Κατά την ιδίαν πεδινήν οδόν μίαν ώραν προβαίνοντες (απὸ το Βόλο), ερχόμεθα εις τα Λεχώνια. Αυτά κείνται επί μιας με χωράφια, αμπέλους, κήπους νεραντζίων, κίτρων και άλλων διαφόρων οπωρίμων δέντρων φυτευμένης πεδιάδος...

(Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία-Ιωάννης Αναστασίου Λεονάρδος, 1836)

Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η ! Μπορείτε να αντιγράφετε κείμενα κ.ά. από το ιστολόγιο. Αυτό, ΔΕΝ αποκλείει αναφορά στην ΠΗΓΗ. - Φωτογραφίες άλλων να μην ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ - Ιδιωτικά αρχεία να ΜΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ.

Δευτέρα 27 Ιουνίου 2016

Ζαγορά-Καλοκαιρινός

Από το ιστολόγιο του φίλτατου Αντώνη Ζ.
(http://volosmagnisia.wordpress.com/)
Ο καθηγητής και λογοτέχνης Κων-νος Χρηστομάνος (Αθήνα 1867-1911) επισκέφτηκε κι αυτός -όπως κι άλλοι πολλοί- το Πήλιο στις αρχές του 20ου αιώνα. Στη λογοτεχνία εμφανιζόταν και με το ψευδώνυμο Κάλχας
Έφτασε ως το ζαγοριανό ποτάμι τον «ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ» απ' όπου κι οι εντυπώσεις του. 
Απολαύστε τον!

ΖΑΓΟΡΑ  «ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΣ» 
Κάλχα, κύττα τον κισσό πώς σκαρφαλωμένος στον κορμό της πανύψηλης αυτής καστανιάς, προσπαθεί να την αγκαλιάσει λες κι είναι ερωτευμένος; …..
Έτσι εξεδήλωνε ό,τι αισθάνονταν τη στιγμή εκείνη, μια δεσποινίς από την παρέα μας, σαν φθάσαμε στον «ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ» που απέχει από τη Ζαγορά μόλις 3/4 της ώρας.
Βυθισμένος όπως ήμουνα σε σκέψεις απορροφημένος από την μαγευτική εκείνη τοποθεσία δεν απήντησα στη δεσποινίδα καίτοι ένιωσα καλά τα λόγια της ....
Αυτός λοιπόν είναι ο Καλοκαιρινός; Ω! μα είναι να μη θαυμάση κανείς μια τέτοια τοποθεσία, είναι να μη την απολαύση και να μη γονατίση μπροστά στο μεγάλο ζωγράφο μιας τέτοιας φαντασμαγορικής εικόνας, και να μη ψάλλη ύμνους ευχαριστίας, και αιωνίας ευγνωμοσύνης.
Ξεφωνητά διαπεραστικά, της ευχάριστης συντροφιάς την οποίαν αποτελούσαν Μαργαρίτα, Σμαράγδα, Άννα, Νίτσα, Λούλα, και ο υποφαινόμενος, με αποσπούν από τον ρεμβασμό, στον οποίον άθελα έπεσα και με επιβάλουν ν’ ακούσω το τραγούδι των τσιτζιριών.
Γατζωμένοι στα θεόρατα πλατάνια στις πανύψηλες γέρικες καστανιές και στις λιγερές κορφές τον ασημένιων οξυών, οι τροβαδούροι αυτοί, εξακολουθούν να τραγουδούν τα θαύματα της δημιουργίας. Ένα αλαφρό αγεράκι τής απόκρυμνης εκείνης ρεματιάς πολύ δροσερό λούζει τα ιδρωμένα σχεδόν πρόσωπά μας και μια ανταύγεια των μαρμαριγών νερών που κυλούν σιγοτραγοδούντα, μας γίνηται ο καλλίτερος καθρέφτης για την τουαλέτα μας.
Πάνω από το βράχο, τα δεσποινάρια στεκόνταν στα νύχια, σαν αχνόασπρες πεταλούδες, βύθιζαν τ’ αχόρταγο μάτι τους στο διάφανο αυτόν καθρέφτη και με περισσή λαχτάρα (λες κ’ ήταν δεύτερες Αφροδίτες) χτενίζονταν και φρεσκαρίζονταν για να γίνουν πιο δροσερές κι από αυτή τη φτέρη που λίγιζε απαλά και χάριζε με την δροφαντάδα της περίσια όμορφιά.
