Αρχοντικό Χατζη-Κυριαζή

Το αρχοντικό πριν την προσπάθεια αναπαλαίωσης

Στη φάση της αναπαλαίωσης

Η κεντρική είσοδος του οικήματος

Η εξωτερική αυλόπορτα 

Το οκταγωνικό κιόσκι

Τοιχογραφία οροφής

Σκάλα προς σοφίτα

Βρίσκεται πάνω από την πλατεία του χωριού, στο δρόμο προς Άγιο Βλάση. Χτίστηκε τα τελευταία χρόνια του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα από την οικογένεια Χατζη-Κυριαζή. (Σημ. Το προσωνύνιο «Χατζή» στο Κυριαζής προέρχεται από το προσκύνημα του φέροντα στους Αγίους Τόπους. Το «Χατζ» στα αραβικά και «Χατζής» στα ελληνικά συναντιέται σε χριστιανούς και μουσουλμάνους προσκυνητές στους Αγίους Τόπους και στη Μέκκα αντίστοιχα)

Το σπίτι κατοικήθηκε από την οικογένεια Χατζηκυριαζή μέχρι το 1936. Μετά το 1941 στεγάζεται στο κυρίως σπίτι το Άσυλο Παιδιού Βόλου, που μετακόμισε λόγω των βομβαρδισμών. Στο στάβλο του αρχοντικού την ίδια περίοδο στεγάζεται μια ομάδα κατακτητών Γερμανών. Στη συνέχεια διαμένει η «Αχτίδα» Λεχωνίων (ΚΟΒΑ). Μετά την απελευθέρωση και συγκεκριμένα μετά το 1945 μένουν εκεί Εγγλέζοι. Φεύγοντας οι Εγγλέζοι στεγάστηκαν στρατιώτες και εθνοφύλακες. Στη συνέχεια κατοικήθηκε από διάφορες οικογένειες ντόπιων κατοίκων.

Ο στάβλος αναπαλαιωμένος

 Ο ρυθμός του κτιρίου έχει στοιχεία ξένα με την ως τότε γνωστή αρχιτεκτονική του Πηλίου. Είναι νεοκλασικό με στοιχεία αποικιοκρατίας. Το αρχοντικό είναι τριώροφο με σοφίτα. Στη νότια πλευρά έχει δύο φοίνικες παμπάλαιους -δέντρα ξένα προς τον τόπο, που δείχνουν όμως την προέλευση των ιδιοκτητών. (Σημ. Δύο φοίνικες κοσμούν και την αυλή του αρχοντικού Κοντού). Το αρχοντικό περιβάλλεται από κήπο περίπου εννέα στρεμμάτων, που μέσα σ' αυτόν είναι χτισμένα το σπίτι του κηπουρού (βορειοδυτική γωνία), ο φούρνος και ο στάβλος (βορειοανατολική άκρη). (Σημ. Κηπουρός ήταν για πολλά χρόνια ο Ιωαν. Κόκκινος). Στη νοτιοδυτική γωνία του οικοπέδου-πρώην ανθόκηπου- υπάρχει οκτάγωνο υπερυψωμένο κιόσκι που εφάπτεται του επαρχιακού δρόμου προς Άγιο Βλάση.

Ο Ιωαν. Χατζη-Κυριαζής συνέβαλε στην κατασκευή του δικτύου ύδρευσης του χωριού. Όταν πέθανε άφησε το αρχοντικό στους γιους του, οι οποίοι δώρισαν στο Βόλο το οικόπεδο που χτίστηκε η βιβλιοθήκη και χρηματοδότησαν την κατασκευή της. Σήμερα το αρχοντικό βρίσκεται στα χέρια νέου ιδιοκτήτη που επιχείρησε να το αναπαλαιώσει, αλλά τα έργα σταμάτησαν.
-------------------------------------------------------------------------------------

Ο Δαμιανός Κυριαζής, πρωτότοκος υιός του καπνοβιομήχανου Ιωάννη Κυριαζή (1853-1919) από τον Κισσό του Πηλίου (κατά μία μαρτυρία από το Βελεστίνο), γεννήθηκε στο Κάιρο και μεγάλωσε στο Βόλο. Μητέρα του η Μαρία (Μαριλίτα) και αδέλφια του κατά σειρά οι Ευτέρπη, Ελένη, Ευθαλία και Κωνσταντίνος.

