Κατά την ιδίαν πεδινήν οδόν μίαν ώραν προβαίνοντες (απὸ το Βόλο), ερχόμεθα εις τα Λεχώνια. Αυτά κείνται επί μιας με χωράφια, αμπέλους, κήπους νεραντζίων, κίτρων και άλλων διαφόρων οπωρίμων δέντρων φυτευμένης πεδιάδος...

(Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία-Ιωάννης Αναστασίου Λεονάρδος, 1836)

Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η ! Μπορείτε να αντιγράφετε κείμενα κ.ά. από το ιστολόγιο. Αυτό, ΔΕΝ αποκλείει αναφορά στην ΠΗΓΗ. - Φωτογραφίες άλλων να μην ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ - Ιδιωτικά αρχεία να ΜΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ.

Τρίτη 16 Φεβρουαρίου 2021

Το γεφύρι στο Παλιόκαστρο: Ένα διατηρητέο μνημείο που χρήζει προσοχής

(Δημοσίευμα στην εφημερίδα του Βόλου Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ , σήμερα 16-2-2021)


Βλέποντας με θλίψη την καταστροφή του τοξωτού γεφυριού της Τσαγκαράδας, κτύπησε ένα καμπανάκι που θύμισε πως κι ένα άλλο πηλιορείτικο τοξωτό γεφύρι βρίσκεται σε κατάσταση λίαν επίφοβη. Είναι το διατηρητέο γεφύρι στο Παλιόκαστρο του Αγίου Βλασίου.

Αλλά ας δούμε πρώτα την ιστορία του: Βρίσκεται στο «ρεύμα Κουφάλας», ποτάμι που έχει τις βασικές του πηγές στην τοποθεσία «Κουφάλα», περιοχή πάνω από τον Άγιο Βλάση (παλιό Καραμπάσι) κι ανάμεσα στις περιφέρειες Αγίου Λαυρεντίου και Αγίου Γεωργίου Νηλείας που χωρίζει.
Κι είναι μια ρεματιά απαράμιλλου φυσικού κάλλους «κατάφυτος και κατάρρυτος» όπως αναφέρεται από όλους τους ντόπιους μελετητές και ιστορικούς με πρώτο τον Αργύρη Φιλιππίδη στη «Μερική Γεωγραφία» του, τον Νικόλαο Μάγνη στο βιβλίο του «Περιήγησις ή τοπογραφία της Θεσσαλίας και Θετταλικής Μαγνησίας», τον Νικόλαο Γεωργιάδη στη «Θεσσαλία» του, τον Ζωσιμά Εσφιγμενίτη στο «Ημερολόγιον Η ΦΗΜΗ», τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη στο «Ελλάς», αλλά και τον περιηγητή Emile Isambret στο βιβλίο του «Οδοιπορικά Μακεδονίας, Ηπείρου και Θεσσαλίας» κ.ά.

Κατά μήκος του ποταμιού υπήρχαν τρία πέτρινα τοξωτά γεφύρια. Αυτά σημειώνονται στον χάρτη του παλιού Δήμου Νηλείας του 1899* .

Το πρώτο ήταν κι είναι στα Άνω Λεχώνια λίγα μέτρα πάνω από τη μεγάλη τρίτοξη γέφυρα του τρένου. Αυτό, ευτυχώς, βρίσκεται ακόμη σε καλή κατάσταση.
Στη «Θεσσαλία» της 8-3-1882 διαβάζουμε: (…) διετρέξαμεν ανωφερή και αθλίαν λιθόστρωτον οδόν, από της εντός του ποταμού μικράς τοξοειδούς γεφύρας εφθάσαμεν εις την πλατείαν (…) Αυτό ήταν το δεύτερο γεφύρι και βρισκόταν λίγο μετά τα Άνω Λεχώνια, που μέσω της αγροτικής περιοχής «Λαμπογιαννέικα» οδηγούσε μέσω καλντεριμιού στην πλατεία τού Αγίου Βλασίου.

