Σκεύη & εργαλεία (2)

Σ' αυτό το θέμα που είναι συνέχεια προηγούμενου (ΕΔΩ), παρουσιάζονται ενδεικτικά κάποια εργαλεία κ.ά που έχουν σχέση με τις ασχολίες των κατοίκων των χωριών μας. 

Δείτε τις επεξηγήσεις και τις λεζάντες των φωτογραφιών:

"Λάμπα" ή "δακοπαγίδα": ένα άγνωστο σε πολλούς αγροτικό σκεύος-εργαλείο

Δακοπαγίδα:  Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες που ο δάκος "χτυπά" τον ελαιόκαρπο, οι γεωργοί με "συνεργεία διαβροχής" που οργανώνονται απ' τη Δ/ση Γεωργίας, ραντίζουν ελάχιστα (δολωματικά) τα λιόδεντρα για να σκοτωθεί το έντομο που χαλά τις ελιές και κατά συνέπεια και το λάδι, ανεβάζοντας την οξύτητά του. Το πότε κι εάν πρέπει να γίνει 'διαβροχή" το γνωρίζουν οι γεωπόνοι του υπουργείου Γεωργίας, από το πλήθος των εντόμων που συγκεντρώνονται σε κάθε παγίδα που είναι τοποθετημένη ψηλά στα λιόδεντρα και σ' όλες τις περιοχές της κάθε ελαιοκομικής περιφέρειας. Τη δουλειά αυτή την έκανε και την κάνει με πλαστικές πια παγίδες του εντόμου-δάκου, ο "λαμπαδόρος" ή παγιδοθέτης" ο οποίος βάζει μέσα στην παγίδα υγρή αμμωνία, δόλωμα που έλκει το δάκο. Ο πάτος του δοχείου είναι ανοιχτός και γυριστός προς τα μέσα, για να παγιδεύονται τα έντομα και μετά να καταμετριούνται. 

Αν δείτε λοιπόν, κάποιον μ' ένα καλάμι στο χέρι κι ένα μπιτόνι να γυρνά στους ελαιώνες κατακαλόκαιρο, να ξέρετε πως δεν κυνηγά ...τζιτζίκια, παρά "αλλάζει" τις δακοπαγίδες μετρώντας "μύγες", τους δάκους (αρσενικούς και θηλυκούς) και προσδοκώντας χρόνια τώρα, πάντα ανεπιτυχώς, να πιάσει τον αρχηγό τους, τον...Αρχιδάκο, όπως λένε σκωπτικά οι Πηλιορείτες!

Στάμνα πήλινη για αποθήκευση ελιών ή τουρσί

Πιθάρια πήλινα για αποθήκευση ελιών και λαδιού.
Υπήρχαν σε διάφορα μεγέθη και σχέδια ανάλογα με το πού κατασκευάζονταν

Δαμιτζάνα ή τραμιτζάνα: Γυάλινο δοχείο για αποθήκευση λαδιού, κρασιού, τσίπουρου κλπ

Δαμιτζάνα ή τραμιτζάνα ντυμένη με πλεχτή λυγαριά από καλαθοποιό (κοφινά)
για προστασία από σπάσιμο και φως.
 Υπήρχαν σε διάφορα μεγέθη σύμφωνα με τη χωρητικότητά τους σε οκάδες κι όχι λίτρα. 

Αρκάδα από λυγαριά και σχίζα καστανιάς 

Οι "αρκάδες" δηλαδή τα μεγάλα κοφίνια για τη μεταφορά ελιών ή φρούτων, υπήρχαν σ' όλα τα χωριά μας. Η κατασκευή τους ήταν τέχνη που την έκαναν οι "κοφ'νάδες -καλαθοπλέκτες. Ήταν ακριβές στην αγορά τους αυτές που ήταν από λυγαριά ή καστανιά γιατί ήταν αντοχής, ενώ οι "καλαμένιες" ήταν φτηνότερες. Οι αρκάδες φορτώνονταν στα ζώα (αλογογαϊδουρομούλαρα) δεξιά κι αριστερά (μεριές) του σαμαριού για να υπάρχει ισορροπία. Υπήρχαν σε πολλά μεγέθη, άρα και βάρους, ανάλογα με το ζώο του καθενός. Τις μικρές τις έλεγαν "αρκαδιά" ή "αρκαδάκια".

Κουσιά και τσικ'ράκι

Λεπτομέρεια σφραγίδα: Σουπλιώτης-Βόλος.
Ο κατασκευαστής των περίφημων γεωργικών εργαλείων

Δύο άροτρα με διαφορετικά υνιά. 