Τις εγκύκλιες σπουδές του τις έκανε στον Βόλο, μετά συνέχισε στη Ζυρίχη (1908), όπου σπούδασε Νομικά και τέλος στη Λειψία (1916), απ’ όπου έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα των Νομικών και Πολιτικών Επιστημών.
Το θέμα της διατριβής του ήταν σχετικό με την ανάπτυξη και εξέλιξη των επιχειρήσεων στην νεώτερη Ελλάδα.
Κατόπιν ερχόμενος στην Αθήνα διορίζεται στο Υπουργείο Οικονομικών και στη σύντομη θητεία του μέχρι το θάνατο του πατέρα του (1919) άφησε εποχή με το έργο του εκεί, όπου και προήχθη στο βαθμό του τμηματάρχη.
Ο Κυριαζής υπήρξε πολυταξιδεμένος και λόγω της επιχειρηματικής του δραστηριότητας, όταν ανέλαβε τη διεύθυνση των εργοστασίων στην Αίγυπτο και την Καβάλα, αλλά και λόγω των πολιτικών του ενασχολήσεων. Έτσι ζει μεταξύ Αμβούργου, Αθηνών, Καΐρου, Λοζάννης, Άμστερνταμ και Βόλου τα καλοκαίρια, όπου και κτίζει ένα σπίτι κόσμημα στα Άνω Λεχώνια του Πηλίου, το γνωστό ακόμη και σήμερα με το όνομα «Αρχοντικό Χατζη-Κυριαζή».