Βαθύς ίσκιος απλωνόταν παντού. Πουθενά δεν βλέπαμε ουρανό. Το χρυσό δίχτι των ακτίδων του ήλιου φάνταζε περήφανα επάνω από τα πυκνά φυλλώματα του δάσους και που και πού άφηνε μερικές αχτίδες να χώνωνται κρυφά ανάμεσα στα πράσινα φύλλα, για ν’ αγκαλιάζουν λίγο τον κισσό για να φιλούν την περήφανη φτέρη και να χαϊδεύουν απαλά τα βρύα που σκέπαζαν το γερο-βράχο και τα οποία έμοιαζαν με ολοπράσινο βελούδινο χαλί στους επισκέπτας.
 Επάνω στο βράχο αυτόν, που ποιος ξέρει πόσοι να τον ύμνησαν, ξαπλωμένοι και μεις τρώγαμε με πρωτοφανή όρεξι τις νηστείσιμες προμηθείες μας (Εληές κρεμμίδι, ντομάτες και ένα καρβέλι ψωμί ). Οι  οποίες σε πέντε λεπτά εξηφανίστηκαν από προσώπου του βράχου. Τι ανορεξιά αλήθεια! ύστερα τραγουδήσαμε, είπαμε όσες ανοησίες μπορούσαμε να ειπούμε, γελάσαμε περισσότερο ν’ από όσο επιθυμεί ο ποιητής Γκαίτε κι’ αυτά όλα γιατί είμαστε στην έξοχή, γιατί ζούσαμε στα δροσιά στο μαγικό εκείνο άλσος του «Καλοκαιρινού» και ολοπράσινο φόντο του που μας αγκάλιασε τρεις ώρες σχεδόν και του οποίου το τραγούδι νιώσαμε βαθειά, γιατί τραγουδούσε αυτό την εσωτερική μιλιά.
Ω, πόσο ώμορφα θα ζούσε ο άνθρωπος αν μπορούσε η αν ήθελε να περνά τις ώρες της αναπαύσεώς του ανάμεσα στα δροσερά κλαριά των δένδρων, δίπλα σε ρεματιές από τις όποιες αναβρίζαν «τα της χάριτος ρείθρα» κάτω από παχύσκια πλατάνια και άγριες βαλανιδιές, από πελώριες καστανιές και τσακπίνικες οξυές από έλατα και λεβεντόκορμα πεύκα, αναπνέοντας το άσωτο οξυγόνο και ρουφώντας το άρωμα το θειο που σκορπιέται στον αιθέρα του φυσικού αυτού βασιλείου! Πλούσιο, πλουσιώτατο !
Πότε λοιπόν θα μεθάει από τον ενθουσιασμό του πίνοντας μόνο το γάργαρο νερό των αστείρευτων πηγών και αρωματιζόμενος με μυρα των πεύκων και των ελάτων;....
--------------------
Ο ήλιος είχε μεσουρανίσει, τα γέλοια μας και τραγούδια μας συνεχίζονταν αβίαστα. Απέναντί μας είχαμε Ένα βράχο που φάνταζε περήφανος σαν παραμυθένιος Δράκοντας. Ποιος ξέρει πόσα να είδε και πόσα ν’ άκουσε κι’ αυτός. Αμίλητος όμως, βουβός έκαμνε την ηλιοθεραπεία του την οποία πολλοί θα ζήλευαν.
Δίπλα μας ο κάναλος που μετέφερε το νερό στο μύλο: φαινότανε σαν νάκλαιε γιατί του κόψανε σήμερα το νερό. Περίλυπος και με το στόμα ανοιχτό έχασκε χωρίς μιλιά. Η αχτίδες του ήλιου σκορπιόντουσαν σαν αναμένες σπίθες πάνω στο φαντασμογορικό ταμπλώ και τα φύλλα των δένδρων δείχνανε πως ήθελαν να γείρουν. Μερικά αγριολούλουδα έκλειναν απαλά τα πέταλά τους σα βλέφαρα κουρασμένα και δείχνανε την επιθυμίαν να ξαναγυρίσουν στον εαυτό τους για ν’ ανακτήσουν τη δύναμι που σπατάλησαν στο φως και στη ζωή.
----------------
Από σεβασμό προς την ησυχίαν τους και για να μη ταράξουμε το μεσημεριάτικο ύπνο τους φύγαμε. Μόνο τσιτζίρια εξακολουθούσαν την αδιάκριτή τους φλυαρία. Με μια περίπου ώρα ευρισκόμαστε πάλι στη Ζαγορά. 
----------------
Μεσ’ την ψυχή μας όμως μπήκε σαν από αντιφεγγιά του μέρους εκείνου, ένα συγκλονιστικό αίσθημα λύπης και χαράς μαζύ, μια πνοή κάποιου αιθέριου πράγματος που άνοιξε τα φτερά του πάνω μας κ' ύστερα έσβυσε…
----------------
« Μήπως δεν είναι άρπες και τα πεύκα που βουίζουν όταν ο αγέρας με το μάνητα του θεϊκού του πόθου τα σφίγγει στην αγκαλιά του και όλο το δάσος κ’ η θάλασσα κάτω μαγεμένα από ηδονή συγκρατούν τον ανασασμό τους; Γιατί μόνον ημείς ακοή νάχωμε και να μην ακούμε;»

