Ονοματοθεσία δρόμων του Βόλου

 

Ονόματα γεγονότων και τοπικών ηρώων του 1821

--------------------------------------------------------------------

  ΘΕΣΣΑΛΟΙ

Γεωργίου Καραϊσκάκη: Συνοικία Αγίου Κων-νου. Κλεφταρματολός του Αλήπασα, στρατηγός και γενναίος αγωνιστής στις μάχες της Αράχοβας, του Δίστομου, του Φαλήρου.  

Γεωργάκη Ολύμπιου: Συνοικία Νεαπόλεως. Φιλικός και κλεφταρματολός. Πολέμησε στο Δραγατσάνι και ανατινάχτηκε στη μονή Σέκου.

Θύμιου Βλαχάβα: Συνοικία Αγίου Κων-νου. Χασιώτης, προεπαναστατικός αρματολός με σημαντική δράση στη Θεσσαλία.

Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ: Συνοικία Κάραγατς. Εθνομάρτυρας από τα Αμπελάκια Θεσσαλίας. Διακρίθηκε στην πολιορκία Μεσολογγίου όπου συνελήφθηκε και απαγχονίστηκε στις 13-4-1826.

Ρήγα Φεραίου: Συνοικίες Επτά Πλατανίων, Μεταμορφώσεως, Αναλήψεως και Αγίου Κων-νου. Ο Ρήγας Βελεστινλής υπήρξε σπουδαίος πρωτομάρτυρας και πρόδρομος της Επανάστασης. Ξεσήκωσε τους Έλληνες και τους Βαλκάνιους με τη δράση του και τα γραπτά του. Τύπωσε τη μεγάλη «Χάρτα της Ελλάδος», το «Θούριο», προκηρύξεις, τη «Διακήρυξη για την Ελληνική Δημοκρατία» κ.ά. Μαρτύρησε από τους Τούρκους στο Βελιγράδι.

Χριστόφορου Περραιβού: Συνοικία Αγίου Κων-νου. Θεσσαλός Φιλικός, σύντροφος του Ρήγα, αγωνιστής, αξιωματικός και συγγραφέας πολεμικών απομνημονευμάτων και Ιστορίας. Συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις στο Μεσολόγγι και στην Πέτρα.

        ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΕΣ

Άνθιμου Γαζή: Συνοικίες Επτά Πλατανίων, Μεταμορφώσεως, Αγίου Νικολάου και Αγίου Κων-νου. Μηλιώτης αρχιμανδρίτης, δάσκαλος του Γένους, Φιλικός και αγωνιστής. Υπήρξε πρωτεργάτης της Επανάστασης στο Πήλιο και τη Μαγνησία. 

Αντώνη Στέφου: Συνοικία Μεταμορφώσεως. Ζαγοριανός αγωνιστής και Φιλικός. Πολέμησε στο Πήλιο και έπεσε ηρωικά στη μάχη της Μακρινίτσας στην Επιδρομή του Δράμαλη το Μάιο του 1821.

Γιάννη Δήμου: Συνοικία Χιλιαδούς, Καλλιθέας, Κάραγατς. Μηλιώτης Φιλικός και επαναστάτης, συνεργάτης του Ανθ. Γαζή.  

Γρηγορίου Κωνσταντά: Συνοικίες Επτά Πλατανίων, Μεταμορφώσεως, Αναλήψεως, Αγίου Νικολάου και Αγίου Κων-νου. Μηλιώτης κληρικός, δάσκαλος του Γένους και λόγιος. Δίδαξε στ’ Αμπελάκια, στην Πόλη και στις Μηλιές όπου δημιούργησε με το Γαζή στα 1814 τη Σχολή των Μηλεών. Πήρε μέρος στην κήρυξη της Επανάστασης. 

Δανιήλ Φιλιππίδη: Συνοικία Αγίου Κων-νου και Κάραγατς. Μηλιώτης λόγιος, κληρικός, Δάσκαλος του Γένους και Φιλικός. Έγραψε μαζί με τον Γρ. Κωνσταντά τη «Μερική Γεωγραφία» κ.ά. 

Δημητρίου Καλαμίδα: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Μιτζελιώτης πρόκριτος και Φιλικός. Πολέμησε στα Βρυσάκια και το 1822 στο Τρίκερι. Σκοτώθηκε στην Αταλάντη το 1826.

Δημητρίου Χατζηρήγα: Συνοικία Νέας Δημητριάδας. Εύπορος μακρινιτσιώτης και Φιλικός. Οργανωτής της εξέγερσης στο Πήλιο πολέμησε στην πολιορκία του Κάστρου του Βόλου, στην Αγιά και τρεις μέρες στη Μακρινίτσα με τις δυνάμεις του Δράμαλη.

Ευστάθιου Κουτμάνη: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Τρικεριώτης ναύαρχος, γιος του ένδοξου Κων. Κουτμάνη. Πήρε μέρος σε αρκετές ναυμαχίες.

Θωμά Αλαγιάννη: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Καπετάνιος των επαναστατών Πηλίου, διορισμένος από τους Ανθ. Γαζή και Γ. Δήμου.

Ιωάννη & Δημητρίου Πλατυγένους: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Πορταρίτες ευεργέτες και έμποροι. Αναφέρονται και σαν οπλαρχηγοί της Πορταριάς.

Ιωάννου Βελέντζα-Στρατηγού: Συνοικία Αγίου Γεωργίου. Αλμυριώτης αγωνιστής, χωροφύλακας και χιλίαρχος. Πήρε μέρος στα επαναστατικά κινήματα του 1821, καθώς και των 1854 και 1878.

Μαργαρίτη Δημάδη: Συνοικία Νέας Δημητριάδας. Αργαλαστιώτης Φιλικός και αντιπρόσωπος των Μαγνησιωτών στις Α΄& Β΄ Εθνοσυνελεύσεις.

Μήτσου Βασδέκη: Συνοικία Αγίου Γεωργίου. Μήτρος ή Μήτσος Βασδέκης-Μπασδέκης οπλαρχηγός αγωνιστής του 1823 και μέλος της γνωστής οικογένειας.

Μπασδέκη: Συνοικία Αγίου Γεωργίου και Καλλιθέας. Πηλιορείτικη οικογένεια αρματολών και οπλαρχηγών με μεγάλη δράση στους αγώνες του τόπου.

Σπύρου Ζήρα: Συνοικία Νεαπόλεως. Πηλιορείτης κλεφταρματολός με προεπαναστατική δράση στην  Ήπειρο.

Φιλίππου Ιωάννου: Συνοικία Αγίου Κων-νου. Ζαγοριανός Φιλικός, λόγιος και καθηγητής Πανεπιστημίου. Πήρε μέρος στην πολιορκία του Κάστρου του Βόλου σαν γραμματέας .

Φρουρίου: Συνοικία Παλαιών. Βυζαντινό  Κάστρο ή Φρούριο του Γόλου, όπου εκεί ήταν παλιά πόλη του Βόλου. Πολιορκήθηκε από τους επαναστάτες του Πηλίου το Μάιο του 1821, χωρίς επιτυχία. Κατεδαφίστηκε στα 1889.

      ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝ & ΣΗΜΕΙΩΝ

Αλαμάνας: Γέφυρα του Σπερχιού όπου και η περίφημη μάχη στις 23-4-1821.

Αραπίτσας: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Ποτάμι και καταρράχτης της Νάουσας, οπου έπεσαν οι γυναίκες με τα παιδιά τους στις 21-4-1821, για να αποφύγουν την αιχμαλωσία.

Αράχοβας: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Κωμόπολη της Βοιωτίας όπου έγινε η περίφημη μάχη στις 26-11-1826, με τον Γεωρ. Καραϊσκάκη.

Βαλτετσίου: Συνοικία Νεαπόλεως. Τόπος της Αρκαδίας όπου έγινε στις 12-5-1821 η μάχη με τους Θ. Κολοκοτρώνη, Πλαπούτα, Μαυρομιχάλη κ.ά.

Βέργας: Συνοικία Νεαπόλεως. Μεσσηνιακή κοινότητα ορμητήριο των Μαυρομιχαλαίων, γνωστή από την ομώνυμη μάχη.

Γραβιάς: Συνοικία Παλαιών. Χωριό της Παρνασσίδας, όπου στις 8-5-1821 στο ιστορικό χάνι της πολέμησε ο Οδυσ. Ανδρούτσος.

Δερβενακίων: Συνοικία Νεαπόλεως. Ιστορική τοποθεσία της Πελοποννήσου όπου ο Θ. Κολοκοτρώνης κατατρόπωσε τη στρατιά του Δράμαλη στις 26-7-1821.

Διστόμου: Συνοικία Αγίου Γεωργίου. Ρουμελιώτικη ιστορική κωμόπολη πεδίο μαχών.

Δραγατσανίου: Συνοικία Νεαπόλεως. Πόλη της Μολδοβλαχίας όπου έγινε η γνωστή μάχη με τον Υψηλάντη.

Καλαβρύτων: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Ιστορική πελοποννησιακή κωμόπολη που πρωταγωνίστησε στην Επανάσταση.

Καλτεζών:  Συνοικία Νεαπόλεως. Ιστορικό αρκαδικό χωριό, όπου έγινε η Συνέλευση στη Μονή των Καλτεζών.

Καρτερίας: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Ατμοκίνητο πολεμικό σκάφος με πλοίαρχο τον Άγγλο Άστιγα που βομβάρδισε στα 1827 το Κάστρο του Βόλου.

