Κατά την ιδίαν πεδινήν οδόν μίαν ώραν προβαίνοντες (απὸ το Βόλο), ερχόμεθα εις τα Λεχώνια. Αυτά κείνται επί μιας με χωράφια, αμπέλους, κήπους νεραντζίων, κίτρων και άλλων διαφόρων οπωρίμων δέντρων φυτευμένης πεδιάδος...

(Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία-Ιωάννης Αναστασίου Λεονάρδος, 1836)

Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η ! Μπορείτε να αντιγράφετε κείμενα κ.ά. από το ιστολόγιο. Αυτό, ΔΕΝ αποκλείει αναφορά στην ΠΗΓΗ. - Φωτογραφίες άλλων να μην ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ - Ιδιωτικά αρχεία να ΜΗΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ.

Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2016

Σημειώσεις εξ Αγίου Λαυρεντίου

Ο Δρακιώτης Αθανάσιος Παπαδόπουλος –Κεραμεύς (Δράκια Πηλίου 1856 - Πετρούπολη Ρωσίας 1912) υπήρξε παλαιογράφος, ερευνητής, βυζαντινολόγος, πολυγραφότατος συγγραφέας  και υφηγητής του Πανεπιστημίου της Πετρούπολης. 
Έγραψε εκατοντάδες μελέτες και συγγράμματα. Μεταξύ  αυτών έγραψε και το παρακάτω στα 1900, που αναφέρεται στο μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου στο ομώνυμο χωριό του Πηλίου. (Ο ίδιος έκανε και κατάλογο των κωδίκων της Μηλιώτικης βιβλιοθήκης στα 1901.) Επισκέφτηκε τη μονή τον Απρίλιο του 1896 με τη βοήθεια του Γ. Σακελλαρίδη (ΕΔΩ) και μελετώντας την έγραψε το παρακάτω: 
(Σ' αυτό βασίζονται όλοι οι επόμενοι μελετητές του ιστορικού μοναστηριού)
Δημοσιεύτηκε με τίτλο «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΞ ΑΓΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ» ΕΣΤΙΑ 1901. 
Διαβάστε το ή κατεβάστε το πατώντας πάνω στον τίτλο:
ή πατώντας πάνω στο εξώφυλλο: 

Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2016

Μουσείο Αγγειοπλαστικής-Κεραμικής Ανετόπουλου (2)

Αντίγραφο από το περιοδικό « ΕΝ ΒΟΛΩ », τεύχος 8, 2003, 
του Δημοτικού Κέντρου Ιστορίας & Τεκμηρίωσης Βόλου:

Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου 2016

«Περίπτωσις Καραμπασίου»