Δευτέρα 20 Ιουνίου 2016

1908: Φωτογραφία εκ Μηλεών…

Ήταν Ιούλιος του 1908 και «εις τας δροσολούστους  Μηλέας» ετοιμάζονταν πυρετωδώς για τη γιορτή αποκαλυπτηρίων της προτομής του Μηλιώτη μακεδονομάχου Κώστα Γαρέφη (1874-1906), που δύο χρόνια πριν στις 6 Αυγούστου του 1906, τραυματίστηκε βαριά στο Τσερνέτσοβο -Γαρέφι Αριδαίας-  προσπαθώντας να  εξόντωσει τους Βούλγαρους κομιτατζήδες Λούκα και Καρατάσιο. Πέθανε 3 μέρες αργότερα και τάφηκε στο χωριό Γραδέσνιτσα.
Τότε οι συμπατριώτες του Μηλιώτες με Δήμαρχο τον Κων. Φιλιππίδη ανακαίνισαν την αναθηματική πλάκα. Ο Τήνιος γλύπτης Ιωάννης Βούλγαρης, νεαρός απόφοιτος του Πολυτεχνείου, έφτιαξε καινούρια.
Έτσι στις 27-7-1908 έγιναν τα αποκαλυπτήρια που γιορτάστηκαν «ως εθνική εορτή» και βέβαια «εν μέσω χιλιάδων κόσμου συρρεύσαντος εκ Βόλου και εξ όλου του Πηλίου».
Κι όπως γίνεται πάντα σε παρόμοιες περιπτώσεις, οι εκδηλώσεις άρχισαν με επιμνημόσυνη δέηση «όπου κατέφθασαν αι αδελφαί του Ήρωος Γαρέφη μελανημονούσαι και κλαίουσαι και οι άλλοι συγγενείς του…»
Επίσης «παρά την οικογένειαν ίστατο και ο υπαρχηγός του Κ. Γαρέφη Δημ. Τσέγκος, όστις κατά τη θλιβεράν ημέραν εκράτησε εις τα χείρας του νεκρόν τον ήρωα…»
Έπειτα ακολούθησαν ομιλίες με κεντρική του Σχολάρχη Σταγόπουλου, επειδή ο γιατρός και δήμαρχος Βόλου Νικ. Γεωργιάδης που ήταν ο επιλεγμένος ομιλητής απουσίαζε στη Θεσσαλονίκη. Ο δεσπότης Γερμανός επίσης απουσίαζε κι  και στη θέση του ήταν ο Δ/ντής της Επισκοπής οικονόμος Παπαιωάννης Ατέσης.
Εκεί απαγγέλθηκαν και ποιήματα σχετικά, μεταξύ αυτών και το ποίημα του δασκάλου των Καλών Νερών Αγησίλαου Ηλιόπουλου.
Ακολούθησε γεύμα των επισήμων και το απόγευμα –αφού τύχαινε να είναι και το πανηγύρι του χωριού εκείνες τις μέρες- στήθηκε ο «τακτικός χορός, όστις διήρκεσε μέχρι βαθείας νυκτός».
(Από το αρχείο Νικ. Μαστρογιάννη)
 Η φωτογραφία όμως που βγήκε (στο περιθώριο εκείνης της μέρας) σε κάποιο παρακείμενο σπίτι της πλατείας εικονίζει νεαρές γυναίκες των Μηλεών. Είναι μια ομάδα αγέλαστων καλοντυμένων «νεανίδων και δεσποινίδων», κάτω από μια πινακίδα που γράφει «ΛΑΧΕΙΟΦΟΡΟΣ ΑΓΟΡΑ ΜΗΛΕΩΝ».
Αυτή η λαχειοφόρος διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του «Ομίλου Φιλέργων Μηλεών» από κυρίες, δεσποινίδες και κάποιους νέους. Σκοπός τους ήταν «η ευγενής ιδέα» συγκέντρωσης χρημάτων για την κατασκευή και των ανδριάντων των Μηλιωτών Μεγάλων Δασκάλων του Γένους, Ανθ. Γαζή και Γρηγ. Κωσταντά.
Κι απ’ ό,τι λέει η ανταπόκριση της ΑΛΗΘΕΙΑΣ της  3-8-1908,  πήγε καλά. «…διεξήγαγον μετά περισσής επιτυχίας και χάριτος αβραί των Μηλεών νεάνιδαι και δεσποινίδες» που η εφημερίδα …«συγχαίρει θερμώς»!
Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ
ΠΗΓΕΣ:
-«Η πόλι της γκαρντένιας», Γεώργ. Κοντομήτρος, Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών, Βόλος 2008
-Εφημερίδα Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ, Βόλος, 25 & 28-7-1908
-Εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ, Αθήναι 27-7-1908  & 3-8-1908
-Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, Αθήναι 28-7-1908

Παρασκευή 17 Ιουνίου 2016

Τα Κάτω Λεχώνια το 1933

Στοιχεία για τα Κάτω Λεχώνια από τον ΜΕΓΑ ΟΔΗΓΟ ΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ -Γ.Χ.Γαβριηλίδη, του 1933:

Κυριακή 12 Ιουνίου 2016

Δήγμα όφεως...

Βαδίζοντας στο καλοκαίρι όπου υπάρχουν και οι όφεις (τα πραγματικά φίδια!), ας δούμε μια καταγραφή για την αντιμετώπιση του δήγματος(=τσιμπήματος, δαγκώματος) από αυτά...
  
Ο μηλιώτης καθηγητής και λόγιος Ρήγας Καμηλάρις με την κόρη του Μυρτώ, (δασκάλα και σύζυγο του επίσης εξαίρετου δασκάλου Χρήστου Παπαζήση) στις αρχές της δεκαετίας του 1930 κατέγραψαν τα υπάρχοντα κειμήλια στα μοναστήρια, τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια του Νοτίου Πηλίου. 
Αυτό το έκαναν με την συγκατάθεση και έγκριση του τότε μητροπολίτη Δημητριάδας Γερμανού. Κάποιες από αυτές τις καταγραφές δημοσιεύτηκαν στα «ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» με τον τίτλο «ΙΕΡΑΙ ΑΝΑΓΡΑΦΑΙ», το 1934.
Ανάμεσα στα πολλά καταγραμμένα εκκλησιαστικά βιβλία υπάρχει κι ένα «ΜΗΝΑΙΟΝ Νοεμβρίου» του 1761. Είναι από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου της Νιάου, που έχει χτιστεί από το Δήμο Ζουπανιώτη..
Εκεί στο τέλος υπάρχει χειρόγραφη και «συνταγή ιάσεως» (=γιατροσόφι) που έχει σχέση με το δάγκωμα φιδιού. Το υπογράφει ο «θεοδώρης Καλαμιώτου».
Τα χρόνια εκείνα δεν υπήρχαν άπειρα φύλλα τετραδίων και χαρτιού όπως σήμερα, οπότε οι άνθρωποι -που βέβαια ήξεραν γράμματα- σημείωναν παντού, ακόμα και στα εκκλησιαστικά βιβλία. Από αυτές τις εκάστοτε σημειώσεις παίρνουμε πάμπολλες πληροφορίες για την εποχή που γράφτηκαν…
Σήμερα διαβάζοντάς το, ίσως μας φανεί ευτράπελο! Όμως τα παλιά εκείνα χρόνια που δεν υπήρχαν τα φάρμακα, οι άνθρωποι προσπαθούσαν με διάφορους τρόπους να γιατρευτούν…
«Διά το δάγκαμα του όφεως εάν δαγκάση κανέν βάνεις της όρνιθος τον κόλον εις την πληγήν, δηλαδή εις το δάγκαμα και βυζαίνει την φαρμακάδα και εάν ψοφήσει βάνεις άλλην εις το ίδιον μέρος έως να σταθεί ζωντανή η όρνιθα.  
2. Χαράζεις το μέρος τού δαγκώματος και τραβάς βεντούζες ή αβδέλλες.
3. Παίρνεις γάλα και το πίζεις και το ζεστένεις πεσμένο (= πησμένο) και το λυώνεις ωσάν αλοιφή  και το βάζης εις το δάγκαμα και εις δύο ή τρεις φοράς την ώραν έως να εβγάλη φουσκαλίδες μαύρες και κίτρινες.

