Άγιος Νικόλαος Χορευτού

Αύριο είναι του αγίου Νικολάου! 

Ναοί του υπάρχουν στην περιοχή μας αρκετοί (με κύριο τον καθεδρικό του Βόλου ΕΔΩ) καθώς και πάμπολλα εξωκλήσια! 

Το παρακάτω κείμενο αναφέρεται στον Άγιο Νικόλαο Χορευτού ένα παμπάλαιο εκκλησάκι και είναι αντιγραφή από τον ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΦΑΡΟ, Αλεξάνδρεια, 1926. Το έγραψε ο ζαγοριανός Απόστ. Κωνσταντινίδης (Πήλιος Ζάγρας).  Το ίδιο κείμενο υπάρχει και στο δυσεύρετο βιβλίο του «Τα εν τω Πηλίω όρει παλαιά και σύγχρονα χριστιανικά µνηµεία», Αλεξάνδρεια 1960.

ΑΓΙΟΣ  ΝΙΚΟΛΑΟΣ - Χορευτού

[ Ναΐδριον εκ των παλαιοτέρων της περιφερείας Ζαγοράς. Κείται εν τω κέντρω του Χορευτού και όπισθεν των κοινοτικών ακινήτων περιβαλλόμενον υπό κυπαρίσσου, πτελέας και εσπεριδοειδών οπωροφόρων δένδρων. Η ανακαίνισις αυτού, ή μάλλον η εκ βάθρων ανέγερσίς του, χρονολογείται από του έτους 7159 από κτίσεως κόσμου, ήτοι από του 1651 μ. Χ., και οφείλεται εις την συνδρομήν ιερομονάχου τινός ονόματι Διονυσίου. Η ιστορική αύτη πληροφορία διασώζεται εγκεχαραγμένη επί πλακός εντετοιχισμένης έξωθεν του Ιερού Βήματος.  

+ΑΝΕΚΕΝΙΣΘΗ Ο ΝΑΟΣ ΤΟ- 

Υ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ  Π[ΑΤ]Ρ[Ο[Σ ΗΜΩ-

Ν ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙ-

ΣΚΟΠΟΥ +ΔΙΑ ΣΗΝΔΡ-

ΟΜΗΣ ΔΙΟΝΙΣΙΟΥ ΙΕΡΟ-

ΜΟΝΑΧΟΥ ΄΄ ΑΠΡΗΛΗ-

ΟΥ Γ΄ : ΕΠΗ ΕΤΟΥΣ 

ζΡΝθ. (1651 μ. Χ.)Έτερον, γραπτόν τούτο, σημείωμα επί του άκρου δεξιού του Τέμπλου και άνωθεν της εικόνος του Αγίου Παντελεήμονος, μας πληροφορεί ότι διά την ανέγερσιν και εικονογράφησιν του ναού συνέδραμον εκτός του Διονυσίου οι: « Αλέξιος και εγώ Αποστόλης και Γεώργιος και Νικόλας του Λάμπου και οι λοιποί Χριστιανοί»

Αναμφιβόλως οι αναφερόμενοι ως συνδρομηταί του ναού θα ήσαν πλοιοκτήται ή απλώς θαλασσινοί, ανεγείραντες οίκον ιερόν εις προσκύνησιν του προστάτου Αγίου των.

Επί της Δ πλευράς του ναού πρόσθετον κτίριον με προέκτασιν προς Μ επικοινωνεί μετά του νοτίου και μόνου νάρθηκος διά θύρας, μετά δε του ναού διά της κυρίας, της Δ εισόδου. Τούτο αποτελεί κατά τι νεωτέραν προέκτασιν του ναού, παραμένει όμως μέχρι σήμερον εντελως απεριποίητον και χρησιμοποιείται ως αποθήκη ποικίλλου υλικού.

