Η πηλιορείτικη μουσικοχορευτική παράδοση (2)

 Η πηλιορείτικη μουσικοχορευτική παράδοση (συνέχεια)

Η παρακάτω εγγραφή, είναι συνέχεια του κειμένου (ΕΔΩ) για τις μουσικές και τους χορούς του Πηλίου.

Ο Νώντας,  το είχε γράψει το 1987 κατά παράκληση του Προέδρου της τότε Κοινότητας  Άνω Λεχωνίων, Αποστόλη Μεγαδήμου. Σήμερα, διαβάζοντας τα τότε γραφτά του συμπληρώνει, κάνοντας μια αναδρομή, αλλά και επεξηγώντας.  Δίνοντάς μας επιπλέον στοιχεία, μοιράζετε τις τότε εμπειρίες του.

Τον ευχαριστώ ιδιαίτερα!

"Οι φωτογραφίες είναι δικές μας από τα χρόνια που πηγαίναμε οικογενειακώς στο Τρίκερι.

Το κείμενο αποτελεί μία πρώτη διαφορετική προσέγγιση στην παράδοση του βουνού μας, που εκείνη την εποχή διδάσκονταν από "δασκάλους" οι οποίοι δεν είχαν κάνει καμία καταγραφή και απλώς αναπαρήγαγαν όσα μάθαιναν στις σχολές τους. Η μεγάλη αλλαγή ξεκίνησε με το Γιάννη Πραντσίδη, που από το 1983 τον ακολουθούσαμε στα ταξίδια του στο Πήλιο, στην Καρδίτσα, στη Μακεδονία, στη Θράκη. Μάθαμε μαζί του να προσεγγίζουμε τους ανθρώπους, να μπαίνουμε στα σπίτια τους, να ακούμε τις ιστορίες τους και να μαθαίνουμε τους χορούς και τη μουσική  τους. Από τότε πέρασαν σχεδόν 30 χρόνια συνεχούς προσφοράς του Γιάννη στην Ελλάδα και στην παράδοση της και τα αποτελέσματα είναι πλέον ορατά στον τρόπο παρουσίασης των χορών. Ξεφύγαμε από την πλαστική χορογραφία και εστιάσαμε στην αρμονία συναισθήματος και κίνησης. Προσωπικά του οφείλω μεγάλο μέρος του δικού μου ΕΥ ΖΗΝ...

Το 1986-7 λοιπόν έγιναν τα εξής :

1, Κάναμε επιτόπιες καταγραφές στο Λαύκο. Συναντήσαμε τον Στάθη Σαλαμούρα ο οποίος μας ανέφερε ότι οι λαυκιώτικες κομπανίες έφταναν μέχρι τα Λεχώνια. Οι χοροί, η ζυγιά και ο ήχος είναι σαφώς πιο κοντά στα νησιά των Σποράδων. 

2. Είχαμε την τιμή και την τύχη να καταγράψουμε, δυστυχώς, πολύ μικρό μέρος, της παράδοσης της Αμυγδαλής (Κουκουράβας) Μαυροβουνίου.

 Ήμουν τυχερός γιατί μία συνάδελφος μου στην δουλειά με κάλεσε να δω τις γιορτές της Αποκριάς και μετά και τους χορούς του Πάσχα. Κανείς δεν είχε κάνει καταγραφή μέχρι τότε. Τις Αποκριές ανάβουν μια μεγάλη φωτιά (5-6 μέτρα) και χορεύουν  γύρω της τραγουδώντας χωρίς όργανα. Το Πάσχα χορεύουν διπλό χορό (Ήρθαν τα Πασχαλόγιορτα), τα καράβια τα Ζαγοριανά, την Καμάρα.

Το πιο καταπληκτικό : Είχαν και αυτοί Μάηδες ! Πρόκειται σαφώς για την αναβίωση των ρωμαϊκών εθίμων με τους ίδιους χαρακτήρες. αλλά το έθιμο γίνονταν την Πρωτοχρονιά ! Αυτά μου τα είπε ο παππούς Τριαντάφυλλος Ζήσος που είχα την τύχη να γνωρίσω και να ρωτήσω. 

 Στο κείμενο γράφω για την ομοιότητα των χορών του Μαυροβουνίου και του Β. Πηλίου. Λοιπόν με το χρόνο αποδεικνύεται ότι μάλλον θα πρέπει να είμαστε πιο ανοικτοί στις εκτιμήσεις μας. Φαίνεται ότι η Πιερία (Ελατοχώρι), ο Όλυμπος ("Γιωργάκη μ’ κάτσε φρόνιμα"), η  Ελασσόνα ("Πέρα στην Ανατολή", "Της Γαλανής το φόρεμα"), το Μαυροβούνι και τα χωριά του Β. Πηλίου είναι μία ενιαία ενότητα.