Μεσολογγίου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. «Ιερά Πόλις» της Στερεάς, γνωστή για την αντίστασή της στις δύο πολιορκίες του 1822 και 1825-26. Δοξάστηκε με την ηρωική «Έξοδο» των πολεμιστών και κατοίκων καθώς και με το ολοκαύτωμα.

Ναβαρίνου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Όρμος στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο όπου έγινε η γνωστή ναυμαχία τον Οκτώβριο του 1827, με τον ενωμένο ευρωπαϊκό στόλο και τους Τουρκοαιγύπτιους.

Παλαιάς Μιντζέλας: Συνοικία Αγίου Νικολάου. Ναυτικό χωριό που υπήρχε ως το 1828, που οι Τούρκοι το κατέστρεψαν ολοσχερώς. Οι κάτοικοι τότε εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Αμαλιάπολη του Αλμυρού.

Σουλίου: Συνοικία Παλαιών. Ομάδα ορεινών Ηπειρώτικων χωριών που αντιστάθηκαν στον Αλήπασα κι αργότερα οι Σουλιώτες σκορπισμένοι, αγωνίστηκαν για την Επανάσταση.

Τριπολιτσάς: Συνοικία Αγίου Γεωργίου. Αρκαδική πρωτεύουσα γνωστή από την πολιορκία της και η πρώτη περιοχή απελευθέρωσης από τους Τούρκους.

Ύδρας: Συνοικία Νεαπόλεως. Ιστορικό νησί του Σαρωνικού, γνωστό από το ναυτικό αγώνα του 1821.

Φιλελλήνων: Συνοικία Αγίου Νικολάου και Αναλήψεως. Ευρωπαίοι και Αμερικανοί που πρόσφεραν ηθική, υλική και προσωπική βοήθεια στον Αγώνα, μέσα από το κίνημα του Φιλελληνισμού.

Φιλικής Εταιρείας: Συνοικία Νεαπόλεως. Μυστική οργάνωση που το 1814 ίδρυσαν οι Τσακάλωφ, Ξάνθος και Σκουφάς στην Οδησσό. Οργάνωσε τους υπόδουλους Έλληνες, οραματιζόμενη την ελευθερία τους. 

Χίου: Συνοικία Αγίας Παρασκευής. Νησί του Αιγαίου γνωστό και για την ολοκληρωτική καταστροφή του στις 2-4-1821 από τα στρατεύματα του Καρά Αλή.

Ψαρών:  Συνοικία Νεαπόλεως. Νησί του Αιγαίου γνωστό και για την καταστροφή του στις 24-6-1824 από το στράτευμα του Χοσρέφ πασά. Μανιακίου: Συνοικία Καλλιθέας. Ιστορικός τόπος της Μεσσηνίας, όπου έγινε η πολύωρη μάχη του Παπαφλέσσα με τον Ιμπραήμ το Μάιο του 1826.

25^ης Μαρτίου 1821: Συνοικία Αγίου Γεωργίου.

----------------------------------------

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ

Άγγελου Γέροντα: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Φιλικός και δημογέροντας Αθηνών. Βοήθησε στην προπαρασκευή του Αγώνα στην Αττική.

Αθανασίου Διάκου: Συνοικία Μεταμορφώσεως. Ήρωας της Αλαμάνας, οπλαρχηγός της Λειβαδιάς.

Αθανασίου Τσακάλωφ: Συνοικία Νεαπόλεως. Ηπειρώτης συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας με μεγάλη δράση στη μύηση μελών. Υπήρξε υπασπιστής του Ιερού Λόχου στη Μολδοβλαχία και στο Δραγατσάνι με τον Υψηλάντη. Μετά ήλθε στην Ελλάδα προσφέροντας τις υπηρεσίες του.

Αλέξανδρου Μαυροκοδάτου: Συνοικία Αγίου Νικολάου και Κάραγατς. Φαναριώτης πολιτικός, αγωνιστής και πρωθυπουργός.

Αλέξανδρου Υψηλάντου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Μέλος της μεγάλης φαναριώτικης οικογένειας, υπασπιστής του Τσάρου, ηγέτης της Φιλικής Εταιρείας και αρχηγός της εξέγερσης στις Παραδουνάβιες χώρες. Πολέμησε στο Δραγατσάνι όπου νικήθηκε, αιχμαλωτίστηκε και φυλακίστηκε. 

Αναστασίου Τσαμαδού: Συνοικία Νεαπόλεως. Υδραίος καπετάνιος και αγωνιστής του ναυτικού αγώνα με το δικό του πλοίο «Άρης».  Το Μάιο του 1821 επικεφαλής των υδραιοσπετσιώτικων καραβιών μπήκε στον Παγασητικό, ενισχύοντας την εξέγερση του Πηλίου. Πολέμησε σε Ερεσό, Πάτρα, Σφακτηρία.

Ανδρέα Ζαΐμη: Συνοικία Νεαπόλεως. Γόνος προκρίτων των Καλαβρύτων, αγωνιστής και πολιτικός.

Ανδρέα Λόντου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Πελοποννήσιος Φιλικός, κοτζαμπάσης του Αιγίου, αγωνιστής των Δρεβενακίων, στρατιωτικός και πολιτικός.

Ανδρέα Μιαούλη:  Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραίος ναυτικός και ναύαρχος του στόλου. Πήρε μέρος σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις και στη ναυμαχία του Γέροντα.

Ανδρέα Πιπίνου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραίος αγωνιστής – σημαντικός πυρπολητής στη Χίο, στις Σπέτσες, στη Σάμο και στη Σφακτηρία.

Αντώνη Βρατσάνου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Ψαριανός αγωνιστής και ήρωας. Πήρε μέρος σε ναυτικές επιχειρήσεις και στην άμυνα του νησιού του.

Αντώνη Οικονόμου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραίος Φιλικός πλοίαρχος και οργανωτής του νησιού του. Εκδιώχτηκε από τους προεστούς και δολοφονήθηκε από τους ίδιους στο Κρανίδι.

Αντωνίου Κριεζή: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραίος ναύαρχος που πήρε μέρος σ’ όλες σχεδόν τις ναυτικές επιχειρήσεις του Αγώνα. Έγινε γερουσιαστής, αυλάρχης και πρωθυπουργός.

Ασημάκη Φωτήλα: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Καλαβρυτινός πρόκριτος και Φιλικός. Στήριξε την έναρξη της Επανάστασης και σαν αντιπρόσωπος και πληρεξούσιος. Πολέμησε στα Καλάβρυτα και αλλού.

Γεωργίου Γενναδίου: Συνοικία Χιλιαδούς. Δάσκαλος του Γένους και λόγιος. Αντιπρόσωπος της Γ΄Εθνοσυνέλυσης.

Γεωργίου Λασσάνη: Συνοικία Νεαπόλεως. Κοζανίτης Φιλικός, γιατρός και φιλόλογος-συγγραφέας, Ιερολοχίτης στο Δραγατσάνι με τον Αλ. Υψηλάντη. Στα 1829 αγωνίστηκε με το Δημ. Υψηλάντη στη μάχη της Πέτρας.

Γεωργίου Σαχίνη:  Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραίος αγωνιστής σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις.

Γεωργίου Σαχτούρη: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραίος αντιναύαρχος με δράση στις ναυμαχίες Πατρών, Σπετσών Μυκάλης, Καφηρέα, Μεσολογγίου, Αλεξάνδρειας.

Γεωργίου Τερτσέτη: Συνοικία Χιλιαδούς. Επτανήσιος ποιητής, συγγραφέας και νομικός. Δικαστής του Θ. Κολοκοτρώνη που τον αθώωσε. Έγραψε με υπαγόρευση του Θ. Κολοκοτρώνη τα «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ» του.

Δημητρίου Καρατάσου (Τσάμη) : Συνοικία Νεαπόλεως. Μακεδόνας αγωνιστής και χιλίαρχος επί Καποδίστρια. Γιος του Γερο-Καρατάσου.

Δημητρίου Παπανικολή: Συνοικία Νεαπόλεως. Ναυμάχος πλοίαρχος και πυρπολητής. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις, στην Ερεσσό και στο Γέροντα.

Δημητρίου Πετρουλάκη: Συνοικία Νεαπόλεως. Μανιάτης επαναστάτης και αγωνιστής.

Δημητρίου Πλαπούτα: Συνοικία Νεαπόλεως. Πελοποννήσιος αγωνιστής και στρατηγός στις περισσότερες επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο με το Θεοδ. Κολοκοτρώνη.

Εδουάρδου Κόρδιγκτον: Συνοικία Νεαπόλεως. Άγγλος ναύαρχος, αρχηγός του ενωμένου στόλου στο Ναυαρίνο το 1827.

Εμμανουήλ Ξάνθου:  Συνοικία Νεαπόλεως. Έμπορος κι ένας από τους ηγέτες και ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας από την Πάτμο. Πρότεινε την αρχηγία της Ελλάδας στον Καποδίστρια που δεν δέχτηκε. Ίδρυσε την «Εθνική Κάσσα» ταμείο για την οικονομική ενίσχυση του Αγώνα. Πέθανε στην Αθήνα παραγκωνισμένος και πάμπτωχος.

Εμμανουήλ Παπά: Συνοικία Νεαπόλεως. Πλούσιος τραπεζίτης, Μακεδόνας Φιλικός και αρχηγός της εξέγερσης στη Μακεδονία και το Άγιο Όρος.

Ερρίκου Δεριγνύ: Συνοικία Νεαπόλεως. Φιλέλληνας Γάλλος ναύαρχος του γαλλικού πλοίου που ναυμάχησε στο Ναυαρίνο στις 8-10-1827.