4. Βάζεις δρακοντιάς ρίζα στομπισμένη ωσάν αλοιφή τον ενώνεις με σπίρτο ρακί και αλείφης μπάλωμα και το κουκλώνεις το μέρος όλον έως ότου είναι πρισμένον και εις το μέρος του δαγκάσματος αλείφης ένα μικρό πανί με θυριακή(;) έως ότου να δουλέψις έως ότου να σφαλίση.»

Πηλιορείτικες παροιμίες-φράσεις: 
-Φύλαξι(ε) του φίδ' του χ'μώνα, να σι(ε) φάει του καλοκαίρ'. (Για τους ευεργετηθέντες αχάριστους.)
-Είνι(ε) φίδ' κουλουβό! (Φράση για τον κακαντρεχή, σπιούνο και γενικά επικίνδυνο άνθρωπο)
-Είνι(ε) την μια ουχιά! (Η ίδια έννοια με παραπάνω που αναφέρεται σε γυναίκες)
-Είνι(ε) την μια ουχιά διμούτσουν’! (Η ίδια έννοια με παραπάνω)
-Ι όφις μι(ε) εξαπάτ'σει! (Φράση από την Αγ. Γραφή)
-Αστρίτ’ς τα μάτχια τ’! (Παρομοίωση με τα μάτια οχιάς, η εξυπνάδα)
-Πχοιος θα βγάν’ του φίδ’ απ’ τ’ν τρύπα; (Ποιος θα κάνει δύσκολες ενέργειες)
-Μαύρου φίδ’ απ’ σ’ έφαγι(ε)! (Αλίμονό σου!)
-Φεύγ’ σαΐτα ή είν’τους σαΐτα! (Είναι πολύ γρήγορος/η όπως το φίδι-σαΐτα)

Ειδωλάκι:(αίνιγμα) 
-Το φίδι τρώει τη θάλασσα, κι η θάλασσα το φίδι. (=λυχνάρι με λάδι και φιτίλι.)

Τρίτη 7 Ιουνίου 2016

Παλιά Μοναστήρια του Πηλίου

Στην περιφέρεια του Πηλίου (γνωστού ως «βουνού των κελλίων») υπάρχουν πολλά θρησκευτικά μνημεία όλων των εποχών. (παλαιοχριστιανικά, βυζαντινά και μεταβυζαντινά) Χτίστηκαν από τον 5ο ως τον 19ο μ.Χ. αιώνα. Τα περισσότερα που σώζονται σήμερα είναι των 17ου, 18ου και 19ου αιώνων.
Παρακάτω τα  Μοναστήρια:

--- Μοναστήρι ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ ΓΑΤΖΕΑΣ
Χτίστηκε στα 1816 σε χώρο που δεσπόζει του Παγασητικού, πάνω σε ερείπια παλιού κάστρου. Λειτουργούσε ως τα 1963 και στη συνέχεια ερημώθηκε ως τα1989. Σήμερα ανακαινισμένο και με επεκτάσεις, είναι μετόχι της αγιορείτικης Μεγίστης Λαύρας και ανδρικό. (Περισσότερα διαβάστε στο βιβλίο Ο «μεγάλος» Αϊ-Γιώργης του Πηλίου του  Κ. Λιάπη – πρώην Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Νηλείας, Βόλος 1994)

--- Μοναστήρι ΑΓΙΟΥ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑΣ
Κτίστηκε το 1795 αρχικά ως μετόχι της μονής Σουρβιάς στο σημείο όπου ο Άγιος Γεράσιμος ο Νέος είχε ασκηταριό. Αποπερατώθηκε το 1806. Ο ηγούμενος Δοσίθεος Μαχαιρίτσας των μοναστηριών Μονών Σουρβιάς και Φλαμουρίου, ίδρυσε το γυναικείο μοναστήρι στα 1945 που παραμένει ως σήμερα. Έχει βιβλιοθήκη με παλιές εκδόσεις.

--- Μοναστήρι ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΛΑΥΚΟΥ
Χτίστηκε από το Δήμο Ζηπανιώτη το 1795 στην περιοχή Κωτίκια με δαπάνη του καπετάν Στέργιου Μπασδέκη. Παλιά ανήκε στην κυριότητα του Αγ. Γεωργίου Νηλείας που το πούλησε στους Λαυκιώτες.  Υπάρχουν εσωτερικά και εξωτερικά γλυπτά του Μήλιου. Γύρω από το καθολικό υπό μορφή φρουρίου είναι κτισμένοι οι βοηθητικοί χώροι του μοναστηριού και τα κελιά. Γιορτάζει στις 2 Μαΐου.

--- Μοναστήρι ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΒΥΖΙΤΣΑΣ
Βρίσκεται στο κέντρο της Βυζίτσας. Χρονολογία ανέγερσης του καθολικού το 1797.Έργο του αρχιτέκτονα Δήμου Ζηπανιώτη. Είναι τρίκλιτη βασιλική με θόλο. Στο ΝΔ άκρο του μοναστηριού υπάρχει κτίσμα που στέγαζε τα κελιά. Γιορτάζει στις 29 Αυγούστου.