Ο Δαμιανός με τον αδελφό του Κωνσταντίνο (1891-1962) αναλαμβάνουν τις επιχειρήσεις του πατέρα τους Ιωάννη και αργότερα του θείου τους Ευστάθιου. Έτσι, κι οι δυο μαζί, όταν στις 25/7 Ιουνίου 1916 ως κληρονόμοι και κύριοι συνεχιστές του πατέρα τους Ιωάννη, που απεβίωσε το 1919 στον Βόλο, όχι μόνο ανέλαβαν να συνεχίσουν, αλλά να εκπροσωπήσουν όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες της καπνοβιομηχανίας που έφερε το όνομά τους και έξω από τα όρια της Αιγύπτου και της Ελλάδας, που μέχρι τότε ήταν η Καβάλα. Έτσι, ιδρύονται δύο ακόμη καινούργια εργοστάσια στην Ευρώπη, για να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση της αγοράς. Το ένα, το 1922 στο Άμστερνταμ για την αγορά της Ολλανδίας και το άλλο, το 1925 στο Αμβούργο για την μεγάλη αγορά της Γερμανίας και των λοιπών ευρωπαϊκών χωρών.
Στις 31 Δεκεμβρίου 1932 ο Δαμιανός αποχωρεί και έτσι όλη η επιχειρηματική δραστηριότητα της καπνοβιομηχανίας περιέρχεται στην κατοχή του αδελφού του Κωνσταντίνου.
Υπήρξε λάτρης της Δημοκρατίας για την οποία εργάστηκε όλη του τη ζωή. Η στενή του φιλία με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου από τις μέρες της Γερμανίας σημάδεψε όλη του τη ζωή, όσο και την πολιτική του σκέψη. Σε μια επιστολή του από το Αμβούργο προς τον Παπαναστασίου, που εκείνη την εποχή είχε μεταβεί στην Ιταλία για να συναντήσει τον Ελ. Βενιζέλο (Ιαν. 1921), αναφέρεται με θερμά λόγια για την ενεργή συμμετοχή των Δελμούζου, Γληνού και Τριανταφυλλόπουλου και του συνιστά να τους πείσει «να ανακατευθούν στον αγώνα» μετά τον Διχασμό. Το 1924 εισέρχεται στη «Δημοκρατική Ένωση» ως δημοκρατικός φιλελεύθερος αποδεχόμενος το πρωτόκολλο της 9ης Απριλίου 1921. Ως γνωστόν οι δημοκρατικοί φιλελεύθεροι αποτελούσαν την αριστερά του κόμματος των Φιλελευθέρων και είχαν ιδιαίτερη Οργάνωση. Το 1925 μεταβαίνει στην Κοπεγχάγη για να παραστεί στο Συνέδριο της διεθνούς συνάντησης των ριζοσπαστικών και συγγενών δημοκρατικών κομμάτων. Τον Ιούλιο του 1930 επισκέπτεται το Λονδίνο σε συνεργασία εκπροσώπων στη National League of Young Liberals (Εθνική Ένωση Νέων Φιλελευθέρων), ενώ την ίδια χρονιά λαμβάνει μέρος στην Α΄ Βαλκανική Διάσκεψη, με Πρόεδρο τον τότε εμπνευστή αυτών των διασκέψεων Παπαναστασίου. Το 1931 και 1936 αντίστοιχα παίρνει μέρος στα κινήματα Ειρήνης. Τέλος αναμείχθηκε ενεργά στην πολιτική ζωή του τόπου και εκλέχθηκε Βουλευτής στο συνδυασμό των Αθηνών με το «Αγροτικό και Εργατικό Κόμμα της Ελλάδος» (την πρώην «Δημοκρατική Ένωση» που ίδρυσε ο Παπαναστασίου τον Απρίλιο του 1922) και για ένα μάλιστα μικρό χρονικό διάστημα διετέλεσε και ως υφυπουργός Οικονομικών στη σύντομη θητεία της δεύτερης Κυβέρνησης του Αλ. Παπαναστασίου από 26/5 – 5/6/1932.
Την 29η Αυγούστου 1926 στην Εταιρεία των Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών ανακοινώνει την εργασία του περί της Ελληνικής Χειροτεχνίας με συνομιλητές τους Παπαναστασίου, Γληνό, Δελμούζο, Τσάτσο και Τριανταφυλλόπουλο. Εκείνες τις μέρες η εργασία του δημοσιεύεται στον τύπο με εκτενή σχόλια και θετικές εντυπώσεις. Τη μελέτη του αυτή εξέδωσε και στα γερμανικά με τον τίτλο: «Η εξέλιξις της Χειροτεχνίας εις την σημερινήν Ελλάδα».
Την 11η Ιουνίου 1931 ανακοινώνει την εργασία του, και μετέπειτα εκδοθέν βιβλίο του, για τα «Αμπελάκια – μια ελληνική βιομηχανική πόλη του 18ου αιώνα».
Ο Κυριαζής υπήρξε μέλος πολλών ελληνικών επιστημονικών και πολιτιστικών Εταιρειών και οργανώσεων. Το 1912 γίνεται μέλος στην Ένωση Εβδομαδιαίου Πολιτικού Τύπου. Το 1916 τακτικό μέλος της Φιλοδασικής Ένωσης (31 Ιαν.), τακτικός εταίρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας (2 Φεβ.) και τέλος την ίδια χρονιά τακτικός εταίρος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Οικονομίας και Στατιστικής (6 Απρ.). Το 1917 τακτικό μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου ο «Παρνασσός» (1 Μαρτ.). Το 1930 τακτικό μέλος του Ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου (8 Απρ.) και επίσης τακτικό μέλος της Εταιρείας των Φίλων Ειρήνης (Μάιος). Το 1931 τιμάται με Δίπλωμα και απονομή Μεταλλίου από την Λαογραφική Εταιρεία των Θεσσαλών. Το 1932 ανακηρύσσεται Διεθνής Αγροτικός Σύμβουλος στο Διεθνές Αγροτικό Συνέδριο (Απρ. - Μάιος). Το 1933 μέλος του Ομίλου Αντισφαίρισης Αθηνών (29 Μαΐου), μέλος του Ελληνο-Αιγυπτιακού Συνδέσμου, τακτικό μέλος της Αθηναϊκής Λέσχης (1 Μαΐου) και επίσης μέλος στην Ένωση των εν Παρισίοις Ελλήνων.