Θεοδωρήτου Επισκόπου Βρεσθένης: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Φιλικός από τη Γορτυνία, αντιπρόσωπος στη Β΄Εθνοσυνέλευση. Σπουδαίος αγωνιστής, ιδρυτής σχολείων και εκκλησιών.

Θεόδωρου Κολοκοτρώνη:  Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Μεσήνιος αγωνιστής και στρατηγός, ο γνωστός Γέρος του Μοριά.

Θεόδωρου Νέγρη: Συνοικία Νεαπόλεως. Φιλικός και πολιτικός γραμματέας του ηγεμόνα Μολδοβλαχίας.

Ιάκωβου Τομπάζη: Συνοικία Νεαπόλεως. Υδραίος Φιλικός και αγωνιστής στις ναυτικές επιχειρήσεις στη Χίο, στην Ερεσό κι αλλού. Διέθεσε όλην την περιουσία του για τον Αγώνα.

Ιερολοχιτών: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Σώμα πολεμιστών του Αλ. Υψηλάντη στη μάχη του Δραγατσανίου.

Ιωάννη Δυοβουνιώτη: Συνοικία Νεαπόλεως. Στερεοελλαδίτης Φιλικός και αγωνιστής με τους Αθ. Διάκο και Πανουργιά.

Ιωάννη Κυριακού: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Σπετσιώτης πλοίαρχος που πήρε μέρος με το πλοίο του στον αποκλεισμό της Πάτρας, στη ναυμαχία του Καφηρέα και στο σπάσιμο του αποκλεισμού του Μεσολογγίου το 1825.

Ιωάννη Κωλέττη: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Ηπειρώτης Φιλικός, γιατρός, αγωνιστής και πολιτικός.

Ιωάννη Μάγιερ: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Ελβετός Φιλέλληνας, γιατρός και ελληνομαθής. Ίδρυσε την εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» και πέθανε ηρωικά στην Έξοδο του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826.

Ιωάννη Ματρόζου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραίος αγωνιστής σε πολλές ναυμαχίες και στον Καφηρέα.

Ιωάννη Νοταρά:  Συνοικία Νεαπόλεως. Πελοποννήσιος οπλαρχηγός με δικό του σώμα πολεμιστών. Έδρασε στα Δερβενάκια, στη Μεσσηνία κατά του Ιμπραήμ, στην Αττική και στον Ανάλατο.

Ιωάνννη Γκούρα: Συνοικία Νεαπόλεως. Στερεοελλαδίτης αγωνιστής, φρούραρχος της Ακρόπολης, πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου και μετά εχθρός του.

Ιωάννου Καποδίστρια: Συνοικία Επτά Πλατανίων & Οξυγόνου. Διπλωμάτης, πολιτικός, Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας και Κυβερνήτης της Ελλάδος τα χρόνια 1827-1831.

Κάρολου Φαβιέρου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Γάλλος στρατιωτικός και Φιλέλληνας. Οργάνωσε εθνικό στρατό για να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ χωρίς επιτυχία.

Κίτσου Τζαβέλλα: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Σουλιώτης καπετάνιος-αρχηγός των συμπατριωτών του. Πολέμησε στην α’ πολιορκία στο Μεσολόγγι, στην Άμπλιανη, στην Πελοπόννησο κατά του Ιμπραήμ, στην β’ πολιορκία και την Έξοδο καθώς και στη Στερεά με τον Καραϊσκάκη. Έγινε υπουργός Στρατιωτικών και Πρωθυπουργός. 

Κων-νου Δουμπιώτη: Συνοικία Καλλιθέας. Συνεργάτης από τη Χαλκιδική του Εμμανουήλ Παππά και πολεμιστής στη Θεσσαλία, Β. Σποράδες, Εύβοια.

Κων-νου Κανάρη: Συνοικία Αγίου Κων-νου. Ψαριανός, μέγας πυρπολητής που στις 6-/7-6-1822 έκαψε τη ναυαρχίδα του Καρα-Αλή. Έγινε πρωθυπουργός και ναύαρχος.

Λογγίνου Χέυδεν: Συνοικία Νεαπόλεως. Ρώσος ναύαρχος αρχηγός της μοίρας στη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Μετά το τέλος του Αγώνα βοήθησε στην πάταξη της πειρατείας στο Αιγαίο.

Λόρδου Βύρωνος: Συνοικία Χιλιαδούς. Γνωστότατος Άγγλος Φιλέλληνας και ποιητής. Βοήθησε με όλα τα μέσα στο Μεσολόγγι, όπου και πέθανε στις 19-4-1824.  

Λυκούργου Λογοθέτη: Συνοικία Καλλιθέας. Σαμιώτης Φιλικός, γραμματέας και λογοθέτης του Πατριαρχείου και του Υψηλάντη. Αγωνιστής στη Σάμο.

Μαντώς Μαυρογένους: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Μυκονιάτισσα εξέχουσα ηρωίδα σε ναυτικές επιχειρήσεις σε Κάρυστο, Πήλιο, Φωκίδα. Δωρήτρια του Αγώνα για τον εξοπλισμό των πλοίων. Πέθανε λησμονημένη και πάμφτωχη.

Μάρκου Μπότσαρη: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Αγνός Σουλιώτης οπλαρχηγός με μεγάλη δράση στις μάχες στο Κομπότι, στο Μεσολόγγι και στο Καρπενήσι όπου και πέθανε.

Μαυρομιχάλη:  Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Μανιάτικη ιστορική οικογένεια με πολλά μέλη στον Αγώνα.

Μητροπολίτου Ευγένιου Καραβία. Συνοικία Κάραγατς. Ιθακήσιος λόγιος, Φιλικός και Εθνομάρτυρας. Απαγχονονίστηκε στην πύλη του Γαλατά στις 10-4-1821.

Μπουμπουλίνας Λασκαρίνας: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Υδραία, επιφανής μορφή του ναυτικού Αγώνα. Δώρισε τέσσερα πλοία καθώς και το πολεμικό «Αγαμέμνων». Πήρε μέρος σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις. 

Νάσου Φωτομάρα: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Σουλιώτης στρατηγός, Φιλικός και αγωνιστής στο Σούλι και στην Πελοπόννησο.

Νικηταρά: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Φιλικός και οπλαρχηγός της Πελοποννήσου. Πολέμησε στην κατάληψη της Καλαμάτας, στο Βαλτέτσι, στην άλωση της Τρίπολης, στα Δολιανά όπου πήρε και το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος». Πολέμησε στα Δερβενάκια και στην Αράχοβα.

Νικολάου Κριεζώτου: Συνοικία Νεαπόλεως. Οπλαρχηγός της Επανάστασης πήρε μέρος σ’ ολες τις μάχες στην Εύβοια και στην Πέτρα.

Νικολάου Σκουφά: Συνοικία Νεαπόλεως. Ηπειρώτης έμπορος στη Ρωσία, πρωτεργάτης της Φιλικής Εταιρείας και φίλος με τους συνιδρυτές Τσακάλωφ και Ξάνθο. Υπήρξε δραστήριο μέλος προετοιμάζοντας την Επανάσταση.

Νταλιάνη Χατζημιχάλη: Ηπειρώτης αγωνιστής, έμπορος και Φιλικός. Πολέμησε στην Πελοπόννησο, στην Αττική και στην Κρήτη στα Σφακιά και στο Φραγκοκάστελλου.

Οδυσσέα Ανδρούτσου: Συνοικία Νεαπόλεως-Αγ. Αναργύρων. Αρματολός, Φιλικός και ήρωας στο Χάνι της Γραβιάς στις 8-5-1821.

Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου: Συνοικία Νεάπολης. Πρωτεργάτης Φιλικός αξιωματούχος από την Ανδρίτσαινα.

Παναγιώτη Γιατράκου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Λακεδαιμόνιος Φιλικός και πολεμιστής σε Δολιανά, Τρίπολη, Βαλτέτσι.

Παναγιώτη Σέκερη: Συνοικία Νεαπόλεως. Τριπολιτσιώτης πλούσιος έμπορος της Πόλης, ηγετική μορφή της Φιλικής Εταιρείας, εκλέχτηκε «Μέλος της Αρχής»  μετά το Σκουφά. Έδωσε όλη την περιουσία του για τον Αγώνα, φτώχυνε και αποποιήθηκε κρατικά αξιώματα.

Πανουργιά: Συνοικία Νεαπόλεως. Κλεφταρματολός των Σαλώνων με δική του ομάδα πολεμιστών. Πολιόρκησε τα Σάλωνα, Πολέμησε με Διάκο και Ανδρούτσο και κατά του Δράμαλη.

Παπαφλέσσα: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Φιλικός κληρικός, ενθουσιώδης αγωνιστής και ήρωας. Πολέμησε σε πολλά μέρη και έπεσε στο Μανιάκι το Μάιο του 1825 πολεμώντας τον Ιμπραήμ. Ήταν αντιπρόσωπος σε Εθνοσυνελεύσεις.

Πετιμεζά: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Επώνυμο μεγάλης ιστορικής οικογένειας αγωνιστών των Καλαβρύτων.

Σαντόρε Σανταρόζα: Συνοικία Νεαπόλεως. Ιταλός Φιλέλληνας, πολιτικός κι επαναστάτης. Πολέμησε και πέθανε το 1825 στη Σφακτηρία.

Σπυρομήλιου: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Οπλαρχηγός της Στερεάς βοηθώντας στην απελευθέρωσή της. Πολέμησε στο Μεσολόγγι και με τον Καραϊσκάκη.

Σταμάτη Δουκάκη: Συνοικία Νεαπόλεως. Υδραίος Φιλικός και αγωνιστής με τον Υψηλάντη.

