστείας της, ώστε να μη ζουν και μαρτυρήσουν όσα συνέβησαν.

Πράγματι το πρωί της 7ης Ιουνίου 1944 αι τρεις γυναίκες μετεφέρθησαν εις το χωριό και εκρεμάσθησαν ωσάν να ήσαν εγκληματίαι του κοινού ποινικού δικαίου από τον πλάτανον, τον ευρισκόμενον προ της εκκλησίας. Αι προσπάθειαι του κ. Σέφελ, του τότε μητροπολίτου Ιωακείμ και άλλων τοπικών παραγόντων, οι οποίοι παρεκάλεσαν το Γερμανόν φρούραρχον να επέμβη διά την σωτηρίαν των τριών γυναικών, υπήρξαν μάταιαι. Ο φρούραρχος απήντησεν ότι «δεν έχει εξουσίαν διά να επέμβη εις τας αποφάσεις της Γκεστάπο».

Ο απαγχονισμός της οικογενείας Τοπάλη προεκάλεσε ως ήτο φυσικόν άνευ προηγουμένου αποτροπιασμόν μεταξύ των κατοίκων ολοκλήρου της περιφερείας όπως και αγανάκτησιν εναντίον των απαισίων κακούργων Γερμανών και Ελλήνων συνεργατών των. 

Λεχωνίτης ο οποίος είχε την κακην τύχην να εύρεθή πλησίον, κατά την ώραν της εκτελέσεως, περιγράφει ως εξής την σκηνή του απαγχονισμού: 

«Πρωί -πρωί έφθασε εις τα Κάτω Λεχώνια ένα στρατιωτικό φορτηγό αυτοκίνητο εις το όποιο επέβαινον άνδρες της Γκεστάπο και Εασαδίτες. Το αυτοκίνητο σταμάτησε μπροστά στο προαύλιο της εκκλησίας. Κατέβηκαν αμέσως οί Γερμανοί και οι Έλληνες συνεργάτες των και με έκπληξι είδα να βγάζουν εν συνεχεία από την καρότσα, σπρώχνοντας τρεις γυναίκες. Ανεγνώρισα χωρίς δυσκολία την κυρία Τοπάλη, την κόρη της και την υπηρέτρια της οικογενείας. Ήταν τόσο γνωστές άλλωστε εις τα Λεχώνια. Εν τω μεταξύ όλοι ξέραμε για την σύλληψί των και για την λεηλασία του σπιτιού. 
Ήταν πολύ καταβεβλημένες. Η μητέρα Τοπάλη (η οποία σημειωτέον ήτο ολλανδικής καταγωγής) φορούσε ένα σκούρο προς το μαύρο, φόρεμα, η κόρη της Σοφία φορούσε ένα γκρίζο φόρεμα και ζακέττα και η υπηρέτρια μία ρόμπα με ζώνη. Στα πόδια είχαν παντόφλες και όχι παπούτσια. 
Οι Εασαδίτες, πρώτοι αυτοί, και οι Γκεσταπίτες μπήκαν στην αυλή της εκκλησίας και χωρίς δυσκολία βρήκαν το κατάλληλο δένδρο και έρριξαν τρεις θηλιές. Τότε κατάλαβα τι θα συνέβαινε σε λίγο. Θα κρεμούσαν τις τρεις γυναίκες. Το δένδρο που διάλεξαν οι εγκληματίαι είναι ένας πλάτανος που κατά θλιβερή σύμπτωσιν έχει τρεις ομοιομόρφους μεγάλους κλάδους. Έτσι οι εγκληματίαι με...ευκολία τακτοποίησαν τα σχοινιά και ασυζητητεί πέρασαν τις θηλιές στο λαιμό των θυμάτων και το κρέμασμα τελείωσε μέσα σε λίγα λεπτά. Το θέαμα των κρεμασμένων γυναικών ήταν φοβερό. Όσοι το αντικρύσαμε δοκιμάσαμε ψυχικό κλονισμό που δεν περιγράφεται. Οι εγκληματίαι όμως  γελούσαν και επέδραμον πάλι εις το αρχοντικό Τοπάλη το οποίον κυριολεκτικώς απεγύμνωσαν. Δεν αφήκαν τώρα ούτε και τα έπιπλα».

Αυτό εν ολίγοις είναι το δράμα της οικογενείας Τοπάλη. Ένα δράμα που θα μείνη αλησμόνητο εις τους κατοίκους των Κάτω Λεχωνίων, οι οποίοι εκτιμούσαν πολύ τις δύο γυναίκες Τοπάλη , τα αθώα αυτά και ανύποπτα θύματα τις ληστρικής εγκληματικότητος της Γκεστάπο και των συνεργατών της.

Απαγχονισμός γυναικών Τοπάλη (1)

Η βολιώτικη εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ το Μάιο του 1961, δημοσίευσε σε συνέχειες  τα εγκλήματα των Γερμανοϊταλών κατακτητών που έγιναν στη Μαγνησία. 

Μεταξύ αυτών και τον απαγχονισμό των γυναικών Τοπάλη στα Κ. Λεχώνια. Τα γεγονότα είναι γνωστά, αλλά σ' αυτή τη δημοσίευση υπάρχουν και άγνωστα στοιχεία. 

