Τα τραγούδια του Πηλίου

Κάποια τραγούδια του Πηλίου 
σε συλλογή και εκτέλεση  του 1993

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ

Το Πήλιο, αποτελεί χώρο πανάρχαιων παραδόσεων, θερινή κατοικία των θεών και ημίθεων, ορμητήριο κλεφταρματωλών και γενέτειρα ηρώων.. Έχει όλες τις προϋποθέσεις λοιπόν, για να αναπτυχθεί το Δημοτικό τραγούδι.

Επειδή το Πήλιο βρίσκεται ανάμεσα στη Θεσσαλία και το Αιγαίο οριοθετεί το χώρο κι επηρεάζεται περισσότερο απ’ το νησιώτικο πολιτισμό και λιγότερο από τον κάμπο.

Είναι επηρεασμένο βασικά από την ηπειρώτικη και τη νησιώτικη παράδοση (Αιγαίο-Ιωνία) και πολύ λιγότερο από τη μοραΐτικη και τη ρουμελιώτικη.

Τα δημοτικά τραγούδια του Πηλίου χωρίζονται σε χορευτικά, σε τραγούδια της τάβλας (τραπεζιού-καθιστικά), σε λατρευτικά και κάλαντα. Υπάρχουν ακόμη τραγούδια ιστορικά και κλέφτικα που αναφέρονται σε συγκεκριμένα πρόσωπα και περιστατικά της τοπικής μας ιστορίας, απ’ τα χρόνια των αγώνων και της Επανάστασης (1821, 1854, 1878). Τέτοια είναι: «του καπετάν Κουτμάνη», «του Στέφου», «του Δήμου Ζάγουρα», «η καταστροφή της Μιτζέλας», «η μάχη της Μακρινίτσας» κ.ά.

Ο κύκλος των τραγουδιών της αγάπης, περιλαμβάνει τραγούδια για τη φύση, τη νεότητα, την αγάπη. Αναπτύχθηκαν κι αυτά μέσα στο φυσικό περίγυρο, μες στο άρωμα και τη δροσιά του όμορφου βουνού. Αποτελούνται από 15σύλλαβα και μη, ομοιοκατάληκτα ή όχι, εκτεταμένα ή απλά δίστιχα λιανοτράγουδα. Αυτά τα ερωτικά τραγούδια με ιαμβικούς ανομοιοκατάληκτους στίχους που θυμίζουν δραματικές παραλογές, τραγουδήθηκαν κι ως γαμήλιες πατινάδες. «Ο Αυγερινός», «Το μελαχρινό» κ.ά. 

Στον κύκλο των τραγουδιών της ξενιτιάς αποτυπώνονται τα βάσανα κι οι καημοί του ξενιτεμού καθώς κι η επιστροφή στην πατρίδα. «Ο Γιωργαλάκης», «Τα ζαγοριανά καράβια», το «Θέλω να ταξιδέψω» κ.ά. είναι απ’ τα πιο χαρακτηριστικά.

Στο Πήλιο, όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, συναντά κανείς και τα μοιρολόγια, τραγούδια που λέγονται όταν χάνεται αγαπημένο πρόσωπο.  Συνηθισμένο εκφραστικό μέσο είναι η προσωποποίηση του Χάρου,.

Τέλος, έχουμε και τα λατρευτικά τραγούδια, με θρησκευτικά συνήθως θέματα ή ερμηνείες μεταφυσικών φαινομένων. Τέτοια είναι τα λαϊκά κάλαντα, τα βαϊτικα, τα παινέματα, τα καλησπερίσματα κ.ά.          

«Οι μελωδίες είναι σταθερές και ομοιόμορφες, ρυθμικές και ως επί το πλείστον διατονικές στο νησιώτικο ιδίωμα. Όπως και η γενικότερη μουσική μας παράδοση το πηλιορείτικο ιδίωμα βασίζεται στο υπόστρωμα της εκκλησιαστικής μουσικής που επίσης διατηρεί στο χώρο μια γηγενή παράδοση με Αθηναϊκές και Πολίτικες επιδράσεις» γράφει μουσικός Γρηγ. Σουλτάνης στο δίσκο του'93 «ΤΑ ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΑ»

Βέβαια τα τραγούδια του Πηλίου δεν έμειναν ανεπηρέαστα από ευρωπαϊκά ακούσματα και μουσικές, ειδικά μετά το 18^ο αιώνα που ανθίζει το εμπόριο κι η ναυτιλία με συνέπεια και την πνευματική ανάπτυξη. Έτσι το αρχικό ιδίωμα «αλλοιώνεται» και τα πρότυπα αλλάζουν. Γνωστό άκουσμα η «Κατερίνα» με φανερή την ευρωπαϊκή επίδραση.