Στρατηγού Δημητρίου Καλλέργη: Συνοικία Νεαπόλεως. Κρητικός και αγωνιστής. Πολέμησε στο Νιόκαστρο τον Ιμπραήμ και στον Ανάλατο με τον Καραϊσκάκη.

Στρατηγού Ιωάν. Μακρυγιάννη: Συνοικία Χιλιαδούς και Καλλιθέας. Στερεοελλαδίτης πασίγνωστος αγωνιστής που έγραψε τα «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ» του. Πολέμησε στην Πελοπόννησο, στην Ακρόπολη, στον Πειραιά.

Τζόρτζ Κάνιγκ: Συνοικία Νεαπόλεως. Άγγλος υπουργός Εξωτερικών, βοήθησε στην επίλυση του ελληνικού ζητήματος μετά την εισβολή του Ιμπραήμ.

Φραγκίσκου Άστιγξ: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Άγγλος Φιλέλληνας, κυβερνήτης της «Καρτερίας». Έλαβε μέρος στην καταβύθιση εχθρικών πλοίων και στον βομβαρδισμό του Κάστρου του Βόλου το Πάσχα του 1828. 

Χρήστου Αναγνωσταρά: Συνοικία Αγίων Αναργύρων. Αρκάς πολεμιστής, αρματολός και Φιλικός.

Χρίστου Καψάλη: Συνοικία Νεαπόλεως. Πρόκριτος Μεσολογγίου και αγωνιστής. Στην Πολιορκία το 1826, ανατίναξε το γεμάτο πυρομαχικά σπίτι του.  

 

   (Πηγή: ΔΡΟΜΟ-ΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΟΛΟΥ, Δημήτρης Κωνσταντάρας-Σταθαράς, Ν. Ιωνία-Βόλος 2009)

Ιωακείμ-Πεσάχ-Σέφελ

Τρία ιστορικά πρόσωπα του τόπου μας που έδρασαν στην Κατοχή:

1. Ιωακείμ Αλεξόπουλος (1935 - 1957) ο από Βοστόνης (1923 - 1930) και Φωκίδος (1931 - 1935).
Αρχιερέας λόγιος με πλούσιο συγγραφικό εκκλησιαστικό έργο. Στα χρόνια του ιδρύθηκαν δεκάδες κατηχητικά σχολεία με χιλιάδες μαθητές, ακούστηκε το κήρυγμα, αποκαταστάθηκε η κλονισμένη από τον προκάτοχό του ειρήνη των πιστών και του κλήρου. Με ανεξάντλητες οργανωτικές ικανότητες και παρά τις δύσκολες συγκυρίες προικίζει τη Μητρόπολη με το σημερινό Μητροπολιτικό οίκο και τα γύρω οικόπεδα όπου κτίσθηκαν τα υπάρχοντα σήμερα οικήματα και το ναΐδριο του Αγ. Νεκταρίου. Άσκησε με ιδιαίτερη αυταπάρνηση τον κοινωνικό χριστιανισμό.
Στον πόλεμο 1940 - 41 παρέμεινε ακλόνητος στην έδρα του παρά τους βομβαρδισμούς της πόλης του Βόλου. Στην Κατοχή 1941 - 1944 οργάνωσε συσσίτια για χιλιάδες πεινασμένους, γλίτωσε πατριώτες από φυλακή και εκτέλεση, έσωσε τους Εβραίους του Βόλου.
Στα πικρά μετακατοχικά χρόνια βρέθηκε δίπλα στο ποίμνιό του, όπως και στους καταστροφικούς σεισμούς 1954 - 1955. Έζησε μαζί με όλους σε σκηνή και μετά σε παράγκα όπου και παραιτήθηκε το 1957. Ενίσχυσε τις μονές και το μοναχικό βίο, έζησε σαν ασκητής.
Το 1959 κοιμήθηκε και τάφηκε στον περίβολο του Ι.Ν. Αγίου Βασιλείου Βόλου όπου υπάρχει και η επιτάφια προτομή του.
(Ιστορικό Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος, old.imd.gr)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
2. Ο Μωυσής Πεσάχ ήταν θρησκευτικός ηγέτης της ισραηλιτικής κοινότητας του Βόλου. Γεννήθηκε στη Λάρισα το 1869 και σπούδασε στη Θεσσαλονίκη Εβραϊκή Φιλολογία και Φιλοσοφία. Άσκησε το επάγγελμα του δασκάλου το 1892 στην ισραηλιτική κοινότητα Βόλου και το 1925 έγινε Αρχιραβίνος.[…]
Ο ραβίνος Πεσάχ ξεκίνησε και ενορχήστρωσε τη διάσωση της εβραϊκής κοινότητας του Βόλου με τη βοήθεια του μητροπολίτη Δημητριάδος Ιωακείμ Αλεξόπουλου. Με τη δράση τους κατάφεραν να σώσουν το 74% της τοπικής εβραϊκής κοινότητας σε μία χώρα που το 85% των Εβραίων σκοτώθηκαν στο Ολοκαύτωμα.[…]
Ο αρχιεπίσκοπος επικοινώνησε με τον Χέλμουτ Σέφελ τον Γερμανό πρόξενο στο Βόλο με τον οποίο είχε καλές σχέσεις και ο οποίος του είπε ότι οι Έλληνες Εβραίοι πρέπει να φύγουν άμεσα από την περιοχή. Ο Ιωακείμ μετέφερε τα νέα στο ραβίνο, δίνοντάς του και μια επιστολή προς όλους τους κληρικούς των χωριών γύρω από το Βόλο, προτρέποντας τους να κάνουν τα πάντα για να προστατεύσουν τους Εβραίους. […]
Οι δύο γιοι του αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς και δολοφονήθηκαν, ενώ η σύζυγός του πέθανε από τις κακουχίες την περίοδο που κρύβονταν στα βουνά. […]
Τον Απρίλιο του 1955, ο Βόλος χτυπήθηκε από έναν καταστροφικό σεισμό. Ο ηλικιωμένος πλέον ραβίνος αναγκάστηκε να μείνει σε σκηνή. Πέθανε στις 13 Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς. (Κική Μαργαρίτη,18 Απρ. 2015, in.gr)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
3. Ο Έλμουτ Σέφελ πρωτοήρθε στην Ελλάδα στα 1905 με σκοπό να ασχοληθεί με το εμπόριο. Ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τρακτέρ και αλωνιστικές μηχανές στην Θεσσαλία. Έξυπνος, δραστήριος και ασχολούμενος με τα πάντα, έγινε γρήγορα αγαπητός στην περιοχή. Έγινε πρόξενος της Γερμανίας στο Βόλο στα 1914. Αναγκάστηκε να φύγει με την έναρξη του 1ου Παγκόσμιου αλλά ξαναγύρισε στην Ελλάδα το 1920. Η φωτογραφία εδώ είναι γύρω στα 1920-1925 και δείχνεις τα τρακτέρ και τις αλωνιστικές μηχανές LANZ που εισήγαγε ο Σέφελ.
Φυσιολάτρης, λάτρης της Αρχαιολογίας, αλλά και πρακτικό μυαλό. Είναι αυτός που έβαλε πεύκα στα Πευκάκια. Τα Πευκάκια που ήταν ένας γυμνός βραχώδης λόφος (με εξαίρεση τα λίγα πεύκα που υπήρχαν στο ομώνυμο κέντρο) και μετετράπη σε «πευκώνα τον οποίο ο ίδιος εδημιούργησε και συνετήρη, δια να αποτελή ένα στόλισμα διά την έναντι της προκυμαιας ακτήν».
Αλλά η σημαντικώτερη προσφορά του Σέφελ στην πόλη του Βόλου ήταν οι πολλές σωτήριες επεμβάσεις του κατά την διάρκεια της κατοχής. Με τις ενέργειές απέτρεψε αρκετά αντίποινα, εκτελέσεις, φυλακίσεις και βοήθησε ουσιαστικά στην τροφοδοσία του πληθυσμού. Αντέδρασε σθεναρά στους «Λεγεωνάριες», μιά τυχοδιωκτική μειονοτική ομάδα που με την κάλυψη των Ιταλών τρομοκρατούσαν και λήστευαν την Θεσσαλία. Από τις πιό σημαντικές ενέργειες του ήταν όταν πληροφόρησε μέσω του Δεσπότη Ιωακείμ τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας για τους σκοπούς των γερμανών. Χάρη στην προειδοποίηση αυτή τα μέλη της κοινότητας εγκατέλειψαν την πόλη και με την βοήθεια απλών ανθρώπων και των ανταρτών διέφυγαν τον κίνδυνο.
Μετά την αποχώρηση των γερμανών, συλλαμβάνεται από τους αντάρτες, αλλά αθωώνεται από «λαϊκό» δικαστήριο. Τον επόμενο χρόνο (1945) άνθρωποι που εποφθαλμιούσαν την επιχείρηση του τον κατηγόρησαν για παράνομες πράξεις και κάποιοι άλλοι τον κατηγόρησαν για κατασκοπεία. Στην δίκη που έγινε τον Δεκεμβριο του 1945 αθωώνεται «δια το ασύστατο και γελοίο των κατηγοριών». Οι Άγγλοι τον συλλαμβάνουν εκ νέου το 1947 και τον στέλνουν σε δίκη στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκλημάτων Πολέμου. Οι άνθρωποι που τον ήξεραν ξεσηκώθηκαν. 38 μάρτυρες υπεράσπισης υπουργοί, βουλευτές, δικαστές, ο μητροπολίτης Ιωακείμ, δικηγόροι,αξιωματικοί και απλοί πολίτες καταθέτουν «όσα υπέρ του Σέφελ γνωρίζει ολόκληρος η Θεσσαλία που όλα αποτελούν ένα αληθή δι΄αυτόν ύμνον». Έτσι ξανααθωώνεται και επιστρέφει στον Βόλο. Σημαντική ήταν και η φιλανθρωπική του δράση στα επόμενα χρόνια. Ξεχωρίζουν οι δωρεές σημαντικών ποσών στο Γηροκομείο Βόλου που τον ανακηρύσσει μέγα ευεργέτη.
Πέθανε το 1964 σε ηλικία 83 ετών στο Βόλο. Η κηδεία ετελέσθη στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου με το ορθόδοξο τυπικό, για να του αποδωθεί η πρέπουσα τιμή και ευγνωμοσύνη από την πόλη του Βόλου, μετά από την άδεια της προτεσταντικής εκκλησίας στην οποία ανήκε.
(Η μοναδικότητα της οδού Σέφελ, volosmagnisia.wordpress.com)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Οι Εβραίοι του Βόλου συνέδραμαν με 71 μαχητές κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ πολλοί άλλοι υπηρέτησαν σε βοηθητικές μονάδες. Αρκετοί σκοτώθηκαν ως αντάρτες, μεταξύ αυτών και οι Ιακώβ Σάββας και Λέων Σακής. Ο αδελφός του τελευταίου, ο Μωυσής, ήταν ηγετικό στέλεχος της ΕΤΑ στη Θεσσαλία.
Ενεργό ρόλο στη διάσωση των Εβραίων του Βόλου έπαιξε ο Ιωακείμ, Μητροπολίτης Δημητριάδος, που πληροφορήθηκε από τον Helmut Scheffel (Χέλμουτ Σέφελ), τον Γερμανό Πρόξενο στο Βόλο, για την τύχη των Εβραίων που τύχαινε να συλληφθούν.
Ήταν πολύ σπάνιο να παραδέχεται Γερμανός αξιωματούχος τέτοιου είδους πληροφορίες για τούτο και κρίνεται άξιο να τονιστεί. Ο δήμαρχος Βόλου, Νικόλαος Σαράτσης, ο δημοτικός σύμβουλος, Ζήσης Μαντίδης, ο διοικητής της χωροφυλακής, Ηλίας Αγδινιώτης, και πολλοί άλλοι πολίτες, διευκόλυναν τη διαφυγή του ογδοντάχρονου Αρχιραββίνου Μωυσή Πέσσαχ και άλλων 600 περίπου Εβραίων ντόπιων και προσφύγων. Όταν αυτοί έφθασαν στα βουνά, έγιναν μέλη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
[ STEVEN BOWMAN «Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ»
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ισαάκ Μπενμαγιόρ
ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΑΘΗΝΑ 2012]

