Μεθώνη και πάλι

Αντιγραφή από το "Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Θεσσαλικών Σπουδών" 

(Αρχαιολογικός Άτλας Θεσσαλίας) και την υποσελίδα "Ν. Μαγνησίας - Μεθώνη"

Ο αρχαίος τάφος των Άνω Λεχωνίων και η Μεθώνη της Μαγνησίας (3)

Μεσαιωνικός-φεουδαλικός πύργος δίπλα 
στο Βρύχωνα, στο δρόμο προς Άγιο Λαυρέντιο 

                                                             Συνέχεια από (ΕΔΩ)

Λεχώνια

Κατά το έτος 1403 η Βενετία κατείχε μια λουρίδα γης πέντε μιλίων στα Λεχώνια απέναντι από τη Εύβοια. Επίσης τον Αύγουστο του 1411 η Βενετία έκανε ειρήνη με το νέο Σουλτάνο Μουσά που την άφησε να κατέχει τον Πτελεό και τα Λεχώνια χωρίς να πληρώνει φόρους.

Στα 1413 υποχρεώθηκε ο Βενετός Βαΐλος της Εύβοιας να θεωρεί τα Λεχώνια σαν μια οχυρή στρατιωτική θέση στην ξηρά απέναντι από την Εύβοια μετά από νέα συμφωνία μεταξύ Βενετίας και Σουλτάνου. (Δ. Τσοποτού, «Γη και Γεωργοί της Θεσσαλίας» Εν Βόλω 1912, σελ. 25-26).

Και αν δε θέλαμε να θεωρηθούμε πολύ τολμηροί, θα διατυπώναμε εδώ μια γνώμη για το όνομα ΛΕΧΩΝΙΑ, από πού παράγεται και γιατί δόθηκε στον τόπο.

Ο κ. Τσοποτός γράφει τη λέξη ΛΕΧΩΝΙΑ με ει. Επίσης ο κ. Ισοκράτης Π. Παλαμηδάς μου υπέδειξε πως στη Γαλλία στην περιοχή του Βερντέν (Verdun) υπάρχει μικρή πόλη και περιοχή που λέγεται Lihon (Λιχών). Θεωρεί τη λέξη Λεχώνια φράγκικη και υποθέτει ότι κατά τη Φραγκοκρατία στην Ελλάδα, κάποιος τιμαριούχος Γάλλος από το Lihon  που κατείχε το μέρος, θα έδωσε το όνομα της πατρίδας του απ' τη Γαλλία.

Ο ίδιος ο κ. Ισοκράτης Π. Παλαμηδάς μου είπε πως το Λεχών (Lihon) σαν μικρή πόλη και περιφέρεια βρίσκεται στο (Chaulnes Rosieres) Σώλν-Ροζιέρ, στην περιφέρεια Πικαρδίας (Picardie). Ακόμη ότι τη λέξη Λεχώνια, τη συναντάμε στη Σκιάθο, Σκόπελο και Σκύρο σαν θέση «Λεχωνίων Ρέμα».

Μήπως η λέξη Λεχώνια είναι παραφθορά του αρχαίου ονόματος  της πόλεως Μεθώνη= Λεχώνη-Λεχώνια; Τουλάχιστον δεν είναι μακριά απ’ την πραγματικότητα.

Ν. Γιαννόπουλος - 1932

Ο αρχαίος τάφος των Άνω Λεχωνίων και η Μεθώνη της Μαγνησίας (2)

Συνέχεια από [ΕΔΩ] 

Λόφος Νεβεστίκι-Μεθώνη: σκαλισμένος βράχος (;)

Μεθώνη

Ύστερα από τόσες αλλαγές και διακυμάνσεις διαφόρων γνωμών, εξαιτίας του σκοπέλου για τη θέση της Δημητριάδας, μένει πλέον καθαρό το ζήτημα της Μεθώνης.

Η Μεθώνη είναι πόλη ομηρική αναφερόμενη απ’ τον Όμηρο (Ιλιάδα, Β΄, 716) *. Επίσης αναφέρεται κι από τον γεωγράφο του 5^ου π.Χ. αι. Σκύλακα και από τον ιστορικό Πλίνιο (ΙΥ,16). Η Μεθώνη όπως κι άλλες μαγνητικές πόλεις δεν αναφέρονται από τον Στράβωνα. Αυτή δεν είχε εξαφανιστεί στα χρόνια του Στράβωνα όπως θα αποδείξουμε παρακάτω.Η Μεθώνη επί πλέον αναφέρεται από τον Πλίνιο (ΙΥ, 32), από τον Στέφανο Βυζάντιο (εν λέξει), από τον Ευστάθιο (Ιλιάς 329,6). Λέγεται δε και Μηθώνη και Μοθώνη (Σκύλακας 65 και Solinus 8,7) Σε αρχαία επιγραφή αναφέρεται Μάγνητες Μεθωναίοι (Sylloge Inscriptionum Graecarum, Lipsiae, 1915). Σε αρχαία επιγραφή αναφέρονται στη Δελφική Αμφικτυονία δύο ιερομνήμονες Μάγνητες εκ Μεθώνης.Ο Stahlin (Dashellenische Thessalien, σελ. 53) τοποθετεί τη Μεθώνη στα Λεχώνια. Ο Mezieres χωρίς δική του γνώμη, μάντεψε τη θέση της Μεθώνης στα Λεχώνια, ο Stahlin βεβαίωσε τη θέση με υπολογισμούς κι ο κ. Ραφτόπουλος που κατοικεί για πολλά χρόνια στα Λεχώνια και γνωρίζει πολύ καλά τον τόπο, το επιβεβαίωσε κι αυτός.