Κατά συνέπειαν ως μόνη είσοδος παραμένει νυν εν χρήσει η μεσημβρινή . Η εσωτερική αρχιτεκτονική του ναού παραπλησία σταυροθολίου. Θόλοι και πλευραί καλύπτονται υπό αρχαίων υδατογραφιών, αι πλείσται των οποίων εικονίζουσι τον βίον και τα μαρτύρια αγίων. Αρχικός ο ναός εφωτίζετο τελείως ανεπαρκώς διά δύο οπών της νοτίου πλευράς του, μιάς ούσης άνωθεν του νάρθηκος και της ετέρας επί του μεσαίου θόλου, οπών - παραθύρων διατηρουμένων και μέχρι σήμερον. Κατά τους νεωτέρους όμως χρόνους ηνοίχθησαν παράθυρα προς βορράν και νότον, αυτά ταύτα διά μέσου των οποίων φωτίζεται νυν ο ναός. Το δάπεδον ποικίλλεται διά ψηφιδωτών εκ μικρών στρογγύλων λιθαρίων της παρακειμένης παραλίας του Χορευτού, πέριξ δε σώζονται εισέτι εν καλή καταστάσει 17 αρχαία στασίδια.

Το Εικονοστάσιον, αν και κατά τι κατωτέρας λεπτουργικής τέχνης, ομοιάζει πολύ εκείνου της αρχαίας Μονής του Σωτήρος, υπολείμματα του οποίου αποτελούσι νυν το εικονοστάσιον του παρεκκλησίου του Αγίου Αντωνίου. Είναι επικεχρυσωμένον, παρουσιάζει δε κατά ζεύγη τεραστίους όφεις, επί των κεφαλών των οποίων στηρίζεται ανά φοίνιξ, κεφαλάς πτερωτών λεόντων καταληγούσας εις καλλίγραμμα φύλλα, πτηνά, σταφυλάς κ. ά. π. Ο μεσαίος μέγας Σταυρός μετά των ιχθύων, των όφεων, της Θεοτόκου και του Αποστόλου Ιωάννου,  απλουστέρας πιω τεχνοτροπίας του όλου εικονοστασίου, προδίδουσι ξένην την προέλευσιν και συντελουσιν εις την μη παρουσίασιν ενός συνόλου τελείως αρμονικού. Εντός του lερού Βήματος απόκειται ζεύγος Βημοθύρων παλαιοτάτου εικονοστασίου. Είναι ξυλόγλυπτα, επικεχρυσωμένα και εικονογραφημένα, πλην αξιοθρηνήτως εφθαρμένα.

Γραπτά ιστορικά, εκτός της αναφερθείσης ήδη επιγραφής, υπήρχον έτερα δύο, εξ ων το μεν άνωθεν της Δ πύλης, το δε επί του τοίχου ένθα ενούται η αριστερά πλευρά του εικονοστασίου. Αμφότερα εφθάρησαν ή κατέπεσον.

Ολόκληρον το εσωτερικόν του ναού καλύπτεται ως ανεφέραμεν ήδη υπό τοιχογραφιών, κατά το πλείστον εφθαρμένων, κυρίως λόγω της επιδράσεως της υγρασίας κατά την μακράν, των τριών περίπου αιώνων, περίοδον της υπάρξεώς των. 

Εξ αυτών αι πλέον χαρακτηριστικοί είναι αι ακόλουθοι :

α' - Η επί της Β πλευράς αναπαριστώσα το: «αινείτε αυτόν εν τυμπάνω και χορώ, αινείτε αυτόν εν χορδαίς και οργάνω». Είναι πλήρως συγχρονισμένη με τα ήθη και έθιμα της εποχής της φιλοτεχνήσεώς της. Γυναίκες, ενδεδυμέναι κατά την τότε συνήθειαν του Πηλίου και εστραμμέναι προς τους θεατάς, σχηματίζουσι κύκλον χορεύουσαι, ενώ οργανοπαίκται με τιάρας (σαρίκια) επί της κεφαλής των και βράκες μέχρι του γόνατος, εκτελούσι μουσικόν χορευτικόν τεμάχιον διά τυμπάνων, αυλών και εγχόρδου τινός οργάνου κοινώς «λαούτου» .

β΄ - Η εικονίζουσα ιστιοφόρον πλοίον εν μέσω θαλασσοταραχής. Ο πλοίαρχος αρπαγείς υπό των αγρίων κυμάτων παλαίει κατ’ αυτών αγώνα σκληρόν, πλην νικηφόρον, εφ’ όσον ο προστάτης των θαλασσινών ο Άγιος Νικόλαος τον κρατεί από του βραχίονός του.