Ο Βόλος και το Πήλιο

«Ο ΒΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΗΛΙΟ» είναι ένα βιβλίο πολύ κατατοπιστικό για την περιοχή μας (κυρίως του Βόλου) αλλά και του Πηλίου. 

Γράφτηκε από ομάδα δασκάλων το 1954 -πριν τους καταστρεπτικούς σεισμούς και εκδόθηκε στα 1959. Είναι το Α΄μέρος, αφού Β΄δεν βγήκε ποτέ...

Κατεβάστε το και διαβάστε το από την παρακάτω δ/νση: 

https://drive.google.com/file/d/0B5FKg4DxBveHbU04alBOZnA2dXc/view?usp=sharing

Περί Αγίων Θεοδώρων Βόλου

Ο Δημήτριος Τσοποτός σε επιστολή του στη ΘΕΣΣΑΛΙΑ ζήτησε από κάποιους Βολιώτες πληροφορίες για το ναό των Αγ. Θεοδώρων στα Παλιά του Βόλου. 

Στη 1-8-1924 στην ίδια εφημερίδα ο Περικλής Μαργαρίτης απάντησε με επιστολή του γράφοντας όσα γνώριζε. Είναι πληροφορίες σχετικά άγνωστες στο ευρύ κοινό: 

[ Σχετικώς με την περί Αγίων Θεοδώρων παράδοσιν διατελώ εις ευχάριστον θέσιν κατά το εφικτόν να ικανοποιήσω.

Εκτός της εις προγενεστέρους χρόνους υπαρχούσης παραδόσεως παρά τοις γεροντοτέροις αφηγουμένοις ότι μετ΄ευλαβείας οι οθωμανοί του Κάστρου του Γόλου έκαιον κανδύλην επί του τόπου ένθα νυν υπάρχει το ιερόν των Αγίων Θεοδώρων, αλλά και εγώ εξ ιδίας αυτοψίας κατά τινα εκείσε παιδικήν μου επίσκεψιν την κανδύλην εκεί που ανηρτημένην• καθ’ ην εποχήν μάλιστα περίκλεισται ήταν αι οικίαι των Οθωμανών εκ του περιβάλλοντος αυτάς τείχους του φρουρίου, όπερ αργότερον κατεδαφίσθη, ρυμοτομηθέντος και του διαμερίσματος εκείνου της πόλεως.

Το ολίγον τότε παιδικόν ενδιαφέρον μου περιωρίσθη εις απλήν ερώτησιν προς οθωμανίδα παιδίσκην διά την αιτίαν της καιομένης κανδύλης, έμαθον δε παρ’ αυτής ότι εκεί έκειτο «βακούφ».

Ταύτα λοιπόν εξ ιδίας αυτοψίας και παλαιάς παραδόσεως.

Αλλ’ όμως λεπτομερέστερον και σαφέστερον αφηγήσομαι κατωτέρω δι’ την περί ου ο λόγος υπόθεσιν όπως μοι αφηγήθη ο έτι ζων εκ Κατηχωρίου εννενηκοντούτης γέρων Απόστολος Κυρίτσης, όστις εγκατασταθείς εν έτει 1864 και εντεύθεν εις Παλαιά Μαγαζεία, συχνά δε εισερχόμενος εν τω φρουρίω πάντοτε έβλεπεν εκ της οδού την ανηρτημένην κανδύλαν μετ’ εικόνος των Αγίων Θεοδώρων εις βάθος διαδρόμου τινός στενοτάτου.

Επιπροσθέτως δε με αφηγήθη ο ειρημένος Κυρίτσης ότι και μέγας περίφρακτος χώρος εκ σανίδων υπήρχε, θεωρούμενος ως ιερός. Έξωθεν δε του περιφράγματος εγκαθίσταντο ενίοτε Αθίγγανοι, εργαζόμενοι τα γνωστά υπαίθρια έργα των.

Τον χώρον τούτον και την κανδύλαν επεμελείτο οθωμανός τις ονόματι Σαλή αγάς. Ίσως τούτο εγίγνετο  κατ’ επιταγήν της Οθωμανικής κοινότητος του Κάστρου.

Δεν είναι δε μοναδική περίπτωσις αυτή της ευλαβείας των Οθωμανών προς τα ημέτερα ιερά, διότι παρομοία τοιαύτη συμβαίνει να ήνε και παρά τα Φάρσαλα οθωμανικήν μονήν, την γνωστήν υπό το όνομα «Τεκές». Και εκεί ως γνωστόν τη επιμελεία της μονής καίει ακοίμητος κανδήλα προ της εικόνος του Αγίου Γεωργίου.   

Ύστερον κατά την αλλαγήν των καθεστώτων, προκειμένου να ανεγερθή ο σημερινός ναός των Αγίων Θεοδώρων και ετοιμαζομένου του χώρου διά την οικοδομήν, απεκαλύφθη εις βάθος ναός  μέγας κατ’ έκτασιν. Οι κατακείμενοι βαρύτατοι κίονες και κιονόκρανα επί λαμπρού δαπέδου, εστρωμένου εκ ποικιλοχρόων μαρμαρίνων πλακών, εμαρτύρουν υπάρξαντα ναόν μεγαλοπρεπή και πλούσιον της αρχαίας μεν θρησκείας, μεταβληθέντα δε ως εικός, εις χριστιανικόν τοιούτον εις άγνωστον περίοδον. Φαίνεται δε ότι εις την περίπτωσιν αυτήν οι μεταποιήσαντες τον ναόν δεν προέβησαν εις την γενικήν καταστροφήν του, κατά την τότε συνήθη προτίμησιν των μεταποιητών χριστιανών, οίτινες πολύ αφελώς κατεδάφιζαν τα λαμπρά εκείνα κειμήλια επί τοσούτον μάλιστα λόγω χάριν καταδαφίζετο είς Παρθενών και ανεγείρετο μία Καπνικαρέα. Τοσούτω απλούν εθεωρείτο παρά τοις τότε χριστιανοίς.

Ανάβαθρα δε εκ μαρμάρου ήγόν τινα τις οιδε επί τινος δόμου του ναού.

Ετέρα κλίμαξ κατήρχετο εις στοάν, χρησιμεύσασαν ως αποθήκη πυρίτιδος εις τους Οθωμανούς, εκ της ευρεθείσης εκεί αποσυντεθειμένης τοιαύτης.