Στίχοι των γνωστότερων πηλιορείτικων τραγουδιών

1. ΤΑ ΚΑΝΑΡΙΑ
(Στίχοι του Θεοχάρη Παντίδη σε παραδοσιακή μουσική της Σμύρνης)

Δυο κανάρια στο κλουβί μου
που στολίζουν την αυλή μου
που στολίζουν την αυλή μου
δυο κανάρια στο κλουβί μου
τα κανάρια μου.

Τάχω και τα καμαρώνω 
και ποτέ δεν τα μαλώνω
και ποτέ δεν τα μαλώνω
τάχω και τα καμαρώνω
τα κανάρια μου.

Είν' η μόνη συντροφιά μου
στη ζωή παρηγοριά μου,
και στερνή παρηγοριά μου
είν' η μόνη συντροφιά μου
τα κανάρια μου.

2. ΘΕΛΩ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΩ (της ξενιτιάς)
Θέλω να ταξιδέψω, στην Αίγυπτο να πα
να φέρω το πουλί μου, πούναι στην ξενιτιά.

Έλα πουλί μου έλα, να τα μιλήσουμε
γιατί είδα στο όνειρό μου πως θα χωρίσουμε.

Πουλί μου αγαπημένο και πώς τα πίστεψες
της γειτονιάς τα λόγια και μ' απαρνήθηκες.

Πολύ με βασανίζεις, μα τι μπορώ να πω
όλα τα υποφέρω, γιατί σε αγαπώ.

3. ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ (του γάμου)

Μπροστά τραβάει καλέ πουλάκι μου

μπροστά τραβάει ο αυγερινός

μαύρα γλυκά μου μάτια

και πίσω πάει η πούλια.

Και μες στη με- καλέ πουλάκι μου

και μες στη μέση ο σταυραετός

μαύρα γλυκά μου μάτια

με τη χρυσή φτερούγα.

Γαμπρέ μου κα- καλέ πουλάκι μου

γαμπρέ μου καλορίζικα

μαύρα γλυκά μου μάτια

να ζήσεις να γεράσεις.

Να χαι- καλέ πουλάκι μου

να χαίρεσαι το ταίρι σου.

4. ΤΟ ΜΕΛΑΧΡΟΙΝΟ

Μελαχροινό αγάπησα

κουκλάκι ζηλεμένο

Με τη γλυκιά του τη ματιά

μ’ έχει ξετρελαμένο.

Αχ κουκλάκι ζηλεμένο

Μ’ έχεις πια ξετρελαμένο.

Έχει δυο μάτια ολόγλυκα

δυο χείλη κοραλλένια

Με την πλανεύτρα του ματιά

ξετρέλανε κι εμένα.

Αχ κουκλάκι ζηλεμένο

               Μ’ έχεις πια ξετρελαμένο.

5. ΜΑΝΑ  ΜΟΥ  ΤΑ  ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ  ΜΟΥ

(Γαμήλιο τραγούδι του αποχωρισμού της νύφης)

Μάνα  μου  τα  λουλούδια  μου,
συχνά  να  τα  ποτίζεις,  ωχ  μάνα  μου  γλυκιά,
συχνά  να  τα  ποτίζεις,  ωχ  μάνα  μου  έχε  γεια.

Να  τα  ποτίζεις  το  πρωί,
συχνά  το  μεσημέρι,  ωχ  μάνα  μου  γλυκιά,
συχνά  να  τα  ποτίζεις,  ωχ  μάνα  μου  έχε  γεια.

Και  μην  ξεχνάς,  μανούλα  μου,
να  στέλνεις  την  ευχή  σου,  ωχ  μάνα  μου  γλυκιά,
να  στέλνεις  την  ευχή  σου,  ωχ  μάνα  μου  έχε  γεια.


Διαβάστε επίσης: Το δημοτικό τραγούδι της Μαγνησίας" του Κώστα Λιάπη, 
ΕΚΠΟΛ Μαγνησίας, Α – Β  τόμοι, Βόλος 2006 -2009
Ακούστε (ΕΔΩ)