Οι χοροί συνοδεύονται με τραγούδι (γκάιντα στον Όλυμπο) και είναι καθαρά "δωρικού" ύφους. Οι κινήσεις είναι μετρημένες, ζυγισμένες χωρίς εξάρσεις και περιθώρια έκφρασης του πρωτοχορευτή. Είναι χοροί που μιλούν για ήρωες (Γ. Ολύμπιος), ιστορίες αγάπης (κόρη πλένει σκαμάτιζε, στην πόρτα σου Ζαγοριανή), την ξενιτιά (Γιωργαλάκης) και σκοπό έχουν να "δέσουν" την κοινωνία γύρω από κοινά πιστεύω και παραδοχές και έτσι να αυξήσουνε την άμυνα της. Προφανώς μιλάμε για τους ίδιους πληθυσμούς, πιθανόν κάποτε νομαδικούς, οι οποίοι αργότερα επέλεξαν μόνιμη εγκατάσταση. Μέρος της παράδοσής τους μεταφέρθηκε και στις Σποράδες όπου έφτασαν κατατρεγμένοι στεριανοί από τη Δ. Θεσσαλία. Είναι αξιοσημείωτο ότι το τραγούδι «Μια κόρη Αγραφιώτισσα» τραγουδιέται στο Τρίκερι αλλά και στη Σκόπελο και έχει το ίδιο θέμα με το τραγούδι της Αμυγδαλής "κόρη πλένει σκαμάτιζε" που είναι βασικά η γνωστή παραλογή. Το "τόξο" λοιπόν ξεκινά από τα Πιέρια και τον Όλυμπο, περνά στην Ανατολική Θεσσαλία και φτάνει μέχρι τις Σποράδες, ακολουθώντας τους ανθρώπους και τις περιηγήσεις τους στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς

3. Γνωρίσαμε και μιλήσαμε με το Σίμωνα Καρρά και τον Samuel Baud Bovi. Δύο μεγάλους ερευνητές της παράδοσης μας που όμως είχαν κάνει πολύ μικρές καταγραφές στο Πήλιο (Κεραμίδι, Λαύκος) και δεν είχαν την ευκαιρία να εντρυφήσουν και να ψάξουν περαιτέρω. Οι αναφορές στο κείμενο είναι από την κατ' ιδίαν συζήτηση μαζί τους. Θυμάμαι πόσο ο Καρράς είχε ενθουσιασθεί με την προσέγγιση μας στην εκμάθηση των χορών, μέσω επιτόπιας καταγραφής !

4. Γνωρίσαμε τον Μπάμπη Καραμανιώλα. Ο Μπάμπης μας έμαθε το "ζειμπέκικο" που χορεύουν τα ζεϊμπέκια" στους Μάηδες. Περάσαμε πολλές ώρες ακούγοντας τον να παίζει στο σπίτι του στον Αη Λαυρέντη, αλλά και ζωντανά σε πανηγύρια στη Δράκια και στο χωριό του.

5. Γνωρίσαμε και είχαμε την τιμή να μάθουμε από τον μεγάλο αλησμόνητο Αη Γιωργίτη φίλο μου Γιώργο Βογιατζή για τα αη γιωργίτικα πανηγύρια και την παράδοση του τόπου του. Ο μπάρμπα Γιώργος ξανάνιωσε μέσα από τις διηγήσεις του και μαζί με καμιά δεκαριά άλλους έφτιαξαν στολές και χορέψαμε όλοι μαζί στο παγγύρ τ’  Αϊ Λια, τον Ιούλιο του 2008. Αυτός μου είπε για τη χασαπιά (η οποία χορεύεται όπως στη Δ. Μακεδονία), για τον "πηδηχτό" χορό (δεν θυμόταν πώς χορευόταν), για το "πώς το τρίβουν το πιπέρι". .. Ακόμη τον θυμάμαι να τραγουδά στην αυλή του σπιτιού του στον Αη Γιώργη.

Καταλήγουμε τη μακροσκελή απολογία 

α. Το Βόρειο Πήλιο κατοικήθηκε από πρώην ποιμενικούς νομαδικούς πληθυσμούς με κοινή καταγωγή από τη Δ. Θεσσαλία και τη Ν. Μακεδονία. Οι χοροί εκτελούνται με συνοδεία τραγουδιού και είναι δωρικοί στο ύφος και στα θέματα που περιγράφουν.

β. Το Κεντρικό. Πήλιο επηρεάστηκε από την άρχουσα τάξη των εμπόρων οι οποίοι ταξίδευαν και είχαν την ευχέρεια να έχουν επαφή με άλλα αστικά κέντρα της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Βαλκανικής. Η φορεσιά τους μοιάζει με του Ζαγορίου. Οι μουσικοί και η ζυγιά μοιάζουν με της Κ. Μακεδονίας (Ημαθία). Οι χοροί είναι απλοί αλλά δίνουν τη δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης στον πρωτοχορευτή. Εδώ έχουμε την πατινάδα ( "ξέκοπος χορός" του γάμου), το συρτό, το ζεϊμπέκικο.

γ. Το Λαύκο όπως αναφέρεται και τέλος

δ. Το Τρίκερι που πολύ φυσιολογικά αποτελεί ενότητα με τις Σποράδες και τη Β. Εύβοια.

Τελειώνω με ένα σχόλιο για το χορό της γαλανής: Δεν ξέρω αν πρόκειται για παραλογή αλλά σίγουρα περιγράφει κάποιο γεγονός που έκανε αίσθηση και "ταξίδεψε" τραγουδώντας στην Ελλάδα. Το βρίσκουμε στη Θράκη ("στης Σαλονίκης το τσαρσί, δουλγέρι μ δουλγεράκι μου...), στην Ελασσόνα, στο Μαυροβούνι, στο Πήλιο, στην Πελοπόννησο και ίσως και αλλού. Τρανό παράδειγμα συγκλονιστικού γεγονότος που ταξίδεψε στην Ελλάδα είναι το τραγούδι της προσφυγούλας . Το βρίσκουμε στη Θράκη, στη Θάσο, στο Πήλιο, στην Πελοπόννησο, στην Κύπρο !! Όλη η Ελλάδα είναι ένα ! […] Ταξιδεύουμε στο χώρο και το χρόνο πάνω στο καράβι της παράδοσης μας!

Ας είμαστε περήφανοι για τον τόπο μας! Το δέσιμο των χεριών των χορευτών στα ερυθρόμορφα αγγεία, είναι  το ίδιο στους σημερινούς χορευτές του Πηλίου !!"