Εκ τούτων των αποκαλυφθέντων, όσα ήσαν ικανά προς απαγωγήν, απήχθησαν φιλοτίμως παρά των εργολάβων της οικοδομής, των λοιπών καταχωσθέντων και πάλιν επί τόπου διά το δυσμετακόμιστον αυτών. Ευχής έργον θα ήτο εάν οι ιθύνοντες τότε, μετά την αποκάλυψιν του αρχαίου ναού επεχείρουν διά του ιδίου υλικού του την ανέγερσιν του νεωτέρου τοιούτου, ως είχεν ούτος πρότερον, προσθέτοντας μόνον ότι είχε κατά καιρούς αφαιρεθή εξ αυτού. Θα εκοσμείτο δε ούτω η περίοπτος εκείνη θέσις της πόλεως δι’ ενός κειμηλίου, δεικνύουσα εν ταυτώ εις τους επισκέπτας την αρχαίαν ευδαίμονα και λαμπράν καταγωγήν της. Αλλά πνεύμα ίσως ισότητος και σοσιαλισμού εν σχέσει προς την λοιπήν πόλιν επεκράτησεν εις αυτούς και κατά την περίπτωσιν ταύτην.

Τοιούτος συνέβει να είνε ο ναός των Αγίων Θεοδώρων ούτινος αι εκάστοτε παραδόσεις έφερον μέχρις ημών το όνομα. Τις οίδε ποία συνθήκη ή όρκος των καταλαβόντων το Κάστρο του Γόλου οθωμανών υπεχρέωσεν αυτούς υποχρέωσιν απαράβατον προς τους ημετέρους εγκαταλείψαντας το Κάστρον και μετοικήσαντας επί του σημερινού χωρίου Γόλου, (δι’ ον άλλοτε θα ομιλήσωμεν) να επιμελώνται του ιερού των αδιαλείπτως επί αιώνας ολοκλήρους.

Εκ συνηθείας δε παλαιάς κατά την επέτειον εορτήν των Αγίων Θεοδώρων η πάνδημος κάθοδος των ημετέρων έφερεν αυτούς περιπλανωμένους κατά μήκους της θαλασσίας ακτής, πλησιέστερον μεν, αλλά και πάλιν εν χωρισμώ εκ του λατρευτού των στρατηλάτου αγίου και προστάτου άλλοτε του Κάστρου των, ωσανεί ερωμένοι ερώμενοι μακρόθεν κόρης καλής αλλ’ αυστηρώς επιτηρουμένης.

Και κατεκλύζοντο εκ της συρροής εκείνης των υπαιθρίων πανηγυριστών τα πενιχρά παλαιά μαγαζεία. Οθωμανίδες δε εκ των επάλξεων του φρουρίου κεκαλυμμέναι και περίεργοι παρηκολούθουν τους επισκέπτας, και διημείβοντο ενίοτε φράσεις φιλοφρονήσεως μεταξύ των γνωρίμων εκατέρωθεν γυναικών. Ουδέποτε όμως επετρέπετο η εν τω φρουρίω  αθρόα είσοδος των χριστιανών. Όταν αργότερον επί του τόπου, ένθα νυν η πόλις οικοδομήθησαν λεληθότως πως οι τρεις πρώται οικίαι του Αθανασάκη Δημητράκη, του Γάτζου και του Κουβελά, εξ ων αγνοείται εισέτι τις ο πρώτος εκ τούτων εγένετο οικιστής, μέγα μέρος των πανηγυριστών κατέκλυζε με χαράν τας πρώτας ταύτας οικίας. Ούτε δε και κατά τούτον τον χρόνον υπήρξε ευκτήριος ναός επί του παραλιακού τούτου εδάφους. Περί δε του αναφερομένου εκ της επιστολής του Δημητρίου Διαμαντή τόπου του Αγίου Νικολάου, το μόνον διακριτικόν της ιερότητος αυτού υπήρξεν πήλινον δοχείον περιέχον κανδήλαν καίουσαν ενίοτε κεκαλυμμένον διά πλακός. 

Παρομοία κατάστασις και εις τον Άγιον Κωνσταντίνον  συνέβαινε να ήνε. Τον αποκαλυφθέντα δε αρχαίον ναόν κατά την θεμελίωσιν οικίας τινός εις τι διαμέρισμα της σημερινής πόλεως και πάλιν καλυφθέντα (σιωπώ ενταύθα την θέσιν ίνα μη γεννηθώσι πράγματα) ηγνόουν τότε οι κατερχόμενοι πανηγυρισταί.

Ευχαριστών διά την φιλοξενίαν της παρούσης μου, διατελώ μετά πολλής τιμής.

Περικλής  Μαργαρίτης ]                    

Ζαχαρίας Παπαντωνίου: Βόλος !

Άλλη Μεριά -αντιπλημμυρικά με επίβλεψη του Ντε Κίρικο
(αρχείο Θανάσης Γέρμανος)

Θεσσαλικά  Σχεδιάσματα

ΦΥΣΙΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΣΤΟ ΒΟΛΟ

του Ζαχαρία Παπαντωνίου

Πολλές φορές, ψάχνοντας σε παλιά έντυπα, ανακαλύπτει κείμενα που ξεχάστηκαν πια, μα που είναι τόσο ζωντανά ακόμα. Η φρεσκάδα τους δον λέει να μαραθεί, όσο κι αν το χαρτί της πρώτης δημοσίευσης κιτρίνησε. Στην αθηναϊκή εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ» της 6ης Δεκεμβρίου 1937, δημοσιεύτηκε το παρακάτω κείμενο με τον πιο πάνω τίτλο, με τη μορφή της ταξιδιωτικής αφήγησης. 

Είναι γραμμένο από το λογοτέχνη  Ζ α χ α ρ ί α  Π α π α ν τ ω ν i ο υ , που φαίνεται πώς πρόσφατα τότε επισκέφτηκε το Βόλο και την περιοχή του. Αν το ξαναδημοσιεύουμε και σήμερα, ύστερα από 43 χρόνια, είναι γιατί στις γραμμές του βρήκαμε ωρισμένες παρατηρήσεις και διαπιστώσεις, πού και σήμερα προβληματίζουν τον τόπο. Επέμβαση στο κείμενο δεν κάναμε καμμιά και η ορθογραφία και η σύνταξη διατηρήθηκαν όπως είχαν στο πρωτότυπο. Το κείμενο αυτό του Ζαχαρία Παπαντωνίου είναι ντοκουμέντο, και σαν τέτοιο έχει τη θέση του στο περιοδικό μας.(*)

Γ.(ιάννης)  Μ.(ουγογιάννης)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Ο Βόλος έχει αναπτυχθή στη διάσταση του μήκους, στην παραλιακή φορά που έχει πάρη ένα αιώνα κι’ εδώ από το εμπορικό ένστικτο. Είναι γεωμετρημένος, κομμένος σε κανονικά τετραγωνάκια. Η νοικοκυρωσύνη, η άγνοια μαζί και η ανυπομονησία των Βολιωτών να χαρούν την ευτυχία της ελευθερίας, εχάραξαν την πόλι με χάρακα επιμελή μαθηματικό. Πλατείες δεν έχει. Είναι η έλλειψίς του. Η νοικοκυρική ρυμοτομία του 81 του έδωκε μεγάλους δρόμους κατά μήκος, όχι όμως και μεγάλες λεωφόρους προς τα βουνά που σχίζοντας το πλέγμα των στενών δρόμων, θ’ άφιναν το σμαράγδι τού Πηλίου να χυθή ως το λιμάνι. Τους υμεναίους αυτούς του πρασίνου και του κυανού τους ματαίωσεν η στεναχωρημένη ρυμοτομία της οριζοντίας και της καθέτου που είναι το χαρακτηριστικό του Βόλου και η μονοτονία των ελαιώνων του. Ο φυσιολάτρης θα στεναχωρηθή ως που να βγη στον κάμπο. Άμα όμως φτάση στον κάμπο και προχωρήση στα πρόβουνα, τον περιμένουν αρκετές χαρές. Το Πήλιο στήνει ως εκεί χαράδρες, νερά και πλατανοφυτείες. Οι άγριες ομορφιές της ρεματιάς του Άνω Βόλου περιμένουν τον περιπατητή. Δεν είδα κανέναν τέτοιον. Μα τον θέλει τάχα η φύσις; Απ’ όσα καταλαβαίνω, όπου είναι υπέροχη, δεν ανέχεται θεατή. Προ πάντων αποντροπιάζεται τόν όμιλο. Είδα τη βιβλική ρεμματιά τού Άνω Βόλου καταμόναχη. Ευτυχισμένη που δεν την εθαύμαζαν, παραδομένη στον εαυτό της, χτυπούσε το διαμαντένιο της νερό επάνω στα τιτανικά κοτρώνια της, κυλώντας το σε καταρραχυές, σερπαντίνες λίμνες και κρύβοντάς το από τη ματιά του ήλιου κάτω από λόγγο πυκνό πλατανιών. Το πρώτο που συλλογιέται, ο διαβάτης στο θέαμα τόσης φυσικής παρθενιάς, κοντά στην πόλι είναι. Έξω τα ολέθρια κονφόρ. Μακρυά τα βαρβαρόφωνα της προόδου, από την ελληνική τούτη συμφωνία. Ας μείνουν και λίγα φαράγγια δίχως επιχειρηματία και δίχως ομίλους τουριστών. Η καλλίτερη φρουρά των παρθενικών τοπείων είναι η κακή συγκοινωνία. Δυστυχώς είδα εκεί κοντά να διορθώνεται ο δρόμος, ο δρόμος για το αυτοκίνητο. Αρχίζω λοιπόν να τρέμω για τη ρεμματιά του Άνω Βόλου. Και δεν είναι ο μόνος μου φόβος. Τάχα και οι γαλήνιοι ελαιώνες τού κάμπου αυτού στέκουν καλά; Ο Βόλος έχει μια μεγάλη βιομηχανία - τα τσιμέντα. Δεν ξέρω, πως τα εργοστάσια τού τσιμέντου πρέπει να μετατεθούν από εκεί. 