--- Μοναστήρι ΑΓΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ
Ίσως το σημαντικότερο βυζαντινό πηλιορείτικο μνημείο. Κτίστηκε στο ομώνυμο χωριό τον 11ο αιώνα ή το 1378 από τον όσιο Λαυρέντιο προς τιμήν του αρχιδιάκονου Λαυρεντίου που μαρτύρησε στη Ρώμη το 258. Ήταν σταυροπηγιακή μονή. Έχει ναό σταυροειδή με τρούλο με εντοιχισμένες πλάκες και κολόνες από άλλον αρχαιοελληνικό ναό. Επίσης στη δυτική πλευρά του έχει ηλιακό ημερολόγιο. Τα άλλα κτίσματα της μονής είναι του 1764. Σήμερα ανακαινισμένη λειτουργεί ως γυναικεία.

--- Μοναστήρι ΑΓΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΑΛΑΤΑ
Στο νησάκι του Παγασητικού Αλατάς, υπάρχει το παλιό αυτό μοναστηράκι που σήμερα είναι κλειστό. Χτίστηκε το μάλλον 18ο αιώνα. Έχει το καθολικό των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων- μονόκογχος χωρίς τρούλο ναός- και το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου. Έχει επίσης λίγα κελιά.

--- Μοναστήρι ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΠΡΟΜΥΡΙΟΥ
Γυναικείο μοναστήρι σήμερα, χτισμένο σε δασώδη περιοχή ΝΑ του χωριού, μοιάζει με κάστρο. Ήταν αρχικά αντρικό με αγιορείτες καλόγερους.  Σημαντικό θρησκευτικό και ιστορικό μνημείο της περιοχής, κάηκε από τους Τούρκους του Αλιόπασα το Μάιο του 1823. Ξαναχτίστηκε στα 1834.

--- Μοναστήρι ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ ΠΡΑΣΟΥΔΑΣ
Στο μικρό τρικεριώτικο νησάκι Πρασούδα, από τα χρόνια των Κομνηνών τον 11ο αιώνα, υπάρχει το μοναστηράκι της Ζωοδόχου Πηγής με το ναό σε σχήμα σταυροειδούς βασιλικής με τρούλο. Υπάρχουν και κάποια κτίσματα και κελιά. Όταν λειτουργούσε σαν ανδρική μονή, οι μοναχοί έφερναν την εικόνα της Ζωοδόχου πηγής στο Τρίκερι για αγιασμό του λαού. Τώρα φυλάγεται στο χωριό όπου την ημέρα της γιορτής γίνεται ο μεγάλος χορός των γυναικών. Σήμερα –δυστυχώς- είναι σχεδόν εγκαταλειμμένο.

--- Μοναστήρι ΛΑΜΠΗΔΩΝΑΣ
Στη Λαμπινού υπάρχει από το 1796 το μοναστήρι της Παναγίας. Είναι κι αυτό έργο του Δήμου Ζαπανιώτη, με δαπάνη του καπετάν Στέργιου Μπασδέκη. Υπάρχουν γλυπτά του Μήλιου. Σήμερα ανακαινισμένο άρχισε να επανδρώνεται.

--- Μοναστήρι ΜΕΓΑ ΣΩΤΗΡΑ ΚΑΝΑΛΙΩΝ
Στην περιοχή Κανάλια του Αγίου Γεωργίου Νηλείας υπάρχει ένα μοναστηράκι αγροτικό, λιτό, ασκητικό. Σήμερα είναι κλειστό, αλλά ανακαινισμένο. Ανήκει στη μοναστική αδελφότητα του μοναστηριού Ταξιαρχών Πηλίου. Χτίστηκε από τον όσιο Συμεών Φλαμουρίου περί το 1860. Επισκευάστηκε το 1764, 1841 και 1914 και πριν λίγα χρόνια. (Περισσότερα διαβάστε στο βιβλίο Ο «μεγάλος» Αϊ-Γιώργης του Πηλίου του  Κ. Λιάπη – πρώην Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Νηλείας, Βόλος 1994)

--- Μοναστήρι ΠΑΟΥ ΑΡΓΑΛΑΣΤΗΣ
Μοναστηράκι κοντά στην Αργαλαστή αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Πότε ακριβώς χτίστηκε δεν ξέρουμε, αλλά το τέμπλο, οι αγιογραφίες και το μαρμάρινο υπέρθυρο φτιάχτηκαν το 1778. Ο ναός είναι μικρός χωρίς κολόνες με θολωτή οροφή και εσωνάρθηκα. Σήμερα ανακαινισμένος είναι κάτω από την προστασία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που το έχει νοικιάσει για κάποιες εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

--- Μοναστήρι ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΥΚΗΣ
Στο χωριό Συκή και πάλι ο Δήμος Ζαπανιώτης έκτισε το 1795 με έξοδα του καπετάν Στέργιου Μπασδέκη τη μονή αυτή. Κάηκε μαζί με το χωριό από τους Τούρκους το 1823, ανακαινίστηκε το 1840 και ξανακάηκαν πρόσφατα τα κελιά. Ως τα 1914 ήταν αντρική. Μετά εγκαταλείφτηκε για εβδομήντα χρόνια  και σήμερα είναι γυναικείο. Γιορτάζει στις 29 Αυγούστου.


--- Μοναστήρι ΡΑΣΟΒΑΣ ΠΗΛΙΟΥ
Ανάμεσα στη Ζαγορά και το Πουρί υπάρχει το ερημωμένο μοναστήρι της Παναγίας Ράσοβας με καλλιτεχνικές τοιχογραφίες και τέμπλο. Χτίστηκε τον 13ο αιώνα.