-  -  -  -  -  -

Η Μεθώνη από το 1150 π.Χ. μέχρι σήμερα κατοικείται συνεχώς.Τα τείχη της ακρόπολης

πάνω στο λόφο Νεβεστίκι της Μεθώνης, όπως τα είδαμε, είναι πολυγωνικά και προσδιορίζονται χρονικά τον 6^ο π.Χ. αιώνα. Στο ανατολικό μέρος της ακρόπολης στα 1920 ένας κάτοικος των Άνω Λεχωνίων, καλλιεργώντας τον κήπο του βρήκε συστάδα τάφων του 4^ου και 3^ου π.Χ. αιώνα, από μεγάλες ορθογώνιες πλάκες καλά επεξεργασμένες. Αυτή τη σειρά των τάφων εξερευνήσαμε πολλές μέρες. Κατά καιρούς επίσης ανακαλύφτηκαν από ιδιώτες, διάφοροι τάφοι του 3^ου π.Χ αιώνα.  Στην εκκλησία των Άνω Λεχωνίων ο κ. Αρβανιτόπουλος κάνοντας ανασκαφή βρήκε ασβεστόκτιστο οικοδόμημα από τα Ρωμαϊκά χρόνια, που εξετάσαμε κι εμείς στα 1920 και είδαμε πως ήταν ρωμαϊκά λουτρά.Ο κ. Ραφτόπουλος επίσης, μας είπε πως πριν από χρόνια βρέθηκε λευκή μαρμάρινη αναθηματική πλάκα με επιγραφή αφιερωμένη  «ΤΗ ΥΓΙΕΙΑΙ». Κατά κακή μας τύχη, πάνω στον ρωμαϊκό λουτρώνα χτίστηκε η νεόδμητη εκκλησία και εντοιχίστηκε σε κάποια γωνία η επιγραφή με τα γράμματα της Υγιείας με τα γράμματα προς τα μέσα.Επίσης με την υπόδειξη του κ. Ν. Ραφτόπουλου, είδαμε πως στην παραλιακή θέση «Άγιος Μηνάς» και κατά την καλλιέργεια αγρού το 1929, βρέθηκε άλλος ρωμαϊκός λουτρώνας που καταστράφηκε από τον ιδιοκτήτη του αγρού. Και αυτή η ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Μηνά μαρτυρεί, πως κατά τα Χριστιανικά και Βυζαντινά χρόνια η πόλη ήταν κατοικημένη. Αυτό βεβαιώνεται κι από τους μεσαιωνικούς πύργους που σώθηκαν στα Λεχώνια κοντά στο ποτάμι του Βρύχωνα κι αλλού, όπως και το Βυζαντινό φρούριο που βρίσκεται πάνω απ’ όλα στο λόφο και σε απόσταση είκοσι λεπτών της ώρας.

-  -  -  -  -  -

Αλλά κι επιγραφές απ’ τα Λεχώνια έχουμε αρκετές. Πρώτα πρώτα έχουμε κάποιες αρχαϊκές επιγραφές του 600 π.Χ. γραμμένες «βουστροφηδόν» πάνω σε ντόπιους σχιστόλιθους, οι οποίες είναι αφημένες στο Μουσείο του Βόλου. Πολλά κομμάτια λευκού μαρμάρου με επιγραφές και αρχιτεκτονικά μέλη, μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου. Ο μακαρίτης Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης είχε βρει στο μοναστήρι του Αϊ-Λαυρέντη, πλάκα μαρμάρου λευκή σπασμένη δεξιά κι αριστερά που περιείχε ψήφισμα των κατοίκων της Μεθώνης, γιατί αναφέρονται οι «Μεθωναίοι» στο ψήφισμα. Το ψήφισμα δημοσιεύσαμε κι εμείς στην «Εβδομαδιαία Επιθεώρηση Νεολόγου» της Κωνσταντινούπολης (τόμ. Α΄1892, σελ.774) 

- Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης «Προμηθεύς» (τεύχος 4^ο 1892, σελ.380) –Περικλής Αποστολίδης«Bulletin της Γαλλικής Σχολής Αθηνών» (τόμ. 17^ος 1893, σελ. 213) 

- Αθανάσιος Παπαδόπουλος Κεραμεύς, «Επετηρίς Παρνασσού» (τόμ. 5^ος 1901, σελ. 119) -Κern «Ιnscriptiones graecae» (τόμ. 9^ος, μέρος Β’, 112).Έχουμε επίσης κι άλλη μια επιγραφή από τον Άγιο Λαυρέντιο που περιέχει ψήφισμα και προέρχεται εκ Λεχωνίων (Μεθώνης) δημοσιευμένο από τον Κern (Inscriptiones graecae IX, μέρος 2^ο, 1106). Σ’ αυτό διαβάζουμε ότι δικαστές σταλμένοι απ’ τη Μεθώνη στους Περραιβούς «επί τας κατά το συμβόλαιον διαφοράς τας γεγενημένας Περραιβοίς ειλήφεσαν τιμάς παρ’ αυτών», δηλαδή οι Περραιβοί τους τίμησαν με μεγάλες τιμές και οι τιμές αυτές είναι καταγραμμένες και στο Νομοφυλακείο. Στο ψήφισμα δίνεται διαταγή και αυτών των δικαστών τα ονόματα να αναγραφούν σε στήλη και στο προϋπάρχον ψήφισμα, επειδή και των άλλων δικαστών που είχαν δικάσει ήταν καταγραμμένες οι τιμές στους δημόσιους τόπους. Επίσης να αναγραφούν και οι τιμές που είναι γραμμένες στην ιερή Αγορά της Δημητριάδας και οι ταμίες της πόλης να δώσουν τα χρήματα για τη δαπάνη.

Σημειώνουμε και τις παρακάτω επιγραφές που έχουν βρεθεί στα Λεχώνια και γύρω, όπως δημοσιεύτηκαν από το Ζωσιμά Εσφιγμενίτη και τον Κern (Inscriptiones graecae IX, μέρος 2^ο, 1199-1201). 1.Ζωσιμά Εσφιγμενίτη : 

2.