Έξω από όλες τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές του δραστηριότητες ο Δαμιανός Κυριαζής υπήρξε και ένας μεγάλος ευγενής, ένας Ευπατρίδης όπως συνηθίζεται να δίνεται ο τίτλος στους μεγάλους νεοέλληνες της ιστορίας μας. Αν κάποιος θελήσει να χαρακτηρίσει γενικότερα τον άνθρωπο, δεν μπορεί παρά να ομολογήσει πως ήταν μια καλλιτεχνικής φύσεως ψυχή, μια αληθινή φυσιογνωμία της σύγχρονης ελληνικής πνευματικής κοινωνίας. Οιπάμπολλες ευαισθησίες του εκδηλώνονταν μέσα από την άκρατη τρυφερότητα του ευγενικού του χαρακτήρα για την μεγάλη αγάπη του στις ιδέες του για την Ειρήνη, τη Δημοκρατία, το Παιδί, τη Ζωή.
Μέσα από το προσωπικό του αρχείο, πάνω σε μια λευκή σελίδα χαρτιού βρέθηκε το ποίημα του που ακολουθεί και έχει ημερομηνία Κυριακή 9 Ιουνίου 1935, Ημέρα Εκλογών:
«Ζέστη αποπνιχτική. Μα ένας ευεργέτης μπάτης
δεν αφήνει την τελετουργία της σκέψης να σταματήσει.
Εκλογαί Καλοκαιριναί.
Στους δρόμους ησυχία. Ένας – ένας ή δυο – δυο
περπατούν οι Έλληνες πολίται και μιλούν για αδιάφορα πράγματα.
Καμμιά συγκέντρωση πουθενά.
Στα εκλογικά τμήματα κανένας συνωστισμός
και αραιοί – αραιοί προέρχονται οι ψηφοφόροι.
Ησυχία και γαλήνη.
Στον γαλάζιο ουρανό ούτε ένα συννεφάκι.»
Φαίνεται πως ο φιλόμουσος χαρακτήρας, η γενναιοδωρία και η κοινωνικότητα ήταν ξεχωριστές αρετές για όλη την οικογένεια Κυριαζή. Ο πατέρας του Ιωάννης Κυριαζής υπήρξε στο παρελθόν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της «Μουσικής Εταιρείας Βόλου», δωρητής της «Φιλαρμονικής Βόλου», δωρητής του «Αχιλλοπούλειου Νοσοκομείου Βόλου» και φυσικά λάτρης της μουσικής αγάπης που την είχε μεταδώσει στα παιδιά του. Ο αδελφός του Κωνσταντίνος Κυριαζής, που ζούσε κι αυτός στη Λοζάννη είχε χορηγήσει το ποσό των $2.000 για την αγορά πιάνου συναυλιών για το γνωστό ιστορικό σωματείο «Φιλότεχνοι Βόλου» και πολύ αργότερα (το 1961) βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη χρηματοδότηση του βιβλίου «Τα καράβια του ’21», τα έσοδα του οποίου διατίθεντο υπέρ του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.
Ο Δαμιανός Κυριαζής, από την δεκαετία του ’30 και για πολλά χρόνια μέχρι τον θάνατό του, συνέλεγε βιβλία, έγγραφα και κάθε είδους αντικείμενα, που έχουν σχέση κυρίως με την πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή στην Βαλκανική χερσόνησο.
Τις σημαντικές αυτές συλλογές του κληροδότησε σε Ιδρύματα, όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τη Λαϊκή Βιβλιοθήκη Βόλου (της οποίας ανέγειρε το κτίριο) και το Αρχείο της Ελληνικής Λαϊκής Μουσικής. Όμως τα σημαντικότερα τμήματα της πλουσιότατης Βιβλιοθήκης του τα προόριζε για το Μουσείο Μπενάκη και την Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.
Ήταν επίσης και μεγάλος Φίλος του Ιδρυτού του Μουσείου Αντώνη Μπενάκη καθώς και ένας από τους Μεγαλύτερους Δωρητές του Μουσείου.
Από την ίδρυση του Μουσείου μέχρι του θανάτου του ο Δαμιανός Κυριαζής υπήρξε θερμός φίλος και συμπαραστάτης του Μουσείου με την άρτια καλλιτεχνική του γνώση και διαίσθηση τόσο των διάφορων εκθεμάτων, όσο και της Βιβλιοθήκης, την οποία πλούτισε δια της διαθήκης του με μεγάλο αριθμό βιβλίων, πολλά των οποίων είναι σπάνια, εγγράφων, χειρογράφων ως και Λιθογραφιών, Υδατογραφιών και Σχεδίων.
Η Διοίκηση του Μουσείου Μπενάκη για να τιμήσει τη μνήμη του και ακόμη ως ένδειξη ευγνωμοσύνης δημιούργησε σύμφωνα με τη διαθήκη του μια ιδιαίτερη αίθουσα, την Αίθουσα Δαμιανού Κυριαζή, τα εκθέματα της οποίας, χαρακτικά, πήλινα, κεντήματα, είναι Δωρεά Δαμιανού Κυριαζή.
Ένα όμως μεγάλο μέρος των βιβλίων του παρέμεινε από τον θάνατό του στην κατοχή της κόρης του Μαρίας, που αργότερα παντρεύτηκε τον Γεώργιο Σπέντσα, διακεκριμένο οικονομολόγο. Έτσι, η Μαρία Κυριαζή-Σπέντσα έζησε μέσα στα βιβλία και στις συλλογές του πατέρα της σε περιβάλλον όπου η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά απολάμβανε μεγάλη εκτίμηση. Αν και την ιδέα των μεγάλων δωρεών είχε κατά νου ο πατέρας της Κυριαζής, στην Μαρία έπεσε ο δύσκολος κλήρος της πραγματοποίησης των επιθυμιών του με την προσφορά και των καταλοίπων της Βιβλιοθήκης του στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη το 1994.
Ο Δαμιανός απεβίωσε την Τετάρτη 29η Σεπτεμβρίου 1947. Η μνήμη του θα παραμένει για πάντα στο σεβασμό και στην εκτίμηση όλων εκείνων που καλλιεργούν τον αγρό των Γραμμάτων και της Τέχνης και που έχουν σκοπό τους, αλλά και όραμά τους την εξύψωση της Ζωής.

Το κείμενο για τον Κυριαζή είναι αντιγραφή από Λαϊκή Βιβλιοθήκη Βόλου.