Μαρτιάτικα

Πράξεις και Φράσεις που υπάρχουν στο λαϊκό πολιτισμό μας. Γίνονται  ή λέγονται απ’ το λαό μας το μήνα Μάρτιο. Μαζί κι οι επεξηγήσεις τους:

1. Αρχίζοντας ο μήνας, οι οικοδέσποινες έφτιαχναν έναν «σεμιδαλίτην* χυλόν»(=σούπα από σιμιγδάλι). Όταν τον έτρωγαν έλεγαν: «Το Μάρτη χυλόν έφαγα, κουνούπι μη μ’ αγγίξει». Πίστευαν πως τρώγοντας απ’ το χυλό αυτό, τα κουνούπια του επερχόμενου καλοκαιριού δε θα τους …τσιμπούσαν!

2.  Την πρώτη του μήνα δένουν το γνωστό «μάρτη» στον καρπό ή στο δάκτυλο του χεριού, κορίτσια κι αγόρια. Είναι η γνωστή ασπροκόκκινη κλωστή που διατηρείται ως την Ανάσταση. Τότε ή καίγεται με την αναστάσιμη λαμπάδα ή ρίχνεται στη φωτιά ή σε πηγάδι και σε βρύση. Φοριέται για να μην κάψει ο ανοιξιάτικος ήλιος το πρόσωπο. Μετά που καίγεται ή πετιέται αποβαίνει σε καλό!

3. «Λείπ’ ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;» Όπως δεν λείπει ο Μάρτιος απ’ την περίοδο της Τεσσαρακοστής έτσι λέγεται και για όποιον/α δε λείπει από πανηγύρια, θεάματα, γάμους και χαρές! Λέγεται και για τους αυτόκλητους-ακάλεστους σε τραπεζώματα και γλέντια.

4. «Μάρτης γδάρτης και παλουκοκαύτης» που «Τα παλιόβοϊδα τα δέρνει, τα δαμάλια τα μαθαίνει»

 Έτσι:

«γδάρτης» γιατί ενώ περιμένουμε καλοκαιριά, έρχεται κακοκαιρία που (γ)δέρνει…

«παλουκοκαύτης» γιατί τα αποθηκευμένα καυσόξύλα τελειώνουν κι οι νοικοκύρηδες καίνε ό,τι ξύλο υπάρχει στις αυλές και τους κήπους. Χρησιμοποιούν και τους πασσάλους του φράχτη, τα παλούκια…

Ίδια και: «Ο Μάρτης έκανε τη γριά κι έκαψε της 'στιας της τα ξύλα»!

«Τα παλιόβοϊδα τα γδέρνει» γιατί τα γέρικα βόδια τα ταλαιπωρεί η κακοκαιρία… και « μαθαίνει τα δαμάλια» δηλαδή διώχνει τη σφριγηλότητα-ζωηράδα απ’ τα νεαρά ταυράκια-μοσχάρια…

5. «Ο Μάρτης πεντεγεύματος και πάλι πεινασμένος». Επειδή μεγαλώνει η μέρα κι οι ασχολίες των γεωργών αυξάνουν, τα γεύματα γίνονται περισσότερα δηλαδή…πέντε!

6.  «Μάρτης γδάρτης και παλουκοκαύτης και τιναχτοκουρουπάς και τιναχτοδισακκάς» Όπως τα καυσόξυλα τελείωναν, έτσι και τα αποθηκευμένα τρόφιμα. Οι άνθρωποι τίναζαν τα «κουρούπια»(=στάμνες αποθήκευσης χωρίς λαιμό ή χερούλια) και τα «δισάκκια»(=διπλά σακκίδια αποθήκευσης) για να βγει από εκεί ό,τι τρόφιμο είχε απομείνει…

7.  «Αυτά τα ανοιγοκλείσματα, φέρ’νε τα ξεστανίσματα». Όταν ο καιρός είναι ανοιχτός, όλα πάνε καλά. Σαν χαλάσει όμως κι η βαρυχειμωνιά επιστρέψει, υπάρχει πιθανότητα να χαθούν-ψοφήσουν τα ζωντανά. Τότε τα μαντριά-στάνες μένουν άδειες…

Τα ίδια και: «Πριτς Μαρτάκη μ’, τα γλίτωσα τα κατσικάκια μ’!»

8. «Το Μάρτη το πουρνό πηλά και το βράδυ χώματα» Τα πρωινά του Μάρτη είναι συνήθως με βροχή λόγω της αστάθειας και το έδαφος γίνεται πηλός-λάσπη, ενώ ως το βράδυ καλοσυνεύει ο καιρός, στρώνει…

9. «Μάρτης είν’ και χάδια κάνει, πότε κλαίει πότε γελάει» Κάποτε οι δώδεκα μήνες συμφωνήσανε να βάλουν κρασί σ’ ένα βαρέλι, να έχουν να πίνουν, όποτε ήθελαν. Ο Μάρτης είπε στ’ άλλα αδέρφια του τους μήνες:

-Θα βάλω, πρώτος μούστο στο βαρέλι!

-Εντάξει, του είπαν οι άλλοι.

Όταν ο μούστος έβρασε κι έγινε κρασί, ο Μάρτης είπε:

-Θα πιω πρώτος εγώ, αφού έβαλα και πρώτος!

-Εντάξει, του είπαν πάλι τα αδέρφια του.

Μπήκε αυτός κάτω απ’ την κάνουλα κι άρχισε να πίνει. Σταμάτησε όταν τελείωσε το κρασί! Μετά πήγε ο Φλεβάρης να πιεί. Το βαρέλι όμως ήταν άδειο! Το λέει στους άλλους κι ο Γενάρης τον αρχίζει στο ξύλο, τιμωρώντας τον, μετά από συμφωνία μεταξύ τους... Μαζί με τη σωματική τιμωρία του επέβαλε και την τιμωρία να χάσει την πρωτοκαθεδρία του Χρόνου! (Είναι γνωστό πως παλιά ο Μάρτιος ήταν ο 1^ος μήνας της χρονιάς)

Από τότε ο Γενάρης είναι πάντα 1^ος  μήνας του έτους κι ο Μάρτης όταν γελάει -έχει καλοκαιριά, ξαστερώνει- σκέφτεται την πλάκα που έκανε στ’ αδέρφια του κι όταν κλαίει –βρέχει- θυμάται το πάθημά του και την τιμωρία του!

*σεμίδ=τούρκικη ή φοινικική λέξη>σεμιδάλιον>σιμιγδάλι>semoule γαλλικά. (σεμίδαλιν=ψιλό ή χοντρό αλεύρι σιταριού. Υπάρχει και το παιπάλην=αλεύρι κρίθινο)

Υ.Γ. Διαβάστε για το Μάρτη και στο πηλιορείτικο...ΦΙΡΙΚΙ! (ΕΔΩ)