γ΄- Ετέρα επί παραπλησίου της προηγουμένης θέματος : Ιστιοφόρον πλοιον με πλήρωμα εκ πέντε ναυτών κατορθοί να πλέη ασφαλώς προς τον λιμένα του παρά την σφοδράν τρικυμίαν της θαλάσσης. Τούτο οφείλεται εις τον δεξιόν χειρισμόν του πηδαλίου υπ’ αυτού τούτου τον Αγίου Νικολάου. Όπισθεν του πλοίου διακρίνονται φλόγες πυρός. Άνωθεν δε της εικόνος η σημείωσις : «το λάδι της πτωχής χήρας».

δ΄ - Σώζονται και αρκεταί τοιχογραφίαι εν καλλίστη καταστάσει. Τινές εξ αυτών είναι άξιαι θαυμασμού διά την έκφρασιν, την γραμμήν και την αρμονίαν των χρωμάτων των.

Εκ των κινητών εικόνων αναφέρομεν τας κάτωθι :

1. Του Αγίου Νικολάου, τέχνης καθαρώς βυζαντινής.

2. Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ομοίως.

3. Του Ιησού Χριστού. «εξόδου σταμάτη του αποστόλη και την σηνοδίαν αυτού αγγελο έτος ζρξ' » (1652).

4. Της Θεοτόκου (Άνευ χρονολογίας. Από απόψεως όμως τεχνοτροπίας είναι ομοία τη προηγουμένη, άρα και αύτη κατά πάσαν πιθανότητα ανήκει εις το 1652).

5.— Του Ιησού Χριστού καθημένου παρά την ίσταμένην Θεοτόκον και περιβαλλομένου υπό άγιων.  «+Δέησις του δούλου του Θεού Ρίγα επί έτος 1771».

 6. Του Αγίου Παντελεήμονος μετά του Αγίου Νικολάου. «+ Η εικών αύτη του εν Αγίοις πατρός ημών Νικολάου αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας του Θαυματουργού και του αγίου Μεγαλομάρτυρος και ιαματικού Παντελεήμονος διά θαλάσσης αυτοαφιχθείσα και επισκευασθείσα δαπάνη Σταμούλη Ι. Στούρνα κατατίθεται εις τον ίερόν Ναόν του Αγίου Νικολάου Χορευτού. Εν έτει 1917».

Αι εικόνες της β΄σειράς του εικονοστασίου ηλλοιωμέναι λόγω της επ’ αυτών ασεβούς επεμβάσεως ζωγράφου της κακής ώρας.

Υπάρχουσι και άλλαι παλαιαί εικόνες αλλ’ εντελώς απεριποίητοι.

Επί παλαιού εφθαρμένου τριπτύχου αναφέρονται ονόματα μοναζουσών αδελφών. Να διηκόνουν άραγε αύται εν τη Μονή ταύτη του Αγίου Νικολάου ή να προήρχοντο εξ άλλων Μονών της περιφερείας Ζαγοράς; […]

Χορευτό και χορεύτρα!

Είμαστε στο τέλος Ιουνίου και το Καλοκαίρι(;) καλά κρατεί. Μαζί (με τα δύσκολα στη χώρα) και τα πανηγύρια του στα χωριά μας. 
Ας πάμε λοιπόν, ως το ...Χορευτό, αλλά και ως τις ...χορεύτρες  ! 

Χορευτό: (& Χορευτός =παραθαλάσσιος οικισμός, επίνειο της Ζαγοράς)

Ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος διηγούμενος την τρομερή εκστρατεία των Περσών κατά της Ελλάδας το 480 πΧ, λέει πως ο εχθρικός στόλος κατέβαινε παραπλέοντας τις ακτές προς τα νότια και «από Κασθαναίας έως Σηπιάδος» έπαθε πανωλεθρία από μια μεγάλη τρικυμία που κράτησε τρεις ημέρες.

Πολλοί ναυαγοί κατόρθωσαν να βγουν στην ξηρά μόνο όπου είχε αμμουδερή παραλία, αφού όσα καράβια (ήταν 400) χτύπησαν στα βράχια βούλιαξαν αύτανδρα.

Επειδή όμως από την αρχαία Κασθαναία(=Κεραμίδι Πηλίου) ως τον Κισσό δεν υπάρχει άλλη αμμώδης παραλία εκτός της Παλιάς Μιτζέλας (=αρχαίοι Ιπνοί), του Χορευτού και της Νταμούχαρης, συμπεραίνεται πως η παραλία που βγήκαν οι ναυαγοί Πέρσες μάλλον ήταν η αρχαία μαγνητική πόλη Μύραι (=Παλιόκαστρο Ζαγοράς).