Το γεφύρι αυτό, δυστυχώς, δεν υπάρχει σήμερα, αφού στα 1910 παρασύρθηκε από μεγάλη πλημμύρα. Στη θέση του σήμερα υπάρχει άλλο μικρό τσιμεντένιο.
Το τρίτο υπάρχον είναι αυτό του Παλιόκαστρου, το μεγαλύτερο από όλα. Βρίσκεται λίγο πιο κάτω από τη γέφυρα του αμαξιτού δρόμου. Ένωνε τον οικισμό Παλιόκαστρο με τον Άγιο Βλάση. Διατηρείται – φαινομενικά – σε πολύ καλή κατάσταση, αλλά από χρόνια έχει προβλήματα στα θεμέλιά του. Η βάση του έχει διαβρωθεί από τη ροή του νερού και είναι επείγουσα η συντήρηση και επισκευή του.

Αυτό το πρόβλημα έχει βεβαίως διαπιστωθεί από την αρμόδια υπηρεσία Νεοτέρων Μνημείων, αφού κι αυτό το γεφύρι είναι με το ΦΕΚ933/Β/16-11-1988 διατηρητέο ιστορικό μνημείο «ως στοιχείο άνθησης των χωριών του Πηλίου κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας». Ωστόσο, υπήρχε και υπάρχει «έλλειψις πόρων» για τέτοια έργα!
Πριν χρόνια, κάτοικοι του Αγίου Βλασίου έκαναν μια πρόχειρη προσπάθεια να ανακόψουν τη συνέχεια της διάβρωσης, τοποθετώντας δοκάρια από παλιά τηλεγραφόξυλα!
Η ενέργεια όμως αυτή ήταν τότε προσωρινή. Χρειάζεται λύση μόνιμη με σοβαρή μελετημένη επισκευή. Κι αυτήν μπορεί να την πραγματοποιήσει μόνον η Πολιτεία.

Είναι καιρός για οριστική λύση για να μην κατηγορούμε μετά την αμεριμνησία μας!
Ναι, για να μη χάσουμε ένα ακόμη στοιχείο που είναι συνδεδεμένο με την ιστορία του τόπου μας και των ανθρώπων του! Να μη μας μείνει μόνο στις παλιές φωτογραφίες, όπως αυτό της Τσαγκαράδας!
------------------------------------------------------------------------------

* 1. Η φωτογραφία του γεφυριού είναι από τη συλλογή του Νίκου Μαστρογιάννη.
2. Ο χάρτης του 1899 είναι φιλοτεχνημένος από τον τότε σχολάρχη του Αγ. Λαυρεντίου Ιωαν. Σαρρή.

Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2021

Ο Ναός του Αγίου Βλασίου του ομώνυμου χωριού

 

Ο Ναός του Αγίου Βλασίου του ομώνυμου χωριού

------------

Ο ναός προϋπήρχε σαν μοναστήρι στην ίδια θέση από χρόνια πριν οικοδομηθεί ο σημερινός. Πότε ακριβώς είναι άγνωστο. Το μοναστήρι αποτέλεσε τον πυρήνα του χωριού, αφού γύρω του χτίστηκε ο οικισμός. Δίπλα* από το ναό υπήρχε το κοιμητήριο που στις αρχές του 1900 μεταφέρθηκε δίπλα στο άλλο παλιό μονύδριο του Αγ. Νικολάου που ήταν μετόχι της Μονής του Αγ. Λαυρεντίου.

Ο σημερινός ναός «ετέχθη» στα 1820 όταν δεσπότης Δημητριάδος ήταν ο Αθανάσιος, γνωστός ως Κύπριος. Ήταν ο δεσπότης που πήρε μέρος στην εξέγερση του 1821 στο Πήλιο και που τον έπαψαν οι Τούρκοι ως συνεργάτη των επαναστατών και μαζί μ’ άλλους Πηλιορείτες τον εκτόπισαν στη Σκόπελο.