Σήμερα το α΄μέρος όπως δημοσιεύτηκε την Τρίτη 10 Μαΐου του 1961:

Οι Γερμανοί και οι Έλληνες, συνεργάτες των δεν ήταν μόνον πωρωμένοι εγκληματίαι. Ήταν και λησταί. Διήρπασαν περιουσίες, διήρπασαν και ατομικά τιμαλφή, όπως ωρολόγια και κοσμήματα (δαχτυλίδια, σταυρούς κλπ.). Έφτασαν μάλιστα μέχρι τού σημείου να βγάζουν από ζωντανούς και νεκρούς τα χρυσά δόντια, χαρακτηριστική δε είναι η περίπτωσις συλληφθέντος, του όποιου απέκοψαν τον δάκτυλον διά να αφαιρέσουν την βέρα. Από τα απαισιώτερα ληστρικά εγκλήματα της Γκεσταπό και των Εασάδ εις την περιοχήν του Βόλου είναι ασφαλώς και το κρέμασμα της οικογενείας Τοπάλη. Το έγκλημα αυτό, αποτρόπαιο εις όλην του την έκτασιν, έλαβε χώραν τον Ιούνιο 1944  εις τα Κάτω Λεχώνια.

Αλλ’ ας έλθωμε εις το ίστορικόν: εις τα Κάτω Λεχώνια διέμεναν η Λουκία Τοπάλη 65 ετών, η κόρη της Σοφία Τοπάλη 45 έτων και η υπηρέτριά των. Αι δύο γυναίκες ανήκον εις οικογένειαν καταγομένην εκ Ρουμανίας και εγκατασταθείσαν εις Ελλάδα το 1900 περίπου. Ήτο πολύ πλουσία οικογένεια, η οποία χωρίς να έχει καμμίαν συγγενικήν σχέσιν με τον εκ Μακρινίτσης παλαιόν πολιτευτήν Κ. Τοπάλην, ηγόρασε ένα μεγάλο κτήμα εξ ελαιώνων και οπωροφόρων παρά τα Λεχώνια. Μετά συνεχείς θανάτους απέμειναν εκ της οικογενείας μόναι αι δύο προαναφερθείσαι γυναίκες, κληρονόμοι τεραστίας πράγματι περιουσίας. Κατά τούς υπολογισμούς σοβαρών συμπολιτών, καταγομένων εκ Λεχωνίων η περιουσία Τοπάλη πέραν των κτημάτων απετελείτο από χρεώγραφα δανείων εις χρυσόν, χρυσάς λίρας Αγγλίας και πολυτίμους λίθους ανυπολογίστου αξίας. Εν αντιθέσει προς την μητέρα Λουκίαν Τοπάλη, η οποία ήτο υπερβολικά φιλάργυρος, η κόρη της Σοφία ήτο φιλάνθρωπος και κατ' επανάληψιν έκαμε ευεργεσίας. Ανήγειρε δαπάναις της το σχολικόν κτίριον Κάτω Λεχωνίων και συνετέλεσε οικονομικώς εις την αντιμετώπισιν του προβλήματος της υδρεύσεως της Κοινότητος. Επίσης έδωσε σημαντικά ποσά εις τα διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα του Βόλου. Οι Εασαδίτες εγνώριζαν διά τα πλούτη της οικογενείας Τοπάλη. Και τας πληροφορίας των εν προκειμένω  εφρόντισαν καταλλήλως να τας διαβιβάσουν και εις την Γκεστάπο. Από της στιγμής λοιπόν κατά την οποίαν τα πλούτη των δύο γυναικών ετέθησαν ως στόχος, οι άνδρες της Γκεστάπο, αξιωματικοί και κατώτερον προσωπικόν, σεσημασμένοι λωποδύτες, αποβράσματα των γερμανικών φυλακών, τα οποία ο Χίτλερ περισυνέλεξεν και τα ενέταξεν εις την μυστικήν του αστυνομίαν, κατέστρωσαν ολόκληρον σχέδιον διαρπαγής. Έπρεπε όμως να ευρεθή η προσχηματική δικαιολογία ώστε αι δύο γυναίκες Τοπάλη μητέρα και κόρη, να συλληφθούν και, πιεζόμεναι, να ομολογήσουν πού κρύπτουν τα πλούτη των. Και η δικαιολογία δεν άργησε να έλθη.Η Λουκία Τοπάλη ήταν όπως είπαμε υπερβολικά φιλάργυρος.

 Ήταν όμως και υπερβολικά φιλοπερίεργος. Με μίαν αφέλειαν, εντελώς αδικαιολόγητον διά την ηλικίαν της, αλλά κυρίως διά την εποχήν εκείνην, ρωτούσε τους πάντας και τα πάντα, ακόμη και τους Γερμανούς, πού διέμεναν εις τά Κάτω Λεχώνια, πώς ζουν, πώς τρέφονται, πού κατοικούν, πόσοι είναι, τι όπλα έχουν και άλλα. Φυσικόν εν τοιαύτη περιπτώσει ήταν η νοσηρά αυτή περιέργεια της Λουκίας Τοπάλη, να επισύρη την υποψία των δρώντων τότε εις Κάτω Λεχώνια Εασαδιτών. Ούτοι εγνώριζαν εν τω μεταξύ ότι μητέρα και κόρη Τοπάλη ενίσχυον κατά κάποιον τρόπον τους αντάρτας και αφού συνεδύασαν τας πληροφορίας περί βοηθείας προς τους  αντάρτας και τα περί ερωτήσεων διά τους Γερμανούς, έσπευσαν αυθωρεί να ενημερώσουν σχετικώς την Γκεστάπο Βόλου. Από του σημείου αυτού τα πράγματα έλαβον ραγδαίαν εξέλιξιν. Εφευρέθη ο μύθος της κατασκοπείας και, υπό την κατηγορίαν αυτήν, αι δύο γυναίκες Τοπάλη συνελαμβάνοντο μίαν πρωΐαν του πρώτου δεκαημέρου του Ιουνίου του 1944 και ωδηγούντο εις τας φυλακάς Αλεξάνδρας Βόλου. Μαζί των συνελήφθη και η υπηρέτρια της οικίας,  κρατηθείσα και αυτή εις τας ιδίας φυλακάς.