Οι Έλληνες είχαν επιστρατεύσει για την άμυνα όλους τους νέους της περιοχής και η προστασία των γυναικόπαιδων ανατέθηκε στους γεροντότερους άντρες του κάθε χωριού. Στις αρχαίες Μύρες όταν αντιλήφτηκαν τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι κάτοικοι από το πλήθος των εχθρών ναυαγών, αποφάσισαν να τους κτυπήσουν με όλα τα μέσα που διέθεταν (ξύλα, ρόπαλα, πέτρες). Οι ναυαγοί δέχτηκαν απρόσμενη επίθεση από τους γέροντες και σκοτώθηκαν μέχρις ενός!

Την εξέλιξη αυτής της αντίστασης ούτε οι ίδιοι οι «γέροι» ανέμεναν! Για να γιορτάσουν το γεγονός, αμέσως μαζεύτηκαν στο διπλανό πλάτωμα και χόρευαν μέχρι το βράδυ. Η θέση αυτή που γιορτάστηκαν τα επινίκια ονομάστηκε Χορευτό σε ανάμνηση της μέρας εκείνης. Είναι το γνωστό μας επίνειο της Ζαγοράς το όμορφο Χορευτό!  Επίσης η περήφανη αυτή νίκη των ηλικιωμένων κατοίκων ονομάστηκε «Γερόντων νίκος».  Έτσι έγινε γνωστή και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Από τότε για πολλά χρόνια αποκαλούνταν με το όνομα «Γερωνίκος»  (<γέρων+νίκος -γερωνίκος-γερονίκοι) οι κάτοικοι του Βόλου και της περιοχής από τους άλλους Έλληνες! (¹)

Για το όνομα του Χορευτού υπάρχει και η εκδοχή πως αυτό προέρχεται από το πλάτωμα που χρησιμοποιούσαν για το χορό τους οι Ζαγοριανοί ναυτικοί όταν επέστρεφαν στο χωριό από τα μακρινά ταξίδια τους (χορός >Χορευτό).

Ο Απόστ. Κωνσταντινίδης (Πήλιος Ζάγρας) γράφοντας για τα μοναστήρια, τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια της Ζαγοράς αναφέρεται και στο εκκλησάκι του Αϊ-Νικόλα Χορευτού:

Το ίδιο λέει και ο Κ. Λιάπης που γράφει για τα πανηγύρια στο Πήλιο:

Επίσης, λόγω του δυσπρόσιτου της ακρογιαλιάς και της αδυναμίας ελλιμενισμού των «ζαγοριανών καραβιών» κατά τις μέρες της τρικυμίας, υπάρχει και μια άλλη εκδοχή (ευφημισμός) για την ονομασία: Τα καράβια «χορεύουν» άθελά τους από τη θαλασσοταραχή ευρισκόμενα αρόδο, χωρίς να μπορούν να ποδίσουν!  

Χορεύτρα:

Η «χορεύτρα» (=χοροστάσι) είναι ο τόπος που τον λέμε στο Πήλιο «παζάρ΄» ή πλατεία.

Λήμμα ΠΗΛΙΟΝ σελ. 430-432

Εκεί στο χώρο αυτό, δίπλα από την εκκλησία, γινόταν και γίνεται κάθε χρόνο -συνήθως το καλοκαίρι- το λαϊκό πανηγύρι. (ΕΔΩ) 

Με τη συνοδεία «νταουλιών» στηνόταν ο γενικός (κυκλικός) χορός, που άρχιζε μετά το μεσημέρι της γιορτής και κρατούσε ως το βράδυ. 

Χορεύτρες υπήρχαν και στον περίβολο κάποιων ξωκλησιών, που κι εκεί στο πανηγύρι του εορταζόμενου αγίου, στηνόταν χορός μετά από τη λειτουργία και το φαγητό που μοιράζονταν οι πανηγυριστές (κουρμπάνι). Οι ντόπιοι οργανοπαίκτες έπαιζαν σκοπούς και τραγουδούσαν. Οι άνθρωποι χόρευαν τιμώντας τον άγιο «εν χορδαίς και οργάνοις» και «εν τυμπάνω και χορώ» υποβοηθούμενοι όπως λέει και ο Κ. Λιάπης, από τα πηλιορείτικα «κρασοράκια» ! 