--- Μοναστήρι ΣΟΥΡΒΙΑΣ ΠΗΛΙΟY
Βορειοδυτικά της Μακρινίτσας στη θέση Λέτσιανη, υπάρχει από το 1627 το μοναστήρι που ίδρυσε ο Άγιος Διονύσιος Ολύμπου στη μνήμη της Αγίας Τριάδας. Ανακαινιστής είναι ο Άγιος Γεράσιμος ο νέος, όπου και η κάρα του. Τον καιρό της θεσσαλικής επανάστασης 1878 ήταν καταφύγιο των Ελλήνων επαναστατών. Εδώ έγινε και η ιστορική μάχη. Σήμερα μέρος της κατεστραμμένης μονής είναι ανακαινισμένο.

--- Μοναστήρι ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ (Αρχαγγέλων) ΔΡΑΚΙΑΣ
Βρίσκεται σε ρεματιά λίγα χιλιόμετρα πάνω από την Αγριά, κοντά στην Ανεμούτσα. Χτίστηκε τα 1639. Παλιά διέμεναν αρκετοί μοναχοί. Σήμερα σώζονται κάποια ερείπια κελιών και ο ναός  με εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο.

--- Μοναστήρι ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΠΗΛΙΟΥ
Στα δυτικά του Αγίου Γεωργίου Νηλείας βρίσκεται ανακαινισμένο με πολλές -πολλές νέες προσθήκες (που αλλοίωσαν το αρχικό αγιορείτικης μορφής οικοδόμημα) αυτό το γυναικείο μοναστήρι.
Χτίστηκε το 1309. Αρχικά ήταν χτισμένο σε κοντινή απόσταση από τη σημερινή θέση, αλλά καταστράφηκε δύο φορές. Το καθολικό ανακαινίστηκε το 1764 μαζί με τη βόρεια πτέρυγα των κελιών. Στα 1833 η δυτική μετά από πυρπόληση των Γκέκηδων και το 1859 η ανατολική. Μετά το σεισμό του 1955 οι τρούλοι του καθολικού γκρεμίστηκαν και η στέγη έγινε δίρριχτη κεραμοσκεπής. Έχει ωραίο τέμπλο και εικόνες. Ανήκε κάποτε ολόκληρο στην Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Νηλείας  και μετά από ενοικίαση και περιπέτειες, έχασε αρκετή από την αρχική περιουσία του. Η υπόλοιπη πέρασε στην Κοινότητα. Για κάποια περίοδο ήταν κλειστό και στους χώρους του λειτουργούσαν μεταπολεμικά, κατασκηνώσεις της Πρόνοιας. Γιορτάζει στις 6 Σεπτεμβρίου.
(Περισσότερα διαβάστε στο βιβλίο Ο «μεγάλος» Αϊ-Γιώργης του Πηλίου του  Κ. Λιάπη – πρώην Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Νηλείας, Βόλος 1994)

--- Μοναστήρι ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΖΑΓΟΡΑΣ
Βρίσκεται μεταξύ Ζαγοράς και Μακρυρράχης κοντά σε ρεματιά. Είναι εγκαταλειμμένη. Χτίστηκε από τον ιερομόναχο Ευγένιο το 1773.

--- Μοναστήρι ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΤΡΙΚΕΡΙΟΥ
Στο νησί των Τρικέρων βρίσκεται η αγιορείτικου τύπου μονή του Ευαγγελισμού, με ναό τρίκογχο. Τριγύρω έχει πολλά κελιά. Εδώ υπάρχει η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης (Τρικεριώτισας) που γιορτάζει στις 10 Σεπτεμβρίου ημέρα της εύρεσής της. Χτίστηκε το 1859 ή νωρίτερα στα 1725, στο σημείο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας από έναν καλόγερο, στη ρίζα μιας ελιάς. Στα μετεμφυλιακά χρόνια ήταν τόπος εκτοπισμού αρχικά ανδρών και μετά εξορίας γυναικών. Σήμερα  λειτουργεί ως ανδρική μονή(;) ενώ διαθέτει εκατό κελιά  (κάποια ανακαινισμένα για ενοικίαση ως ξενώνα).  

--- Μοναστήρι ΦΛΑΜΟΥΡΙΟΥ ΠΗΛΙΟΥ
Βρίσκεται στο ορεινό Πήλιο πάνω από την Άνω Κερασιά και το Βένετο. Είναι αφιερωμένη η μονή στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Ιδρύθηκε από τον Όσιο Συμεών και ήταν πατριαρχική. Θεμελιώθηκε τον Απρίλιο του 1595 και τελείωσε τον Ιούλιο του 1602. Μέρος του μοναστηριού (κατασκευή στοών) έγινε στα 1903. Είναι πλούσια ανδρική μονή και τηρεί το αγιορείτικο τυπικό, οπότε δεν επιτρέπεται η είσοδος στις γυναίκες. Είναι κύριος δάσους αρκετής έκταση