Λεπτομέρεια-χτυπημένη σφραγίδα στο υνί:
"Μηχανουργείον Κ Χ ΚΑΡΑΛΗ Παλαιά Βόλος"

Τα παραπάνω άροτρα έχουν διαφορετικό υνί. Το πίσω είναι απλό για κανονικό όργωμα και το μπροστινό για κατασκευή αυλακιάς. Η αυλακιά ήταν για την άρδευση (πότισμα) του κτήματος ή για την καλλιέργεια λαχανικών (φρύδια ή σάγια). Όταν όργωναν, οι αυλακιές καταστρέφονταν. Έπρεπε να γίνουν νέες κι αυτό έκανε, αυτό το υνί. Τα άροτρα αυτά ήταν για να "ζευτούν" σε άλογο/α ή βόδια. Ο άνθρωπος που έκανε "ζευγάρι" (=το ζεύγος των βοδιών), ήταν ειδικός κι έμπειρος, ο γνωστός ζευγολάτης. 

Τα άροτρα κατασκευάζονταν σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Ο Βόλος όμως είχε αρκετά μηχανουργεία κι εργοστάσια (Γκλαβάνη, Σταματόπουλου, Δημηκιούνη κ.ά) που έφτιαχναν άροτρα αρχικά για τα ζώα κι έπειτα διαφορετικά, αλλά πάντα της ίδιας φιλοσοφίας, για τα τρακτέρ. 

"Αδράχτ' μι σφουντύλι" για γνέσιμο 
(ο άτρακτος των αρχαίων=κλωστικόν όργανον εκ μικράς εκ ξύλου ή εκ καλάμου 
ράβδου φερούσης εις μεν το κάτω άκρον σφόνδυλον, εις δε το άνω άγκιστρον ή εγκοπήν,
 εις ό, περιστρεφόμενον  δια της χειρός συλλέγεται ως νήμα 
το εν τη ηλακάτη έριον ή άλλη κλώσιμος ύλη -Λεξικό Δημητράκου) 

"Τ'λυγάδ'" χειροποίητο ξύλινο

Η επεξεργασία του μαλλιού στα αγροτόσπιτα (οικιακή βιοτεχνία) ήταν μια ιστορία αιώνων., που τώρα εξέλειπε. Όλες οι οικογένειες έτρεφαν πρόβατα και κατσίκια για να παίρνουν τα προϊόντα διατροφής δηλαδή γάλα, κρέας αλλά και μαλλί, δέρματα, κοπριά. Με το μαλλί των προβάτων έφτιαχναν ρούχα και σκεπάσματα. Με τις προβιές χαλιά και με το τραγόμαλλο απ' τα γίδια κάπες και στρωσίδια. Το τραγόμαλλο το χρησιμοποιούσαν επίσης και σαν συνεκτική ύλη στο ασβεστοκονίαμα (σοβάτισμα του τσιατμά). 

Το αδράχτι ήταν το εργαλείο που εκεί έγνεθαν- έστριβαν το μαλλί που έπαιρναν απ' τη ρόκα και δημιουργούσαν το νήμα. Οι καλύτερες "γνέστρες" ήταν αυτές που έφτιαχαν το ψιλότερο και ισόπαχο νήμα... Η δουλεία αυτή βέβαια, ήταν των γυναικών ...

Το σφοντύλι (συνήθως στρογγυλό) το έβαζαν κάτω απ' τ' αδράχτι όταν αυτό ήταν άδειο -χωρίς νήμα-γνέμα- για να βαραίνει και να στρίβει/γυρίζει εύκολα. Όταν γέμιζε σιγά σιγά νήμα και βάραινε, το έβγαζαν. 

Απ' εδώ βγήκε κι παροιμία: Είδε τον ουρανό σφοντύλι (γυρίζει το κεφάλι -ζαλίστηκε)! 

Μετά, το νήμα το πέρναγαν στο τυλιγάδι (το τύλιγαν στις δυο άκρες του τ'λυγαδιού) για να ισώσει κι αφού βραχεί, να γίνει η γνωστή "κούκλα". Τότε το "ξιτ'λιγαδιάζανι" (το έβγαζαν) και το βάφανε στο επιθυμητό χρώμα. 

Απ' τα πρώτα ηλεκτρικά σίδερα. Το κουμπί για μεγαλύτερη πίεση αριστερά μπροστά,
περιστρεφόταν ανάλογα, για δεξιόχειρες ή αριστερόχειρες χρήστες

Σίδερο σιδερώματος με κάρβουνα.
 Έχει πετούγια (κατσιαμπίδ') ασφάλειας για το άνοιγμά του

Ένα παιδικό παιχνίδι: Χειροποίητο, κουνιστό, ξύλινο αλογάκι