Κοιτώντας τις πηγές που αναφέρονται στο Ναό του Αγίου Βλασίου που σήμερα γιορτάζει, διαβάζουμε:

1. «Το Καραμπάσιον είναι χωρίον του δήμου Νηλείας [...] έχει μίαν εκκλησίαν την του Αγίου Βλασίου ανοικωδομηθείσαν τω 1836 μετά τριών ιερέων εγγάμων» . (Ημερολόγιον Η ΦΗΜΗ, Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, 1887)

2. Τα ίδια λέει και ο Δωρόθεος Σχολάριος (ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ) στα 1887: «Καραμπάσι, χωρίον πλησίον των Λεχωνίων με μίαν Εκκλησίαν την του Αγίου Βλασίου».

3. Το ΦΕΚ 306Α/22-12-1927 που γίνεται η μετονομασία του χωριού από Καραμπάσι σε Άγιο Βλάσιο, επειδή υπήρχε ομώνυμος ο ναός.

4. Στα 1931 πάλι και στον «Μέγα Οδηγό Βόλου και Περιχώρων» υπηρετούν στο ναό του Αγίου Βλασίου τρεις ιερείς οι Γ. Δημόπουλος, Γ. Αργυρογιάννης, Κ. Ζαχαρογιάννης.

Όπως φαίνεται από την εντοιχισμένη λιθανάγλυφη πλάκα, κατασκευαστής ήταν ο αρχιμάστορας-αρχιτέκτων Δήμος Ζουπανιώτης γνωστός για τις κατασκευές εκκλησιών στο Πήλιο.

Είναι εκκλησία λιθόκτιστη ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος και με γυναικωνίτη.

Σήμερα είναι πλήρως αγιογραφημένη.

Τα χρήματα που δαπανήθηκαν τότε ήταν εισφορές των κατοίκων του μαχαλά (τότε τα Καραμπάσι ήταν μαχαλάς του Αγ. Γεωργίου) , αλλά και εισφορών από Καραμπασιώτες της διασποράς.

Στα 1821 κάηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους μαζί μ’ όλα τα κειμήλιά του. Γλίτωσε μόνον μία βυζαντινή εικόνα του Αγ. Παντελεήμονα του 1719.  

Μετά ο ναός στα 1921 ανακαινίστηκε και ενσωματώθηκε ο παλιός νάρθηκας, κτίζοντας καινούριο. Νέα πρόσφατη ανακαίνιση έγινε το 2009 με αποκάλυψη της τοιχοποιίας και κατασκευή νέας πλακόστρωτης στέγης.

Στον παλιό νάρθηκα, γίνονταν στα χρόνια της τουρκοκρατίας οι συσκέψεις των χωριανών «…περί ζητημάτων αφορώντων εις τα συμφέροντα της κοινότητος…και εξενέγκωσιν την γνώμην τωνμετά επιφθόνου αφελείας και πραότητος. Σημείον δε των συναθροίσεων τούτων είναι ο κώδων της εκκλησίας, τόπος δε ο νάρθηξ αυτής» . (εφημ. ΘΕΣΣΑΛΙΑ 10-3-1882)

Ο ναός είναι ενοριακός και γιορτάζει πάντα στις 11 Φεβρουαρίου στη μνήμη του πολιούχου Αγ. Βλασίου.

Το πανηγύρι είναι πάντα θρησκευτικό, με μεγάλη συμμετοχή ντόπιων και γυροχωριανών πιστών.

*       * Επίσης εκεί δίπλα υπήρχε και το σπίτι των ληστών Νικολάου και Ρίζου Ρίζου (Τσάμηδων) που αργότερα κατεδαφίστηκε.

-----------------------------------------------------------

Χρόνια Πολλά σ’ όσες/ους  γιορτάζουν και στους απανταχού Αγιοβλασίτισσες/ες!