Παρασκευή 3 Ιουνίου 2016

Οι κιρατζήδες

Καραμπασιώτες κιρατζήδες και σουστιέρηδες
Το επάγγελμα τού αγωγιάτη, που στα παλιότερα χρόνια ήταν απ’ τα πρώτα, άρχισε σιγά σιγά να εξαφανίζεται και από το Πήλιο, ξεκινώντας από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Στο σβήσιμό του πήρε μαζί κι ένα κόσμο ολόκληρο! Λογικό ήταν, αφού όλες οι μεταφορές γίνονταν με τα υποζύγια! Πήρε λοιπόν, μια πολυάνθρωπη ομάδα «τύπων» με πολλά ανέκδοτα της σκληρής μα κι ελεύθερης ζωής τους, που τις περισσότερες ώρες τους τις περνούσαν στα ανηφορικά καλντερίμια και στα καπνισμένα χάνια... Και τέτοια υπήρχαν στο Πήλιο παντού και σ’ όλο το μήκος και πλάτος του, τουλάχιστον ως τα 1903, που κατασκευάστηκε το πηλιορείτικο τρενάκι ως τις Μηλιές!
Όταν άρχισαν να φτιάχνονται οι πρώτοι «αμαξόδρομοι» στις αρχές του 20ου αιώνα, άρχισαν να κυκλοφορούν οι «άμαξες» -κυρίως στο Βόλο- για τη μεταφορά προσώπων και οι «σούστες»(=δίτροχα κάρα) για τη μεταφορά προϊόντων κι εμπορευμάτων (φρούτων, ελιάς, λαδιού, κρασιού, κουκουλιών, κάστανων, καρυδιών, ξυλείας, κάρβουνων, δερμάτων, οικοδομικών υλικών και μεταποιημένων προϊόντων).
Τότε οι κιρατζήδες εξελίχτηκαν σε «αμαξάδες» και σε «σουστιέρηδες».
Αργότερα -την εποχή κυριαρχίας του αυτοκινήτου- οι ίδιοι οι αγωγιάτες θα μετεξελίξουν το επάγγελμα σε «φορτοταξί», «αγοραίο», «τρίκυκλο», και «φορτηγό» Δ-ημόσιας Χ-ρήσης και πολλοί απ’ αυτούς θα γίνουν αυτοκινητιστές και οδηγοί.
Και σήμερα σε κάποια απ’ τα χωριά μας (βλ. Άγ. Λαυρέντη, Μακρινίτσα), υπάρχουν σημεία τους που «δεν τα πατάει η ρόδα», οπότε οι μεταφορές συνεχίζουν να γίνονται από ντόπιους ελάχιστους πια αγωγιάτες. Το ίδιο γίνεται και στο δάσος με τη μεταφορά της ξυλείας.
Αλλά, ας επανέλθουμε στους «κιρατζήδες».
Ένα απ’ τα χαρακτηριστικά των αγωγιατών ήταν και η λακωνικότητά τους!
Αν στα χάνια και στα κρασοπουλειά άφηναν τους καημούς και τις χαρές τους ν’ αποκαλυφθούν με τα τραγούδια τους, τις διηγήσεις και τα διαρκή χωρατά τους, στο δρόμο, στα ατέλειωτα και κουραστικά πηλιορείτικα ανηφορικά «καγκιόλια», ήτανε φειδωλοί στην κουβέντα τους.
Έτσι όταν δυο κιρατζήδες αντάμωναν, μ’ αντίθετη ο καθένας διεύθυνση, η συνεννόηση τις περισσότερες φορές γινότανε με. ..μονοσύλλαβες λέξεις, που δεν χρειάζονταν ούτε πολλή φωνή ούτε και ώρα για «χασομέρια».
Και τα πιο εύχρηστα απ’ τα μονοσύλλαβα αυτά συνήθως ήταν:
Ε!...(που σήμαινε, Καλημέρα)
Πού...; (πού πηγαίνεις;)
Κα... (Κάστρο, στο Βόλο)
Τι...(τι θα κάνεις)
Α!... ή ψω...(ν’ αγοράσω άχυρο ή να πάρω ψώνια ή να πάρω αγώγι γενικά).
Το γλωσσικό αυτό ιδίωμα των αγωγιατών –η γλώσσα του συναφιού τους- δεν υπάρχει πια. Χάθηκε όπως και το επάγγελμα! Παλιότερα οι νεώτεροι τα χρησιμοποιούσαν για περιγελαστικά…
Ο κοσμοκαλόγερος αγιολαυρεντίτης ιστοριοδίφης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης σε μια στατιστική του 1881 για τα επαγγέλματα, καταγράφει τους Πηλιορείτες κιρατζήδες που είναι αρκετές εκατοντάδες. Συγκεκριμένα λέει: «Κατ' επιτηδεύματα του 1881 -Αγωγιάται 587».
Σήμερα επαγγελματίες κιρατζήδες δεν απόμειναν πουθενά στην Ελλάδα. Στο Αγιονόρος που υπήρχαν ως πριν από 20-30 χρόνια, αντικαταστάθηκαν με ταξί-πουλμανάκια… Κι εκεί τους έχει φάει η «ρόδα» !
Ο τσαγκαραδιώτης λόγιος Γεωρ. Αδρακτάς στο περιοδικό ΕΒΔΟΜΑΣ στα 1889, γράφει σ’ ένα κείμενό του για τους αγωγιάτες του φημισμένου βουνού:
[ Η συγκοινωνία επί του Πηλίου γίνεται ως επί το πλείστον δι’ ημιόνων. Οικογενειάρχαι, ουδέν άλλο έχοντες επάγγελμα, ζώσιν εκ των αγωγείων, άτινα λαμβάνουσι την μεταφοράν των ταξειδιωτών από των χωρίων αυτών μέχρι του Βόλου ή και τανάπαλιν, παρακολουθούσι δε καθ’ όλον το διάστημα, διά μέσου πυκνών δασών εξ οξειών και δι’ ατραπών δυσβάτων, πεζοί την ημιονόν των και ενίοτε περιπατούσι καθ’ όλην την ημέραν, πολύ προ της ανατολής του Ηλίου μέχρι του μεσονυκτίου, και πέραν έτι, εν ανάγκη. 

Περιποιούνται δε τόσον τα ζώα των, όσον δεν περιποιούνται ουδέ το ίδιον εαυτών σώμα ουδέ την οικογένειάν των. Κι εκείνα είνε τόσον ευπειθή εις τα προστάγματά των, ώστε θαυμάζει τις πως π.χ. εις έν «όξω» ! του αγωγέως απομακρύνονται βράχον ή δένδρον, κείμενον εν τη οδώ, πλησίον τού οποίου αν διήρχοντο, ήθελον κτυπήση τον πόδα του επιβάτου ή καταστρέψη τας αποσκευάς του. […]
Ζαγοριανοί κιρατζήδες κουβαλάνε μήλα
(από το ιστολόγιο του φίλτατου Αντώνη Ζ.
volosmagnisia.wordpress.com) 

Πέμπτη 2 Ιουνίου 2016

Ένα ληστρικό γεγονός πριν 115 χρόνια...