3. «ΛΟΥΚΙΟΣ ΜΟΜΜΙΟΣ Γ...»

4. Αυτή δημοσιεύτηκε από το Νικ. Μάγνη «ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ Ή ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΤΤΑΛΙΚΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ»- ΑΘΗΝΑ 1860, σελ. 102:

Ακόμη στα 1928 βρέθηκε από το δημοδιδάσκαλο Χαρίλαο Μαυράκη στα Λεχώνια επιτύμβια στήλη από μάρμαρο λευκό με την επιγραφή: «ΗΓΗΣΑΓΟΡΑ ΕΥΚΡΑΤΙΔΟΥ». Δημοσιεύτηκε στο «Αρχαιολόγικόν Δελτίον» του Υπουργείου Παιδείας (τόμ. 10^ος, 1928, σελ. 54 αριθμ.13). Επίσης επιτύμβια επιγραφή των ρωμαϊκών χρόνων βρήκαμε στα Λεχώνια και τη φέραμε στο Μουσείο του Βόλου.  

Ο αρχαίος τάφος των Άνω Λεχωνίων και η Μεθώνη της Μαγνησίας (1)

Αναβαθμίδα στο λόφο Νεβεστίκι με βάση απ' το αρχαίο τείχος

Τμήμα αρχαίου τείχους της μαγνητικής Μεθώνης

Παλιότερα είχα βάλει μια καταχώρηση εφημερίδας για εύρεση τάφων στ' Άνω Λεχώνια (ΕΔΩ).  Συνέχεια εκείνης της ανάρτησης, θα μπορούσε να είναι η σημερινή. 
Αλίευσα λοιπόν, στη ΘΕΣΣΑΛΙΑ του Νοεμβρίου του 1932  κάποιο άρθρο σε συνέχειες(*) του αρχαιολόγου Νικολάου Γιαννόπουλου, σχετικό με τη Μαγνητική Μεθώνη και τον αρχαίο τάφο που βρέθηκε στα Άνω Λεχώνια. 
Τίτλος: «Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΤΑΦΟΣ ΤΩΝ ΑΝΩ ΛΕΧΩΝΙΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΘΩΝΗ ΤΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ»

« Ύστερα από την άλλοτε δημοσιευμένη στην εφημερίδα ΛΑΪΚΗ ΦΩΝΗ (π. έτους)  ωραία μελέτη του λεχωνίτη Νικ. Ραφτόπουλου, για την αρχαία πόλη Μεθώνη που βρίσκεται στα Άνω Λεχώνια και έχει την Ακρόπολή της πάνω στο λόφο Νεβεστίκι, δεν θα ασχολιόμουν πάλι με την υπόθεση αυτή, αν δεν μου δινόταν αφορμή από την τελευταία ανακάλυψη ενός αρχαίου τάφου στα Άνω Λεχώνια , από τον Ν. Κουλοχέρη.

Την τοποθεσία των γύρω από το Βόλο πόλεων αναστάτωσε από το 1791 των χρόνων του Γρηγορίου Κωνσταντά και Δανιήλ Φιλιππίδη, η ορισμένη απ’ αυτούς θέση της Δημητριάδας πάνω στο λόφο της Γορίτσας. Σύμφωνα λοιπόν με το Στράβωνα, έπρεπε η Δημητριάδα να βρίσκεται ανάμεσα στις Παγασές και τη Νήλεια, δηλαδή στο μέσο των δυο πόλεων.

-  -  -  -  -  -

Οι Κωνσταντάς και Φιλιππίδης αφού ορίσανε τη θέση των Παγασών στην Μπουρμπουλήθρα και τα Δόντια, προσδιόρισαν τη θέση της Δημητριάδας στη Γορίτσα, το χείμαρρο που ρέει δίπλα δυτικά της Γορίτσας τον ονόμασαν Άναυρο , για να συμφωνήσουν με το Στράβωνα ότι δίπλα απ’ τη Δημητριάδα ρέει ο Άναυρος. Τα αρχαία ερείπια του λόφου Νεβεστίκι  στα Λεχώνια τα απέδωσαν στη Νήλεια, για να βρίσκεται η Δημητριάδα μεταξύ Παγασών και Νηλείας,  όπως λέει ο Στράβωνας.

-  -  -  -  -  -

Τη γνώμη αυτή ακολούθησε ύστερα ο Άγγλος Λήκ. Στα 1836 ακολούθησε την ίδια γνώμη κι ο Ιωάννης Λεωνάρδος από τα Αμπελάκια, στο βιβλίο του «Περί Θεσσαλίας».

Αλλά αργότερα ο Γάλλος αρχαιολόγος Μεζιέρ, αποσταλμένος απ’ τη Γαλλική Ακαδημία το 1852, να εξερευνήσει τοπογραφικά και αρχαιολογικά το Πήλιο και την αρχαία Μαγνησία, στα 1853, δημοσίευσε στο βιβλίο του  Mémoire sur le Pélion et l' Ossa (Paris 1853) στη σελίδα 39, αφού περιγράφει με αμφιταλαντεύσεις  τα ερείπια του φρουρίου Νεβεστίκι, τοποθετεί εδώ την αρχαία πόλη της Μαγνησίας Μεθώνη που αναφέρεται και στον Κατάλογο των νεών από τον Όμηρο (Ιλιάς Β΄ 716) μαζί με την Μελίβοια και την Θαυμακία κλπ με τον Φιλοκτήτη. Και ο γεωγράφος Σκύλακας, ο οποίος βάζει την Μεθώνη μεταξύ Ιωλκού και Ολιζώνος, όπως κι ο λατίνος συγγραφέας Πλίνιος (ΙΥ,16).

-  -  -  -  -  -

Τη γνώμη όμως αυτή του Μεζιέρ, απέκρουσαν αργότερα άλλοι μεταξύ των οποίων και ο Νικ. Γεωργιάδης (Θεσσαλία, έκδοση 2^η , σελ. 118). Ο Γεωργιάδης, πάνω στο λόφο Νεβεστίκι των Άνω Λεχωνίων, τοποθετεί την μικρή πόλη Νήλεια, την οποία μόνον ο Στράβωνας αναφέρει, για να συμφωνήσει με τον Στράβωνα ότι στα μεν Λεχώνια βρισκόταν η Νήλεια, στη δε Γορίτσα η Δημητριάδα και στα Δόντια και την Μπουρμπουλήθρα οι Παγασές. Το χείμαρρο που ρέει δίπλα, τον ονόμασε Άναυρο. 

-  -  -  -  -  -

Από τότε εξακολουθεί πλέον κι ως τα 1916, να θεωρείται η Γορίτσα σαν Δημητριάδα, τα Λεχώνια σαν  Νήλεια και τα Δόντια- Μπουρμπουλήθρα σαν Παγασές. ΄Ετσι ο Γερμανός C. Fredrich στα 1905  στο περιοδικό της Γερμανικής Σχολής Αθηνών (τομ. 30^ος, σελ. 221) σοβαρή μελέτη για τη Δημητριάδα (Demetrias) με πολλές φωτογραφίες κι ενός πίνακα των πάνω στο λόφο της Γορίτσας αρχαίων τειχών. Θεωρεί λοιπόν κι αυτός, πως η Δημητριάδα βρίσκεται στη Γορίτσα.

  -  -  -  -  -  -

Στα 1906 ο Άγγλος αρχαιολόγος  (Wace) δημοσίευσε στο περιοδικό της Αγγλικής Σχολής (The Journal of Hellenic Studies τόμος 26^ος) , σπουδαία μελέτη για την τοπογραφία του Πηλίου και της Μαγνησίας. Και αυτός ακολουθεί τη γνώμη των προηγούμενων και τοποθετεί στο λόφο Νεβεστίκι τη Νήλεια (σελ. 153), την δε Δημητριάδα τοποθετεί κι αυτός στη Γορίτσα.

  -  -  -  -  -  -

Μετά τον Ουέις ο κ. Αρβανιτόπουλος, ο οποίος  έκανε πολυετείς ανασκαφές  στις Παλιές Αλυκές ,στα Δόντια, αλλά και μερικές στη Γορίτσα. Κι αυτός την ίδια γνώμη ακολούθησε μέχρι τα 1916. Νόμιζε δηλαδή πως έκανε ανασκαφές στις Παγασές, πιστεύοντας πως η Δημητριάδα ήταν πάνω στο λόφο Νεβεστίκι  στα ¨Άνω Λεχώνια. Αλλά το 1912 εμείς στη ΘΕΣΣΑΛΙΑ του Βόλου, όλον το μήνα Ιανουάριο και αρχές Φεβρουαρίου αναλύοντας τις εκθέσεις του Αρβανιτόπουλου (Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας 1908 και μετά), αποδείξαμε πως η Δημητριάδα βρισκόταν στα Δόντια μεταξύ Μπουρμπουλήθρας και Παλιών Αλυκών. Συγχρόνως και ο Reloch  στο περιοδικό Klio με τον τίτλο Demetrias, ανασκεύασε τη γνώμη του κ. Αρβανιτόπουλου, ότι η Δημητριάδα βρισκόταν εκεί όπου νόμιζαν ότι ήταν πριν οι Παγασές, δηλαδή μεταξύ μεταξύ Μπουρμπουλήθρας και Παλιών Αλυκών. Αλλά και ο κ. Αρβανιτόπουλος σε παλαιοχριστιανική εκκλησία που έκανε μερική ανασκαφή, βρήκε σαν βάσεις κιόνων δύο επίκρανα από βάσεις ανδριάντων, στα οποία αναφέρονταν στο μεν ένα, ότι οι κάτοικοι της Δημητριάδας αφιέρωσαν κάποιον ανδριάντα, στο δε άλλο πως οι κάτοικοι των Αμφανών αφιέρωσαν κάποιον άλλον ανδριάντα. Έτσι πείστηκε πλέον ο κ. Αρβανιτόπουλος πως έσκαβε στη Δημητριάδα κι όχι στις Παγασές. 

-  -  -  -  -  -

Αφού λοιπόν αναγνωρίστηκε πλέον επίσημα, πως η θέση Δημητριάδας βρισκόταν μεταξύ Μπουρμπουλήθρας και Παλιών Αλυκών, στα Δόντια, δεν υπάρχει πια κανένα εμπόδιο και για τη θέση των άλλων πόλεων γύρω απ’ τη Δημητριάδα. 

-  -  -  -  -  -

Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι μεν Παγασές βρίσκονταν δυτικά και στη συνέχεια της Δημητριάδας κατά την κοιλάδα του Λυγαρορέματος, η δε Νήλεια βρισκόταν κατά τον (Stahlin) Σταίλιν ανατολικά της Δημητριάδας δίπλα στο Φανάρι στα Πευκάκια. Έτσι βεβαιώνεται κι ο Στράβωνας που λέει πως η Δημητριάδα βρισκόταν μεταξύ Νήλειας και Παγασών.

-  -  -  -  -  -

Τώρα μένει να οριστεί ποια πόλη βρισκόταν πάνω στη Γορίτσα. Εμείς στο περιοδικό της Γερμανικής Σχολής Αθηνών (1908) γράψαμε ότι ίσως βρισκόταν η ιστορική Ιωλκός, αφού η προϊστορική Ιωλκός βρισκόταν στο Φρούριο του Βόλου. Ο κ. Σταίλιν (Dashellenische Thessalien 1924) έχει τη γνώμη πως πάνω στο λόφο βρισκόταν το Ορμίνιον. Ο κ. Αρβανιτόπουλος, αφού άλλαξε ήδη γνώμη, τοποθετεί πάνω στη Γορίτσα τη Νήλεια. 

(Συνεχίζεται)

 (*) Επειδή η γραφή είναι στην απλή καθαρεύουσα και είναι σχετικά «δυσπρόσιτη» κι «απροσπέλαστη» σήμερα για τους πολλούς, είπα να την γράψω στην καθομιλούμενη και να την αναρτήσω, για να μάθουμε όλοι οι Λεχωνίτες κι όχι μόνον, την αρχαία Ιστορία του τόπου μας.

Άνω Λεχώνια & Μεθώνη

Ο Βαγγέλης Σκουβαράς το 1958 έγραψε τον "Αρχαιολογικό και τουριστικό οδηγό της Θεσσαλίας". Περιέχει πολλές πληροφορίες για το Βόλο και τα περίχωρα καθώς και πάμπολλες "διαφημίσεις" επιχειρήσεων της περιοχής. 

Σαράντα χρόνια μετά οι βολιώτικες εκδόσεις  "ΟΜΗΡΟΣ", επανέκδοσαν το βιβλίο με αλλαγή του τίτλου από "τουριστικός" σε "αρχαιολογικός" και με αφαίρεση του τουριστικού τμήματος. Την υπογράφουν οι γνωστοί πνευματικοί άνθρωποι της Μαγνησίας Βαγγέλης Σκουβαράς και Κίτσος Μακρής. 

Εδώ το κομμάτι που ανφέρεται στην αρχαία Μεθώνη: 

Από την α΄ έκδοση, σελίδα 136

(Τα εξώφυλλα των δύο εκδόσεων 1958 & 1998)

Ο λόφος Νεβεστίκι και η αρχαία πόλη Μεθώνη

Ο λόφος Νεβεστίκι σήμερα

Ο λόφος «Νεβεστίκι» βρίσκεται στα Άνω Λεχώνια (βορειοδυτικά) και σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη που διατυπώνουν οι αρχαιολόγοι, πρόκειται για την αρχαία Μεθώνη.

Το όνομα «Νεβεστίκι» σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γιάννη Κορδάτου προέρχεται από τη σλαβική λέξη  «νεβέστα-nevesta» που σημαίνει νύφη, ή αρραβωνιαστικιά ή νέα γυναίκα. Στο Πήλιο λέει ο Γ. Κορδάτος πως υπάρχει η παλιά παράδοση, να μην διαπομπεύουν τη νύφη που ο γαμπρός έβρισκε χαλασμένη, όπως γινόταν επί Τουρκοκρατίας, αλλά να την κλείνουν στο κάστρο. Οι Σλάβοι από το έθιμο αυτό ονόμασαν το λόφο Νεβεστίκι, όπου υπήρχε κάστρο και μοναστήρι. Εκεί φαίνεται έκλειναν τα παραστρατημένα κορίτσια και τις χαλασμένες νιόπαντρες γυναίκες. Στα 1523 υπήρχε στα Λεχώνια μοναστήρι γυναικείο και ο επίσκοπος Τρίκκης Βησσαρίων έστειλε επιστολή στην ηγουμένη του μοναστηριού αυτού που λεγόταν «Αϊ Νικόλας».

 Άρα Νεβεστίκι = παρθενώνας (φυλακή ή γυναικείο μοναστήρι).

Οι πρώτες ενδείξεις κατοίκησης της περιοχής, χρονολογούνται στην Μέση Εποχή Χαλκού, στο πρώτο μισό δηλαδή της 2ης χιλιετίας π.Χ., ενώ η κατοίκηση συνεχίζεται αργότερα και στην Μυκηναϊκή εποχή. Το πλέον σημαντικό τεκμήριο που μαρτυρά την ύπαρξη της αρχαίας πόλης είναι το τείχος το οποίο είναι πολύ σημαντικό. 

Το αρχαίο τείχος στο λόφο Νεβεστίκι

Σώζεται σε ύψος τριών μέτρων, είναι πολυγωνικό, με μεγάλους λίθους στην βάση, πιθανότατα είναι αρχαϊκό και κτίζεται όταν ιδρύεται και η πόλη, που εικάζεται ότι είναι η αρχαία Μεθώνη. Σε αυτοψία που διενεργήθηκε το 2009 διαπιστώθηκε ότι το τείχος περιβάλλει όλο τον λόφο και το άνω πλάτωμά του και καλύπτει μια έκταση 20 περίπου στρεμμάτων, όπου σήμερα υπάρχουν ελαιοπερίβολα. Στην κορυφή του λόφου τοποθετείται ο αρχικός οικιστικός πυρήνας στη Μέση Εποχή Χαλκού έως και την Αρχαϊκή περίοδο, γεγονός που ενισχύεται από την ύπαρξη λίθων, οικοδομικού υλικού και τμημάτων αγγείων. 
Αν θεωρήσουμε ότι η ευρύτερη περιοχή των Λεχωνίων ήταν η αρχαία Μεθώνη, πιθανότατα κατά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, η πόλη εκτείνεται και πέρα του λόφου, παραλιακά, σύμφωνα με σχετικές μαρτυρίες ερευνητών. Η εφαρμογή της Ρωμαϊκής ειρήνης, ευνοεί την μεταφορά των οικισμών που ήταν αρχικά οχυρωμένοι σε λόφους και βουνά, προς παραθαλάσσιες περιοχές. Το 1983 πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφή στα Πλατανίδια και ερευνήθηκε ρωμαϊκό κτήριο, στο οποίο βρέθηκαν αγγεία που φυλάσσονται στις αποθήκες του Μουσείου. 
Ενδιαφέρον παρουσιάζει, παράλληλα, η εξέλιξη της κατοίκησης στην συγκεκριμένη περιοχή, καθώς ο άξονας μετατοπίζεται αναλόγως των ιστορικών γεγονότων της εκάστοτε εποχής. Στην αρχή ο οικιστικός πυρήνας εντοπίζεται πάνω στο λόφο Νεβεστίκι. Αργότερα στα Ρωμαϊκά, τα Παλαιοχριστιανικά και τα πρώιμα Βυζαντινά χρόνια, φαίνεται ότι επεκτείνεται προς την θάλασσα, ενώ αργότερα στα Μεσαιωνικά χρόνια, εντοπίζεται αρχαιολογική θέση στο Παλαιόκαστρο, όπου υπάρχει Μεσαιωνικό-Ενετικό κάστρο και άλλα παρεμφερή κτίσματα, που μαρτυρούν του λόγου το αληθές. 
Η αρχαία Μεθώνη είναι μια από τις πόλεις που συγκροτούν την αρχαία Μαγνησία και έχει κατά βάση αγροτικό χαρακτήρα, γεγονός που ενισχύεται από την εύφορη πεδιάδα των Λεχωνίων που ευνοεί διαχρονικά τις καλλιέργειες. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί βέβαια συστηματικές ανασκαφές την περιοχή, αλλά υπάρχουν πολύ σημαντικές μαρτυρίες ήδη από τον 18ο αιώνα, που πιστοποιούν την αρχαιολογική της σημασία. Ο  Ρήγας Βελεστινλής, αναφέρει ότι βρήκε μάρμαρο που έφερε τρεις μορφές και την επιγραφή «Ελπίς Αχιλλέως ήρως χρηστέ χαίρε». Αργότερα και άλλοι γνωστοί περιηγητές και λόγιοι, όπως ο Leake και ο Γεωργιάδης, πραγματοποιούν έρευνες στην περιοχή και επισημαίνουν την ύπαρξη του αρχαίου τείχους πάνω στο λόφο Νεβεστίκι.

Ο Γεωργιάδης λέει πως στο λόφο ήταν η πόλη «Νηλεία ή Νήλεια». Από αυτό ονομάστηκε και ο παλιός δήμος της περιοχής, δήμος Νηλείας. Βέβαια αυτή η σκέψη ήταν λάθος, αφού η αρχαία Νήλεια τοποθετείται αλλού κοντά στο Βόλο.

Πιο συστηματικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν τον 19ο αιώνα, αρχής γενομένης από τον Άγγλο αρχαιολόγο Wace, ο οποίος μελέτησε την περιοχή, ενώ αργότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Αρβανιτόπουλος συλλέγει σημαντικές πληροφορίες και αναφέρει μάλιστα ότι πάνω στον λόφο υπήρχε μεγάλο κτίσμα, που παραπέμπει σε ανάκτορο. Παράλληλα, αναφέρεται σε μια τεράστια πέτρα που του θυμίζει πέτρες των Μυκηνών και στην ύπαρξη τάφων, ενώ ο ίδιος ανακάλυψε, την επιγραφή που σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου. 
Ο έφορος Αρχαιοτήτων Δημ. Θεοχάρης εισηγήθηκε εν συνεχεία την κήρυξη του λόφου Νεβεστίκι και του Παλιόκαστρου ως αρχαιολογικών χώρων το 1963, η οποία και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ, ενώ επισήμανε παράλληλα την ύπαρξη της Βασιλικής στα Πλατανίδια. Αργότερα στην δεκαετία του ’80 πραγματοποιήθηκαν μικρής κλίμακας έρευνες, ενώ «μετά την δεκαετία του ’80 δεν έχουμε ανασκαφική έρευνα στην περιοχή. Εκτός από το τείχος που είναι ορατό δεν έχουμε αρχιτεκτονικά λείψανα, αλλά υπάρχει πολύ οικοδομικό υλικό πάνω στο λόφο, όπως πέτρες που είναι επεξεργασμένες, όστρακα αγγείων και κεραμίδια, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη οικισμού» τονίζει ο αρμόδιος αρχαιολόγος. Επίσης υπάρχουν αγγεία που χρονολογούνται στα ύστερα ελληνιστικά και πρώιμα ρωμαϊκά στις αποθήκες του Μουσείου, σκεύη καθημερινής χρήσης, καθώς και ρωμαϊκό νόμισμα του 4ου αιώνα μ.Χ., που παραδόθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 2007, από κάτοικο της περιοχής.
Στη συγκεκριμένη περιοχή δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής συστηματική αρχαιολογική έρευνα, όπως προαναφέρθηκε, ενώ οι προσπάθειες της ΙΓ΄ Εφορείας, εστιάζονται στην φύλαξη, έρευνα και προστασία του αρχαιολογικού χώρου. 

Μεθώνη ή Μηθώνη

ΣΠΑΝΙΑ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΑ ΑΝΩ ΛΕΧΩΝΙΑ

Σημαντικά δεδομένα για την άγνωστη στο ευρύ κοινό αρχαία πόλη της Μεθώνης, που βρίσκεται στην περιοχή των Άνω Λεχωνίων, φέρνει στο φως η αρχαϊκή επιγραφή η οποία κοσμεί την νέα πτέρυγα του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Το σπάνιο αυτό εύρημα, το οποίο ήρθε στο φως επί των ημερών του πρώτου Eφόρου Aρχαιοτήτων Θεσσαλίας Απόστολου Αρβανιτόπουλου και χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ. Η επιγραφή είναι γραμμένη με το αρχαϊκό θεσσαλικό αλφάβητο.

«Πρόκειται για μια από τις σπουδαιότερες και αρχαιότερες επιγραφές που έχουν βρεθεί στην Θεσσαλία και είναι πάρα πολύ σημαντική, προσελκύοντας μάλιστα το ενδιαφέρον διάσημων ξένων επιγραφολόγων, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την ερμηνεία της» αναφέρει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου. Η επιγραφή σώζεται ακέραιη, είναι γραμμένη σε τρεις κατακόρυφες σειρές, με μεγάλα, ευανάγνωστα γράμματα και εκτιμάται ότι ήταν τοποθετημένη όρθια, σε δημόσιο χώρο. «Είναι μια δημόσια επιγραφή που αναφέρεται στην κατασκευή της στέγης ενός κτηρίου, προέρχεται από την περιοχή του λόφου Νεβεστίκι Άνω Λεχωνίων και εκτίθεται στην νέα πτέρυγα του Μουσείου, στον τομέα που αφορά την γένεση και οργάνωση των πόλεων της Θεσσαλίας κατά την αρχαϊκή εποχή» επισημαίνει η κ. Ιντζεσίλογλου.

Η ερμηνεία που δόθηκε από τους επαΐοντες είναι ότι «ο Ανδροκύδης έκτισε το κτήριο ή κατασκεύασε τον σκελετό της στέγης. Ο Κόλουρος ήταν δικαστορεύων. Ο Παισιάδας έφτιαξε την στέγη». Η λέξη «δικαστορεύων» παραπέμπει κατά πάσα πιθανότητα σε άρχοντα της περιοχής, ο οποίος είχε και δικαστική ιδιότητα. Όπως σημειώνει μάλιστα η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ «η συγκεκριμένη επιγραφή αναφέρεται κατ' ουσίαν, σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, στην κατασκευή του πρώτου στεγασμένου δικαστικού μεγάρου του ελληνικού κόσμου και μας δείχνει ότι έχουμε μια οργανωμένη πόλη με συγκεκριμένους θεσμούς». Το συγκεκριμένο εύρημα, το οποίο αποτελεί γραπτό τεκμήριο μιας πόλης που ήκμασε στην αρχαιότητα και τοποθετείται στην περιοχή των Άνω Λεχωνίων, είδε το φως της δημοσιότητας στα 1920, μέσω της δημοσίευσης που πραγματοποίησε ο αείμνηστος Έφορος Αρχαιοτήτων Απόστολος Αρβανιτόπουλος σε γνωστό Γαλλικό Αρχαιολογικό περιοδικό, προσελκύοντας, όπως προαναφέρθηκε, το ενδιαφέρον διάσημων επιγραφολόγων.

Αρχαία πόλη αποκαλύπτεται
Η περιοχή στην οποία βρέθηκε η σπάνια αυτή επιγραφή βρίσκεται πάνω στον λόφο Νεβεστίκι στα Άνω Λεχώνια και σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη που διατυπώνουν οι αρχαιολόγοι, πρόκειται για την αρχαία Μεθώνη. Οι πρώτες ενδείξεις κατοίκησης χρονολογούνται στην Μέση Εποχή Χαλκού, στο πρώτο μισό δηλαδή της 2ης χιλιετίας π.Χ., ενώ η κατοίκηση συνεχίζεται αργότερα και στην Μυκηναϊκή εποχή. Το πλέον σημαντικό τεκμήριο που μαρτυρά την ύπαρξη της αρχαίας πόλης είναι «το τείχος το οποίο είναι πολύ σημαντικό, σώζεται σε ύψος τριών μέτρων, είναι πολυγωνικό, με μεγάλους λίθους στην βάση, πιθανότατα είναι αρχαϊκό και κτίζεται όταν ιδρύεται και η πόλη, που εικάζεται ότι είναι η αρχαία Μεθώνη» εξηγεί ο Δημήτρης Αγνουσιώτης, αρχαιολόγος της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ. Σε αυτοψία που διενεργήθηκε το 2009 διαπιστώθηκε ότι το τείχος περιβάλλει όλο τον λόφο και το άνω πλάτωμά του και καλύπτει μια έκταση 20 περίπου στρεμμάτων, όπου σήμερα υπάρχουν ελαιοπερίβολα. Στην κορυφή του λόφου τοποθετείται ο αρχικός οικιστικός πυρήνας στη Μέση Εποχή Χαλκού έως και την Αρχαϊκή περίοδο, γεγονός που ενισχύεται από την ύπαρξη λίθων, οικοδομικού υλικού και τμημάτων αγγείων.

«Αργότερα, συνεχίζει ο κ. Αγνουσιώτης, αν θεωρήσουμε ότι η ευρύτερη περιοχή των Λεχωνίων ήταν η αρχαία Μεθώνη, πιθανότατα κατά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, η πόλη εκτείνεται και πέρα του λόφου, παραλιακά, σύμφωνα με σχετικές μαρτυρίες ερευνητών». Η εφαρμογή της «PAX ROMANA» της Ρωμαϊκής ειρήνης δηλαδή, ευνοεί την μεταφορά των οικισμών που ήταν αρχικά οχυρωμένοι σε λόφους και βουνά, προς παραθαλάσσιες περιοχές. «Το 1983 πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφή στα Πλατανίδια και ερευνήθηκε ρωμαϊκό κτήριο, στο οποίο βρέθηκαν αγγεία που φυλάσσονται στις αποθήκες του Μουσείου» προσθέτει ο ίδιος.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, παράλληλα, η εξέλιξη της κατοίκησης στην συγκεκριμένη περιοχή, καθώς ο άξονας μετατοπίζεται αναλόγως των ιστορικών γεγονότων της εκάστοτε εποχής. Στην αρχή ο οικιστικός πυρήνας εντοπίζεται πάνω στο λόφο Νεβεστίκι. Αργότερα στα Ρωμαϊκά, τα Παλαιοχριστιανικά και τα πρώιμα Βυζαντινά χρόνια, φαίνεται ότι επεκτείνεται προς την θάλασσα, ενώ αργότερα στα Μεσαιωνικά χρόνια, εντοπίζεται αρχαιολογική θέση στο Παλαιόκαστρο, όπου υπάρχει Μεσαιωνικό-Ενετικό κάστρο και άλλα παρεμφερή κτίσματα, που μαρτυρούν του λόγου το αληθές.

Τα επιμέρους χαρακτηριστικά
Η αρχαία Μεθώνη είναι μια από τις πόλεις που συγκροτούν την αρχαία Μαγνησία και έχει κατά βάση αγροτικό χαρακτήρα, γεγονός που ενισχύεται από την εύφορη πεδιάδα των Λεχωνίων που ευνοεί διαχρονικά τις καλλιέργειες. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί βέβαια συστηματικές ανασκαφές την περιοχή, αλλά υπάρχουν πολύ σημαντικές μαρτυρίες ήδη από τον 18ο αιώνα, που πιστοποιούν την αρχαιολογική της σημασία. Είναι άξια καταγραφής στο σημείο αυτό η μαρτυρία του Ρήγα Βελεστινλή (Φεραίου), ο οποίος αναφέρει ότι βρήκε μάρμαρο που έφερε τρεις μορφές και μια επιγραφή. Αργότερα και άλλοι γνωστοί περιηγητές και λόγιοι, όπως ο Ληκ (Leake) και ο Γεωργιάδης, πραγματοποιούν έρευνες στην περιοχή και επισημαίνουν την ύπαρξη του αρχαίου τείχους πάνω στο λόφο Νεβεστίκι. Πιο συστηματικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν τον 19ο αιώνα, αρχής γενομένης από τον Άγγλο αρχαιολόγο Γουέϊς (Wace), ο οποίος μελέτησε την περιοχή, ενώ αργότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Αρβανιτόπουλος συλλέγει σημαντικές πληροφορίες και αναφέρει μάλιστα ότι πάνω στον λόφο υπήρχε μεγάλο κτίσμα, που παραπέμπει σε ανάκτορο. Παράλληλα, αναφέρεται σε μια τεράστια πέτρα που του θυμίζει πέτρες των Μυκηνών και στην ύπαρξη τάφων, ενώ ο ίδιος ανακάλυψε, όπως προαναφέρθηκε, την επιγραφή που σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου.

Ο αείμνηστος Έφορος Αρχαιοτήτων Δημήτρης Θεοχάρης εισηγήθηκε εν συνεχεία την κήρυξη του λόφου Νεβεστίκι και του Παλαιόκαστρου ως αρχαιολογικών χώρων το 1963, η οποία και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ, ενώ επισήμανε παράλληλα την ύπαρξη της Βασιλικής στα Πλατανίδια. Αργότερα στην δεκαετία του '80 πραγματοποιήθηκαν μικρής κλίμακας έρευνες, ενώ «μετά την δεκαετία του '80 δεν έχουμε ανασκαφική έρευνα στην περιοχή. Εκτός από το τείχος που είναι ορατό δεν έχουμε αρχιτεκτονικά λείψανα, αλλά υπάρχει πολύ οικοδομικό υλικό πάνω στο λόφο, όπως πέτρες που είναι επεξεργασμένες, όστρακα αγγείων και κεραμίδια, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη οικισμού» τονίζει ο αρμόδιος αρχαιολόγος. Επίσης υπάρχουν αγγεία που χρονολογούνται στα ύστερα ελληνιστικά και πρώιμα ρωμαϊκά στις αποθήκες του Μουσείου, σκεύη καθημερινής χρήσης, καθώς και ρωμαϊκό νόμισμα του 4ου αιώνα μ.Χ., που παραδόθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 2007, από κάτοικο της περιοχής.

Στόχος η συστηματική έρευνα 
Στη συγκεκριμένη περιοχή δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής συστηματική αρχαιολογική έρευνα, όπως προαναφέρθηκε, ενώ οι προσπάθειες της ΙΓ΄ Εφορείας, εστιάζονται στην φύλαξη, έρευνα και προστασία του αρχαιολογικού χώρου. Στο συγκεκριμένο πεδίο και στην ευρύτερη περιοχή του Πηλίου δραστηριοποιούνται τρεις αρχαιολόγοι, προκειμένου «αφενός να διερευνηθεί καλύτερα η περιοχή της αρχαίας Μαγνησίας, να εντοπιστούν όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι που υπάρχουν στην περιοχή, να προστατευθούν με τον καλύτερο τρόπο και με τον συστηματικό έλεγχο που πραγματοποιείται και σε δεύτερη φάση να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα συστηματικής έρευνας» υπογραμμίζει η κ. Ιντζεσίλογλου και προσθέτει ότι «τα στοιχεία που έχουμε από την περιοχή της Μαγνησίας είναι πάρα πολύ σημαντικά και περιλαμβάνουν μάλιστα και μια σειρά από αρχαϊκές επιγραφές, που είναι από τις αρχαιότερες της Θεσσαλίας. Στόχος της Εφορείας, προσθέτει η ίδια, είναι να οργανωθεί μελλοντικά η συστηματική έρευνα της αρχαίας Μαγνησίας».

Οι επικρατέστερες απόψεις των επιστημόνων, σε ό,τι αφορά τον αρχαίο οικισμό στο λόφο Νεβεστίκι, είναι ότι είτε πρόκειται για το αρχαίο Ορμίνιο, μια άποψη που είχε διατυπώσει ο Αρβανιτόπουλος, αλλά η δεύτερη, επικρατέστερη άποψη είναι ότι πρόκειται για την αρχαία Μεθώνη. Όπως επισημαίνεται όμως, η μελλοντική αποκάλυψη γραπτού τεκμηρίου, μιας επιγραφής ενδεχομένως που θα αναφέρει το όνομα της αρχαίας πόλης, θα επιβεβαιώσει τα υπάρχοντα δεδομένα.

(Εφημερίδα του Βόλου "Ταχυδρόμος"  29 Αυγούστου 2010)