Και ο Γιαν. Κορδάτος δεν ήταν δυνατόν να μην αναφερθεί στα πηλιορείτικα «πανγκύρια» και τη  «χορεύτρα» τους:

Συμπέρασμα: Το κοινό μεταξύ Χορευτού και χορεύτρας είναι σίγουρα...ο χορός !

Έχουμε επίσης με το ίδιο όνομα:

α) την τοποθεσία «Χορεύτρα» (Δέλτα) στο κεντρικό Πήλιο όπου συναντιούνται οι αυτοκινητόδρομοι από τις Μηλιές, το Νεοχώρι και το Καλαμάκι (Πρόπαν).

(Αντιγραφή από το ΚΠΕ Μακρινίτσας)

β) την κρήνη «Χορεύτρα» στην Κουκουράβα της Μακρινίτσας, όπου δίπλα της παλιά γίνονταν χοροί.

Να θυμηθούμε τέλος, τις πηλιορείτικες παροιμίες και τις φράσεις τις σχετικές με το «χουρό»:

-Αγαπούσι(ε) η Μάρου του χουρό, πήρι(ε) άντρα ζουρνατζή. (Έγινε το ταίριασμα)

-Άμα μπεις στου χουρό θα χουρέψεις. ( Θα αναγκαστείς να κάνεις υποχρεωτικά πράξεις)

-Αυτός είν’ ι χαβάς κι άμα θέλ’ς χουρεύ’ς! (Ακολουθείς αναντίρρητα, αναγκαστικά, υποχρεωτικά)  

-Διάουλους θα σι χουρέψ’. (Θα δυσκολευτείς)

-Θα χουρέψ’ τουν Ησαΐα! (Θα παντρευτεί)

-Κατά τουν κιρό κι του χουρό. ( Βαδίζεις, ενεργείς αναλόγως την περίσταση)

-Λείπ’ ι γάτους, χουρεύ’νι(ε) τα πουντίκια. ( Όταν κάποιος συμπεριφέρεται ανεξέλεγκτα ή παραμελεί τα καθήκοντά του λόγω έλλειψης ελέγχου)

-Μαναχός χόριψι(ε) κι όσου θέλ’ς πήδα! ( Όταν είσαι ανεξάρτητος κάνεις ό,τι θες)

-Μπήκι(ε)ς στου χουρό; Θα χουρέψι(ε)ς!  (Όταν υπάρχει συμμετοχή σε κάποια υπόθεση, χωρίς δυνατότητα απεμπλοκής)

-Νηστ’κό αρκούδ’, δε χουρεύει. ( Όποιος πεινά δεν μπορεί να δουλέψει)

-Όπους σι βαράν’, χουρεύεις. (Ακολουθείς αναγκαστικά-υποχρεωτικά χωρίς αντίδραση)

-Όπχιους είν’ όξου απ’ του χουρό, πουλλά τραγούδια λέει. (Όταν κάποιος δεν ανέλαβε ευθύνες, εύκολα μπορεί να κάνει κριτική)

-Του ‘παν πως καλά χουρεύ’, κάθιτι κι συγκαθάει. (Πιστεύει άκριτα στα λόγια των άλλων)

-Τουν χόριψι(ε) στου ταψί. (Τον έκανε ό,τι ήθελε, του φέρθηκε βασανιστικά)

-Τρεις λαλούν κι δυο χουρεύνι(ε) (Όταν υπάρχει πλήρης ασυνεννοησία)

-Χουρεύ’ς  γειτόν’σσα; Στα νύχια στέκουμι! ( Όταν κάποιος/α βρίσκεται σε ετοιμότητα ή έχει μεγάλη επιθυμία και προσμονή για κάτι). 

 (¹) Τα παραπάνω έγραψε τότε- με κάθε επιφύλαξη- ο Ζαγοριανός λόγιος  Απόστολος Κωνσταντινίδης στο «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ 1927», σελ. 200. 
Επίσης το ίδιο θέμα υπάρχει στο 10σέλιδο άρθρο-ιστορικό σημείωμά του στο Ημερολόγιο του «Φάρου της Ανατολής», Κάιρο 1925 (Ανάτυπο), με τίτλο «ΠΟΘΕΝ Η ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΓΕΡΩΝΙΚΟΣ».