Μεθώνη ή Μηθώνη

ΣΠΑΝΙΑ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΑ ΑΝΩ ΛΕΧΩΝΙΑ

Σημαντικά δεδομένα για την άγνωστη στο ευρύ κοινό αρχαία πόλη της Μεθώνης, που βρίσκεται στην περιοχή των Άνω Λεχωνίων, φέρνει στο φως η αρχαϊκή επιγραφή η οποία κοσμεί την νέα πτέρυγα του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Το σπάνιο αυτό εύρημα, το οποίο ήρθε στο φως επί των ημερών του πρώτου Eφόρου Aρχαιοτήτων Θεσσαλίας Απόστολου Αρβανιτόπουλου και χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ. Η επιγραφή είναι γραμμένη με το αρχαϊκό θεσσαλικό αλφάβητο.

«Πρόκειται για μια από τις σπουδαιότερες και αρχαιότερες επιγραφές που έχουν βρεθεί στην Θεσσαλία και είναι πάρα πολύ σημαντική, προσελκύοντας μάλιστα το ενδιαφέρον διάσημων ξένων επιγραφολόγων, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την ερμηνεία της» αναφέρει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου. Η επιγραφή σώζεται ακέραιη, είναι γραμμένη σε τρεις κατακόρυφες σειρές, με μεγάλα, ευανάγνωστα γράμματα και εκτιμάται ότι ήταν τοποθετημένη όρθια, σε δημόσιο χώρο. «Είναι μια δημόσια επιγραφή που αναφέρεται στην κατασκευή της στέγης ενός κτηρίου, προέρχεται από την περιοχή του λόφου Νεβεστίκι Άνω Λεχωνίων και εκτίθεται στην νέα πτέρυγα του Μουσείου, στον τομέα που αφορά την γένεση και οργάνωση των πόλεων της Θεσσαλίας κατά την αρχαϊκή εποχή» επισημαίνει η κ. Ιντζεσίλογλου.

Η ερμηνεία που δόθηκε από τους επαΐοντες είναι ότι «ο Ανδροκύδης έκτισε το κτήριο ή κατασκεύασε τον σκελετό της στέγης. Ο Κόλουρος ήταν δικαστορεύων. Ο Παισιάδας έφτιαξε την στέγη». Η λέξη «δικαστορεύων» παραπέμπει κατά πάσα πιθανότητα σε άρχοντα της περιοχής, ο οποίος είχε και δικαστική ιδιότητα. Όπως σημειώνει μάλιστα η προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ «η συγκεκριμένη επιγραφή αναφέρεται κατ' ουσίαν, σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, στην κατασκευή του πρώτου στεγασμένου δικαστικού μεγάρου του ελληνικού κόσμου και μας δείχνει ότι έχουμε μια οργανωμένη πόλη με συγκεκριμένους θεσμούς». Το συγκεκριμένο εύρημα, το οποίο αποτελεί γραπτό τεκμήριο μιας πόλης που ήκμασε στην αρχαιότητα και τοποθετείται στην περιοχή των Άνω Λεχωνίων, είδε το φως της δημοσιότητας στα 1920, μέσω της δημοσίευσης που πραγματοποίησε ο αείμνηστος Έφορος Αρχαιοτήτων Απόστολος Αρβανιτόπουλος σε γνωστό Γαλλικό Αρχαιολογικό περιοδικό, προσελκύοντας, όπως προαναφέρθηκε, το ενδιαφέρον διάσημων επιγραφολόγων.

Αρχαία πόλη αποκαλύπτεται
Η περιοχή στην οποία βρέθηκε η σπάνια αυτή επιγραφή βρίσκεται πάνω στον λόφο Νεβεστίκι στα Άνω Λεχώνια και σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη που διατυπώνουν οι αρχαιολόγοι, πρόκειται για την αρχαία Μεθώνη. Οι πρώτες ενδείξεις κατοίκησης χρονολογούνται στην Μέση Εποχή Χαλκού, στο πρώτο μισό δηλαδή της 2ης χιλιετίας π.Χ., ενώ η κατοίκηση συνεχίζεται αργότερα και στην Μυκηναϊκή εποχή. Το πλέον σημαντικό τεκμήριο που μαρτυρά την ύπαρξη της αρχαίας πόλης είναι «το τείχος το οποίο είναι πολύ σημαντικό, σώζεται σε ύψος τριών μέτρων, είναι πολυγωνικό, με μεγάλους λίθους στην βάση, πιθανότατα είναι αρχαϊκό και κτίζεται όταν ιδρύεται και η πόλη, που εικάζεται ότι είναι η αρχαία Μεθώνη» εξηγεί ο Δημήτρης Αγνουσιώτης, αρχαιολόγος της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ. Σε αυτοψία που διενεργήθηκε το 2009 διαπιστώθηκε ότι το τείχος περιβάλλει όλο τον λόφο και το άνω πλάτωμά του και καλύπτει μια έκταση 20 περίπου στρεμμάτων, όπου σήμερα υπάρχουν ελαιοπερίβολα. Στην κορυφή του λόφου τοποθετείται ο αρχικός οικιστικός πυρήνας στη Μέση Εποχή Χαλκού έως και την Αρχαϊκή περίοδο, γεγονός που ενισχύεται από την ύπαρξη λίθων, οικοδομικού υλικού και τμημάτων αγγείων.

«Αργότερα, συνεχίζει ο κ. Αγνουσιώτης, αν θεωρήσουμε ότι η ευρύτερη περιοχή των Λεχωνίων ήταν η αρχαία Μεθώνη, πιθανότατα κατά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, η πόλη εκτείνεται και πέρα του λόφου, παραλιακά, σύμφωνα με σχετικές μαρτυρίες ερευνητών». Η εφαρμογή της «PAX ROMANA» της Ρωμαϊκής ειρήνης δηλαδή, ευνοεί την μεταφορά των οικισμών που ήταν αρχικά οχυρωμένοι σε λόφους και βουνά, προς παραθαλάσσιες περιοχές. «Το 1983 πραγματοποιήθηκε σωστική ανασκαφή στα Πλατανίδια και ερευνήθηκε ρωμαϊκό κτήριο, στο οποίο βρέθηκαν αγγεία που φυλάσσονται στις αποθήκες του Μουσείου» προσθέτει ο ίδιος.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, παράλληλα, η εξέλιξη της κατοίκησης στην συγκεκριμένη περιοχή, καθώς ο άξονας μετατοπίζεται αναλόγως των ιστορικών γεγονότων της εκάστοτε εποχής. Στην αρχή ο οικιστικός πυρήνας εντοπίζεται πάνω στο λόφο Νεβεστίκι. Αργότερα στα Ρωμαϊκά, τα Παλαιοχριστιανικά και τα πρώιμα Βυζαντινά χρόνια, φαίνεται ότι επεκτείνεται προς την θάλασσα, ενώ αργότερα στα Μεσαιωνικά χρόνια, εντοπίζεται αρχαιολογική θέση στο Παλαιόκαστρο, όπου υπάρχει Μεσαιωνικό-Ενετικό κάστρο και άλλα παρεμφερή κτίσματα, που μαρτυρούν του λόγου το αληθές.

Τα επιμέρους χαρακτηριστικά
Η αρχαία Μεθώνη είναι μια από τις πόλεις που συγκροτούν την αρχαία Μαγνησία και έχει κατά βάση αγροτικό χαρακτήρα, γεγονός που ενισχύεται από την εύφορη πεδιάδα των Λεχωνίων που ευνοεί διαχρονικά τις καλλιέργειες. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί βέβαια συστηματικές ανασκαφές την περιοχή, αλλά υπάρχουν πολύ σημαντικές μαρτυρίες ήδη από τον 18ο αιώνα, που πιστοποιούν την αρχαιολογική της σημασία. Είναι άξια καταγραφής στο σημείο αυτό η μαρτυρία του Ρήγα Βελεστινλή (Φεραίου), ο οποίος αναφέρει ότι βρήκε μάρμαρο που έφερε τρεις μορφές και μια επιγραφή. Αργότερα και άλλοι γνωστοί περιηγητές και λόγιοι, όπως ο Ληκ (Leake) και ο Γεωργιάδης, πραγματοποιούν έρευνες στην περιοχή και επισημαίνουν την ύπαρξη του αρχαίου τείχους πάνω στο λόφο Νεβεστίκι. Πιο συστηματικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν τον 19ο αιώνα, αρχής γενομένης από τον Άγγλο αρχαιολόγο Γουέϊς (Wace), ο οποίος μελέτησε την περιοχή, ενώ αργότερα, στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Αρβανιτόπουλος συλλέγει σημαντικές πληροφορίες και αναφέρει μάλιστα ότι πάνω στον λόφο υπήρχε μεγάλο κτίσμα, που παραπέμπει σε ανάκτορο. Παράλληλα, αναφέρεται σε μια τεράστια πέτρα που του θυμίζει πέτρες των Μυκηνών και στην ύπαρξη τάφων, ενώ ο ίδιος ανακάλυψε, όπως προαναφέρθηκε, την επιγραφή που σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου.

Ο αείμνηστος Έφορος Αρχαιοτήτων Δημήτρης Θεοχάρης εισηγήθηκε εν συνεχεία την κήρυξη του λόφου Νεβεστίκι και του Παλαιόκαστρου ως αρχαιολογικών χώρων το 1963, η οποία και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ, ενώ επισήμανε παράλληλα την ύπαρξη της Βασιλικής στα Πλατανίδια. Αργότερα στην δεκαετία του '80 πραγματοποιήθηκαν μικρής κλίμακας έρευνες, ενώ «μετά την δεκαετία του '80 δεν έχουμε ανασκαφική έρευνα στην περιοχή. Εκτός από το τείχος που είναι ορατό δεν έχουμε αρχιτεκτονικά λείψανα, αλλά υπάρχει πολύ οικοδομικό υλικό πάνω στο λόφο, όπως πέτρες που είναι επεξεργασμένες, όστρακα αγγείων και κεραμίδια, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη οικισμού» τονίζει ο αρμόδιος αρχαιολόγος. Επίσης υπάρχουν αγγεία που χρονολογούνται στα ύστερα ελληνιστικά και πρώιμα ρωμαϊκά στις αποθήκες του Μουσείου, σκεύη καθημερινής χρήσης, καθώς και ρωμαϊκό νόμισμα του 4ου αιώνα μ.Χ., που παραδόθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 2007, από κάτοικο της περιοχής.

Στόχος η συστηματική έρευνα 
Στη συγκεκριμένη περιοχή δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής συστηματική αρχαιολογική έρευνα, όπως προαναφέρθηκε, ενώ οι προσπάθειες της ΙΓ΄ Εφορείας, εστιάζονται στην φύλαξη, έρευνα και προστασία του αρχαιολογικού χώρου. Στο συγκεκριμένο πεδίο και στην ευρύτερη περιοχή του Πηλίου δραστηριοποιούνται τρεις αρχαιολόγοι, προκειμένου «αφενός να διερευνηθεί καλύτερα η περιοχή της αρχαίας Μαγνησίας, να εντοπιστούν όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι που υπάρχουν στην περιοχή, να προστατευθούν με τον καλύτερο τρόπο και με τον συστηματικό έλεγχο που πραγματοποιείται και σε δεύτερη φάση να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα συστηματικής έρευνας» υπογραμμίζει η κ. Ιντζεσίλογλου και προσθέτει ότι «τα στοιχεία που έχουμε από την περιοχή της Μαγνησίας είναι πάρα πολύ σημαντικά και περιλαμβάνουν μάλιστα και μια σειρά από αρχαϊκές επιγραφές, που είναι από τις αρχαιότερες της Θεσσαλίας. Στόχος της Εφορείας, προσθέτει η ίδια, είναι να οργανωθεί μελλοντικά η συστηματική έρευνα της αρχαίας Μαγνησίας».

Οι επικρατέστερες απόψεις των επιστημόνων, σε ό,τι αφορά τον αρχαίο οικισμό στο λόφο Νεβεστίκι, είναι ότι είτε πρόκειται για το αρχαίο Ορμίνιο, μια άποψη που είχε διατυπώσει ο Αρβανιτόπουλος, αλλά η δεύτερη, επικρατέστερη άποψη είναι ότι πρόκειται για την αρχαία Μεθώνη. Όπως επισημαίνεται όμως, η μελλοντική αποκάλυψη γραπτού τεκμηρίου, μιας επιγραφής ενδεχομένως που θα αναφέρει το όνομα της αρχαίας πόλης, θα επιβεβαιώσει τα υπάρχοντα δεδομένα.

(Εφημερίδα του Βόλου "Ταχυδρόμος"  29 Αυγούστου 2010)