Το δράμα των ανύποπτων αυτών Ελληνίδων, υπήρξεν απερίγραπτον. Χωριστά η κάθε μία και εν συνεχεία όλες μαζί εβασανίσθησαν και γενικώς υπέστησαν μαρτύρια αφάνταστα. Οι ειδικευμένοι βασανισταί των Ες-Ντε εξήντλησαν όλην την εγκληματικήν των μεθοδικότητα, διά να αποσπάσουν την πληροφορίαν πού έκρυπτον αι γυναίκες Τοπάλη τας χρυσάς λίρας, τα χρεώγραφα και τα διαμαντικά. Αρχικώς διά να τας πτοήσουν οι Γερμανοί και οι Εασαδίτες εζήτουν να πληροφορηθούν δήθεν διά τας σχέσεις τας όποίας είχεν η οικογένεια Τοπάλη με τους αντάρτες. Κατόπιν όμως ήλθαν εις τον επιδιωκόμενον σκοπό και έθεσαν ωμά το ερώτημα: Πού είναι τα λεπτά και τα κοσμήματα. Και όπως ήταν επόμενον αι τρεις γυναίκες υπέκυψαν εις τα βασανιστήρια και ωμολόγησαν. Ωμολόγησαν τα... πάντα. Και περί συνεργασίας δηλαδή με τους αντάρτας και περί χρημάτων.

Tην επομένην, μεγάλη επιδρομή Γερμανών και Εασαδιτών εις την οικίαν Τοπάλη. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο. Ολόκληρο το αρχοντικό έγινε άνω - κάτω. Έρευνα γενική. Σε ντουλάπες και μπαούλα, εις τα υπόγεια και την σοφίτα, παντού. Οι θησαυροί, αλλά και τα... μυστικά έγγραφα των ανταρτών έπρεπε να βρεθούν.
                                                                                           (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)

«Σοφίκα Τοπάλη-Θηλιά στη μνήμη»

Ένα βιβλίο για τις τραγικές γυναίκες Τοπάλη κι όχι μόνον...

[...] Η «Σοφίκα Τοπάλη» είναι μια ιστορία αληθινή που σημάδεψε τα Κάτω Λεχώνια και που κλόνισε το πανελλήνιο τις τελευταίες μέρες της Κατοχής των Γερμανών και τις πρώτες του Εμφυλίου. Μια ιστορία που αποσιωπήθηκε για το φόβο των Ιουδαίων, για να γίνει πολύ αργότερα γνωστή και στους ίδιους τους κατοίκους των Κάτω Λεχωνίων...

Φύγαν οι Γερμανοί, μαζί και οι Εασαδίτες κι αφήσανε το έργο τους ελεύθερο στην κοινή θέα. Με την ψυχή στο στόμα πλησίασαν δειλά οι Κατωλεχωνίτες. Ανάμεσά τους κι εσύ. Σήκωσες τα μάτια στα πρόσωπα των κρεμασμένων γυναικών. Δεν άντεξες. Πήγες παράμερα, σ’ απόσταση ασφαλείας, να μην τα ξεχωρίζεις. Να βλέπεις μόνο τις φιγούρες να λικνίζονται σ’ ένα αποτρόπαιο «λούνα-παρκ»: Τρεις γυναίκες κρεμασμένες σ’ ένα δέντρο, παγκόσμια «αποκλειστικότης» του χωριού μας! Σε πρώτο πλάνο τη Σοφίκα, αριστερά την Καλαβρού κι απέναντι τη Λουκία. Τρεις κούκλες παραμορφωμένες, να κρέμονται και να στριφογυρίζουν, δείχνοντας μια τις φριχτές μορφές τους και μια τους τσακισμένους τους λαιμούς, ανατριχιαστική σκηνή, σιωπηλή μαζί και κραυγαλέα, όσο κι αν μεσολάβησαν καιροί, δεκάδες χρόνια από τότε.

Από την τραγική εκείνη Παρασκευή της 7ης Ιουλίου του 1944... ]

(Από το εσώφυλλο του βιβλίου-έρευνα ζωής του λεχωνίτη Γιάννη Μαντίδη, που περιμέναμε και μόλις κυκλοφόρησε. Διατίθεται από τις εκδόσεις HISTORIA,Υψηλάντους 3, Αθήνα, τηλ. 2107255962 και από βιβλιoπωλεία του Βόλου.)

Σοφία Τοπάλη και Βοτανική

Μια άλλη πτυχή της ζωής της- με τραγικότατο τέλος- Σοφίας Π. Τοπάλη (ΕΔΩ) είναι η ενασχόλησή της με τη βοτανολογία. Στην επετηρίδα του Μουσείου Γουλανδρή στα 1977 υπάρχει αναφορά σε φυτά που η Σοφία βρήκε ψάχνοντας και μελετώντας τα ελληνικά βουνά και το Πήλιο. 

Όλα όσα κατέγραψε είναι ταξινομημένα στη Βοτανική με το όνομά της ή της οικογένειάς της με το (λατινικό) όνομά τους. 

Στο γραμμένο στα Αγγλικά κείμενο της Νίκης Γουλανδρή, υπάρχουν και φωτογραφίες της Σοφίας μόνη και με τον καθηγητή Custave Beauverd. 

Ευχαριστώ πολύ τις κυρίες Julie Mello de Capitani και Hellegonda Maria Dutilh Novaes, συγγενείς της Σοφίας από τη μητέρα της Λουκία, που μου παραχώρησαν το κείμενο, για να γνωρίσουμε καλύτερα την πραγματική Ελληνίδα Σοφία, αλλά και το συγκεκριμένο έργο της. Μικρό έργο που όμως έμεινε για πάντα, παρόλο που κάποιοι απάνθρωποι θέλησαν να σβήσουν αυτήν τη σπουδαία γυναίκα από την μνήμη της Ιστορίας του τόπου μας! 

Έμειναν αυτά τα φυτά με τα άνθη τους και το όνομά τους, να θυμίζουν αυτήν και τη δραματική οικογένεια του Παναγή Τοπάλη!   

Κάτω από το αρχικό αγγλικό κείμενο υπάρχει η ελληνική μετάφραση. 

Επίσης υπάρχουν κάποιες μικρές ανακρίβειες στο βιογραφικό, αλλά αυτό δεν μειώνει την αξία των υπόλοιπων  πληροφοριών.   

Ammi topalii Beuaverd
(αντιγραφή από hrcak.srce.hr/file/107347)

Inula sophiae Beauverd
( αντιγραφή από www.greekflora.gr)

Companula constantinii Beuaverd
& Topali (www.greekflora.gr)

Μετάφραση

Επετηρίδα Μουσείου Γουλανδρή 3: 35-38, 1977
Σοφία Τοπάλη (1900-1944)
Νίκη Γουλανδρή
"Πολλά ελληνικά φυτά θυμίζουν με τα ονόματά τους την ταλαντούχα μοιραία οικογένεια Τοπάλη των Κάτω Λεχωνίων.

Έτσι, τα Companula sophiae Beauverd και Inula sophiae Beauverd αναφέρονται στη Σοφία Τοπάλη, τα Companula constantinii Beuaverd & Topali και Ammi topalii Beuaverd στον αδερφό της Κωνσταντίνο Τοπάλη, το Centaurea luciae Beauverd & Topali στη μητέρα της Λουκία Τοπάλη (το γένος van Schelle), τα Campanula topaliana Beauverd και Orlaya topaliana Beauverd (καθώς και το Anthemis topalii Beauverd στην Κύπρο) στον πατέρα της, Π. Τοπάλη.

Αντικατοπτρίζουν τους οικογενειακούς δεσμούς και τις βοτανικές δραστηριότητες της Σοφίας Τοπάλη και την ευτυχή συνεργασία της με τον βοτανολόγο Gustave Beauverd από τη Γενεύη, τη δεκαετία του ’30. Αν η ζωή της δεν είχε τερματιστεί πρόωρα από μια βάναυση πράξη του πολέμου, θα είχε πιθανότατα συμβάλλει περισσότερα, με τη συλλογή και τη μελέτη, στη γνώση της ελληνικής χλωρίδας, σε μια εποχή που ελάχιστοι Έλληνες αφιερώνονταν στην επιστημονική της έρευνα. Αξίζει να τη μνημονεύουμε. Ορισμένες δημοσιεύσεις σε περιοδικά της Γενεύης, πολλά δείγματα στο Conservatoire de Botanique  (Βοτανικό Θερμοκήπιο) της Γενεύης και το σχολείο «Σοφία Τοπάλη» στα Κάτω Λεχώνια συνιστούν το μνημείο της.

Η Σοφία Τοπάλη γεννήθηκε το 1900 στο Chitsoc της επαρχίας Vaslui στη Ρουμανία, από Έλληνα πατέρα και Ολλανδή μητέρα. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η οικογένεια μετακόμισε στα Κάτω Λεχώνια, κοντά στο Βόλο της Θεσσαλίας, στον Παγασητικό κόλπο, όπου ο πατέρας της είχε αγοράσει ένα κτήμα. Ήταν ένας πλούσιος καλλιεργημένος άνθρωπος που ενδιαφερόταν βαθιά για την ελληνική λογοτεχνία και τέχνη΄ κατείχε συλλογή σπάνιων βιβλίων στην Ελλάδα. Ο αδερφός της Κωνσταντίνος (1898-1926) σπούδασε Ιατρική και Φυσική Ιστορία στη Γενεύη και ήταν ένας υποσχόμενος αλγολόγος΄ έγινε επιφανής, ατρόμητος ορειβάτης και βρήκε το θάνατο σε ένα ατύχημα στον παγετώνα Glenz, στο Mont Rose της Ελβετίας. Έτσι, η οικογένεια είχε στενές σχέσεις με τη Γενεύη, καθώς και με τη Λωζάνη, όπου το σπίτι του πατέρα της αποτέλεσε πολιτιστικό κέντρο, στο οποίο (ο πατέρας) προσκαλούσε φιλόξενα ανθρώπους που ενδιαφέρονταν για την τέχνη, την ιστορία, την επιστήμη και τη λογοτεχνία της Ελλάδας. Ανάμεσα σ’αυτούς ήταν και ο βοτανολόγος και καλλιτέχνης Gustave Beauverd (1867-1940), επιμελητής του Ερμπαρίου (Βοτανείου) Barbey-Boissier της Γενεύης και συγγραφέας πολλών βοτανολογικών εργασιών, εικονογραφημένων με τα καθαρά, λεπτομερή του σχέδια. Είτε αυτός είτε ο αδερφός της αφύπνησαν το ενδιαφέρον της Σοφίας για τα φυτά. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30, έκανε ταξίδια με σκοπό τη συλλογή στο Λίβανο, στην Κύπρο, στη Χίο, στη Θεσσαλία, στην Αττική και στην Πελοπόννησο (συμπεριλαμβανομένης της οροσειράς του Ταϋγετου, στα Κήθυρα και στην Κεφαλονιά, που συνοψίζονται στο Bull. Soc. Bot. Genève II. 26: p. 155-158 (1934). Ο Beauverd τη βοήθησε με την ταυτοποίηση των φυτών της και ήταν εμφανώς γοητευμένος που είχε μια τόσο ζωντανή, ταλαντούχα, ενθουσιώδη και όμορφη συνεργάτιδα. Με την οικονομική υποστήριξη του πατέρα της, αυτή και ο Beauverd πραγματοποίησαν βοτανικές έρευνες στο Όρος Πήλιο, στην Εύβοια και στη βόρεια Πελοπόννησο, όπως καταγράφεται στην κοινή τους δημοσίευση “Excursions botaniques en Grèce (Pèlion, Eubèe et Peloponèse)” –μτφ. Βοτανικές Εκδρομές στην Ελλάδα (Πήλιο, Εύβοια και Πελοπόννησος) – στο Bull. Soc. Bot. Genève II: 28:94:94-186 (1935), όπου περιλαμβάνεται χάρτης της διαδρομής τους στη σελ. 100. Τα νέα είδη που προέκυψαν από αυτή την ερευνητική αποστολή περιγράφηκαν και εικονογραφήθηκαν σε άλλη μια κοινή δημοσίευση, “Plantae novae Graecae” – μτφ. Νέα Ελληνικά Φυτά -, στο Candollea 7:255-278 (1937).

To ξέσπασμα του Αλβανικού πολέμου το 1940, που ακολουθήθηκε από τη γερμανική εισβολή και κατοχή της Ελλάδας το 1941, έδωσαν τέλος στα παραπάνω. Κατά τα τρία τρομερά χρόνια της κατοχής από τον εχθρό, περίπου το ένα δέκατο του ελληνικού πληθυσμού πέθανε, κυρίως από λιμό. Η Σοφία καλλιεργούσε τη γη της στα  Κάτω Λεχώνια και μοίραζε τα προϊόντα. Κατηγορήθηκε για αντι-γερμανική δράση και κρεμάστηκε μαζί με τη μητέρα της και την υπηρέτριά τους από έναν πλάτανο μπροστά στο σχολείο των Κάτω Λεχωνίων, το οποίο η ίδια είχε δωρίσει στο χωριό. Μ’αυτό τον τραγικό τρόπο τέλειωσε η ζωή της Σοφίας Τοπάλη. Η Ελλάδα και η Ελβετία έχασαν μια αγαπημένη γυναίκα που πρόσφερε πολλά και στις δύο και θα μπορούσε να έχει προσφέρει ακόμα περισσότερα.

Για τις περισσότερες από τις ανωτέρω πληροφορίες, είμαι υποχρεωμένη στον επιζώντα ξάδερφο της Σοφίας κ. Ι. Γ. Τοπάλη."

Τοπάλη: Μια φωτογραφία διηγείται...

Μυστική Δράση - Ενημερωτικό Δελτίο, Νο 25 (Χειμώνας 1986). 

Μια δημοσίευση που η μισή φωτογραφία είναι η γνωστή σ' εμάς (Απαγχονισμός των γυναικών Τοπάλη στα  Λεχώνια). 

Η εφημερίδα ΠΟΝΤΙΚΙ φύλλο 347, στα 1986 το ανακάλυψε και έκανε αναφορά καθώς και παρουσίαση του άρθρου. 

Εξώφυλλο, φωτογραφία αριστερά: οι Ελληνίδες που απαγχονίστηκαν στο Βόλο, το 1943, από τους ναζί κατακτητές και Έλληνες φασίστες συνεργάτες τους. […] Σπύρος Μελετζής (;). Αυτές οι γυναίκες είναι μόνο μερικές από τις δεκάδες χιλιάδες που σφαγιάστηκαν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής (1941-44) και τον εμφύλιο πόλεμο (1944-49), ο οποίος ακολούθησε την απελευθέρωση της Ελλάδας […]

 Δεξιά φωτογραφία: ο πρόεδρος Ρήγκαν και ο Καγκελάριος Κολ, 5 Μαΐου 1985, που συνοδεύεται από το Γενικό Matthew B. Ridgway (δεξιά) και

Δυτικής Γερμανίας Γενικό Johannes Steinhoff (αριστερά), στο Bitburg στρατιωτικό νεκροταφείο, όπου έχουν θαφτεί τα μέλη των SS.

Ολόκληρες οι παραπάνω φωτογραφίες

Το ξένο περιοδικό μπορείτε να το δείτε ως την 36 σελίδα του  (ΕΔΩ)

Στο επόμενο φύλλο 349, το ΠΟΝΤΙΚΙ, παρουσίασε την τραγική ιστορία: (ανοίξτε το σε νέα καρτέλα για να το διαβάσετε) 

Ιστορίες της Κατοχής

Μια σελίδα από το δίτομο βιβλίο του Λάζαρου Αρσενίου "Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ" (Τόμος 1ος, σελ.  271, Γ' έκδοση, ΕΛΛΑ), που αναφέρεται στη φιλοξενία από τις οικοδέσποινες Λουκία και Σοφία Τοπάλη, του Μιχάλη Παπαδάμου (καπετάν Φερραίου) μέλους του ΚΚΕ και οργανωτή του εφεδρικού ΕΛΑΣ και της αντίστασης (1941-44), σε Πήλιο και Λεχώνια. Αναφέρεται επίσης και σ' ένα επεισόδιο στην περιοχή του λεχωνίτικου σχολείου:

Από την επίσκεψη των συγγενών Τοπάλη

Συνέχεια, από την επίσκεψη (ΕΔΩ) των συγγενών Τοπάλη. 

(εφημερίδα ΘΕΣΣΑΛΙΑ, χθες 5-10-2014)

Μία ανεπάντεχη συνάντηση!

Στο «Αρχοντικό Τέρπου»- Άγ. Βλάσιος. 

Από αριστερά η κ.Sylvia D., ο κ.Eduardo, η κ.Julie H. A. D., 

και η κ. H.Maria D. N.

Σήμερα, θα ήθελα να κάνω μιαν ανάρτηση τελείως διαφορετική απ’ όλες τις προηγούμενες, που όμως σχετίζεται με κάποιες!

Παλιότερα σ’ αυτό το ιστολόγιο είχαν δημοσιευτεί -σε πέντε αναρτήσεις- στοιχεία για την τραγική οικογένεια Παναγή Τοπάλη. (ΕΔΩ) 

Η ολλανδή σύζυγός του Λουκία είχε έναν αδελφό τον Henri Richard Alexander van Schelle. Ο Henri μετακόμισε στη Βραζιλία όπου και πέθανε στα 1918 από ισπανική γρίπη. Ο αδελφός της είχε πέντε παιδιά.

Το τελευταίο απ’ τα παιδιά του ήταν η Marguerite Henriette Richarda Alexandra van Schelle, μητέρα των παρακάτω κυριών, που αυτές τις μέρες βρέθηκαν στα Λεχώνια. Γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1919 και πέθανε πρόσφατα. Από το γάμο της απέκτησε τρία παιδιά. Τη Maria, τη Julie και τον Willem Alexander. 
H κ. Maria D. N., η αδελφή της κ. Julie H. A. D. με το σύζυγό της κ. Eduardo και η κ. Sylvia D. ελληνικής καταγωγής που έκανε και τη μετάφραση, έφτασαν ως την περιοχή μας ψάχνοντας τη διαδρομή της ζωής, αλλά και πληροφορίες του τραγικού θανάτου της Λουκίας Π. Τοπάλη (Lucie van Schelle) και της κόρης της Σοφίας στα 1944. Είναι όλοι κάτοικοι περιοχής του Sao Paulo της Βραζιλίας.

 Ήταν διακαής πόθος τους να έρθουν στον τόπο όπου έζησε η πρόγονός τους και να συγκεντρώσουν οποιεσδήποτε πληροφορίες υπάρχουν.

 Ήταν μια απόδοση τιμής στις ηρωίδες, αλλά κι ευγνωμοσύνης ως κληρονόμων!

Σκοπός τους ακόμη είναι εκ μέρους τους, η κατασκευή και τοποθέτηση μνημείου στο χώρο του μαρτυρίου, αφού το υπάρχον «η μουριά», είναι αφιερωμένο γενικά στην Εθνική Αντίσταση.

Συναντήθηκαν στην περιοχή με όλους όσοι είχαν πληροφορίες σχετικές, αλλά και θυμούνταν ο,τιδήποτε ή τις είχαν γνωρίσει. Μεταξύ αυτών ο λεχωνίτης παλαίμαχος δημοσιογράφος Γιάννης Μαντίδης που τώρα συγγράφει σχετικό βιβλίο, ο λεχωνίτης συλλέκτης Ν.Μαστρογιάννης, οι λεχωνίτισσες αδελφές Σαράφη, αλλά κι ο γράφων.(*)

Μετά από τηλεφώνημα κλείστηκε μια συνάντηση και η συζήτηση κύλησε με ερωτήσεις, γνώμες, αλλά και νέες πληροφορίες εκ μέρους τους. Έτσι:

1.    Το 1945 δύο απ’ τα αδέλφια της Marguerite Henriette Richarda Alexandra van Schelle, μητέρας των παραπάνω κυριών, ήλθαν στην Αθήνα αναζητώντας τα ίχνη της Λουκίας. Ψάχνοντας με δικηγόρο, έμαθαν στην τραγική ιστορία της.   

2.    Μετά τον οικτρό θάνατο της συγγενούς-θείας τους, μπήκε το θέμα της κληρονομιάς, μιας και ο σύζυγος Παναγής και τα παιδιά της Κων-νος και Σοφία είχαν πεθάνει. Υπήρχαν όμως κι απ’ την πλευρά του Π. Τοπάλη συγγενείς από την αδελφή του Ελένη συζ. Αργυρόπουλου. Τότε άρχισε δικαστική διαμάχη. Σύμφωνα με τα λεγόμενά τους λοιπόν, τα δικαστήρια μελέτησαν κι επεξεργάστηκαν τη γνωστή φωτογραφία του απαγχονισμού κι αποφάνθηκαν πως τελευταία εξέπνευσε η Λουκία! (Τα ναζιστικά υποκείμενα κι οι ντόπιοι συνεργάτες τους -φαίνεται- πως κρέμασαν πρώτα τη Σοφία! Τι χειρότερο σε μια μάνα να βλέπει να πεθαίνει το παιδί της!)

Έτσι οι συγγενείς της Λουκίας δικαιούνταν κι αυτοί μερίδιο της τεράστιας ακίνητης περιουσίας Τοπάλη, αφού οι κινητές αξίες είχαν διαμοιραστεί απ’ τους δημίους τους!

3.    Στα 1947 ελβετικό δικαστήριο επιδίκασε κληρονόμους και την οικογένεια Van  Schelle, οπότε μετά από συνεννόηση μεταξύ των κληρονόμων οι της αδελφής Παναγή πήραν την περιουσία της Ελλάδας και τα αδέλφια της Λουκίας την περιουσία στην Ελβετία.  

4.    Η γιαγιά των Van Schelle, μοίρασε μετά την περιουσία στα πέντε της παιδιά.  

Αύριο μετά τις διάφορες επαφές τους και τη γνωριμία με την περιοχή μας, επιστρέφουν στον τόπο τους. Ελπίζω να καλύφτηκαν απ’ τις απαντήσεις, αλλά και να χάρηκαν τη γαλήνη του Παγασητικού! 
Καλό τους ταξίδι!

(*) Με την ευκαιρία αυτή, όποιοι/ες έχετε στοιχεία (φωτογραφίες, κείμενα, διηγήσεις κ.ά) για την τραγική αυτή υπόθεση, παρακαλώ, να τα κάνετε κτήμα όλων μας κοινοποιώντας τα!

Οικογένεια Τοπάλη (4)

Σοφία Π. Τοπάλη.
(Από το αρχείο του Νίκου Μαστρογιάννη)

Για την οικογένεια Τοπάλη στα Λεχώνια υπάρχουν παλιότερες αναρτήσεις (ΕΔΩ).

Σήμερα θα δούμε σημαντικές άγνωστες φωτογραφίες, σχετικές με την οικογένεια.

Είναι όλες απ' το αρχείο του λεχωνίτη συλλέκτη Νίκου Μαστρογιάννη. 

Τον ευχαριστώ ιδιαίτερα για την παραχώρηση!

1. Η Σοφία Τοπάλη με κάποιον κύριο (ίσως κι ο αδελφός της;) 

που φορά στολή ορειβάτη. Είναι στα Μετέωρα.
2. Η οπισθογράφηση αναφέρεται το τραγικό τέλος της!
Είναι γραμμένη από κάποια λεχωνίτισσα φίλη της Σοφίας,

 κάτοχο της φωτογραφίας

Κάρτα των βολιωτών φωτογράφων Ραφανίδη & Ζημέρη. 

Η Σοφία ξαναγράφει τον τίτλο στα γαλλικά. 

Είναι ταχυδρομημένη από τη Χαλκίδα στις 22-6 -1935, 

στη Γενεύη της Ελβετίας. Παραλήπτης καθηγητής
σε Βοτανικό Ινστιτούτο.

Η μετάφραση απ' τα γαλλικά: 

"Βόλος 21 Ιουνίου 1935, 

Αγαπητέ κ. Σόντα, μετά από δεκαπέντε μέρες εργασιών 

αποζιζανιοποίησης στο Πήλιο που είχαν καταπληκτική επιτυχία, 

σας στέλνουμε για τα αρχεία σας τα αποτελέσματα των ερευνών μας 

και σας παρακαλούμε να δεχτείτε εσείς και η κυρία σας

τις καλύτερες αναμνήσεις για την παραμονή σας εδώ. (Ζώρζ Μποβέρ;)

Μιλάμε συχνά για σας κατά τη διάρκεια των περιπάτων μας στο Πήλιο.

Τις καλύτερες αναμνήσεις μας και το χαιρετισμό μας σε όλους σας.

Σοφία Τοπάλη"

Το αρχοντικό σπίτι των Τοπάληδων (πρώην Παππαδόπουλων) στα Κ. Λεχώνια.
 Από εδώ ξεκίνησε κι η τραγική ιστορία του τέλους τους. 

Πρώτα η θανάσιμη πτώση του πατέρα Παναγή από τη σκάλα.

 Έπειτα της μητέρας Λουκίας και της κόρης Σοφίας,
 που οδηγήθηκαν στην αγχόνη της μουριάς του σταθμού,
από τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους το 1944.

1934 
Το "ΤΟΠΑΛΕΙΟΝ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟΝ ΛΕΧΩΝΙΩΝ ΠΗΛΙΟΥ" 
(Δημοτικό Σχολείο Λεχωνίων) σε καρτποστάλ! 
(Στάλθηκε από τη Σοφία Τοπάλη στο περιοδικό ΕΚΔΡΟΜΙΚΑ. 
Εκεί, "μεθ' υπολήψεως" ζητά να "παύσουν την αποστολήν του"!)

1930
Στην πίσω αυλή του "ΤΟΠΑΛΕΙΟΥ" Σχολείου Λεχωνίων
Μαθητές/τριες και δάσκαλοι

Στην μπροστά αυλή του "Τοπαλέικου" Δημοτικού Σχολείου Λεχωνίων
"Ενθύμιον 1927"
Δάκαλοι: Χαρίλαος Μαυράκης,  Γεώργιος Τσικρικάς. 
Δασκάλα: Μαριάνθη ... 

Η χαραγμένη αφιέρωση της δωρήτριας πάνω στο αέτωμα της μαρμάρινης κρήνης
στην αυλή του λεχωνίτικου Δημ. Σχολείου,
δείχνει την αγάπη της για τον τόπο και τα παιδιά του:
"Η ΣΟΦΙΑ Π. ΤΟΠΑΛΗ,ΤΗ ΜΑΘΗΤΙΩΣΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΛΕΧΩΝΙΩΝ 1927"
(Πάνω στην κρήνη που ξεδιψούσε -και συνεχίζει ως τα τώρα- 
τα νιάτα με το τρεχούμενο νερό,
δυο πανωλεχωνίτισσες -τότε μαθήτριες)

Η οικογένεια Τοπάλη - Σοφία

Σοφία Τοπάλη
(Αρχείο Νικ. Μαστρογιάννη)

Εθνική επέτειος!  

Η στερνή πριν την αγχόνη κουβέντα-απάντηση για τη δράση της, στους  δημίους της Ελλάδας στα 1940-44, της Σοφίας Τοπάλη:

Είναι η συμπύκνωση των θυσιών του ελληνικού λαού και συγχρόνως η μελλοντική παρακαταθήκη. Ας τιμήσουμε σήμερα την συμπατριώτισσα ηρωίδα! 