Καραμπάσι- Άγ. Βλάσιος Πηλίου
(Αρχείο Νικ. Μαστρογιάννη)
Είναι γνωστό πως για να γίνει κάποιος γάμος χωρίς «κωλύματα» στους Ορθόδοξους παλιότερα, έπρεπε οι μελλόνυμφοι να μην έχουν συγγένεια εξ αίματος (ανιόντες-κατιόντες) σε ευθεία ή πλάγια γραμμή μέχρι ζ΄ βαθμού, συγγένεια εξ αγχιστείας-υιοθεσίας-πνευματικής  μέχρι και γ΄ βαθμού. Ειδικά για τα βαφτιστήρια μεταξύ τους ή τα δεύτερα εξαδέλφια, αυτό είναι σήμερα εκτός πραγματικότητας. Ισχύει όμως για τους στενούς συγγενείς –ως και δ΄ βαθμού- για λόγους υγιεινής και νομικούς.
Στα βυζαντινά χρόνια που θεσπίστηκαν αυτά, οι νονοί είχαν στο σπίτι τους μαζί τους και μεγάλωναν μαζί τα βαφτιστήρια τους, οπότε και θεωρούταν εξωπραγματικό και αμαρτωλό να παντρεύονται οι αναδεκτοί μεταξύ τους. Το ίδιο συνέβαινε και με τα εξαδέλφια, καθώς οι οικογένειες τότε ζούσαν όλες μαζί κρατώντας σφιχτούς τους οικογενειακούς δεσμούς.
Στα παλιότερα λοιπόν, χρόνια (που ο πολιτικός γάμος δεν υπήρχε) οι έχοντες «κώλυμα» αλλά και τη δυνατότητα, το απέφευγαν πηγαίνοντας στο εξωτερικό σε άλλες εκκλησίες και παντρεύονταν εκεί.  Όμως και στην Ελλάδα υπήρχαν κάποιες περιπτώσεις εξαιρέσεων… όπως στο Πήλιο!
Κάποτε δύο εξαδέλφια από το Καραμπάσι (Άγιο Βλάση- Πηλίου) παρουσιάστηκαν στον Μητροπολίτη Δημητριάδος στο Βόλο και ζήτησαν άδεια γάμου. Η άδεια δεν μπορούσε να δοθεί γιατί υπήρχε κώλυμα συγγένειας, αφού ήταν κοντινοί συγγενείς. Τα ερωτευμένα  ξαδέλφια κατόρθωσαν να παρακάμψουν το εμπόδιο δίνοντας στο δεσπότη πολλά- πολλά χρήματα. Ο Δεσπότης παρόλο που δεν ήταν φιλοχρήματος, «σώρευε» το χρήμα για τις ανάγκες της Μητρόπολης και για αγαθοεργίες.
Την επόμενη χρονιά ο Δεσπότης βρισκόταν Συνοδικός στην Αθήνα και ο Τοποτηρητής του τον αντικαθιστούσε. Τότε ένα άλλο ζευγάρι παρουσιάστηκε με το ίδιο κώλυμα συγγένειας και ζήτησε άδεια γάμου, προσφέροντας και σ’ αυτόν το ίδιο ποσό για τη διευκόλυνση. Τα μελλόνυμφα ξαδέλφια βιάζονταν κι ο Τοποτηρητής μην μπορώντας να πάρει απόφαση έστειλε στο Συνοδικό Μητροπολίτη το παρακάτω τηλεγράφημα, ζητώντας βοήθεια: «Παρουσιασθέντες ενώπιόν μου ο …… και η …… εζήτησαν άδειαν γάμου. Υπάρχει κώλυμα συγγενείας... Πλην όμως συντρέχη περίπτωσις Καραμπασίου».
Ο Συνοδικός Μητροπολίτης μόλις πήρε το τηλεγράφημα, απάντησε αμέσως καταλαβαίνοντας περί τίνος επρόκειτο:
«Εάν συντρέχη περίπτωσις Καραμπασίου, και μόνον τότε χορηγήσατε άδειαν».
Το ζευγάρι παντρεύτηκε αυθημερόν, αλλά η φράση «Περίπτωσις Καραμπασίου» έμεινε ιστορική και σημαίνει πως κάτι ύποπτο συμβαίνει στην υπόθεση… 

Τετάρτη 7 Σεπτεμβρίου 2016

Η «Παναγία Τρύπα»