Ιούνιος, Καλοκαίρι!
Όπως και σήμερα επιστρέφουν στην πατρίδα οι ξενιτεμένοι για λίγο διάστημα, έτσι και οι τότε «χαβατσιάδες» (=Αιγυπτιώτες) επέστρεφαν στο Πήλιο (τη γενέτειρά τους) για τις διακοπές τους! 
Όμως για τους τσαγκαραδιώτες Φοινικόπουλους στα 1901, τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν ευχάριστα...
Τότε ο σιδηρόδρομος (1895) έφτανε μόνον ως τα Άνω Λεχώνια! Δύο χρόνια αργότερα έγινε η επέκταση ως τις Μηλιές (1903) και κάπως ...μίκρυνε η απόσταση που πήγαιναν με τα πόδια και με τα ζώα. Αυτοκινητόδρομος δεν υπήρχε, ούτε κι αυτοκίνητα...
Αρκετά χρόνια αργότερα, οι ίδιοι οι Αιγυπτιώτες της Τσαγκαράδας και των άλλων ανατολικών χωριών, έβαλαν (δώρισαν) πολλά χρήματα (μαζί με το κράτος και το …Πολυμέρειο δάνειο) και κατασκευάστηκε σταδιακά ο υπάρχων επαρχιακός αυτοκινητόδρομος Βόλου-Λεχωνίων-Τσαγκαράδας.
Στην εφημερίδα ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΗ, Βόλος 20-5-1901, διαβάζουμε για μια:
ΘΡΑΣΥΤΑΤΗ ΛΗΣΤΕΙΑ 
(Πλησίον του Αγίου Γεωργίου - Οι ληστευθέντες Αιγύπτιοι)
Την πρωΐαν της παρελθούσης Τετάρτης, ο κ. Δημήτριος Φοινικόπουλος (*) μετά της κυρίας του και του αδελφού του Αθανασίου, αφιχθέντες εξ Αιγύπτου όπου εμπορεύοντο, ανεχώρησαν δια του σιδηροδρόμου εις Λεχώνια όπου τους ανέμενον οι αγωγείς, και εκείθεν διά την ιδιαιτέραν των πατρίδαν Τσαγκαράδαν. Ενώ δε διήρχοντο της θέσεως «Γρηά Σπηλιά» πέραν του χωρίου Αγίου Γεωργίου αίφνης εμφανίζονται εις το μέσον της οδού εξελθόντες των παρακειμένων θάμνων άγνωστοι φουστανελλοφόροι ωπλισμένοι διά βραχυκάνων όπλων Γκρα, οίτινες προτάσσοντες τα όπλα κατά των ταξειδιωτών και των αγωγέων τους διατάσσουν να σταθούν. Αμέσως ούτοι καταληφθέντες εξ εύλογου φόβου εσταμάτησαν. Τότε είς των ληστών διέταξεν τους ταξειδιώτας να κατέλθωσι των ζώων και να τοις δώσουν αμέσως όσα χρήματα έφερον μεθ’ εαυτών. Ούτοι υπακούσαντες εις τας κελεύσεις των ληστών έδωκαν αμέσως όσα χρήματα είχον ήτοι 40 περίπου λίρας, μη αρκούμενοι δε οι λησταί εις ταύτα έλαβον και τα ωρολόγιά των καθώς και άπαντα τα κοσμήματα της κυρίας Φοινικοπούλου.
Κατόπιν οι λησταί είπον εις αυτούς ότι εάν θέλουν να επιστρέψουν τα κοσμήματα της Κυρίας να τοις πέμψουν δι’ ανθρώπου 40 λίρας. Τους συνέστησαν δε να εξακολουθήσουν τον δρόμον και να μη ειπούν εις κανένα τίποτε, διότι άλλως θα διέτρεχε η ζωή των κίνδυνον.
Αναχωρήσαντες όμως εκείθεν εξηκολούθησαν τον δρόμον των και ειδοποίησαν συγχρόνως τον Αστυνόμον Μηλιών περί της ληστείας, όστις παραλαβών άπασαν την δύναμίν του έσπευσεν επί τόπου, αλλά μέχρι της στιγμής ταύτης δεν κατώρθωσαν ν’ ανακαλύψωσι το κρυσφύγετον των ληστών.» 

--------------

(*) Ο Δημήτριος Φοινικόπουλος παντρεύτηκε δυο φορές. Πρώτα την Ελένη Στυλιαρά από μεγάλη τσαγκαραδιώτικη οικογένεια Αιγυπτιωτών, που πεθανε 37 χρονών στην Τσαγκαράδα. Σε δεύτερο γάμο παντρεύτηκε την Ελένη Οικονομίδου. Από τους γάμους δεν απόκτησε παιδιά. Στις 16 Μαΐου 1901 επισκέφτηκε με τη δεύτερη γυναίκα του και τον αδελφό του την Τσαγκαράδα «όπως παραθερίσωσι...». Διαδραματίστηκε όμως η φοβερή ληστεία… Η υγεία του τότε κλονίστηκε και έφυγε μετά τα Χριστούγεννα του 1901 στην Αίγυπτο, όπου και πέθανε στις 2 Ιανουαρίου 1902
(Πηγή επεξήγησης: Βασ. Γιασιράνη, περιοδικό ΜΑΓΝΗΣΙΑ-ΕΚΠΟΛ, τχ 4, Βόλος Μάιος 2005)