------------------------------------------------------------------------------------------------------

 Η Σοφία Π. Τοπάλη

Επιζωγραφισμένη, φωτογραφία του φωτογράφου Ζημέρη,
 από τον άλλο βολιώτη επίσης φωτογράφο Στουρνάρα 
( αντιγραφή από βιβλίο-λεύκωμα Στουρνάρα
 "Αναδρομή στα περασμένα - Φλόγες στη Μαγνησία")

Ήταν το δεύτερο παιδί του Παναγή (ΕΔΩ) και της Λουκίας. Γεννήθηκε στα 1906 στο Βόλο και πήρε το όνομα της γιαγιάς της από τον πατέρα της. 
 Σαν γόνος εύπορης οικογένειας (ΕΔΩ) μεγάλωσε στην Ελβετία και στην Ελλάδα. Πήγε στα καλύτερα σχολεία και κάποια στιγμή μετά τους τραγικούς θανάτους του αδελφού και του πατέρα της, εγκαταστάθηκε μόνιμα στα Λεχώνια.

 Έμεινε μαζί με τη μητέρα της στο αρχοντικό τους, το γνωστό «Τοπαλέϊκο» που περιστοιχιζόταν από το τεράστιο κτήμα. Η περιουσία των δυο γυναικών ήταν πολύ μεγάλη, όπως πολύ μεγάλη  ήταν και η αγάπη τους στο συνάνθρωπο, αλλά και σ’ όλα τα πλάσματα του Θεού.  

Η Σοφία, Σοφίκα, για τους φίλους της, ήταν η «αστή» που βρισκόταν πάντα κοντά στους συντοπίτες, καλύπτοντας πολλές φορές την ανάγκη τους. Η αγάπη, η προσφορά, ο αλτρουισμός  κι η αλληλεγγύη για τον άνθρωπο, ήταν ο σκοπός της ζωής της. Γι’ αυτό κι ήταν αγαπητή παντού κι απ’ όλους.

Η ίδια ήταν ορειβάτισσα και μέλος του Ορειβατικού Βόλου από το 1934. Χωρίς να έχει την αναρριχητική δεινότητα  του αδελφού της, έκανε συχνές ορειβατικές εξορμήσεις στα ελληνικά βουνά και ειδικά στο Πήλιο, όπου μελέτησε αρκετά τη χλωρίδα του.

Έφερνε φιλοξενώντας τους, στο σπίτι της στα Λεχώνια ξένους κι Έλληνες βοτανολόγους και μαζί μελετούσαν τα πηλιορείτικα βότανα. Έκανε ανακοινώσεις των καταγραφών και μελετών της συχνά σε ευρωπαϊκούς κύκλους με τα ίδια ενδιαφέροντα. Πριν τον πόλεμο έγραψε στα γαλλικά, ένα βιβλίο με τη συνεργασία του ελβετού καθηγητή Custave Beauverd και με θέμα τη βουνίσια ελληνική χλωρίδα.

Οι δραστηριότητές της ήταν  πολύπλευρες . Φρόντιζε και ενδιαφερόταν για το Δημοτικό Σχολείο που ίδρυσε –στη μνήμη του αδελφού της- ο πατέρας της, δίνοντας χρήματα για τις ανάγκες του ή οργανώνοντας χορούς για ενίσχυσή του. Όμως το μεικτό λεχωνίτικο Σχολείο ήταν πρότυπο για την εποχή του με καινοτόμες δραστηριότητες, για τις οποίες η ίδια είχε την πρωτοβουλία. Όπως πχ η πώληση των παραγόμενων ειδών από το σχολικό κήπο, η προμήθεια οργάνων φυσικής κ.ά.

Μια άλλη ενέργειά της, ήταν κι η ίδρυση του «Συλλόγου Προστασίας Ζώων» στο Βόλο. Μαζί με άλλους Βολιώτες και Θεσσαλούς οργάνωσαν φιλοζωική ομάδα στα ευρωπαϊκά πρότυπα.

 Η ίδια έγραφε και σχετικά  άρθρα για την αγάπη προς τα ζώα, στις τοπικές εφημερίδες, όπως το παρακάτω: 

Ακόμη στο Βόλο έξω απ’ τα παλιά ψαράδικα, με δαπάνη της φτιάχτηκε μια κρήνη για το πότισμα των ζώων:

Όταν ήρθε ο πόλεμος κι η Κατοχή, η Σοφία οργάνωσε στο σπίτι της στα Λεχώνια συσσίτια για τα φτωχά παιδιά. Και δεν υπήρχε έρανος που να μην έδινε! Από την στιγμή που οργανώθηκε η Αντίσταση, πάλι έδινε τρόφιμα κι άλλα αναγκαία στους αντάρτες, όταν της τα ζητούσαν. Η αξιοπρέπεια κι η ελευθερία που ήταν  ιδανικά της, οδηγούσαν και τα βήματά της! Αυτές οι ανθρωπιστικές ενέργειες που ήταν η για χρόνια συνέχεια των δραστηριοτήτων της, καθόλου δεν άρεσαν στους ντόπιους συνεργάτες των Γερμανών και στους ίδιους τους καταχτητές. Και  μια μέρα πιάσανε με πονηριά τη Σοφία και τη μητέρα της Λουκία.

Η τραγική συνέχεια αυτής της σύλληψης και το θλιβερό τέλος τους περιγράφονται κι απ’ το δεσπότη Δημητριάδος Ιωακείμ στο βιβλίο του "Μεταξύ κατακτητών και ανταρτών":   

"Αι κρεμασθείσαι εις την μωρέαν" κι όχι "εκ του πλατάνου"!
Επιζωγραφισμένη επίσης από το φωτογράφο Στουρνάρα,
φωτογραφία του φωτογράφου Ζημέρη)
(Αντιγραφή από το δίτομο έργο του Ν. Στουρνάρα
 "Αναδρομή στα περασμένα -Φλόγες στη Μαγνησία")

Σχόλιο του μητροπολίτη Ιωακείμ στη φωτογραφία 
του απαγχονισμού στο βιβλίο του

Για τις γυναίκες Τοπάλη διαβάστε κι (ΕΔΩ)