Όλοι οι κάτοικοι της περιοχής γνωρίζουμε την «Παναγία Τρύπα» που βρίσκεται νοτιοανατολικά του Βόλου στην έξοδο προς Κεντρικό και Νότιο Πήλιο, στο «Φόρο». 
Είναι ένας ναός-«προσκύνημα» αφιερωμένος στη Γέννηση της Θεοτόκου.
Ο γραφικός αυτός ναός δεν είχε πάντα στην ίδια μορφή με τη σημερινή, ούτε εσωτερικά ούτε εξωτερικά.
Αρχικά (μάλλον εκεί) γινόταν η «Πυλιακή ή Πηλιακή» πανήγυρη όπως αναφέρει ο Στράβωνας  και γράφει ο Νικ. Γεωργιάδης στο βιβλίο του «ΘΕΣΣΑΛΙΑ».
Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια (σύμφωνα πάντα με την παράδοση) διέμεναν στο σπήλαιο αυτό της Δημητριάδας, δύο γυναίκες «ιατροί» συγγενείς του Αποστόλου Παύλου απ’ την Ταρσό της Κιλικίας, που αγίασαν. Η Ζηναΐδα που θεράπευε από κάθε ασθένεια όσους προσέτρεχαν σε αυτήν για βοήθεια και η αδελφή της Φιλονίλλα που κάνοντας μακροχρόνιες νηστείες έκανε πολλές θαυματουργές θεραπείες και άλλα θαύματα.  Εκεί και «εκοιμήθησαν εν ειρήνη».
Το ίδιο σπήλαιο αργότερα χρησιμοποιήθηκε για καταφύγιο των ψαράδων και αποθήκη των διχτυών τους, καθώς και για σταβλισμό των ζώων που πήγαιναν για σφαγή, αφού στα 1884 ο τότε Δήμος Ιωλκού (που ανήκε η περιοχή) δημιούργησε εκεί δίπλα σφαγεία.
Ο γνωστός μας Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης κατά καιρούς στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ του αφιέρωσε πολλές γραμμές κατακρίνοντας την τότε εκκλησιαστική αρχή για θέματα που αφορούσαν αρχικά τη δημιουργία ναού στο σπήλαιο, τη διαχείριση, τον έρανο για την κατασκευή του καμπαναριού κ.ά. Ωστόσο μέσα από αυτές τις αναφορές βρίσκουμε αρκετά ιστορικά στοιχεία που αφορούν αυτό το «προσκύνημα».
Έτσι στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ, τχ κγ΄, 1890 διαβάζουμε:
[…] εν τω κατά τας υπωρείας της Γορίτσης υπάρχοντι σπηλαίω καθ’ εκάστην σχεδόν τελούσι Λειτουργίαν άνευ τινός ανάγκης, δύναται δε πας εχέφρων  οπαδός και ζηλωτής της αγίας του Ιησού Χριστού θρησκείας, να θεωρήση το τοιούτον ως προφανή θεοκαπηλείαν και αθέμιτον αργυρολογίαν.
[…]  μέχρι τινός χρόνου ως ενθυμούμεθα πάντες ήτο καταφύγιον των αλιευόντων και φυλασσόντων τα προς σφαγήν ζώα.
[…] Τούτο το σπήλαιον είναι παράλιον κείμενον κατά την ακτήν, και επ’ αυτού διέρχεται η επαρχιακή αμαξητός οδός. Μέχρι πέρυσι δε είχεν ως εισόδους δύο οπάς, αλλ’ εργολάβος της οδού θέλων να κτίση τείχος διά την ασφάλειαν της οδού έκαμε και δύο θύρας εις την είσοδον κατά παράκλησιν των δεισιθέων. Το εσωτερικόν του σπηλαίου διαιρείται φυσικώς εις δύο μέρη εις έξω και εις έσω, το έξω είναι ευρύχωρον και ομαλόν, εν ω ίστανται άνδρες και γυναίκες. Το έσω είνε υψηλότερον κατά τέσσερας βαθμίδας επίμηξκες και ανωμαλώτερον, το οποίον διέφραξαν διά πολυχρώμων υφασμάτων εις ιερόν βήμα εν ω μόλις δύνανται να ίστανται δύο ιερείς, και εις χορόν των δύο ψαλτών, όπου χωρεί και 3-4 γέροντας. Οι ιερείς και οι ψάλται ψάλλουσι τη βοηθεία του φωτός των λαμπάδων, διότι δεν εισέρχεται αλλαχόθεν φως παρά εκ των θυρίδων.
Λοιπόν ποία μεν ωφέλεια ή βλάβη θρησκευτική και ηθική προκύπτει από της εν σπηλαίοις ιερουργίας ας είπωσιν οι αμερόληπτοι και νουνεχείς Χριστιανοί, διότι αν εγώ είπω τι θα νομισθώ αιρετικός ως κατακρίνων και εμποδίζων ίνα εκτελήτε η αναίμακτος θυσία εις τοιαύτα υπόγεια σπήλαια, εξ ων ουδεμίαν εξέγερσιν του θρησκευτικού αισθήματος δυναταί τις να περιμένη ουδέ ανύψωσιν του πνεύματος εις τον «οικούντα φως  απρόσιτον» και «εν πνεύματι και αληθεία προσκυνούμενον».
Κρίνοντας βέβαια το Ζωσιμά μετά τόσα χρόνια, φαίνεται πως εν μέρει είχε άδικο…
Σήμερα η ««Παναγία Τρύπα» στη Γορίτσα είναι μια γραφική εκκλησία που είναι ανοικτή όλη μέρα και τελούνται Λειτουργίες, Μυστήρια και Παρακλήσεις. Παλιότερα γίνονταν οι γάμοι των «κλεμμένων» ζευγαριών και των φτωχών καθώς και κάποια βαφτίσια. 
Ωστόσο, ανέκαθεν στις 8 Σεπτέμβρη  γιορτάζει, αλλά κι εξ αντανακλάσεως (από την εκκλησία του λόφου της Γορίτσας) και κάθε Παρασκευή της Διακαινησίμου της Ζωοδόχου Πηγής …

Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2016

Πατριδογραφία Βόλου

Για σήμερα αγαπητές και αγαπητοί αναγνώστριες/ες, ένα βιβλιαράκι του 1882 με τίτλο ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΓΡΑΦΙΑ ΒΟΛΟΥ. 
Είναι μια μικρή «τοπική» Γεωγραφία με αρκετά στοιχεία για τον τότε Βόλο, αλλά και τη Θεσσαλία γραμμένη από τον Θωμά Γαννό .

Διαβάστε την εδώ: 
http://data.axmag.com/data/201608/20160827/U134322_F396899/index.html

ή κατεβάστε την από εδώ:
https://drive.google.com/file/d/0B5FKg4DxBveHUFRNMTBKN1RSZDA/view?usp=sharing