Αν ανεβήτε στη Μακρυνίτσα ή στην Πορταριά και αναπτυχθή κάτου από το μπαλκόνι σας η μακάρια σύνθεσις των λόφων, των κήπων, των χωριών και της θάλασσας, θα ιδήτε ένα φοβερό κίτρινο σύννεφο, σαν το τελώνιο της Χαλιμάς, να προβάλλη από τη Γορίτσα, ν’ απλώνεται και να τυλίγη ολόκληρο τον κάμπο. Οι γεωργοί λέγουν πως από την εποχή του τσιμέντου η ελαιοπαραγωγή έχει πολύ ελαττωθή. Δυο επιτροπές ειδικών κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα. Μια τρίτη επιτροπή απεφάνθη πώς δεν γίνεται βλάβη. Ας υποθέσουμε πως η τρίτη επιτροπή είπε σωστά  Μα ο Βόλος; Το Πήλιο; Ας ερωτηθούν δα κι’ αυτοί. Δεν φαντάζομαι πως θα βρεθή κανένας να θεωρήση ωφέλιμο τον κίτρινο εφιάλτη του καπνού, που πνίγει μια ωραία χώρα και μεταβάλλει τον περιπατητή της παραλίας της Γορίτσας σε μουσικόν όργανον ειδικό για να εκτελή με τον βραχνό βήχα του ατονικήν σύνδεσιν του Χίντεμιτ.

Ας γυρίσουμε να ιδούμε την πόλη και τα έργα της. Το σχέδιο της πόλεως, που σταματούσε στην οδόν Παγασών από το ένα μέρος, στην οδόν Φιλίππου Ιωάννου από το άλλο και στην Ανάληψι προς βορράν, ήρθαν να το αλλοιώσουν οι αιφνιδιασμοί των γεγονότων. Η μικρασιατική καταστροφή έρριξε στο Βόλο δέκα χιλιάδες πρόσφυγες. Κύμα οικογενειών που ζητούσε στέγη χύθηκε μεταξύ των δύο χειμάρρων που δροσίζουν την πόλι χτίζοντας όπου τύχη, όπως τύχη. Η πολεοδομική αναρχία και τα αμείλικτα «τετελεσμένα» γεγονότα που ακολούθησαν και πού είχαν ως αποτέλεσμα να σκορπισθή στο περιθώριο της πόλεως πληθυσμός αναγκασμένος να εργάζεται στο κέντρο - σε εργοστάσια υφαντουργίας, σιδηρουργίας, καπναποθήκες, καταστήματα - δημιούργησε προβλήματα σοβαρά συγκοινωνίας. Το δημοτικό πνεύμα του Βόλου αντίκρυσεν αυτά τα προβλήματα, όλα μαζύ. Τα έργα τού Δήμου στα τελευταία δέκα χρόνια είναι έργα σταθερά προνοίας και επιστήμης. Γι’ αυτό δεν δίνουν απότομες εντυπώσεις. Ο δημότης που θα βρη ένα πρωί τέλειο δρόμο θα τον πατήση και θα ξεχάση τι είχε υποφέρει ως χτες. Η χρήσις είναι λήθη. Μολαταύτα το συγκοινωνιακό έργο του Δήμου σ’ αυτή τη δεκαετία, γιατί στην οδοποιία συγκέντρωσε όλες του τις πολεοδομικές δυνάμεις και μ’ αυτή προ πάντων θέλησε ν’ απαντήση στις δυσκολίες που δημιούργησεν η οικοδομική αναρχία θα μείνη ένα από τα σπουδαιότερά του.

Ως τότε τη συγκοινωνία του Βόλου την εξυπηρετούσε το γραφικό του «τραινάκι» ο τροχιόδρομος που διασχίζει το μήκος του, η συμπαθητική αυτή αρχαιότης, να εγγονάκι του τροχιοδρόμου του Βωτύ. Αυτοκίνητα δεν μπορούσαν να κυκλοφορήσουν, απλούστατα γιατί έλειπαν οι συγχρονισμένοι δρόμοι. Δεν υπήρχε λοιπόν συγκοινωνία. Μπορεί να φαντασθή τώρα κανείς τη μεταβολή της ζωής τού Βόλου και του Πηλίου όταν, στο διάστημα μιας εξαετίας, η οδοποιία έδωσε τις μεγάλες σημερινές αρτηρίες: Δρόμο ασφαλτοστρωμένο προς τη Λάρισσα και τον Αλμυρό από να μέρος, προς τα χωριά τού Πηλίου από το άλλο: Δρόμους παραλλήλους προς τη μεγάλη αρτηρία, επίσης ασφαλτοστρωμένους που οδηγούν στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις και επιχειρήσεις, δρόμους δευτερεύοντας στις συνοικίες, με κράσπεδα και ρείθρα. Έτσι ο Βόλος έλαβε το αγαθόν της συγκοινωνίας άρτιο. Απέκτησε την τελευταίαν δεκαετία δρόμους με μήκος 80 περίπου χιλιομέτρων. Η οδοποιία της πόλεως μόνον εστοίχισε τριάντα εκατομμύρια. Και πρόκειται για δρόμους πραγματικούς, επειδή η τεχνική υπηρεσία του Βόλου έθεσε την βασική αρχή. «Κανένας δρόμος χωρίς κράσπεδα και ρείθρα» Στο σημείον αυτό ο Βόλος προσπέρασε τις άλλες πόλεις κι’ αυτήν ακόμη την πρωτεύουσαν. Για να θέλη ο Δήμος τον δρόμον ολόκληρο, πραγματικόν επήρε και τη σημερινή της ωραιότητα η παραλιακή λεωφόρος. Είχε άλλοτε το ίδιο πλάτος, ήταν όμως ανύπαρκτη προτού γίνει τέλεια. Μόνον όταν έγιναν εκεί πεζοδρόμια 10 μέτρων πλάτους πού πλαισιώνουν ασφαλτοστρωμένο κατάστρωμα 20 μέτρων πλάτους. Η παραλιακή λεωφόρος επήρε την αξία έργου ευεργετικού και μοναδικού στην Ελλάδα. Ας σημειωθή πως μέσα στην τελευταίαν δεκαετίαν έγιναν στην οδοποιία του Βόλου κράσπεδα και ρείθρα ογδοήντα χιλιομέτρων. Τα προβλήματα όμως μιας πόλεως είναι αλληλέγγυα. Και το αγαθό της συγκοινωνίας δεν θα ωφελούσεν αν ο Δήμος δεν αντίκρυζε όλα τα γενικά ζητήματα του Βόλου. Από τα γενικά ζητήματα άλλα βρήκαν την λύσιν των κι' άλλα αντικρύζονται με σταθερή προσπάθεια. Εκωδικοποιήθη το σχέδιο της πόλεως και με το ενιαίον τώρα σχέδιον, όπου έχουν τώρα συγχωνευθή όσες τροποποιήσεις έγιναν στο μεταξύ, έληξεν η οικοδομική αναρχία. Ελύθη το ζήτημα του φωτισμού. Ο Βόλος φωτίζεται λαμπρά, καλλίτερα, καθώς λέγουν από όλες τις ελληνικές πόλεις. Έγιναν λιμενικά έργα. Έγιναν οι τρείς περίφημοι ναοί του Βόλου, από τον αρχιτέκτονα Ζάχον, έργα τού Δήμου και αυτοί.

Πριν λυθή το γενικό ζήτημα της υδρεύσεως του Βόλου, ο δήμος επροίκισε τον συνοικισμόν της Νέας Ιωνίας, που κατοικείται από δέκα χιλιάδες πρόσφυγες, με αυτοτελές σύστημα υδρεύσεως, για το όποιον εδαπάνησε ένα και πλέον εκατομμύριον. Ο ένας από τους χειμάρρους που ορίζουν την πόλι, ο Άναυρος, απέκτησε γέφυραν με μπετόν αρμέ, ανοίγματος 26 μέτρων. Κανένας κάτοικος του Βόλου ή του Πηλίου δεν θα μείνη πλέον μονοσάνδαλος. Σ’ αυτόν τον ξεροπόταμο ο Ιάσων έχασε το σανδάλι του και η παράδοσις είναι αληθινή, αφού μας τονίζει την αλήθεια πως στους χειμάρρους χρειάζονται γέφυρες. Μα με την γέφυρα αυτήν εξεπληρώθη σκοπός πολύ μεγάλος. Χωρίς αυτήν δεν εννοείται η μεγάλη αρτηρία Λαρίσης - Βόλου -Πηλίου. Και χωρίς αυτή την αρτηρία τι αξίαν θα είχεν ο Βόλος;

Αυτό που λέμε δημοτικό πνεύμα του Βόλου, αυτή η συνοχή, η παράδοσις χαρακτηρίζεται καλλίτερα με το εξής: Ο φωτισμένος επιστήμων που διευθύνει την τεχνική υπηρεσία του δήμου Παγασών, ο μηχανικός κ. Κοντοστάνος, είχε κληθή από τον κοσμαγάπητο δήμαρχο του Βόλου Σπύρο Σπυρίδη. Όταν έπειτα η λαϊκή ψήφος έφερε δήμαρχο τον Καρτάλη, ο διευθυντής των τεχνικών υπηρεσιών του υπέβαλε την παραίτησί του. «Να μείνετε» ήταν η απάντησις του νέου Δημάρχου. Ο Καρτάλης, εκλεκτός δήμαρχος, φίλος του Βόλου, εθυσίασε την γνωστή κυριαρχική του φύσι για το συμφέρον της πόλεως. Και δεν είχε γελαστή όπως δεν γελάστηκαν ο Σπύρος Σπυρίδης και ο σημερινός δήμαρχος. Ο μηχανικός που τον εμπιστεύτηκαν τρεις δημοτικοί άρχοντες στη σειρά ήταν ο πρακτικός νους που εισηγήθη και εξετέλεσε μια σειρά γενναίων δημοτικών έργων για να αποδειχθή και η δική του αξία και η αλληλεγγύη των δημοτικών αρχόντων του Βόλου, η δύναμις που υπάρχει στην παράδοσι και στη συνέχεια. Και όμως τα σπουδαιότερα έργα είναι αυτά πού δεν έγιναν ακόμη. 

Αληθινό πολεοδομικό γεγονός για το Βόλο είναι ότι θα χρησιμοποιηθή ο τεράστιος χώρος της πλατείας Φερραίου που κατέχεται τώρα από τουρκικούς στρατώνες και φυλακές. Με την επιμονή και επιδέξια ενέργεια του κ. Σ. Σπυρίδη, έπειτα από μεγάλους αγώνες, ο Βόλος επήρε στην κατοχή του τον πολύτιμο τούτο χώρο, μέσα στο κέντρο, χώρο σαράντα τουλάχιστον στρεμμάτων. Εκεί τώρα λογαριάζουν να χτίσουν τα κρατικά μέγαρα μαζύ με το δημοτικό, γεγονός που θ’ αλλάξη τη κεντρική φυσιογνωμία τού Βόλου. Μελετώνται ακόμη η κατασκευή σφαγείων συγχρονισμένων για πληθυσμό εξήντα χιλιάδων 60000 κατοίκων, η αποξήρανσις του έλους της Μπουρμπουλήθρας για να απαλλαχθή η πόλις από την μάστιγα των κουνουπιών - είναι αυτό που πρέπει να προτιμηθή από όλα,- η διευθέτησις των εκβολών του Κραυσίδωνος για την προστασία της υγείας και της περιουσίας των γειτονικών συνοικισμών. Ας αναφέρωμε πως ο Δήμος έχει καταστρώσει σχέδιον υδρεύσεως του Βόλου με την πηγή της Καλιακούδας - νερό του Πηλίου που βρίσκεται σε οχτακόσια μέτρα ύψος. Χάρις σε νόμο ψηφισμένα προ τριών χρόνων ο Δήμος θα έχει το προνόμιον να εκμεταλευθή την ηλεκτρική δύναμι που θα δώση η τόση διαφορά του ύψους. Άμα τελειώσει το έργο της υδρεύσεως θα γίνη δίκτυο υπονόμων. Με αυτά τα έργα φιλοδοξεί να κλείση το δημαρχικό του στάδιον ο κ. Κ. Σπυρίδης.

Ο Μεζιέρ εδώ κι εξήντα χρόνια περιγράφει το Βόλο «φρούριο τουρκικό που κλείνει τους στρατώνες με τους οχτακόσιους στρατιώτες του και τα τουρκικά σπίτια» ενώ έξω από το κάστρο απλώνεται η μικρή ελληνική συνοικία με «ακάθαρτα φιδωτά σωκάκια, με καφενεία και με άθλια μικρομαγαζιά». Πόσο ήρθαμε μακρυά απ’ το Γάλλο ταξειδιώτη. Μα από το Βασιλειάδη;

                                                                                          ΖΑΧ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

(*) Ο Γ.(ιάννης)  Μ.(ουγογιάννης) εννοεί το περιοδικό "κείμενα του βόλου" τχ. 7, 1980, όπου δημοσιεύτηκε. 

Η «Παναγία Τρύπα»

Όλοι οι κάτοικοι της περιοχής γνωρίζουμε την «Παναγία Τρύπα» που βρίσκεται νοτιοανατολικά του Βόλου στην έξοδο προς Κεντρικό και Νότιο Πήλιο, στο «Φόρο». 

Είναι ένας ναός-«προσκύνημα» αφιερωμένος στη Γέννηση της Θεοτόκου.

Ο γραφικός αυτός ναός δεν είχε πάντα στην ίδια μορφή με τη σημερινή, ούτε εσωτερικά ούτε εξωτερικά.

Αρχικά (μάλλον εκεί) γινόταν η «Πυλιακή ή Πηλιακή» πανήγυρη όπως αναφέρει ο Στράβωνας  και γράφει ο Νικ. Γεωργιάδης στο βιβλίο του «ΘΕΣΣΑΛΙΑ».

Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια (σύμφωνα πάντα με την παράδοση) διέμεναν στο σπήλαιο αυτό της Δημητριάδας, δύο γυναίκες «ιατροί» συγγενείς του Αποστόλου Παύλου απ’ την Ταρσό της Κιλικίας, που αγίασαν. Η Ζηναΐδα που θεράπευε από κάθε ασθένεια όσους προσέτρεχαν σε αυτήν για βοήθεια και η αδελφή της Φιλονίλλα που κάνοντας μακροχρόνιες νηστείες έκανε πολλές θαυματουργές θεραπείες και άλλα θαύματα.  Εκεί και «εκοιμήθησαν εν ειρήνη».

Το ίδιο σπήλαιο αργότερα χρησιμοποιήθηκε για καταφύγιο των ψαράδων και αποθήκη των διχτυών τους, καθώς και για σταβλισμό των ζώων που πήγαιναν για σφαγή, αφού στα 1884 ο τότε Δήμος Ιωλκού (που ανήκε η περιοχή) δημιούργησε εκεί δίπλα σφαγεία.

Ο γνωστός μας Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης κατά καιρούς στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του αφιέρωσε πολλές γραμμές κατακρίνοντας την τότε εκκλησιαστική αρχή για θέματα που αφορούσαν αρχικά τη δημιουργία ναού στο σπήλαιο, τη διαχείριση, τον έρανο για την κατασκευή του καμπαναριού κ.ά. Ωστόσο μέσα από αυτές τις αναφορές βρίσκουμε αρκετά ιστορικά στοιχεία που αφορούν αυτό το «προσκύνημα».

Έτσι στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ, τχ κγ΄, 1890 διαβάζουμε:

[…] εν τω κατά τας υπωρείας της Γορίτσης υπάρχοντι σπηλαίω καθ’ εκάστην σχεδόν τελούσι Λειτουργίαν άνευ τινός ανάγκης, δύναται δε πας εχέφρων  οπαδός και ζηλωτής της αγίας του Ιησού Χριστού θρησκείας, να θεωρήση το τοιούτον ως προφανή θεοκαπηλείαν και αθέμιτον αργυρολογίαν.

[…]  μέχρι τινός χρόνου ως ενθυμούμεθα πάντες ήτο καταφύγιον των αλιευόντων και φυλασσόντων τα προς σφαγήν ζώα.

[…] Τούτο το σπήλαιον είναι παράλιον κείμενον κατά την ακτήν, και επ’ αυτού διέρχεται η επαρχιακή αμαξητός οδός. Μέχρι πέρυσι δε είχεν ως εισόδους δύο οπάς, αλλ’ εργολάβος της οδού θέλων να κτίση τείχος διά την ασφάλειαν της οδού έκαμε και δύο θύρας εις την είσοδον κατά παράκλησιν των δεισιθέων. Το εσωτερικόν του σπηλαίου διαιρείται φυσικώς εις δύο μέρη εις έξω και εις έσω, το έξω είναι ευρύχωρον και ομαλόν, εν ω ίστανται άνδρες και γυναίκες. Το έσω είνε υψηλότερον κατά τέσσερας βαθμίδας επίμηξκες και ανωμαλώτερον, το οποίον διέφραξαν διά πολυχρώμων υφασμάτων εις ιερόν βήμα εν ω μόλις δύνανται να ίστανται δύο ιερείς, και εις χορόν των δύο ψαλτών, όπου χωρεί και 3-4 γέροντας. Οι ιερείς και οι ψάλται ψάλλουσι τη βοηθεία του φωτός των λαμπάδων, διότι δεν εισέρχεται αλλαχόθεν φως παρά εκ των θυρίδων.

Λοιπόν ποία μεν ωφέλεια ή βλάβη θρησκευτική και ηθική προκύπτει από της εν σπηλαίοις ιερουργίας ας είπωσιν οι αμερόληπτοι και νουνεχείς Χριστιανοί, διότι αν εγώ είπω τι θα νομισθώ αιρετικός ως κατακρίνων και εμποδίζων ίνα εκτελήτε η αναίμακτος θυσία εις τοιαύτα υπόγεια σπήλαια, εξ ων ουδεμίαν εξέγερσιν του θρησκευτικού αισθήματος δυναταί τις να περιμένη ουδέ ανύψωσιν του πνεύματος εις τον «οικούντα φως  απρόσιτον» και «εν πνεύματι και αληθεία προσκυνούμενον».

Κρίνοντας βέβαια το Ζωσιμά μετά τόσα χρόνια, φαίνεται πως εν μέρει είχε άδικο…

Σήμερα η ««Παναγία Τρύπα» στη Γορίτσα είναι μια γραφική εκκλησία που είναι ανοικτή όλη μέρα και τελούνται Λειτουργίες, Μυστήρια και Παρακλήσεις. Παλιότερα γίνονταν οι γάμοι των «κλεμμένων» ζευγαριών και των φτωχών καθώς και κάποια βαφτίσια. 

Ωστόσο, ανέκαθεν στις 8 Σεπτέμβρη  γιορτάζει, αλλά κι εξ αντανακλάσεως (από την εκκλησία του λόφου της Γορίτσας) και κάθε Παρασκευή της Διακαινησίμου της Ζωοδόχου Πηγής …